장음표시 사용
31쪽
INDEX speculatio primi intelligibi Τerminus in rebus naturaliis
tis. 263. a bus. 21 .b spiratio per aerem. 237.b Thales Milesi de olivis. 3 9. a Stagna ad urbis necessita- Thebani seditione tentati.
stationes. 117 .a Thebani in statu populari.
Studiosius nemo per fortu- Thebani Iacedimonios curnam. 2Iψ.b vicerint. 238.b Studiosus vere,quis. 1 2. a Theophrastus. 1s8. a
Studiosus per tria. 143.a Theopop &Ephor'. 8. a Sufficientia in domo quomo Thera. ι 26.ado intelligenda. is .b Thibron de Spartana rep. Summum bonum non esse in 1 8. bioco. 268 a Theagenes tyrannus Mega- superficies quid. 3 s .b ris. I 68.b Suplicesquo motu fiat. 27sa Thraces. 2 7 a Syracusani ante Gelonis ty Thrasybulus tyranus. IO7.arannidem. i 6 b Thrasippus tibiis usus. 273.a Syracusis quidam seruilia Thymotheus music'. ia I. bdocebat. 27 .a Tibia disciplinae contraria T 273.aTAciturnitas affert mu- Tibia concitat animii. 273.alieri decus. 41:a Tibiae usus. 373 bΤactus melior. 12 9. Tibiae cur abiectae a Pallade. Tarentini erga pauperes. 273.b1o6.b Τibiis modos facere. 273.a Tarentinorum mutata resp. Timor duplex. 239.br64.b Totum est prius natura, qua Teloclei Milesii resp. rso. bipartes. 37.a Temperantia mulieris &vi Tranquillitas in contemplari non eadem. I:b tione. 222.b Temperantiae usus. 2so .a Τransgressiones rerup.i2ε.b Templa Deorum, & he- 2s .aroum. 239.b Triginta viri. Athenis. IIo.a Tri
32쪽
Turpia nec dicenda, nec aspicienda. 2s7.b Turres in moenibus. 239 a Tyrannis. 9 . a Tyrannis pars publicae gubernationis: Isso. bTyrannis ex quibus composita. I 8 s. aΤyranis cur mutetur. I 86.b
Tyrannidis species I l. a Tyrannides prius fiebant faepius. 168 bTyrannides quomodo conseruentur. 188.b Tyrannicum non est secundum naturam. I 7. a
Venatoria pars bellicet. 2 9 bVenti orientales cur ca idio
Venti australes. 23 7.b Venti occidentales. Ventorum positio in situ urbis. 136. bVenus prohibet incrementa corporum. 2 s η bVera voluptas studiosorum 33.b Veritas a Deo nobis tribu -
Vigor ab animo 2 9.b Vinum non dandum infan
Vir bonus qui dicatur. 83.b Vir & uxor partes simplices
Virtus serui & liberi ut diffe
Virt' si ne ia ar tificib'. 4 3 .a Virtus boni ciuis,quae. 83.a Viri .S , ex qua honores &praemia. 93 a Virtus bellica ad magistratus adipiscendos. Io3.b Virtus ad alium. Io .b Virtus bifariam considera
Virtus persecta in vita perfecta. 2 4 I. bV irtus non inest nobis natu
Virtus moralis in qua parte animi sit. 267.a Virtus intellectiva in qua
animi facultate. 2 67.a Virtus moralis frequentatis actib.comparatur. 2 47.b Virtute honos tribuendus. I Os .a Virtutem requiri, ad bene gubernandum. I 8 o. a Virtutes posse separari.i 3 a Virtutum
33쪽
Virtutum cosensus. ioq.b Voluntas,quid . Vis non sine virtute esse vi- Voluntas a coelestibus cor detur. 23 bsporibus. . zz9. viscamutationis reip.167 b Voluntas in pueris. 2 2. a Vita est actio. Σo a Voluptas esca malorum. Vita quot modis dicat 2 2.a 39ib Vita beata. i 1.b Voluptas cur quaerat. 2 68 . a Vita optima in virtutibus. Vox est signum nobili , & i
Vita ciuilis. 116.b Urbis situs. 116.b.&237 a Vita contemplativa. O 6.b ad Urbis situm quatuor conVita quς potior. O7.a sideranaa. Vita negotiosa. 148.a usus rei possesse duplex. 3 i. a Vitam opt.non esse in bonis Uxor S semus differat is dexternis; Vxores & liberos quomo-Viucdi ratio optima. i i. a do communes esse voluerit Vivere sine necessariis nemo Plato. I. potest. 19.a Vxoris imperium. So.
Viuere secudum leges, quid. Zι81 b V Aleucus Locris leges unitas destruit ciuitate. 6.b c tu sit. 76. a
Vnum dominari oportere. Zeusis apud Crotomatas. 118.a 97. b.
34쪽
ΕMo mediocriter doctus ignorat, philosophiam habitum quendam es.se praeclarum, qui nostrum perficit intellectum: Hane cum destriberet Philosophus Aristoteles eam, artium artem & scientiarum scientiam esse dixit, siue ut eius gradum, S dignitatem ostenderet, cum aliae artes & facultates videantur a plutosophia principia sumere, siue de prima philosophia loqueretur,quae sapientia ab eo,& domina reliquarum sesentiarum,maxime'; scientia in re luti uis posterioribus dicitur. Verum plailosophia largo modo sumpta bifariam diuidi solet. Quaedam enim speculati ua: quaedam activa communi quadam consiletudine appellatur: Nam cum intellectiva potentia duplex esse dicatur,at'; altera speculatione,altera actione temminetur : cumque obiecta duplicia sint, ea scilicet, quae sunt, & ea ; quae aguntur a nobis, merito his duobus t lis diuisio correspondere videtur. Sed cum unusquis mhabitus,aut subiecto circa quod est,aut sine gratia cuius
est ab alio habitu praecipue distinguatur:hae quoq; philo phis species subiectis & finibus sitis magnopere disserunt : Quippe speculatiua circa ea quae sint, activa circa ea quae aguntur a nobis communi sententia, iudicioq; consistit: praeterea fines habent diuersos, cum altera contemplationem, altera actionem proprium sibi finem constituat. At cum praesens confideratio circa ciuile negotiu versetur, omissa speculativa philosophia ad activam, quae magis ad hoc nostrum propositum speciat, progrediamur. Est igitur activa pnilosophia, quae B etiam
35쪽
etiam practica dicitur a coi schola philosophantium,
in tres partes diuisa, in ethicam, oeconomicam, & politicam . Nam cum triplex sit vivendi, seu agendi ratio, moralis, domestica, ciuilis, triplex etiam doctrina traditur a philo pho ethica scilicet,ut seipsum homo:ςconomica, ut domum politica ut rempublicam bene instituat atq; gubernet. Verum cum alia eiusdem generis sint a nobis in expositione libroru moralium latius declarata, ideo paucis nunc agendum putamus:vt nec pretermissa ea, quae fiunt cognitu necessaria, nec nimis longe repetita videantur. Quamobrem descriptione atque
diuisione philosophis breuibus verbis allata,nunc Con-sderanda sunt ea, quae ante explanationem libri afferri in medium solent: intentio philosophi, utilitas operis, s liber est auctoris, cuius dicitur eise: titulus praeterea: ordo,divisio:modus doctrinς,& ad quam partem philosophiae haec ciuilis disciplina reducatur. Uitam autem philosophi, ut notam S multorum litteris expressam, omittendam putamus. Intentio io itur Aristotelis est, ut post moralem & domesticam disciplinam, ciuitatem costituat,& Rempublicam moderetur, in qua homines, seu ciues, quoad possint,selicissime vivant. Utilitas est etiam non mediocris, quia tali doctrina instituti post mus recte gubernare res p. quod est ultimus finis rerum agendarum,& ipsius etiam ciuitatis. Nam bene agendi gratia,ponendum est,esse ciuile societatem. Is liber coisententia Aristotelis esse dicitur. idem Peripatetici et Stoici: ipsi etiam Platonici sentiunt. Modus quoq; procedendi linc idem declarat. Summa est in eo doctrina:
facundia vero tanta , ac tanta historiarum, exemplo-mmq: copia, ut apud Graecos suorum librorum elega tissimus habeatur.
Titulus est Aristotelis Stagiritae libri ciuiles. Non enim unus est liber, sed plures atq; diuersi secundum Varias materias,quae & s ad eundem finem dirigantur, tamen varios habent tractatus.
ordo procedendi ad hanc doctrina talis sumi,ut plurimum
36쪽
himum solet, post grammaticam & oratoriam facult tem danda est opera dialecticae: deinde sumenda est moralis philosophia, tum oeconomica, demum ipsa ciuilis scientia est percipienda, ut cognitio unius sit siccessive gradus alterius,quousque ad ultimam & persectissimam perducamur. Est autem haec ciuilis postrema & principalissima activarum. Et ideo inter activas postremo loco,ut diximus,perdiscenda. Diuisio operis est in octo libros, ut manifestissime patet. In primo tradit cognitionem partium ciuitatis, quae
percipiendae erant, ut totum cognosceretur ex illis, ex quibus constat.
In secundo aggreditur opinionem philosophorum , qui scripserunt de rebus p. Et primo opinione Platonis circa quodda membrum suae rei p.Deinde Phaleae Ca taginensis, Tertio Hyppodami Milesij. Affert praeterea
quasdam res p.ia tempestate vigentes, easq; redarguit. In tertio loquitur de ciuitate secundum iam sententiam in senere,& considerat,quae sint bons res p.Et statim diiudit ciuitatis gubernationem, sue ipsam rem p. in regem,optimates, & rem p. tanqua in species,& pa tes suas subiectivas, ex quibus etiam transgressiones eis oppositae cognoscuntur.Deinde regiam gubernationem latissime daclarat.
In quarto 1 equitur doctrinam tradere de alijs speci bus rei p. scilicet de optimatibus& re p. & etiam de transtressionibus tersi p. exactissitne ostendendo unumquodq; membrum gubernationum,quae magistratus habent, consilium, & iudicia. In quinto affert causas in genere, & in specie, quibus
destruuntur,& quibus conseruantur res publicae In sexto supponit quaedam pertinentia ad constitu tionem potentiae paucorum, &status popularis secundum exigentiam temporis,& affert numerum magistr tuum, atque eorum munera potestatemq; declarat.
In septimo docet de costitutione optimae rei p. quam principalissime intendit. Et quia ad noc ut res p.& om-B a Mino
37쪽
nino ciuitas optima euadat, curare oportet, ut optimi ciues eisiciantur,atq; ad id consequendum maxime confert, a primis incunabulis bona institutione liberos imbuere, ideo asteri documenta, quae ad tenerae aetatis educationem petiinent. In octavo, dc ultimo sequitur tradere doctrinam de institutione iuuentutis, quae succedere in gubernatione senioribus debet. Multa vero de ipsa musica dicit,quam, si sit media possibilis ac decens, conserre vult ad dispomstionem virtutum, & bonos mores consequendos. Modus doctrinae non est demonstrativus,masis enim id patiebatur ethicorum materia: & tamen ibi non est usus demonstrationibus proprie dictis. Ergo multo mi nus in ijs ciuilibus utendum putauit. Non enim liqc talia habent causas necessarias, cum agantur a nobis, & a nostro arbitrio proueniant: demonstrationes vero proprie dictae ab ijs & de ijs sint, quae aliter se habere non possint. Quare dicendum est, ut iste modus sit potius appellandus probabilis, & qui indictionibus & exemplis, S probabilibus argumentis Utatur. Reducitur ista scientia ad philosephiam activa: considerandum est tamen,q, nulla scientia adeo activa esse dicitur,quq non habeat speculationem. Hec aut scientia non agit,sed activa dicitur, quia os dinatur ad opus,seu ad actione . Est asit liqc excellenti c. sima partium activaru scientia cum aliae ordinentur ad istam, tanquam ad ultimam, & perfectissima reliqua ru. Subiectu aut huius libri, ut eleriq; sentiunt, videtur esse ciuitas,cuius et principia,partes,& operationeS co-sderat ipsa ciuilis scia, ut deinceps patebit. Sed hec pauca prςmisisse sufficiat,ut explanatio clarior, faciliorque reddatur.Ueru ne quis forte miret, me in exponedo textu minus elegatig cosulere,q fortasse pleriq; expeteret: sciat aliud esse oratoris, aliud expositoris ossiciti. Ute
du est.n.terminis non ta eleratibus,quam usitatis,pr sertim in explicandis huius ph1losophi scriptis, quibus plerunt ita sunt abdite, obscuretq; sinie, vix ut intelligant.
38쪽
VONIAM videmus omnem riuitatem esse scietatem quandam, o omnem scietatem boni alicuitu gratia constitutam cnam eius gratia quod bonum videtur , Mymia omnes agunu patet,quod ad boni. aliquod omnes contendunt: maxime vero princ/palis imum onmium,quae est principat imabo caeter,
omnes complectitur. Est autem haec illa, quae ciuitas appellatur, esuilis societas. Conditoro legum, ac rerum publicarum gubernatores omni studio contendere debent, ut diuitates, quantum in eis cst,selices efficiant. Nam omnis legitima gubernatio,& omnino ciuilis societas bene agendi gratia instituta est:Bene autem agere idem est, ac felicem esse. Huius igitur finis quanta excellentia sit, &quanta persectio non ignarus philosophus Aristoteles post priuatam,& domesticam disciplinam,ut activa philosephia ex omni parte perficeretur, laborem suscepit omni laude dignum, scribendi hos de republica libros rex quibus & qui regunt,& qui reguntur non mediocrem fructum consequi possunt.Diuiditur aute hic primus liber in tres tractatus. In primo determinat de prima societate domus: qii et est inter dominu & seruu: in secundo de ea facultate, qua acquirutur necessaria, ut posses sones,quae facultas est veluti instrumentum domus,& fi non sit pars eius. In tertio agit de reliquis duabus si cietatibus,quae sent partes constitutivae domus, scilicet viri & uxoris, patris & filij: domus enim ex supradictis
Primus tractatus riirsus diuidiur in tria capitula : in
39쪽
primo docet de ciuitate ea ratione, qua est quoddam totum:in secundo de secietate domini & serui: & ostendit quid sit seruus: in tertio quaerit de seruo,utrum sit talis natura, an positione, & lege, vel alio modo. Primum capitulum diuiditur in duas partes principales. in prima ostendit coditionem, seu dignitatem ipsius subiecti . i. ciuitatis: declarando quod est propter summum bonum humanum. In secunda ostendit serie & o dine partes,ex quibus constituitur ciuitas. In prima igitur parte philosephus affert hanc conclusionem, quod eluitas intendit ut seu finem,aliquod bonum humanum, quod est silmmum &principalissimum .probatur.Omnis humana societas ob aliquem bonum fi nena,Maior ostenditur, quia sicut homines suis actionibus intendunt aliquem finem,& per consequens aliquod bonum,ut philosephus probauit in principio ethicorum , sic societates ex hominibus costituis,minor est per se nota,ergo conclusio. Tunc si omnis humana societas intendit aliquod bonum: maxima & principalissima societas ab omnibus . instituta, intendet maximum & principalissimum bonum . Ea autem est ciuitas.
Notandum quod cietates sunt propter bonum constitutae:sed cum res humanae sint finitae, sic & societates humans.Ergo deueniendum est ad unain societItem ultimam,quae caeteras complectatur, & sit principalissima reliquarum , & per consequens, ut dictum est, intendat
principalissimum bonum : haec autem est ciuilis. Quod& si idem bonum dicatur unius hominis,vel aliarum i-cietatum, & ciuitatis, tamen magis amplu & perfectum est ciuitatis, vel gentis, ut ostendit philosophus in primo ethicorum. cum vero dicit ciuitatem, intelligit indifferenter etiam regnum, ut quida expositores Volunta
uicunq; vero putant gubematoris,ciuitatis,ct regi patrua familia ct domini eandem esse rationemnon bene dicunt. Mutilitudine enimo paucitate, sed non θecie si rum singulos putaης differre: velutisi paucorum quidem , dominum: si vero plurium,pα remfamilias: sin etiam plurium , gubernaιorem ciuitatis, vel
40쪽
regem : quasi nihil disserat magna domus , ct parua ciuitas, g bernatorque ciuitatis, O rex, quando quidem ipse prasidet rex et
quando υero secundum rationem talis scientia partimpraesidet, partim subest,gubernator esuitatis.
Hec est secuda pars principalis huius capituli,in qua philosophus primo affert opinionem priscorum, ii dicebant non esse differentiam sormalem seu specifica .nter societatem ciuilem & alias societates,siue earum gubernationes,atq; illam refellit. Deinde affert partes,ex
quibus constat ciuitas. Dicit igitur primum st ij, tui volunt gubernationem ciuilem & regiam:tum herilem,&domesticam esse eiusdem rationis,non bene sentiunt.Illi autem arguebant hoc pactorea, litie differunt multitudine & paucitate, non differunt specie:sed hae societates seu gubernationes siunt huiusmodi, ergo non differunt specie. Na multitudo & paucitas non faciunt distinctiorincm formalem. Quod autem differant multitudine tantum & paucitate, probatur,quia respectu paucorum dicitur dominus,respectu plurium,ut praeter seruos contineat etiam liberos, dicitur paterfamilias, respectu adhuc plurium,subernator ciuitatis, vel rex,seu regimen ciuile,vel regium. Et haec afferre videntur, quasi nihil
differant ista, nisi pluralitate ac paucitate, & perinde quasi magna domus,& parua ciuitas non differat:similiter regimen ciuile ac regium. Sed quando quidem ipse praesidet rex,propria potestate dicitur regnare:Quando vero quis secundum rationes huiusmodi scientiar, scilicet ciuilis,& secundum leges positas ex politica disciplina, in parte praesidet, in parte subest, ob vicissitudinem
imperandi & parciti,gubernator siue regimen ciuile.Ex quibus concludebant illi prisci,istas omnes ciuitates,sitie regimina tam domestica quam publica non diiserre specie. Sunt nonnulli expositores qui volunt philosophum cum dicit. Quando quidem idem praesidet rex:quam
do vero secundum rationem, afferre hy c,ut ostendat, contra
opinionem pristorum differre talia regimina non solum multitudine,& paucitate, sed etiam forma,hoc me