Observationes medicinales de febribus intermittentibus et qua ratione eisdem medendum sit. : Opus quod scientarum, artium atque litterarum Academia Divionensis praemio coronavit, die II augusti 1782.

51쪽

Idem 1 extrema corporis superficie conspicimus frigore si imma cutis contrahitur rigetque, pulli deplumati instar pallet facies , livescunt extremi digiti, minus transpiratione, nihilque sudore eYpellitur. Ipsaque urina tenuis aquos , et coloris fere expers emittitur: utique quoniam emulgentes arteriae Yque his emissarii urinae ductus in renibus nimium constricti, atquci solito magis angustati nunc evenerunt, sic ut nihil nisi tenuissimum hu

morum transmittant.

Est ho stadium cruditatis, quod brevilas quidem at vehementius intra intermittentem esse consilescit, quam in principio continentium, ubi idem longum sed mitius 1L Ipsum autem per se varium est, prout vasorum per quae mi asina agitatur, diversa constituti, sive pollens sive infirma est ob quam fortassis vasorum impotentiam, quoniam ea magis inertia in decrepita senectute sunt, contingit, ut senes, qui febre intermittente Xtinguntur, intra frigoris stadium moriantur, nemo intra aestum. Qui quidem casus nihilominus perrarus es; scilicet quem intra annos nonnisi semel obtinuisi e vidi. AEGROTvs IV. Anno 1 7 senecio febre tertiana exquisita aurumnali laborabat, mediis diebus bene habens exiit, atque foris obambulavit. Ante tortiam accessionem hora decima matutina domum redux valuit. Accessit febria hora undecima,

52쪽

hitraque ejusdena frigus aeger paulo post loram

duodecisaim Ytremum ducens spiritum ob it. Interea dum cruda naiasmatis matri a per vasa etsi cum labore atque imperfecte agitatur, ea pede- dentia conteritar, sicque mitior redditur, fractoque ita aliquantisper stimulo vasa liberalius tanquam nune minus coavulsa reagivit, humores lue omnes

pellunt . inde major sitititus fit, qui frigi pellit; oriturque calor, qui initio quidem exiguus est, et

in Yterno tantum corpore sentitur, interea cum internum adhuc friget. Paulo post attrita macis cruda materia universam corpus incalescit, i traque istum calorem fuwaces aliquae horripilationes vagantur : mo totum Xardescit, inque isto ardore aegriaionnunquam perfrigescunt, maximeque ubi vestimenta levanta simul plus sitiunt, atque magis capite dolent, vomituriunt, imo saepe vel bilem vel phlegma evomunt, maYimeque si frigidam ante liberaliter biberunt Aestuant deinde atque capite vehementer dolent, ipsaeque arteriae juXta tempora intensius pulsant. Exque sis aegris aliqui etiam demissas caeterorum hominum confabulationes procul ultra, quum sani potui sient, nunc distinctius auditant, indeque eorum aures offenduntur: ita enim acutus ensibilisque horum auditus evenit. P. st hae restituta vasorum libertate sanguis vehementer movetur, respiratio densa est, halitusque

drdens ruri anzuntur pracordia, rubet facies et

53쪽

fauces aestumat. Demque t , calor ad summum

pervenit, universa corporis cutis aret, oculi cum idolore Vertuntur, atque lucis splendorem aegre ferunit. Ante eosdemque veluti scintillae saepe obvolitant dormituriunt aegri, et ubi oculos claudunt, a recta at one aberrant protinusque iterum expergefiunt, et corpus jactant. Nonnulli ex his dealirare contiatuunt urina rubra est, et cum labore

emittitur , spumamque diu sustinet plurimum sitiunt aera potum volunt frigidum , acidum;

calidum vero respuunt; neque possunt, etiamsi i- heraliter bibant, sitim Xtinguere. Hoc alterum febris intermittentis stadium est, id que 1 odo fac1le, modo dissicile, modo longum, modo breve est. Alii enim intra idem calent , alii semiant, alii omnino exardescunt, atque aliorum calor octo, aliorum decem, aliorum octodecim horps implet aliorum item febris in remissione non desistit, neque per primum talem calorem certe nosci potest, febris cujus ordinis futura sit. Per istud stadiummiasma conteritur, coquiturque, et materia disponens sive fomes movetur , atque coctioni opportunus fit, donec postremo ipse totus sic per plures

aecessiones coquatur, perinde ac in continentibus febribus per longos continuo die adversa materia coquitur

Aliquot ante istius stadii exiluis horis tertium incipit, quod ei tui bationi ciuicae nomen Imere-

54쪽

tus, intra hoc aeg motibus atque se attonibus agitantur, et hi potissimum delirant, qui per febrim delirare consuescunt, arteriaruna pulsus in

jor et fortior eminet, sebiisque in summo est, ipsa autem citius mitescit, sudor si citius post assumtum potum calidum erumpat. Diversum ro istud stadium est, prout diversa corpora habet aliorum enim perturbatio magna longaque est, aliorum brevis et Xigua fereque perpetuurn est eos citius febre liberari, quorum magnae quam quorum leves perturbationes sunt febrium enim ipsae cristes ipsis perturbationibus pares esse consuescunt. Post perturbationem terum ad integritatem maxime sic pervenitura nempe inclinata febre primuin caput, dein pectus dorsumque atque crura uXta -

in sudore madescunt sequitur spiritus libertas, atque corporis tranquillitas, paulo post sudoris plus cuna his caput minus dolet, sitis non urget, et arteriarum pulsis iterum mollis evenit omnia mitescunt mala; deinde plurimus sudor e universo corpore erumpit isque pinguis est, et quemad

modum fermentum panis olet molles iterum arteriae fiunt febrisque ex toto desistit, et inposterum corpus aliquamdiu imbecillum relinquit. Urina ru-hra pinguisque emittitur, quae multam spumam diu sustinet, et, ut frigescit, sedimentum crassiam, a teri trito simile praecipitat, atque suis sordibus ly

tulain veluti pingui pelle itidest quae pollis varie-

55쪽

gM , quemadimodum perlarum mater, coloris es. Per talem urinam, ut magis infra m dicetur, potissimum nosse licet, febris , quod intermittens sit. Hoc enim indicio olim SYDEN HA 11 obscuras praeprimis febres cognovit, idque maximi momenti esse statuit. Etsi neque et hoc perpetuum sit quod nonnunquam urina, etiam cum ipsa febre nihilominus tenuis flava et sanorum similis aliquamdiu

maneta deindeque, posteaquam per corticem pe-ruvianum aliquantum e febre minutum es , turbida eadem eveniat, et simile sedimentum praecipitet, quod item notatu dignum est. Postremum istud febris stadium cris eos est idque modo longum modo breve habetur, prout vel vehemens vel mitis calor antec it, vel plus vel minus potatam est, ipsumque corpus humoribus aut caret aut abundat materiaeque vel plus vel minus coctum est. Sequitur sudorem requies; quae media accessione intercedit, haecque non ita qui dem integra esst, quasi nunc bona valetudo ex toto consis at imbecilli enim aegri manen , e coxis et cruribus dolent, pedibus male firm1 inhaerent, levi de causa frigescunt, faciem pallidam atque subflavam , magis ero flavas oculorum palpebras h

bent, siticulos sunt, atque protinus post calidum potum sudanta saepe etiam sudor e Volis me una

ρ Libro II. Epist prima responsoria.

56쪽

juxtaque rontem erumpit; os amarum et dentes limosos habent; carnes respuunt, ipsarumque Odorem et procul sentiunt, et male ferunt halitas ce-dus it qualis post longum sjunium caput Tave

est, idque , ubi movetur , vertigi iis vexatur langae arteriarum pulsas, urina rubra emittitur, haecque cum frigescit, turbida evenit. Quo longius istud latervallum trahit, eo ira agis ad integritatem pervenitur; quo angastius idem est, eo major imbecillitas remanet. Qui enim quotidiata laborant, magis quam qui tertiana languent, post quartanam i ero, quotliam'; iduum integet una sequitur, intra quod vires recuperari possunt, aegri non raro cibos, quemadmodun sani homines, desiderant, et similiterfrinam impidam recidunt, neque 1aisi , quae proYime post accessionein enlittitur, simile tale sedimentum priaecipitat. Mulier, quae clana febre laborabat H eo magis et viribus rabat, et cibos desiderabat, et urinam sanorum urina similem emittebat, quo longius ab ultima accessione distans, versas proXimam pervenerat. Et febrium intermittentium signa atque stadia maxime talia sunt sequitur curatio haecque duplex est altera, quae naturae beneficies, altera, quae medicinae auxilio perficitur. De illa prius dicam, de se inposterum scilicet quo rectius a

Mazaxa ipsa tanquam optima magistra discamus, fe

57쪽

bri intermittenti quomodo medendum sit 8 Etenimn orborum natura mediet. Invenit natura ipsa sibilas aggressiones non ex prameditato partim velut es nic Iare, partim vero et , irae lingua si bministrat. et quacunqiι alia kjuscemodi , non docta atura

et nullo magistro sa, ea quibus rus es, facit. JEt hic iterum ante omnia quaeritur, febris inter naittens an per critin finem accipere possit

A febris intermittens eris sitiatur 'Duplex morborum cris est altera mala, quae noxam post se relinquit, itera bona, quae integram valetudinem restituit utramque cognoscere, et aegrorum salutis plurimum interest, et medicis mavim necessarium est. In qua quidem studii parte celebres praeprimis antiquiores olim med 1ci fuere, qui eandem curiosius strupulosiusque excoluerunt; sic, ut etiam de diebus ipsis rationem habendam esse voluerint exque ea bonam cristem imparibus, malam vero paribus diebus statuerint. Id alii ut vanum repudiarunt neque in ullo die, quia par imparve ellet, aegris vel majus vel manus periculam

esse dixerunt et aedicum non numerare dies de- here, sed ipsas rises intueri, et e his conjecturare, num spem curatiouis, num vero gravius perbeulum ostendant.

HIPP. de Inoib. popul Lib. VI. Se t. s.

58쪽

Nihilominus in uno eodemque morbo, qui cum sebi continente erat, ipse saepe Xpertus sum, crisia, quae quinto die incepit, morbum septimo similiter finivisieci contra, si quarto die eadem crisis apparuit, morbum diutius et rarisse et pejorem evenisse. Inter eos, qui HIPPOCRATEM secuti sunt, iterum disputatio est, a quo morbi tempore dies

nutrierari debeant an cum morbus terret, an cum

opprimit aegrum ' Alii item non numerari quidem dies debere malunt, sed morbi exacerbationem scilicet quae vero paribus diebus exacςrbantur, pariab scindicantur x Ad istius rei medicae contemplationem nullus morbus opportunior est, quam qui certum initium habet, sive is continens sit, sive idem certas accessiones habeat perinde ac ipsa febris intermittens. Neque ego unquem a 3 hucusque annis vidi neque fortassis quisquam alius vidit febrim intermittentem post duas post quatuor post se accessiones per se desisse, sed post impares. Febres, qua una die interis

pnittentes, altera superrigent , una cum judicatisne adfertimum circuitum durant, ex quinque ad septem

cir tu durantis tentana in septem circuitibus

59쪽

ad Mnmum judieatur. 9 Tertiana exacta in septem circuitibus ad summum judicatur, Tertiana ex Nisita in quinque iis tem circuitibus aut ad Ibmmum in novem judicatur. HIPPOCRAΥE securiis Sydenhanaius est , qui asserit, febrim intermittentem, siquidem ea pharmaco non curatur, sponte desistere, ubi ea tantum remporis, quantum continuae febres ad curationem

requirunt, per septem scilicet accessiones, impleve rit. Id magis succedit, tertiana, quam si quartana febris est, magis item ubi vernalis, quam autumnalis ea est Succedit autem ita tape Non solum acuti morbi judicantur, sed etiam chronidorum multi ita finiuntur. Verisimile autem est, ideo auriquiores olim medicos saepius quam nos cristes observasse, quoniam generosi auxilii defethi tanquam otiosi spectatorς attendere debebant, quid

ferat natura, et quo opprimatur. Hodie vero multi ex istis morbis ob id quod res una auxilium promptius adhibetur, exitum sine tali crisi habent. Quamvis neque et hoc praetereundum sit, saepe post 'morbos etiam, qui ex generosa auYilia finem ac

ceperunt, intra convalascentiam rises contingere quas quidem populares medici noli ultra prosequuntur incurii quid boni natura restituto homini

60쪽

praestiterit, quem periculo ante eripuisse gaudent.

At non inutilis illa naturae operantis contemplatio est, ut quae rectam saepe viam monstrat, cum ad cognoscendos, tum ad curandos morbos chro

Sunt autem multae atque diversae febrium intermittentium rises adeo ut Fracastorius dixerit, vix aliquod imorborum genus esse, quod magis suum exitum per erises accipiat, et Uin quo ea, qua antiquiores olim medici de risibus scripta reliquerunt, rectius conveniant, quam se ipsa febris intermittens Hippolim Albertinus statuit, nullam fel, Iuli interminentem etiam cum adhibito cortice peruviano absque crisi diicedere. Insuper in ista rei medicae contemplatione nosse pluriniurn interest, in febribus cum intermittentibustum confinentibus duo eis erisuri genera altenim febris, alterum materiae. Sine qua notitia nihil recti in febrium curationibus habere licet. Prior . crisis ad febrim pertinet, posterior ad materiam: has tertia equitur , quae non tam risis, quam restitutio functionum appellari potest, per quam ea, quae per morbum intus retenta fuere , postremo,

quando post erises ipsas bona valetudo constitit,

liberaliter eliminantur. Incipiam a febrium cris, deinde ad eam , quae materiae est, perveniam, post' remo ad functionum restitutionem descendam.