장음표시 사용
41쪽
summa vehiti capita par sunt: viile m 'nor Oudium 8e tristitiam,spem,& tib P Upμη morem. Quam diuisonem tradit D. A upinione , lib. i de Ciuit.tap. 3. D. Hieronymus in comment. ad cap. I. EZech.Cicero lib. 4. Tusc.quaest. Boetius I. de C5sel. Philiis metrD T.
viri. 6. Aeneid. Hine , PAEMSolent au .em hae quatuor passiones comi arari quatuor principalibus ventis: quod thi mare tempestatibus, se illae animum tui lentis motibus perturbine Quod ita cuidam expressit. Sper tinat ariems metus alio a veniit e. ctus. 'Dedicit: hine animum pulso furibunia
clamorem ingeminant piso audi Misa
Potio ijiciantur hae qua uor passiones, omnium piae pue , quatenus aliarum complemenium vel sinis sunt; ideoque alias omnes consequimtur; ut docet Arisio t. r.eth e. r. Tinior autem & Spes no
simpliciter eiusmodi complemetum obtinent, sed in tenere motus appetiti ui ad aliquid . Namque respectu boni incipit
motus in amore,progreditur ad dc side-rhim, terminatur e . comparatione mas incipit ab odio, tendit in meam, finitur timore. st, ut numerus harum quatuor passionum secundum dicere tiam praesentis & futuit spectetur: motus enim futurum respicit , quies in alia quo praesenti est. Igitur de piae lenti bono est gaudium ; de praesenti malo tristitia: de bono futuro spes ; de malo futi
ro tittior . Caeterae vero passi nes, quae circa bonum vel malum praesens , aut laturum versantur, ad has complet ue reducua
ARTICVLVS ILDiuisio passionis in minutores speciis.
Si tamen passon a genus in mai spe.
accim inueniemus: quarum numerus
B ita colligi potest. Passionu quaedam respiciunt bonum aut malum sinpliciter, sertinentq; ad appetitum concupiscibilem: aliae bonum aut malum arduum, spectantque ad irascibile illae sex sunt: ries respectu boni, toti lem spectu in ii. Oblata enim re hona, excitatur ptimii in incocupiscibili amor illius: quod si ea res absens sit, consuriit desiderium; si praeiens, delictatio seu gaudium. Similiter oblata re sub ratione mali, oritur C primum in concupiscibili odium amori contrarium . quod si res quam odio prosequimur absit, , it ut statim fuga, desiderio aduersa a si adest . nascitur tristitia seu dolor, delectationi inimicus. Passi
nes autem, quae bonum vel malum arduum resplaiunt, & ad irascibilem spectant, sunt quanque : duae respectu boni, ties respectu niali. Etenim si obijciaturtes sub ratione boni ardui, quam , quis obtinere se posse iudicat, prouenit itar, tim in ira stibili spes. si putet eam se eoq- sequi non p iste, existit desperatio. Non est in irasci b:li aliquis motus respectu boni quod iam adesi Spossidetur: quia
quod iam adeptum eli non habet rationem ardui. Aliae veris tres passiones ii ascibilis, comparatione mali ardui, hunc in modum colliguntur . Malum aiduum aut praelem est, aut non est. Si n5 est, oritiar timor vel audacia: timor, si id sermi demus & resutiamus ; audacia, s asste-g diamur. Qisi praebens est, conlurgit ira, qua animus exardescit ad sumenda vindicta , & ad piaesens malum depellendium. Rursus eae ipsae passiones, de quib. hactenus egimus, in alias distribuuntur. Na v. g.amor respectu eius, eui aliquod optamus bonum, dicitur amicitia: respectu vero ipsius beni , quod illi optam iis, dicitur amor concupastentiae a se. Sciuau
42쪽
Seriant amem piaractae passiones hime inter Ordinein. Eaedam sum veluti motus principium, uideli et amor, ct odium e his enim inclinamus adii quid optandum sugiendumve uesicuti la- ρος grauitate propendet ad delem sum. Quedam sese habent ueluti motus, mpe dςsiderium S fora et Atiae deni ne uel ovies S terminus nior 31 s Reluti dei ctatio , & tristacia a delectatio enim ea uti quies in L co rei idoneo & leniente,t illi his ut quies in opposito loco. Maoniam ergo principium motus ipso motu prius est,& motus prior quiete: ideo i ter passionis νppetitus e cupiitabilis, quae cirea bonum uersantur, amor est prior desideris,desiderium delictatione intes eas ueris,quae ad malum mistum .
odium pilus est uis' a iura prior quam tristitia.
R Eliquum est, ide Vistutibur illiseramu primo de iis in
genere: pone a vero particulatim. Vae disiputatio praecipui in morali Philoisphia momenta es: propterea quod virtutibus boni essiciamur, Scabiis manent actiones studiosae sine quibus felicitas, quae moralis disciplinae scopus es obtineri non potest.
virum definitio. Virtutis . . recte habeat.
ARTICVLVS LDubitationis oplicatio.
Virtut . morum et in v ta' etiam collibit. Alaxander Aleus s. .par, sum.quae . I 6. t. I ut an em quaenam ex ijs pro bati. debeat statuanius. aduertendit mest, duo effe seneraruit tutum: unum earum i quae nostris: 'ibus acquiri pos-
rum earum , quae immediatε insunduntur a Deo; ut filo,spes, charitas. itemν ui tutum alias esse morales, quae uideliter in appetitu , siue intellectivo,si uel se sitiuo insident: ais intellectuales, quae in intellectu . Inter quas ut nune beuiter dicamus P illud est diserimen,quc d morales non solii m bonam actinis nem ediciant , sed bene, reddamq; eiusu um, num , ex parte snis & aliatum circunstantiarum, quae ad opus cohon standum requiruntur , quaeque dum adhibentur, dicitur opus non in eo tantum genere, ted abillitia bonum, habentem. 6 te simpli itei bonum appellat. Ad r tione vero intellectuali, uirtutis sat est eis cete actionem, siue opus nimi in suo tenere, esto aliunde uitietur. u. t. ad Metaphysicam, quae est virtus intellectualis,pertinet, considerare substantias separatasse sto quis in eam considerati nem ob inanem gloriam incumbat: qua tamen circumstantiam non ferret uir-- moralis, quae probam uoluntatis a sectioni in
43쪽
lactionem requirit. Vnde talis seiEtia etsi-rit bonum Metaphysicunt: ruin tan e bo
Virtus in His ita constitutis, rirtus in toto suo
virtus est habi scperativus boni 'late lictu alis, ero ira; svirtus intellectuat se ii hahiti soperativus boni , resdem tellcctua' iri intellectu J At infula ita definitur, ut ex D. Ausibi nolib x. de lib. arbit .ca. s. alijs 4; n iccis c lipitui: Virtus est bin' Virtus in iis qualitas metis, qua recte vivitur,qua fusae ni mo male utitur , quam Deus in m bis sine mi bis Operater δῆ umenina D Au- sustitius ait , oeum in nobis sne nobis an utem operari plaine induat, loqui sede uti tute duntaxat , wm Deus per se in aniniam infundit. Demq; moralem virtutem ira defini jt Aristoteles lib. a.
Viii' sto Ei h. p. 6 tvirtus est habitus electivus,olis. in medioelitate consues, ea quae ad nos es desnita ratione,&ut definierit ipset prudens. sQuae definitiis,quia praesentis reuit uti est tropria a enucleate a nobis explicanda erit. Est ergo inprimis virtus shabitus. Jquia virtus late etiam sumpto ea ua mine est dispositio perfecti,
itescuit Alistoteles 7. Phys. . 13. t .i'. habitu autem perii cte disponimur ad operandum . Potissimum velo ad tria virtutu habitibus indi emus. Plinium , ad uni inimitatem actionum : quae enim ad alendum habituali propennone carent, inflabilia sunt a faciliq; mutantur. Secundo , ut actio in promptu sit: unde sp - - Aristoteles 3. Eth.c. 8 ait, repentina esse,s s s , habitu . Certe nisi rationalis potentiabitu η' into uentu habitus inclinetur ad unum, :A eam reiiciuntur potentiae N passiones, ea teraq; id tenus,quae habitus G sinu.
Dicitur etianishabitua electivus, i id est, per electionem operanar ad excludedani scientiam . & alse s habitus intellectuales; id quorum rationem non pertinet ut actus ab iis profecti ex delectu aevo- Iuntarie fiant. Additur,lia mediocritate eonsistens: I t reijeiantur habitus uiti si,qui a medioethate desciunt. Denique ad ijcitur, se a quae est ad nos definita ra-B tkine: J ut intellitamus, mediocritatem, in qua virtus conuicit ,non oportere esse ex natura rei, nis iacte per accidens: sed comparatione iubiecti, & ex arbitrio tu.
oportebis ablata agendi occasone de resecienda prius inquirere ; cum tamen im
terdum negotia moram non serant aer
tib, ut cum voluptate γctio per ficiatur a quod pis stat habitus. Nam cum mcdum quendam natur et obtineato petationem sibi propriam , qu. si natural ό,atq; adeo iucundam reddit. Quare Aristoteles a. Eth. c. 3 docuit, dcuciationem in opeiecbtur dc sinum habitus esse . Patet iri iur,cur virtus dicatui habitus J Oblinet autem haec particula loca senetis in definitione virtutia: ac ser
Virtutem ex sua intrinseca ratione
Cini diuersia tamen est utrum viratus secundum propriam essentiam hi nabitus bonus,an non λ Scotus in I.d. Opinis IT.q. v. negativa partem amplectitur , Soetiasserens, una e indemq; habitum modo virtutem modo viti uiti esse posse. Arbiatratur enim , virtutem sermaliter eonsi- flere in relatione conserinitati ad tectam rationem, siandata in babitu ex se indisse M ientia ad bonum S malηm; vitium autε similiter in dissic imitate a recta rationerposieqs eundem habitum,qui antea priorem relationem olitinebat, posteriorem accipere; quemamodum videmus eandem si pei sciem nune imbui eandore, nunc nigredine. Statii proinde Scotum, virtutem,qna viricis est non esse operatiuam; si ex sua natui a st relatio,cus nurulit ilicientia uel actic itas renuenit: sed - id,quod agit, dum ex uirtute operamur,d esse habitu ipsum, cui Latio virtutis accidetatio aduenit. Quod L militer de vitio intellitit. Addit pi aerei ea , habitum poni in definitione vinitiis tam tuam adfectiatis quid sicuti naris in de unitione simi. Picbatur autem haee sententia ex eo potissimum, ut 1 ariones ali. s omittamus quia sis,qu i obtinuit liet bitum abstinendi
44쪽
Binevitiari qb Mahomericani supersti Ationem, ad Christialiam fidem conuerta - tur, de ob veri Dei cultum a cibo absti neat,adhue ex eodem illo habitu sentiet promptitudinem facilitatemque ad actus temperantia rae proinde idem habitus , π quietat antea vitiosus ob prauum fiae, nunc ex fine honesto, atq; ex conserinitate ad rectam rationem , & legem Dei , fiet studiosus a & qui antea rati nem viiij, nune virtutis rationem sortietur. Sintentia Contraria tamen opinio, quae statuis, BPeripateis virtutem ex sua natura esse habitum botica . num nee νnum eundemq; habitum modo virtutem, esse, modo virium; Peripatetica est & vera:eamq; defendit o Thomas in I. 2 qu. 3 s. artior.& . Gabriel in 3. dist. 23. quaest. I. artita .& alii. Probatur autem primum , quia Aristi, teles L. Ethop. s. inquirens genus virtutis, concludit esse habitum : et idemque lib.cap. s. docet, virtutem & vitium esse inter se contraria: quod etiam in Categ.cap. de Coppos.& alibi sepe docuerat. Hoc autem verum non ellet, si virtus & vitium formaliter significarent relationes eidem habitui aduenientes : nee enim telationes s sunt habitus, nec inter se contrarietatem: exercent. Praeterea, virtus ex se, ut Ariastoteles definijt,est habitus electilius in
mediocritate consistens: igitur virtus m. sua natura inclinat ad actum bonum; nulloque modo ad actum , qui recedata medio per albi trium prudentis defini- tio. atq; adeo virtus ex sua inti inseca ra- Milone eli habitus bonus. Post tem5, habitus pulsandi citharam no inclinat ad qualemcunque motum fidium, sed ad incisi
harmonicum secundum artis regulas. ergo pari ratione habitus,v. g. temperantie
non inclinabit lotum ad abstinentiam a cibo, ted ad abstinentiam cum circumflatiis, quae actum persect4 cohonestant:
quod Scotus negabat. --. tritur ad arrumentum pro contraria Eparte adductum respondendum est: eumina , . qui ira sicctus conuertitur ad veta Dei cultum, & reli ionis causa a cibo absti-δ net, sentire lacilitatem in abstinendo, nom d Π prior habitus inclinet ad eos actus quo tunc exercet; sed quia habitus ille non solum inclinabat ad superstitiose ab
sinendum,sed reprimebat etiam appeti
tum,ne ad cibi appetitionem eis enate insurreret. Quare cum duo munia praestent honesti habitus in ap. γetitus vidςiis Duo mu-eet cum inclinent ipsum ad .ctus lati .nieonsentaneos , de passiones ne sc immoderate efferant compescant. ratione huiu ζ bisu, sce posterioris ossici; facilitarem sentiet ad teli ose abstinendum is, qui antea su 'perstitiose abstinebat ; etsi talis habitus
priorem naturam retite it, proindeque
adhue vitiosus si Similiter dicendum dehonestis habitibus,qui videatur concurrere ad actrones, quae ob mutationem circumstantiarum vitiosae sunt: ut si quis antea liberalitati s habitum praeditus, nunc ad inopiam redactus, pecuniam uti prius in magnis opibus, ultra quam possit, distribuat: non enim ad hune actum eliciendum per se concurreret habitus liberalitatis ; sed duntaxat eatenus satilitatem praeli abit, quatenus passionem aliis tritiae cohibet.
QUAESTIO. II. Vtrum virtus moralis in i mediocritate consistat.
De duplici medio virtutis: in quo
irtutε morale in medi eritate posita esse,asseruimus cu Arist. in definitio
tius explicanduerit. Ad Duplicitet uertendu igitur, bifaria virtus iaintelliti possie, Wirtutε in medio esse: nimi medio earsi vel quoad effemia;quia est habitus inter duo vitia eontraria: vel quoad obiectu quia id in quod tendit rationi 'consentanea est,proindeq; medium inter exsuperatione & desectum:quod in definitione virtutis silvificauit Arist. illis verbis, ira uest ad nos desinita rone Jid est , virtuscosistit in mediocritate secuda omnes ciae
45쪽
medium . Hassert. Horati Iiser. lat. Ieumstantlas prudentiae retula praesemptas. Deinde aduertendum,medium aut esse eonstitutum ex natura res, aut sumi comparatione nostri. Medium ex natura rei quod etiam medium rei vocatur est quod aeque ab utroque extremo distat: quo pacto sena iiiis medius est inter denarium & binaritim, quia totide unitatibus ab utroque abest , nempe quatuor. M dium eo inparatione noliri est, quod ad ni,s eollatum neque exsuperat neque deficit.quomodo ea eibi portis,quae erati pro eius temperamento conuenit, dicitur medium respectu illius. At enim, quia non omnibus eadem temperamen ti,& caloris ad decoquendum vis est, saepe id, quod unius collatione medium habetur, tes ct u alterius deficit, aut ex
Sit p ima assertio . Omnis virtus moralis cuius appellatione non comprehendimus hoc loco Prudentiam) consiliit in medio quoad obiectum . Hinc assertimnem tradit Arist. lib 2. Eth. o. 6.&lib s.
sensu Theol. in 3 d. 33. Suadetur vero a
eius, quod recitur & men utatur, situm est in adaequatione ad suam regulam. Quare eum bonum virtutis moralis aratione diri a tur, utique positum erit in adaequatione νd mensuram ratii nis, quae adaequatio est aequalitas, seu commenti ratio quaedam inter excessiim, &desectum, id est, mediocritas. De qua est iillud P erae. Esi modui in rebus, sunt ereti denique
sines: Quos ultra cura in ruiι consistere re
Quod non ita accipiendum est , quasi
ad rationem virtutis exigatur, ut praedictam medioeritatem in diuisibili alti rat et quod Stoici salso putabant, unde
etiam eontendebat, virtutem non suscipere magis Ac minus; sed in maximo .hoe
est . in illi ux indiuidi ii medii ade tione
constitutam esse : 1deoque neminem vi tute p aeditum iudicabant,nisi qui ad studiosas actiones 'beundas in summo gradu esset dispositus. Peripatetica tamen &veta sen entia, ut constat ex ijs,quae tra-
in Aristoteles i. Eth. decernit, in media
virtutis latitudinem dari; posseq; obi 'ctum ipsum virtutis mine perfectioia modo, nunc minus pei secto attingi. Nee
sane. eonuenit, moralium actionum ho- '
nestatem ad insectilia mathematica r
Quis d si quis pro Stoicis oppon1r, vir obiectis
intem constitutam esse in rect trino au Leg. Plu.tem nihil tectius esse: proindeq; nullam i l. de stoivirtutem alia persectiorem dari. 1 Oecur eorsi con-rendum , tecto in Mathematicis nihil tra. esse rectius: quia si recta linea tantulum t Diluti
ab extremis sub ultet,recta non erit; caid in essentia rectae lineae contineatur. At in moralibus non ita res habet, quia v. g. actio eius, qui ex affectu miseli cordiaepe euniam egenti emgat, tecta est, utpote consentanea re ctae rationis actio veto ilialius, qui ex intensiori miserieordiae ait ctu vheriorem pecuniam Iartitur, haud dubie re ctior est atque excellentior, cum perfectiori modo illud cfficium virtutis praestos tum quia plus , tum quia vehementi Nammi assectu confert. Secunda assertio: Omnes virtutes morales,excepta Iustitia, consistunt in m dio quoad essentiam: hoc est, inter duos habitus vitiosos positae Gunt. Haee inductu ne patet. Namq; sortitudo est inter vitium timiditatis Se audaciae: liberalitas inter auaritiam Si prodigalitatem: simi litet queres habet in ceteris. 2. asserti
Excepimus in secunda affertione iustitia, quia peculiare illi esse, n6 esse
inter duo extrema vitia collocat,m . Quod significare voluit Aristoteles li. s. Eth.e s. cum domit, Iiistitiam non eodsi modo, quo reliquae virtutes, mediocrita. tem obtine re.Potestq; idem ex eo osten
di quia Iustitia versatur inter plus & mi Pereatanus; quod est eontra ius. Diximus quod esitra iu- eu eontra ius: quia sui de suo plus dar, stitia sunt vel nullum committit peccatum a vel f per des quod committit, id non ad iniustitiam ctum. pertinet, sed ad prodi alitatem , quae li- beralitati opponitur. Quo sit, ut iustitia
unum latum habeat extremum, cui aduersitur,ninitium iniustitiar quia prodictum
46쪽
dictum plus di minus semper iniustitiam Aessicit. Selandum praeterea est , cum virtutes morales, quae circa passiones versantur, hominem ad te ipsum ordinent necessario constitutas esse in medio resipectu ris' striaustitiam vero , quia operati, ni Ordine ad alterum dirigit, in missio rei ' . constitutam esse. Tantum enim militia' reddet e prscipit, quantum quis altei i debet non plus minusve siquidem hoc mo indo astiti itur aequalitas interii mines , M quae tune demum existit, eum nullus ultra aut citra id, quod suum est, obtinet rquam aequalitatem sartam te stamque
tueri & vindicare, proprium iustitiae muIustitia nus est. duplex. Porro eum iustitia duplex sit, ut docet Aristoteles tib s Eth. c. 1. Vna dicitia butiva quae cernitur in distributione bomium Reip.aut alte ius coni munitatis, iuxta proportionem meritorum unlusi
cuiusque;ita scilicet, ut quae eli propor tio meritorum unius ad metita altei ius eadem sit proportio praemiorum ad prae mia:altera commutatiua , quae cernitur in eommutationibus, & uenditioqibus, alijsq; et ulmodi: fit, ut non idem in utraque medium seruetur. Nam in commu tatiua seruatur medium secundit m prinportu,nem Arithmeticam s ut nimirum constituatur aequalitas inter rem acceptam, S id quc d per eam redditur i in di- Dstributiva autem tenetur medium, secundum proportionem Geometricam ,
ut eadem in praemijs quae in melitis proportio sit. Fxempli staria,si duobus ciuibus icco praemij decem aureorum millia disti ibuenda sint, & cx ij unus du-
. Plex habeat metitum, alter veloti iplex r secundum Geometricam proportionem
donanda ei unt illi aquai uor mi
tem sex r ut enim trium ad duo est propor
Vtrumne virtutes homini naturales sint, an eas propriis actibus acquirat ZARTICULUS LUirtutes in quodam sensu ep b
mini naturales e in alio non esse . a
morem partem propo sitae dubitat ionis quae de uirtutibus acquisitis duntaxat intelligenda est piractauit inul- --tis in locis Plato, ut in Menone, in Ρrota tora, in Euthydemo ;etsi mole suo disputans nihil fere certi alicuerat it. De ea)t m quoq; re tiaria philosophantium dogmata te eit D.Thonti
ter rem expediamus, sciendum est,dupliciter posse uirtutes dici esse nobis naturales uno modo, prout naturale est idem , Bisariam quod conueniens naturali inclinationi; uirtutes sicq; naturalis est homini cognitio uerita dici possetis: secundo, ut naturale differt a uolun- naturalettario; quo pacta ea, quae ncibis a prim qua origine, & ex principijs naturae innata sunt & congenita, naturalia dicuntur, 'utuis nutriendi. Sit prima asseitio: Virtutes sunt homini naturales priori modo. Probatur:quia I. assertio. homo natura sua est particeps rationis , estq; ei naturale, secundum rationem uiuere: ut docet in Diony .c. de d: u. nom. Quare cum actiones uirtutum sint consentaneae rectae rationi, consequens est, vi hominis naturae eonuenientes sint. Item, quia homo per naturam inclinatur ad cognitionem ueri, docente Arist. I. Metaph cap. I .& appetitionem boni, teste eodem Arit . I. Ei h. cap. I. Virtutes autem intelltctuales ieruntur in vetum,
morales in bonum. Rostremo quod eodem recidit qilia id, quo unumquodq3 secundum naturae suae gradum perfici
47쪽
tum, est illi secundum naturam eonve- Α
niens: hcivo autem secundum gradum suae natu iae uirtutibus acquisitis peisci. riit di excolitur. Iuxta hane considerationem dicuntur iresse , mi uirtutes a natura inon persecte & complete; sed inchoatione quadam & tanquam in radice e qua accedente disriplina , & studiosa-riim actionum exercitatione in actum prodeant. 2.asieri. Secunda assertio: Virtutes non sunt hcmini naturales rosteriori me do. Hane B tradit Arist.lib. a. Et h. e. I.Suadetur exeo,quia si uirtutes eo modo naturales serent , nemo iis laudem mereretur, cum nemo nisi ex libero a ctii iure laudetur. Item,quia non possent homines viiij, assuescere: siquidem ut docet etiam Arist. lib. t magn. Mor. ea. 6 ad id,quod pacto est a natura insitum,nihil prcscit contraria assuetudor ut patet interiau. g. qus quia nativam habet grauitatem qua deorsum tendit, licet liet bis locum sum Criorem saepe iaciat ut . nunquam ad ascendendum assuescit. Unde etiam patet , uiri tutes non esse contra naturam s alioqui
non possent homines ijs ali ut fieti.
Ut autem propositae assertionis neri. tas magis eluceat, duae quaedam dubit tiones exsitandae erunti Prior est: Quonam causae genere actus stucliosus con eurrat ad generandum habitus virtutis Posterior: Num ad comparandum eiusmodi habitum susticiat unus actus, an necessario plures exigantur Priori dubitatilant,omissa opinione Durandi, quaelib s Metaphri nobis eonfutanda, erit respondemus eum Capreolo in 3. d. 3I.q.
I .art. 3 . inuolutione argumentorum contra secundam conclusionem octu, studiosos concurrere, ut principia actiua ad tenerationem habituum. Enim uero eum potentiae,v. g. intellectus & voluntas, sintrauis uniuersiales activae habituum,& in iis possitnt esse diuersarum specierum habitus; necessatio danda erit aliqua causa particularis activa, quae potentiam determinet ad hune potius,quam illum habitum producendum: haee autem causa est ipse actus a potentia elicitus. Ad posteriorem dubitationem respondemus cum Gabrielei 3. d. 23. q. I.dub. . Almaino ibi. quaest.2.art. 3.&alijs:per quemlibet actum moralem lmnum, etiaremissum, posse gigni habitum uirtutis moralis,nisi ex parte subiecti aliquid impedimenti sit. Probatur: Nam quando eausae sunt eiusdem rationis, εἰ species, si intensior potest aliquem affectum producere , etiam te millior eundem produ
m rates acquisito comparsiri ' Cevilat,
quisitae ecparantur nostiis actibus Haec ita suadetur: Principia operativa naturae conuenientia, quae non insunt nobis a natura sed ex acquisitione, cLmparantur nostiis actibuMatqui uirtutes ae siti sitae sunt principia operativa conue olantia naturae ad modum superitis explicatum: igitur comparantur nostris acti Abus. Maior nitat ex doctrina Arist.lib. na. Eili hoc enim est discrimen inter priuri pia innata i& acquisita , quod principia
innata antecedunt a ctus, nee ijs comparantur: aspecti is enim antecedit a ctione uidendi, nec per eam aspectus acquiriturpi principia acquisita sequuntur actus , ij, ue adipiscuntur.
tes stentia patientis non exsuperet 2ιe tis activitatem.Cum igitur actus viri tis intensias ae vehemens possit efiicere habitum virtutis, utique etiam remissus habitum consimilem gignet: non secusae calor sexto gradu intensiis producit calorem ut sex ; intensus autem secundo tradu efficit calorem ut duo. Diximus,
nisi ex parte subiecti aliquid impedimenti stiquia si uitium contrarium potentiae inhaereat, Sactivitas studiosae actionis non superet illius , iiij resis lentiam , nequaquam per talem actionem habitus produceretur. Q ac d asserendum quoq; est , cum iam potentia habitum uirtutis summe intensum obtinet ' tunc enim neque remissus neque intensius actus , aut nouum habitum gignet, ut eonstat ;aut.maiora inclementa asseret habitui,
48쪽
Hibitus uirtutis persectae , ut straa
qui totam quam assequi potest persectio A
nem assecutus iam est. Illud tamen aduertes, licet per unum actum signi possit habitus virtutis;plerumque tamen non gizni habitum uirtutis persectarinis per multos actus: ut .idere est iu habitu te erantiae. Nam cum illius materia multiplex sit,quandoquidem omnia ciborum, & potuum g vera comprehendit, cumque diuersis modis vatiari possit, nimiium pro loco, tempore,magnitudine. alijsd; eiusmodi cir- B
nstantiis: mo perfectum temperantiae habitum assequetur, nisi circa istius. modi materias , & circumitantias plure actus elicuerit.
Vtrum virtutes morales sint ii ter se connexae λ .
CARTICVLVS LaArgumenta partis negatiuae.
On excitamus quaestione de virtutibus intel. lectualibus: iuia certa est eas non necessario connecti inter se; ut D.
cet. Cuius ratio est:quia non deperdent Da prudentia,cuius nexu , ut inseritis planu fiet, inter se copulari debeant. Item, quia veriantur circa materias,& obiecta quae inter se necessarium ordiuem &c6 iunctionem non habent s ut patet in Mathematica 3t Theologia, va ijsq; artium generibus. Est ergo proposita controuer. tia intelligenda de uirtutibus moralibus:
ita ramen, ut hoe nomine etiam prudentia, licet ad intellectum pertineat, comprehendamur. Aduertendum est autem, Eex Arist. 7. Eth .c r .alijiq; auctoribus, virtute moralem in uuo trium graduum obtineri posse; uidelicet in gradu continentiae, in gracti temperantiae, in tradu heroico . in pliori gradu obtinetur virtus, si adhue passiones vehementer sunt, &ijs teli stimus. in sec undo, cum passiones non ita sunt vehementes, sed paratiotes.
In tertio,cum iam ita eohibitae ac restarnatae sunt,ut rarδadmcda ,& vix repugneat rationi. Alij hos gradus uocant incipientium, prcscientium, persectorum. Igitur de virtutibus hi gradu heroi nulla est dubitati oromnes enim latEtura
virtutes morales in gradu esse connexas, ita ut v .psertitudo petiectissima esse n queat, absq; aliarum uirtutum societate. Na eum omnes uirtutes morales mutuum sibi piaestent auxilium,& aliet alijs
perfectionem adiungant,eumsis uirtu: in gradu heroico omnem postulent excellentiam & absolutionem; haud dubie necessatio inter se iugaiae, di cohaerentes erunt . Nec item deuii tutibus in gradu continentiae disceptatio est. costat euim, posse unam absq; alijs inueniri, quod ex I, etia,quae paulo pivi dicemus, planius euadet . Quare de uit turibus duntaxat secundi gradus quaestio relinquitur. Scotus io 3.disi. 36 q. r. . I. Gabriel ibi drachamus in 3. d. II.& I1.5 quodl. 4.q Almainus tra et I .e. 7 arbitrantur, eiul modi uirtutes non esse inter se connexas. Quae sententia his arrumentis
uidetur ostendi: Vit tutes morales acquiruntur exeicitatione: sed constat mulicis exercere sese in materia quorunda virtutum, non vero allatu; ut in mat ei ia temperantiae,n6 a sit sortitudinis: eigo ij non ces, sed eas tant si uirtutes, in quibus se exercent, comparabunt. Praeterea,tsistat multos Mn posse uirtutes quasdam allaqui:igii tir non omnes inter se sunt coniunctae. Antecedes probatur quia nemo nisi in magnis opibus exercet actum munificentiae cum haec ullius circa magnos semptus uer Ietur. igitur ij, quibus -- gnatum opum amitentia non suppetit , haud quaquam uirtutem munificent assequentur. Quare perspicuum uid tur non omnes uirtutes etiam in gradu
concluditur pars osrmati . quasionis.
Contraria tamen sententia ampta
proposi. a questro iatelligenda
49쪽
asio, euae s. lib.in Luca. explicans verba illa: Reade undi- ti pauperes spiritu. D. Augustinus lib. c. tur . de Trin. c. . & in epist xy.quae est ad D. Hieron. D. Gregorius lib. 22 Moral . r. D. Hieronymus super Esaiam,cap. I s. &16. εἰ I .lib. contra Pelat. Arist 6. Ethicie. ia & I3 . Plato in Protagora, Et in Ilia
de Rerno, Chrysippus apud Plutarcha
D. Th in in lib. de Sic icorum conti arieti Cicero 3 L3ε. q. lib. 2.Tusc. quaest. S lib.de ossi c. item EI. ar. I.& mctoribus scholacticis D. Thomas in rn di put. I a. q 6s .art. I. Caetanus ad eundem to q. de Vir. eum Durandus in s. dist. 33. q. 3. Capreotutibus. lusin 3 dist. F.q. I. art. I. Ricardus e Card art. dem diti. qu sit. I. a I aatio. Probatur vero h se opinio in hoe m dum: Dei se m liberalitas cchibet appetitum pecuniae in omni euentu , alioqui
non es et persccta; sed hoe praestate non potest absque praesidio aliarum virtut sirigitur liberalitas persecta requirit alia inrum virtutum eoniunctionem , Mini rprobatur: quia si cui una partemois, ex alia pecunia proponatur ad in-le. cndum iniuriam patriae. certe nisi uirtute sortitudinis munitus sit ad contemnendam moriem, S iustitiae ad non inferendam iniuriam , s.cile iuccumbet pecumae cupiditati. Quare non poteκ liberali sabsq; sortitudine & iustitia, sini- latciq; ab. lite alijs uim tibias inueniri. ratio . l. cm: 'cifccta uirtus motalis requirit
pellictam prudenti nar atqui persectapiti dentia, Dcn e se cibiq; alijs uir
tutibur: istiui mnes uitaui es quinc6muni uinculo prudentrae inter se copulatae sunt. M tot patet , tum ex docti marit istotelis lil. 6 t th. ca ult. tum ex ipsad: snitione utituris, in qua uirtus dicitur cos iere in mediocritate. sui prudes definierit. Jhoc eis, in medi. ccitate piae-stripta secundum tegulas prudentiae.
Q od uelo ad unam aliqua pei sectimui. tutem non sufficiat prudentia circa Eunam n a terram, ed pellicti& integra,
atque adeo circa omnes,t x eo com iaci. tiar. quia ut quis rem amans fit, non sat
quae ad temperantiae marer iam freta a sed oportet, ut in qua uis re quae sele obtulerit recte sentiat, atque .nterrum serat iudicium: lioqui, ex affectu a uatit:qaut unlicitatis iud.cabit, tu tempeiate
agendum esse. Minor suadetur: quia similiter nisi prudens omnium uirtutum ornametis exeultus sit,n5 potest sene persectam sanumque iudi i si de rebus agra dis;nec quid fugiendum aut amplectis. dum sit, ut oportet, decernere cum liquido constet,passionum impetus, nisi uirtute cohibeantur, rationem excerare, tersi si te aestimationem , fine qua prudentia nulla est, peruertere. Constat igitur, nee alias uirtutes sine prudentia, nec pruratia absq; alijs uirtutibus polle cosistere.
Solet etiam queri, num ut omn*s morales uirtutes co: nexae iunt, ita omnes
in eodem homine inter se aequales tat Cui dubitationi breuiter occurrendum: si de persectione ellentiali loquamur,c6stare no esse omnes inter se aequales; taea, quae specie distinruuntur, disparem habeat essent et persectione: Quod similiter ponunciaiadum eris de pet tectione intensiva quae per actuum repetitionem habitibus adueniticum planum si eundem huminem non eque frequenter sese in omnibus exercete uirtutibus Iae proinde non mnium uirtutum habit aeque intea ere. Si tame sermo fit de perfectione, quam unaquaeque uirtus in eodem homine ex conisicti me dc societate aliatum uirtutum assequitur, dicendum
erit, Omnes iitrtutes hac consideratione
msinus pei ficitur sortitudo ex contortio eludem: nec minus petiscitu libera litas ex consortio iobrietatis. quam alterius
uirtut 1s: similiterq; es habet iii caeteris, cum isti uim di per tectis in singulis uir
tutibus cx O nisi cti. ine uniuersarum,&
iri uniuersis ex singularsi copulatione esst, esca . C6sule ouradu in 3.d 3ο.q s.
tur,nmn Gm aes uirtutes inter se
colligatas esse, liri ne in modsi ex ni ea da erunt. d primum dicendum: si quis sol. r. se i materia unius talaxat uirtutis, v.5.
50쪽
tem ntiae, exercuerit , solam tempe- irantiam consecuturun ; non ta inen per quousque ceteras virtutes eon
patet: cum sine earum piaesidio non pos-ha simitate m & constantiam habere, ad sei uandam in quolibet euemu moderationem. Adde, neminem rofle diu in omnibus euentis temperate vivere,nisi passones, quae proxime remote, e temporantiam oppuῖnant , aliarum virtutum
actionibus cohibeat; atque adeo quin simul virtutes alias adipiscatur. Ad seclidum respondendum ess , eum D Thoma in I. v. q. 6s. ait. . 'rando in 3.d. 36.q 3. a Capi eolo loco est. xii tutum moralium quasdam perficere homi uem secundum cimmunem itae statum, id est, quoad ea,quae passim Et communiter agenda occurrunt ; cuiusmos sunt fortitudo,iustitia, liberalitas, abilinentia, caeteraeqs huiusmodi:alias hominem perficere secundum aliquem emi. nentem statum , & ad quaedam praeclara ninnia obeunda; cuiusmodi sunt magnanimitas , quae in masnis lacnoribus: I magn scentia, quae in magis sumptibus vel satur. igitur virtut ιε pristius ne ii, sie inter se collisaiae sunt, o nemo unam pellccte fine alijsohtinete queatrvirtutes vero rister.oris senetis non oportet, vi ct vh beatis, qui reliquis .mnibus si piaeditus; obtinet tamen eas m pCtentia pie par qua,& animi praepara,
AE s T I o V. Vtrum in appetitu sensitivo alis quae virtutes in sint
Rem sta quaestio G de omni virtute mi rati sed de sola tempe antia, disertitudine excitari -- let. Na quod iustitia ia
munis est Philosophorum & Theolc g rum eonsensus.Scotus in 3 dist. 33 q t, Opini. duo statuit prc nunciata. Alteium est: r Scoli. titudinem& temperantiam, ut proprieae simpliciter virtutes morales sunt, residete in voluntate. Alterum: dari in a petitu tam irascibili, quam eoncupis i-Dili. aliquos habitus , quibus circa s r tudinis S tempeiantiae niateriam recthassciantu squi tamen habitus ad simu tis dignitatem no pertingant. coto a sentitamur n5 eius tantum distipuli, sed plerique alii: ut Gabriel in 3 d. 23 . q. I.&
t nit , ut libet ali ait m seruarit, is si ad magnam retum a iuuentiam & abundatum venerat, facile masnificentiam eo mst quetur. Item, qui in medioctibus hcnotibus sese modestum exhibuit, eum ad max: mcs euictus suerit, facile -- inanimitatem cc inpalatii. inare cum id , etd quod pt cximam obtinemus dis siti nem , iam habe ie dicamui; iuxta illud Aristotelis a Physic. e. s. tex. c. qucd rai um abest nihil abeste orore modum videi ui: si , t non st absolute neῖandum, etiam malluseficentiam , & magnali mitatem cum Ἀ-- liquis virtutibus
Piimum promantiarum hiis arn me viri. m.
tis ostenditur. Virtutes moralis in sunt in ea potentia, zd quam pertinet electiodi libertas; cum virtus morali, desinia. tur habitus elictivus , & eius nitas inamone duntaxat libera inuenia iuret alis qui electio est actus uc liintatis , non appetitus senstiui, & voluntatis actiones proprie ae simpliciter liberae sunt; non aulcm que ab appetit u sensitium exerceis tur: igitur virtutes morales non in appetitu ,sed in uoluntate haeient. cado: Negari non potest, nes a voluntate elicere actus circa materiam temperantiae disertitudinis ; ut cum mederat uni cibum elirimus ; eum , etiam repupnante a petitu , ccxstanter dolores perferimus, 3c pericula adimus : ipit ut per illiusmodi martitaei in voluntate habitus M D 1 u.udi