장음표시 사용
31쪽
Liberus. Deinde adum tendum, que diarida .Altherias lium natum ad num krivali. tet est in voluntate: ita bonitatem & malitiam moralem , ad actiones humanas pellitietem, Et maliter reperiri in actio. ne intei na ipsius voluntatis; licet obiectitie si materia circa quam vel satur. O . - Tertio sciendum est,actionem huma-ν ε x in, nam externa dupli iter sumi posse: vuo
litis,ctis, se si dum te, prout obiem quod- h ; da in est :ctionis internae voluntatis,comsentane si rectae rationi & diuinae Ieri, vel ab ea dissentantsi ; eisi talis actio a nullo exerceatur . quo pacto dicitur bona uel mala obiective solum, ex praedicta eo sermitate uel distormitate 3 non autem set maliter, per bonitatem uel malitiam a uoluntate derivatam. Alio modo sumi quatenus uersatur i executione, scq; ut est emctus uoluntatis ; ita diciturna uel mala Drmaliter ue non quidem intrinseca denominatione a bonitate uel malitia fibi inhauente , sed aphellatione extrinseca a bonitate uel malitia existis te in uolsitate. Vt enim actus a voluntate impetatus,prout in executione est,nil a se habet ut humanus sit, sed a ui luntate deliberata a Quia imperatur. ita nec bonitatem uel malitiam Armaliter habet , nisi a uqluntate. itaq; ab eadi m singulati bonitate uel malitia, a qua ui litio imtema nuncupa ur bona uel mala selma litet di intrinsece, uocatur etiam externa xctio, quae est obiectum in liti iris , bona vel mala tot maliter, per externam appellationem. Quo st, ut altera alteri boni. ratena& malitiam ustissimi ibuat. N: mexterna acti O, sumpta ut est in apprehensione, in se quidem bona est uel mala obiective : & hiae consideratione est eausa bonitatis uel malitiae Armalis, exissentis in interna uolitisner rursusq; uolitio interua,prout de minatione inti insera est bona uel mala set maliter, in ea usa est,cur actio ea ei na,posita in executi 'ne, si bona uel mala formalit et denominatione extrinseca .
Potitemh nee illud praeteriri debet,
num di malum morale esse dimetentias essentiales hunianarum 2ctιCniam.
Quod hune in modum breuiset ostendi Actiones humanae sumum boni. ta: e di malitiam ab obrectis, ad quae te
spectu transcendenti fibi intim seco deessentiali reseruntdr , e ς' per boni at εec malitiam , quam ab iis accipiunt, intrinsece eo isti nuntur. item l com iamalum sunt diee entiae essem tales habi- tuum ι sed pro disterentia habitu me' disserentia actiouum ea habitissius yr deuntium;ur docet Ariuctesca a. Eth. .
I. eum similes habitus similes actus pro- ducauit ititur bonum & malum iunt disterentiae essentiales huminalsi acti num. Maior probatur; uia habitus --nus di malus, ut liberalitatis & proditalitatis, diuinguuntur specie inter se; imodi contrarietate mutua fibi repurnant ;ut consat ex docti ina Aristotelis cap. de Oppos.& x. Et .mp. s.& 1. de Creth, e. Distini uuntur autem & purnant inter se bonitate & naalhia; unde honitas portitur in definitione uirtutis, qua uirtus dicitur bona qualitas mentis;eodemque modo malum in definitione uitij, qua uitium dicitur qualitas, secundum qua animus malus ea.&e. N 6 est is itur negaeum ν, bonum εἰ malum essedisseientias essentiales habituum, ptoaid eque & hu
actiones humariae . ex specie sua ad Obicct. x bonum.& malum indifferentes, ut ambulare, canere , igitur bonum & in lum . non sunt disterentiae humanarum actionum. Deinde, quod malitia n6-ssit essedisserentia intrinsece constituens actum
humanu ; ita probatur Actus humanus est posititium quid, ut satis ci η stat, malitia uero moraiis non pistest esse , uiuid possitium, igitur non potis cile disti rentia costituens humanum actum . Minor tritariam ostenditur. Primum, quὰa malitia moralis est malum quoddam a mala autem nihil aliud est, quam priuatio boni. Item ; quia si malitia est et quid post.
tiuum,obtineret rationc bonis cum emne ens positiuum sit bonu, atque ita non
iam esset malitia. Tertio , quia es Deus sit causa omnis te et eatae, si malim M. ret i
32쪽
m aliquiit positiuum & reale. lam Deus
illius eausa esset, si indeq; aubor peccati,quod dictu nes.s es. Ad primum horum dicendum; obiectum, hi quod humana actio in toto sto
ambitu accepta fertur, triplicem ordine posse habete ad rectam ratmnem eunum conuenientiae , quatenus videlicet rectae rationi consentaneum est alterum dissormitatis, prout ab ea disci epat. tertiunt indifferentiae, ut ex se necesi eteonLime, nee ab ea alienum Quo patet, praeter bonum& malum,qua sciximus essedissersi. a. t tias humanarum action 1,aliam dari tertiam disterentiam, positivam qui que Serealem, a zctio suapte natura constituitiar in specie indisseremi satq; adeo actionem humaram non diuidi perfecta diuissione in bonam & malam, ut probat argumentum nisi Ramatur, prout exercetur
In singula in singularibus. Sic. n. milia est actio hi m. nsida- mana quae reuera non sit actu bona aut tiar a ctioi mala: quia aut habet finem eousentanea Crimerens rectar racioni, atq; ita est bona aut dissenad bonum taneum, S est mala aut rarit fine conii
in malum nienti,& estet iam mala,quia oti a. dilibet enim omni b.actionibus quas edit hae veto necessario sunt in singularibde
Dei bono finem apponere: quia tenetur intendere ficiem accommodate ad suam naturam; quem si non adhibet, peccat ob defectum huius circunstantiar. Lege D. Tho.in I. m. Ig. s.' &in z. d. qo q. I.
H. 1 ubi alij etiam Doctores dubitatione hae Deontra0js sententiis pertractam. Q ida namq; affirmam, alii, quibus nos alliniimur, negant, possedari actum humanum in singulari, indifferentem ad bonitatem S malii iam moralem. Quod enucleare non est huius instituti. Ad secundum, concessa maiori nee nDil. t. ob. da est minor,& ad primam eius probationem dicendum:licet malum , si ab lutec loquamur , non significet nisi priuatione E. boni debiti, hoc est,priuationem rectitudinis, quae actui inesse deberet: tame malum, quod actu in moralem habitu inve , tanquam d metentia sitiua, intrinsece continuit, non significare priuationem , nec bono mora i priuatiue, sed contrarie repugnate. 'd secundam dic. malum, de quo proxime eoimus, esse bonum quid ;elci tamen malum,tum quia semper ha-
Coa. Con. in lib. Ethic. A bet coniunctam priuationem recti indini siquae inesse deberet: tum quia est disconueniens homini, ius bonum ut D. Dionysius 4. e. de dium. m. ait) est, secundum rationem te habere. Ad tertiam esse quidem Deum causam praedictae e litatis,non tamen peccati quia eniitas illa non dicitur peccatum , nisi quatenus ad illam resultat priuatio moralis rectit dinis, eamq; annexam habet Quo pacto non proficiscitur a Deo: quippe eum pecB ea tum sit desectus quidam moralis, qui attribui non debet nisi causae morali, ei que deficienti quali respectu peccati De
non est,sed ibia voluntas creata.
QV. EST IO. II. Vtrurn bonitas & malitia humanarum actionum pendeat et
a circumstantiise ARTICVLVS I.
rum actionum .ircumstantiae humana rumdictior si dicunturquod ciresistentiniones hun arus quasi extrinsecus se habetes ad ea, si stibilantia siue
essentiam: ut explicat D. Th. i disputatis q. a. de Malo,ati. 6. Nume rantur hae circis stantiae a D. Basilio ser. 2.
henduntur autem omnes hoe carmine .s uu,qvid. ubi qui biu misisy, evr, quo modo
I Quis, J tigniscat accidentia personae
agentis rvt, utrum qui interfecit civis
esse, an peregrinus . Quid i non significat ipsam actus substantium c non enim actus potest esse elicum stantia sui ipsius led norat accidentia etsi ctus a peractum prodiicti: ut si is , qui alium filii-da abluit,t ocumentum intulit. LVM, Jsignificat accidentia loci : ut urium pa- Iam is occultῆ , inlico satio an profano scelus patrauerit. Iuuibus auxilij ,J id est, quibus insitum cis, aut med03 sm,pei cusserit ne gladio,an suste icut,a
33쪽
ideli , quem finem: j, ingratiarer priuatae , vel ad patriam liberandam poriculum adierit lQuomodo, J sianificata
actionis modum: .e, dolo ati Mna fide
seceiit. squando, J significat accidentia
tempor.s: ut, utrum die festo an pio festorem diuinam omiserit.
Nonnulli , in quibus est D. Bonari in
. d. Iέ. duo s adiit. Magistit, & Palii Lea.diit 4. plures faciunt circuitantias. Verum illae omnes ad has septem reducuntur: excepto numero actuum, que ii, pli vocant caicum liaciam linoite .J bed
haec Inter circumitantia, t enleia non potest: quia circumitantiae talea eundem actuin iunt: numerus autem non citcsi-
Eat unam eandemque operationem a ted diuersas aediltinctam ducit. Ut autem ea, quae ad praedictas eii castantias pertiret, melius intellimatura Diuersa -uim-duertenda erunt. Piimu
csiliantia ' μῆς re m-litiam , et hi uitatem a- Creonu mora ium . qualdam non. En in vero cum , e. s. alter furto accipit mille aureos, alter quadrantem ; quantitas pecuniae in priori sui tot eddit illudn rabiliter graue, in posteriori minime. Secundum est: circuniliantiatum quas da minuche ted sia initate in vel bonitatem eiusdem ipeciei , quasdam specie differemem. Nam circuniliantia insitu menti, quo quis hominem interimit, nempe, glad J aut iustis, ncia eddit homi. mcidio malitiam diuersam specie: aut cu mquax incrificit liciani ne ii ut euin si tollet, circumliantia spoliationis furtiue addit homicidio dilormitate in nυuae speciei;
quandoquidem surcu u ιpecie di Tot ab Qisae citia humicidi . Tertiumcii: eam circumstaneum tan ram addere actui maliciam, vel uitaliae diis, si mi dii sciemem, quae importatrant speia specialem ordinem coaseimitatis, .el dis. formitatas ad rectam rationem S lesem Dei: xt in superiori b. ex eplis videre eit. E
ARTICULUS M. Tesp. ad proposita ci aestionem, e
aliquot obicctorum dilutio. Ex dictis uelle quiuis ilitelliget, quid
ad quaestiuacui nulla excitatam rem
sponderi oporteat. uidest et, bonitatem di malitiam humanarum act: onum pen dere etiam a circumitantiis quandoquidem hae talem bonitatem & malitiam auxere& nilouere, atquρ anteidum ad di- uel iam speciem t rahere selent.
Sed ein, qvi ita obiiciat: id quod eon Obita. , feri actui rationem specificam, n6 potoleste accidens illius: atqui incumstantiae sunt accidentia actu. m moralium, ut supra diximus: isitur nulla circumitantia poteit tribuete actar diuersam rationem specificam, proindcq se nee ipium ad speciem diuersam trahere. item. si aliqua cir cum lian: a mutaret speciem actu, eque ' ως retur, posse eandem actionem internam nunc elle bonam, dum uidelicet tendit in bonum obicctum nulla circumstantia uitiatum; nunc malam , si quis eundem,
mel actum continuando adhibeat illi ia,ppressu circumstantia inanis gilaris v.g. Ρriori tamen obiect: Gni occurrendumer,:circumitantiam,quae mutat speciem ubilae
neque elle circumstantiam, neque accidens,cc mparatione adtonis cur spectent tribuu;ied respectu alter jux,cui adiuta i . - tur: v, cum qRis Occidit ut furtuita eo ni mittat, rem alio .. mpon esse circumstantiam comparatione uolunt iis surandi; nam respectu linius eli obiectum, per se illi dans speciem: sed tam uoluntatem suranda, quam rem alienam qu dest eius obiectum,cuc circinulianti iii, si comparetur cum homicidio, cui ex accidente adiungit ut . Potieriori obieci oui non omno eodem modo respcndent. Q rdam
concedunt, unum numero actum internum eundem in genere naturae posses veexemplo illo ouendi videbatur alio &alio tempote subire sormalitates diuersas specie in scoere motas ; ita ut nunc nus & metitorius, postea vero malus, εἰ dente litorius sit. Ah j negant posse id sei irati erenus, ubi priuium . ctui superuenit aliqua circumstantia mutans speciem, non manere eundem numero acta interni im,etiam in genete natu ae: Ied elici iani alium , εἰ specie S te distinctum. Quam dubitat uinem iusius i sequi non esi huius icci .
34쪽
De affectionibus an inii, quae passiones vocantur, ,
Doctrinae ratio postulativi ante Vi tutum tractationem, de Pal-sioniblis disseramus. Nam cum virtutum moralium nonnulli appetitui sensitivo haereanti in eiusque affectionibus moderand s,&c ni bendis versentur, absque hari; in notione virtutu natura & vis commode explicari non poterit.
ii QVAESTIO. I. An appetitus senstiuus rectὰ diuidatur in concupiscibi-llem de irascibilem.
hae argumenta onendere videam, i rur , non rem diuidi.
Via passic nes, ut propres' is patebit, sunt affictio. nes appetuus sensitivi. priusquam de passioni Missis agamus , quaedam circa iiiiii in odi appetitsi, ad pro rosta di pii: tionE conducentia, mactarinus . Ac priirum, quod diuisio illa non sit probanda, hisce a pu- mentis videtur eoi eludi. Appetitus di-mnpuuntur per affectiones, sed am ctro. nes, quae attribui solant appetitui irascibili, conueniunt eoncupiscibili; non er- sto ii appetitus inter te disset unt . Minor probatur; luia,ut docet Tullius . in Tus i. quaest. odium est ira inueterata: & , ut asserit D. Damascenus lib. 2. Fid. eap.
constat ex tristitia . cuni litur Distitis& odium pei tineant ad appetitum eo inmiscibilem, sequitu , tiam, quam ira-mbili ascribuni. in Gncuplicibili versare istis,amor habet ex parte O rporis
commotione simile ei, quam ita A doquidem tam iis qui amant, quam qua
irascuntur , sane uis & calor est eruescit: sed huiusmodi alterationes ex par te corporis sunt quasi matellet passionum,qui illatum di ierimen suo modo artuunt: non ergo Actus amandi ab actu irascen-
Secundo: in rebus naturalib. uno eodemque pondere seiuntur corpora in natiuam sedem . S resistunt ijs quae ipsolai motum impediunt: similiteiq; ignis v. e. eodem catare alit in aquam, S repugnat B stipo i. Pari meo ratione unus idemque apnetitus sat erit ad noxia fugienda. &eonuenientia sectanda; itemque ad tess-sendum contrariis. Quare dcc. Tertio; appetitus iensitiuus supponit apprehensionem, sed eadem vi ap:,rehenditur, noxi tun & conueniens; erro ea dem facultas appetens latet ut in utrumque . cum igitur ob nullam aliam rhtionem videatur distini ui appetitus e
cupiscibilis, S ira cibilis , nisi quod alter
C habeat pro obiecto conueniens, alter noxium; non est quod illos re ipsa niters distinguamus Q rarto: in parte rationali hominis
35쪽
plicatis controuersia. Sit tamen conclusio : Recte diuiditur
appetii us sensitiuus in ii ascibilem de concupiscibilem uria duo Mentias realiter distinctas. Haerest contra Gabrielein 3.disi. 2s. 26.qu. I .artis 3.dub.r ubi putat,duplicem nune appetitum differte sola ratione,per ordinε ad diuersos actus est tamen Philosophorum c5munis Aristotelis I . 8 n. Mores. e. 13 Platonis lib. de Repub ubi utrumq: appetitum a ratione & inter se distinguit:aiens consulatui in urbe respondere in homine rationem, i aestuario eupivitatem, Auxiliario traicendi appetitum. Est etiam D. Damasiceni lib. 2. Fid.Orth. e. I x D. Greso
dauensis quodl. t quaeli. s. D, Bona uenturae in I. dist. 33. artici 2.quaest 3. M. RI-berti a.de Amma , tractat. . cap Σ.&in sum.de homine. tractu. de irascib. quaest. Ratio D. x Probatur autem a D. Thoma loco ei Thomae. lato : quia si ii alijs rebus naturalibus corruptioni obnoxijs non solum conuenit inclinatio ae ure , ad conlectanda sibi conuenientia εt fugienda aduersa, sed etiam ad resistendum eontrarus e ut pa tet in igni , quia non solum propensio-l nem ac uirtutem obtinet ut locum i sinum deseiat,& in superum euadat; sed etiam calorem, ut ii quae sibi perniciem moliuntur obsita trita oportet in sensitiva parte dati dupliciam uim appete hem : una in , per quam animal simplisister inelinetur ad prosequenda ea, quaevis eritiei, hueni est sensum , ει deuiranda noxia r quae pars eoncupiscibilis cMnu. . quam propulset aduersantia,& obhictetur ijs, quae utilia salutariave remouent aut oppugnant, uel quoquo modo noeumentum inferunt; unde eius obiectum dicitur arduum aevi, his i. diis ile: itquae haec vis irascibilia nuncu.
bili, palut:quae eo differt a priori, quod illa
tendat in bonum sensibile absolute a lixe
ia nus etiam sepsibile, sed tamen qua A tenus dissicile& arduum: non qnid ips*
,meestatem expetat,sed utili temtius, quae in concupiscibilem redundat . prout sius irascibilis.opera di minis
rio ei remouentur impedimenta de dissicultates , quae obstant, ne bonum quod optat aspidi vir.
Quod ψero praedictae potenti ue in
clinationes re ipsa diuersae sint, ex eo Ostenditur primum quia non fesident in eadem omnino parte comtis, ut in B.protreisu ostendemus. Deinde,quia in- terdum animal contra appetiti , nem eou
eupiscibilis interit sese rebus tristibus , ut per affectum irascibilis aduersantis impurnet auertatq;. quod per eandem i. potentiam seri non ' flat. Vnde ita scibilis Pssione, intellino ae domestico bello
nonnunquam repuware vicin tur motΘbus concupiscibilis : quia concupiscentia infiimmata pletumq; iram Dareit,& ira accensa concupit centiam minuit . Quo etiam patet, irascendi vim esse quas pro
pugilatricem concupiscemiae, dum arma corripit , certatq; ad uerius ea, quae res concupiscibilis gratas ac iucundus impediunt, noxias inuehere conantur. Iraam Ideoq; H D. Tl m. ti in loco it tum ex ditate ori professo in I. 2. q. s. art. I. explicat , iiae turia eupiditaris affectibus initium rapiunt in eos de uuiue terminantur & desinu nuvi cum ira ex illata tristitia ori, ur, & qui
vindictam lumit pei cepta laetitia ad trani, quillitatem redit. Quo spectar illud Aristotelis 4. Eth cap. si itio modum stamque vae γdhibet, cum pro dolore volu tatem estitit. Quaeri solet, utra ex his potenti,M- Dub teri dignitate perferenda sit λ Henricus Gandauensiς quodl. 8 quae si x s. praeserteoncupiscibilem. Pro qua opinione fa- est , quod irascibilia est quali minister eoncupiscibilis; ut ex dictis patet , innuitque Aristoteles tib 8.de hist .anin .cap. I. n docens , aut malia irasci & pugnare. Pro-n pter concupiscibilia. D.Thomas de vetita quaeit. 2s arti c. a.oppostam lententiam videtur amplecti,cum, dicat irascibilem esse facultatem superiorem scuti sistimathia inter potentias sensit tua, apprehenthias di mor habetur . Quod ex eqsi' det , quia turpius est' non cohibere γ t
36쪽
ramulas, enim illa rationem&iuo Arium perturber. Haee dubitatio ita explicanda est, ut dicamus, ex parte obiecti, am; adeo simpliciter, adpetitum concupiscibilem nobi rem esse irascibili:quandoquidem ille sertur directh εὶ immediate in bonum , Izrtinens ad conseruationem animalis , euero immediat ε tendit in remouens prohibens. items quod in idem recidit θquia potentia , quae proximε ordinatur ad snem,excellentior est, quam quae oe Beupatur circa media: at concupiscibilis proxime ordinatur ad finem;quia tendit in bonum sensibit E secundum set irascibili, in id, quod utile est di conducens ad illud obtinendum . Concedi tamen potest, iuxta aliam eonsiderationem irastibilem concupistibili praestare, quatenus immoderata assectio irae minus pernuiosi est, quam concupistentia; Vt D. Thomeratio hiadebat.
Soliuisargumentoru primi articiat. R Ariones, quae ostedere videbatur,
non dati duplicem appellium senniatium ita diluemur. Ad ptimam c6cesia piopositione neranda eu assumptio &ad erus probationem dicendum:od si di ei iram inueteratam, non quod temporis diuturnitate ita fiat odium; sed in sensu, quem causalem vocant : quia nimii udiuturna ira odium etscit. Similiteritaeonstare ex tristitia,non ut ex par te componente; sed nasci ex illa tanquam ex caula emctrice: quia ex concupiscibilis appetitionibus cbueniunt aficctus ira stibilis. Postremo id, quod eodem arsumento ob ijcit ut de alteratione , quγm ira &amor corpori inserunt, ditatuit b.Thω Emas I. a. quaest. Ag.aitic. a. hasce verbis: s Feluor, qui consequitur talorem , alia ratione pertinet ad amorem, alia ad iram . Nam seruor amoris est eum quadam dulcedine & lenitate s est enim in bonum amatum , assimilatuique calori aetis & sanguinis : 3nde sanguinei sunt ad amandum propensores. diciturque ad amorem incitate iecurct quo se Coll. Comin lib. Meteor.
si uinis teneratio . Petuor autem haeis cum amaritudine ad usumcndum ν Fciuolite quia tendit ad punitionem cotrari, ideo μ'ue assimilatur calori ignis. J Haec lare
Ad seeundum res dendum: n eis mat. dem ere, quoad id quod arsumeto petitur, rationem, in inclinatione corporum
ad propria loca , & ha appetita sensitivo
comparatione sui obiecti. Nam cum interdum irascibilis eontra propensio nem concupiscibilis in obiectum ser tur, cogimur sileri, hos duos appetitos inter se necessirio distin ui. inod tamε non cernimus incolpotibus, . t ad loca propria tendunt, di itineris impedimen- rarem uet. Concessimus tamὲ, millius a modi eo potibus dari diuersa pi incipia ad resilendum eortumnentibus, & ad naturalia loca petenda: vi in lini caloi ε& leuitatem. Ad tertium, eoncessa maiori & min ri, dicendum rappetitum concupiscibiis Dilut. 3.lem tenderem utrumque, nimirum in id quod conueniens est,& in id quod noxium : proindique non differre concupiscibilem ab irascibili, quod ille inconueniens , hie in noxium tendat: sed quod ille simpliciter inclinetur ad prosequenda conuenientia , S declinanda noxia silae vero seratur in arduum , te filiendo
aduersat ijs, quae conuenientia oppu-rnant, & nocumentum inuehunt, via disimus.
Ad quartum' si e ea quae in superioribu, unita sunt spargi, atque in plura membra secari in inferioribus t ut patet in potentia eo uotativa immateriali,& in potentiis cognosciti uis ori 1- 'inis . Quare nihil mirum, si iappetitus.intellectivus sit unus & sensitividuo pissertim cum hi
reant in eo ore, st in eo dis uersam eaoni disputationem, ut pau
37쪽
consermatione corporis huis uiani. Aliorum plura.
An uterque appetitus sensitiuus in corde sedem ii ι beat.
Platonis, O quorundam aliorum B
sententia . L inuus in ii.de plat. doct.
c. 37. ait, secundum t Platonem iuniores Deos , et tornandi humani eorporis curam sui ceperant , csi in capite rationis S sa-vientiae domicil. si constituissent, ne pars illa diuina inquinaretur, mortalibus passionibus huc est, utriquet appetitui proprias seouincias designasse: ir cundiae =cordia a cupidini locum prope di aphragma,ib, a vim eam quasi ..iosum &agreste animit ligaile. quia etiam condidice
pulmones cordis 'ratia molles, dc ventosos,atque instar situlae cauos & ipongiae similes , ut cor itae ardore nonnunqu maeli uans, retri eratione mitigaretur: simulq; iecori, ad ex ita iam concuniscentiam animae rursusq; sedandam, dulcedi i nem,& amaritudinem indidisse. His similia seripsit Apuleius in lib. de dogm. Plat.
statuens mentem capitis arcem tenere;
irascentiam procul a ratione ad domici- Iium cordis deductam esse a cupidinem atq; appetitus post emam portionem infernas abdominis sedes ciccupa ise, ut popinas quasd)m , R diuersoria nequitiae atq; luxuriae: religata vero iccirco lon- iis a sapientia hanc partem uideri, ne stimportuna vicinitas rationem desii per constitutam ipsa coenitv mam uicinitate
Alij auectum iracundiae in selle eon.
sit ut uui putant, pauoris in corde, laetitiae in splene. Cui distributioni ea ratio astipulatur, quod e tribus humoribus reerementitijs, qui e ehilo secernuntur, bilis ad uesicam sellis demandatu e constat autem bilemitritamentum esse iracua.
diae, unde ε biliosi iracundi essese suetuetunt. itaque uerisimile hine fi , i. an in lallis conceptaculo iesidere. Inesse autem pauorem in corde, suaderi potest ex eo, quia qui timent confestim santuinem& calorem euocant ad P aecordia, ubi uidelicet trepidatio potiuimum ea. uem, quia animalia, quae pro sui corporis ma-rnitu ἐine maius habent cor, timidiora sunt mimirum qu d virtutem pavori sex pulti Kem magis sparsam habeant; cum tamen uirtus unita actucsior sertiorque sit, tuam dii peis a. Poti: ei no , quod laetitia in splene locum Wbtinuerit,argu mento esse potest,quod ut Medici tradunt ijs, hi splene laborant, ratus aedissicilistic tuus, qui laetitiae, εc hilaritatis comes est. Galenus ii 3. de lociass& inl.qui instribitur ,s quod animi mores corporis temperamentum tequantur:Jexitii mat, appetitum concupiscibilem.residere in
hisite; quod ii, qui multo abundant sunt ume , suopte ingenio procliuiores sunt ad libidinem appetitum uero irat ibilem p nit in corde. Pro qua parte eonfirmanda sunt eae rationes, quas mox subii
Sit tamen nostia eonclusio .Vtrumq; appetitum in corde sedem habere. ica ita ivit Hipim erates, Zeno, Posid nius, Cliry tippus, caeteraq; ei uidem tamiliae a iiiiiiii. lcem 'ristoteles. Tneophrasius, Si ali 1 Peli patetici , quos telati ves alius & alij. Probatur autem huius Lenitetiae ueritas lx eo: quia omnis oti . ctus, i siue itae, siue cupiditatis, in corde per urbationem excitat, in Coq; mox leutitur r- tum vero, a cor Philola, horum e 1nferi sues lorigo S scin somni lim , italium operationum s in quo proinde appetitus adseruandam uitam , δέ pericula propu sanda a natura dati consiste te debue runt. Sciendum tamen, non ine de cordis parte Hrumque appetitum rcsidete,
sed locis aliquantulum discretis, ob di uellam qualita)um coineolitionem, quam
38쪽
ouam ira & eupiditas exigui: ira. n. amuentu talotisti sicci alis Pudera eupiditas abundantia humiditas ct caloris. vitutio in Rationes autem , quae in oppositum tionum in huius sententiae adductae fuerunt, non eontraria persu dent.. Non enim bilios pro ei eatia tem iracundi sunt,quod ita in vesica fellis re-
' sdeati sed quin flaua bilis calida est&sicca, quae uualitatum compositio iram mouet nutritq;. Nee iccirco qui splene male affectum habent sese trilliores exhibent , iquod splen hilaritatis & laetitiae habitaculum sit 3 sed quia uberior atrae bilis copia inibi collecta tristitiae affectum inducit. Nec ii qui plurimos sunt
sanguine ideo se uelitiores cupidita tum insultus experiuntur, quia concu-- piscentia in iecore , quis hydra in lacu Lernso incubet; sed quia calido ε humido funt temperamento, quod cupidita .ris aestum ciet. Illa vero a reumenta, quae probabant pauorem inesse in corde, non est eur a nobis diluam urs cum nostram sententiam confirment.
a V s T I ο III. Vtrum desinitio passionis rectὰ se habeat pARTICVLVS I.
sitivi, ex apprenesione boni vel mali, cli aliqua mutatione n6 naturali eoreoporis.JUt aut haee definitio intelligatu', aduerteda erit, passionεtti satia sumi: uno modo receptione cuiuslibet rei, siue p ea id quod patitur aliviuid abi jciar, si te non: quia usurpationeticripsit. D. Diony 2.ea de diu. m. sancti mimum virum Hierotheum diuina patientem multa didicisse: sic etiam pati aer dicitur, cum Solis luce cullustratur. Secundo, pro reteptione cuilisque rei Gabiectione alterius, siue id quod abiicitur fit conueniens rei nat urae,siue repugnas: qiio m do aqua patitur, cum reuigeratur aut calest. Tertio, pro receptio
A ne cuius que rei,cum expulsione eiusqgnaturae patientis accommodatum erat:
quae acceptio propria & germana est: id enim proprie pati docitur, quod a dispositione secundum naturam . ad eam quae secundam naturam non est perducitur. De hoe Deinde aduertendum, eor perenni di motu sollatationis Accontractionis motu ciet limo psimus li. tumq; hunc naturalem ine,&animan T. Phys. e. tium naturae eonuenientem , quam dila I .art.&fit certa quadam intensione, quae cum eo ε.& in parrum temperamento proportionem ha- nat. lib. debeat: quod si ab ea intensione per exsupe Resser.
tantiam aut delectum recedat, fieri non cap.i. inommodatum. Tertio aduertendum,inter omnes a ctus potentiatum,tum cognoscentium , tum appetentium,eos duntaxat, qui ad
appetitum sensithium pertinent, suapte natura semper seri eum aliqua transmutatione corporis, quae animal a suo natu lirali dispositione deiiciat. Cuius rei ea ra IC tio eii, quia hos tantum actus proxime ae per se eonsequitur incitatio aut remisso motus,quo dilatatur uel eontrahitur cor. Enim uero si actus appetitus senstivi ad sugam retractionemve spectent,ut D timor , ct trittitia, remissilonem ea seiunt , in motu dilatationis proindeque malo,
rem contractionem: si uero pertineant ad prosecutionem delectationemqtie, ut δ' amor&letitia, maiorem inuehunt eo dis dilatationem. Diximus, propric & peri, se: quia remotet & ex accidente etiam ex
M ambus aliarum tentiarum : sequitur
intensio & remisuo in motu cordis,ut ex apprehensione boni & mali S ex actu voluntatis; remoth tamen, & interueniuappetitus sensitivi. In quam sententiani lege D.Thomam in quaeli. de verit qu.
His ita explicatis iam liquido constat,
eur passiones dicantur seri eum muta-- tione non naturali eorporis : uidelicet
V quoniam ijs distrahit r-cor a motu sibi
naturali. Et si inter passiones aliae motionem asserant minus, aliae magis a natura alieaam magis, ut dolor N triflitia , quae eontractionem parium s minus , ni laetitia & delectatio , quae dilationem cordis essiciunt 3 est enim magis natu lx
contentaneu in dilatati, quam contrahi.
39쪽
Ex dictis nonnulla inseruntur c6s ctalia. Primu est: Passiones non pro Prie ad appetitum rationalem pertinere. Vtcsistat ex earum definitione, &ex iis ruae tiadidit Aristoteles in prooemio lib. de Anima, Plato in Philebo Cicero in r.
Se cunda es : Abh urete a veritate sententiam Chrysippi, qui veliquet ex js, quae a Cicerone iit. 4 Tu Lq. S a G. leno Clib. . de plac. Plat.& Hip ap. I. prodita sunt existimabat, pertu bationes esse iudicia opiniones ve. e.ca. seritudinem esse recentem opinionem piae sentis m. li, in quo dimitti contrahi sitie animo rectuti videt ui emetum opinionem mali impe
dentis, quod intoleiabile esse ludicatur. Deprehenditur autem huiusce dormatis talsitas ex eo, quia i biecta passionum sunt bonum & malum r quae non ad vimennoscentem & eius actiis, euiusmodi sunt opiniones & iudicis; sed ad appeten Miem eiusque munia spectanto siquis pro Chrysippo re pondeat , eum non in sensu sorniali mi tui bationes ii Mia vorasse , sed in causali ; quia nimD. Ium ex opinione sue apprehensi ne mali: oritur , verbi Matia passio rhnoris : occur, tit Galenus locoeciti eam reint uera in E
a V S T I O IIII. Vtrum passiones cadant in animum sapientis.
Egatiuam partem huiusce quae ilionis defendebant
Stoici ,contendent seum qui vete sapiens sit, debere an mi passionibus os e vaca e; pro his: si
q.seonflant a. ii iiii ,-uit. J: a pii. to cupiditate volsitat ε, pro laetitia paudia, pto metu cautionem. Prri aegritus ne verbseu dobire negabant e Te po se a 'i iii id in animo sapientis volunt. serum bonum 2ppetit, qui id facit sapiens: erudium elide hono ad pio , qti id iapae is adi sucitur:c u se is vitat mi'um , quod debet sapiens effuge e. At quia tritima de malo est quod iam acer si ,& nullum Indum ex st inabant posse accidere sapienti δάι hil in elux animo pro illa ponEbant . ideo veris Stoici in eam sententiam adducti sunt. qu a inlienum i idicabant humine sapiente, perturbationiblis eonis
euti: eum hae animi morbi sint . itaq; ligern m dum disputabant ii m. bosi sunt, sint n6 sunt: tui saniri in i unt, insipietes sunt;igitur qui morbosi sunt,non tant sapiεtes. at ij, qui passiones senti sit, morbosi fiant ;q fandoquidem passio nosunt aegritudines animi: et V,&e. Platonici autem ct Peripatetici eo trariam partem secuti sunt,semes; non posse hominemν quantumlibet sapient ε, passionibus Ormiao vaeardiemus sententiae fundamenta arti c. a. prormemus . Cicero in i .de Fin.& O. Augustinus lLy. de Qu. Dci e. arbitrantur, hus Philosophos de verbis potius.qua de rebus facere controue fiam: nimirum stoicos nisquaslibet motiones appetitus, sed tui bulentas.& quae prodeunt extra limites rati 'nis,animumq; ad Vitia instemit , parasiones vorare: alios autem philosophos passiona voeah o indiscriminatim vii, pro quouis matu appeticu sensitivi.
ct intium l. 6.ea. s. Senecam l. de tran-
40쪽
Vs uiui; in toicors mens fuerit,
ne rit. 6 debet, passiones odere
ditis uaticum illae naturaliter obueniam cum ε; si dis rationem dominam oui ciuiticbedientia obsequuntur) praescia-inus , ad moderationem di medio: itai εadduci possint , atq; ad .irtutum ossicia reuocari, & laudem ae praemium mer H. itaq; si passiones secundum te i pectentur, id est,ri sunt motus quidam irrationalis appetitus, non conuenit eis malum aut num morale,quod a ratione pendet rconuenis tamen, si consideretur prout subiacent imperio voluta iis & rationis. In quam sententiam i . Auitullinus,
lib. 14 de Civit. Deita. 3 s Cupiunt, J i quit, s iment, laetantur di boni & malit
sed illi bene , isti male; sicut hominibus seu recti seu perversa νoluntas est. Jo nique, si Sti leo tum dogma ita inteiusa
tura ut omnem in tum appetitus viti sum esse, di a , it Die alienum statuant,
Obi Diat tamen ali ius. Id quod ad
peccatum inducit, habet rati mena malRatqni passiones inducimi ad peccatum, undet D. Paulo .ca epis .ad Rom. pansiones peceat tirum dicunt uiret . ltemrpastiones sunt aegritudines animi, ae pr. inde vitia r igitur nulla earum pol iit honesti rationem sortiri. Preteterea:1' uae non sunt m nostra pinestate;nee laaem nee vituperationem merem in , sed passiones non sit ut in nostra potestare;s
quidem ijs, ut docet D. Aligusti de Civit. Ini,cap. s. inuiti cedimus; isi ut iis non meremur; quod tamen paula ante
Ad primum horum 4 endumspassio --. . nes . si sumantur ut deflectanta ratione, inclinare ad peccatum ; si ut ordinantura ratione, non ita se h bete, sed ad virtutem spectare. Ad secundum; passiones di x. cinio ibi. s animi siue aegritudines, non
DDa ab eius regula moderationeq; desciscunt. Vnde patet, quid Stoicorum argu B mento respondendum sit. Ad tertia; con 3 cessa maiori neganda est minor, si ita i telligatur, quasi nullo modo possimus passiones compescete aut moderaria re ad eius confit motionem dicendum, scidere inuties pasiicnibus, non quoad consensum, eum eis non nisi voluntate consentiamus a ted quoad aliquam corporis transmutationem, euiuimc di est interdum csi motiorisus, fletus, alisque eiusmodi.
ARTICVLVS LIolutio quaestionis.
Lato in Theaeteto assii mat eas passiones, quae tui me habet, multas eia se; q calet, ne mine, i numer zs. Isb s de Re p. inquit, hominena esse qu si monstra m & iphynpeni quandam,
ex variorum animant iram partibus co
statam &cupiditatem esse parti m latissimam, multa bestiatum id est, passionum rapita continente. In Timaeo lex enumerat perturbationesa voluptatem 5c dolorem, tanquam principia ; quibus accedat audacia & mei , ira, , spes. in a. de te. ait, suemlibet nostrum esse unum,& habetem se casiliari ,s duos contra tios & amentes voluptatem & dolorem; ad quos accedunt suturoi uin timor & confidentia. Qui passionem in eo inmune aptiori mei nudo distribuerunt, eam ιn qu tuo r