Antonii de Haen ... Praelectiones in Hermanni Boerhaave Institutiones pathologicas

41쪽

haec omnia exempla ad unam communem assem reduxerit, hodiernae hemiae luce instructus ignorare tamen nequit, quantum inter Varios vaporum species intercedat diversitas legendus hic inprimis, praeter multos alios , qui hae super re bene meruerunt, Viros celeberrimos, Inl. Acuus R, Dielio atre ecbmi , Art. GAS. Venena haec vel velociter occidunt, vel ente:

velociter . c. arsenicum, ercurius sublimatus corrosivus; dos suffcienti data lente v. c. plumbum,

stannum c.

Notus fuit saeculo praecedenti pulvis dictus sac-eeqsionis, ou ire de succession, qui diabolica arte ideo

eXcogitatus, ut in tempus praefinitum homines interimerent, pro varia- ejus praeparationeis dosi, quique a femina Principe, quam ob familiae gloriam nominare non licet, datus eum in finem fuit; sed, severa inquisitione a LUDOVIco XIV. instituta, penitus exstinctus oblivioni traditus est occasione hujus nefandae historiae inpulsus fuit BoERHAAVE , Ut Xaminaret omnia venena, conderet hoc caput, quod posthac his Institutionibus inseruit. SYLVI Us in vita EURN11, primi Ioydensis in Medicina Professoris, narrat similia. Nobilissimus Dominus de oo Raec ARΜE , ab Hispanis quibusdam Veneno potionatus in virulentum taediosissimumque teterum inciderat ipse .causam morbi sui noverat, inmedicabile malum esse sciebat ut tamen enimen haberet, convocavit multos edicos famosiores; sed, ne irritus esset effectus consultationis, singulos seorsim audivit,is consilium notavit. Joannes autem I EURNI Us, ut junior, postremus ingressus est. Symplomatibus ille intellectis, certis qua indiciis captis, deprehendit icter ipsum laborare, patriae nostrae inso-

42쪽

38 PATHOLOGIA.Jenti, sed Italiae frequenti; nam plures similes casus

ibi viderat nimirum virulento a Veneno haUSto unde gubernator mirabatur, solum uniorem omnium veram causam divinasse Lenta vi veneni tandem nobilis vir cessit fatis. Sunt ero Venena eadem vel velocia , vel 3rda, prout dantur Arsenicum magna copia occidit brevi e sed pauca copia non quidem tunc occidit, sed corpus miserum reddit, crura aliquando resoluta C.

FORES TU I. 8. c. 28 in scholio exempIa habet hominum, qui per annum, qui per duos, qui perplures supervixerunt annos, abet etiam historiam familiae ubi trium nobilium divitumnus atrum is, qui natu minimus, arsenicum in vini dolium conjecerat unde, uti longo tempore bibissent, demum Coepere doloribus ventriculi intestinorum adfici. Videtur tunc arsenicalis abes plus soluta fuisse qui apud ipso pransi, coenative, similiter. Tandem dolorem pungentem ad ventriculum sitim inexplebilem experiebantur, demum fabres putridas horum tres noriUi sunt. Inventum arsenicum crustas formalle ad fundum cadi. Igitur venena vel Velocia ingesta, adplicata, causae morborum facta vi propria , vel corruptione

prius inducta partibus infectis, indicant L cnusos venenariae ablationem : haec quinque seq. S. Xplicabunt. S. II 2O itur primum horum quinque sic

Causa enenum spargens atque communican corvp0ri, et atmosphaera inmiscens lasmata, et corpO

43쪽

S. ITIO. ANTIDOTA. 39α Tollendo rem νenenatam L quidem inprimis eam ammis ii is , magnisque conburendo est saepe res invisibilis , effectu modo cognoscenda. Erat apud Batavos puteus ingens, Iatus , profundus, in quem a longa annorum serie omnes adjacentis urbis pagorum omnis generis sordes injiciebantur. Nascitur per certo ventos contagiosa febris ardens cum maculis purpureis. Post multa in vanum adhibita incipiunt causam pestis detegere, obplent voraginem' pestis sistebatur, nec rediUit. VIR G1L1 Us in est animalium Geo . . narrat, pestim jam omne genus animalium adficere, ipsasque UeS, contra remedia data, morbum fieri ferociorem , ELAMPUM CaeteroSque edico jam spem deponere pmnem, immo ab animalibus pestis speciem in homines trgnSire... Balatu pecorum crebris mugitibus, amnes Arentesque sonant ripae, collesque supini.

Iamque catervatim dat stragem atque adgerit ipsis In stabulis turpi dilapsa cadavera ab e

Donec humo tegere ac foveis abscondere discunt. Nam neque erat carnis usus, nec viscera quisquam Aut undis abolere potest, aut vincere flamma: Nec tondere quidem morbo illuvieque peresa vellera nec telas possunt adtingere putres verum etiam invisas si quis tentaret mi stus, Ardentes papulae atque immundus olentia sudor Μembra sequebatur nec Iongo deinde morante Tempore contactus artus sacer ignis edebat.

44쪽

4 PATHOL GLA. Ita empore pestis conburendae sunt vestes esse mortuorum quod tamen avaritia detestanda prohibens malum propagat. Est praeterea aliud hic notandum bonus Bovκ- ΜΑΑVIos acriter semper invehebatur in morem Batavorum , qui Cadaveribus templorum profunda mplent, laudabatque V. V. multarum gentium adhuc vigentem morem, cadavera conburendi. ' Ce te pestis tempore foret utilissimum jam vero spirat per pavimenta templorum Cadaverosus foetor, Vivos inficiens, tempore pestis tetro halitu pestim communicans.

D Unde non sat audanda mandata Principum, sepulturam intra ambitum urbium, et plorumque prohibentium, Legenda hic inprimis bene elaborata Diatribe CL ABERΜANN , ante Paucos anno Vindobona edita, de salubri sepultura. β Aerem corrigendo, qui lasmata defert:

quod fit optime aporibus optimis rerum accessarum, Ne calefactarum , quos obpostam habent im enenoeognito. Ut in peste, deinde in causticis analicis halitibus putridis conducunt fumi aceti. Ait OR Α-NUs in ita HIPPOcRAT1s , Quin etiam quum in Illyrios, Paeonas, Barbarorum regionem pestis ingrueret, earum gentium Regibus rogantibus, uti sese ad illos conferret, a Legatis edoctus, quinam illic venti ut plurimum perflarent, illos, re infecta, dimisit. Quum vero recta conjectura iudicasset, morbum in Atticam perventurum, id quod futurum erat praevidens, tum urbium, tum discipulorum curam susce pit PLINIus vero I. I. u. 37. describit eamdem

45쪽

dem historiam, ait, ideo Legatos Illyrioriim Paronarumque re infecta dimisisse, quum, qua parte venti illas regiones intrarent, ab illa nulli montes essent, quorum inter angiportum ventus ad civitates ferretur. Regionem vero atticam, quum per montium angiportum ventus ab illa parte, peste adfecta, adstaret, duo erant remedia et cogere L ventum, ut non posset intrare regionem atticam, nisi supra ingentes ignes, diu noctuque accensos, ad partem illam regionis , quae erat ante angiportum. Ignis quum infectiones aeris alias lustrat, sic etiam potest lustrare aerem pestiferum 2o Obplendo illam inter duos monte anguStiam, perqUam ventus intrat. Quum enim lasmata juga montium non transirent, sed depressus in atmosphaera haererent, equum erat hoc consilium, pestem averruncandi, quo aditus aeris pestiferi per angiportum inter monte penitus obcluderetur ut aer nullus posset ultra adstare, nisi supra Iontium cacumina, ad quae nunquam adscendunt iaSmata. . Verum, animadvertit SYDEN Η ΑΜΠs, Sess. s. c. 2. aera pestiferum per se non solere pestim generare ,

nisi Io E in ea regione antea existens, aptus sit ab aere pestifero adstante lasmatibus adstatis suscipiendis 2 nisi adsit commercium aliqtio aut hominum peste adsectorum , aut mercium , aliarumve rerum in alii pestiferis locis infectarum. Alias enim non adsequor, SYDEN Η ΑΜ Us ait, qua fiat, ut in eodem coeli tractu, dum unum aliquod oppidum peste gravissime adfligitur, aliud, non longe dissitum, omnem commercii necessitudinem cum Ioco contagioso caute inhibendo, prorsus inmune se praestiterit. Quemadmodum non ante multo anno pesti, per universam fere Italiam inmaniter grassanti magni Ducis cura, atque prudentia, aditum in Hetruriae fines penitus interclusit.

46쪽

Ergo aer emendandus ipsae es peste Isectae. Egregius Physicus ALP dedit anno praecede

te Tra tum de optima methodo lustrandi reS, 3VeS, homines, Smyrna cum peste in Europam Uenientes ,

ubi praecipua intentio est, sulphuris fumo omnia e

Contra ΗΑLEsrs scripsit Date INGRAM, Chirurgus Embryulcus, experientia se nosse, mercaturis, navibus, hominibus, pestem ex loco in Iocum non differri, sed aere austrino, humidori pestem iterum pelli aere sicco, frigido aerem porro illum humidum australem eo aptiorem es e ad pestem generandam, quo sordidiores sint civitates ®iones eo ineptiorem, quo regi nitidior hinc, ex quo post ultimam pestem ondinensem urbs multum renovata' copiosior aqua irrigata fuerit, pestem, olim tam frequenter reducem, aetenus nondum conparuitse. Tamen Contra hanc sententiam est 1 experientia omnium saeculorum, ubi pestis visa est tali navium contagio inrepsiisse, ubi bonae cautela habitae, seclusam esse C aliud argumentum petitur contra hanc sententiam, quod gens atava nitidissima a saeculis fuerit, aquis ubique inrigata,' quod tamen medio elapm

saeculo pestis dirissima ibi loci grassata sit 3 ipsa

Hetruria, ideo a peste libera , quod nullum cum Vicinis commercium habuerit, abunde confirmat, minus adhuc ab aere, quam a commercio hominum mercium pestim cum aliis regionibus conmunicari. Sulphur, Antiquis dictum το Θερον lustrandis rebus infectis optime conducit. Pulvis pyrius accensus

commendatur maxime, constans sulphure, nitro, Carbonibus. DIE MERBRos Ius laudat etiam fumum a.

baci immo abaci Mercatores, ob atmosphaeram UaPO-

47쪽

8. II 2O ATVTIDOTA. 43re abaci in aedibus semper repletam, pesti minus obnoxios haesiste, addidit quae tamen experientia non omnino probata in Belgio fuit. Pestis 1PPoc RA-ae merito το Θεῖον est, quasi aliquid divinum Minconprehen libile An ideo fui phur sic etiam Vocatum, quod adeo proficuum in est ΤAcetum exspirans, ubi calefit, acidum suum, egregius quoque aris lustrator, ubi in adre aliquid quod in putredinem Vergit, unde Copiosus sit ejusdem usus Spiritus salis quoque Sal marinum in sartagine positum crepat spiritum salis diffundit. Inconcinna satis haec foret methodus, acidum salis a basi athalina ejungendi. Optimum est, ut edici eo tempore indusia es-teSque omnes quotidie lustrent tali vapore; sed ille sulphuris adhuc praestantior est ut aceto madefaciant pulsu aegrorum, antequam explorent ut muccinia entempore aceto madentia sub naribus ponant ut aceto aqua saepe o Colluant utque adsuescant exspuere salivam, aliter deglutiendam, dum sunt in aedibus insectis. SYLV1us , qui ter pesti interfuerat incolumis, mane sumebat unciam unam aceti pane intincto sic diutius manebat in viis primis. Si mane esset oblitus , Uesperi capite dolebat. Vide ejus Tractat in de pes , sub

finem operum.

Si vero alicubi vapores acidi caustici dispersi per

atmosphaeram morbos faciunt, appr aikalinus est conciliandus. BORRHAAva semel methodo helmon iana spiritum uJphuris parans .utcunque minus sibi cavens, fuit ejus vapore fere sub catus, contracto pulmone praesto mox erat spiritus falis ammoniaci, quem naribus inspirans brevi a constrictione liber fuit. Diabolico consilio ars inventa est, qua puIvis inpalpabilis prae paucitate invisibilis in libro, in epistola

48쪽

M PATHO Τ GIA.tola ponitur; ut, qui aperiat, mox moriatur unde publica lege semper cautum, ut litterae omne primo sulphure fumo bene inpraegnentur. Aerem mutando, dissipando , renονando, per νentum arte factum, inprimis si simul per ignes magnos accensos transmitti queat , arte hippocratica si coga tur aer, qui per latam aperturam inter montes flabat, nunc parte obpleta per angustiam adflare lustretur magnis ignibus , dum per illam iam celerius ire cogitur disipat priorem, ipseque purior illi substituitur. 'b

' Aerem pestiferum producunt multa 1 Aer inclusus , non renovatus, multorUm hominum in nosoconitis, in carceribus &c. , in Io cis, ubi milites sunt in Cantonicut squatieren tempore hyemali, ubi aer non potest apertis fenestris renovari, tamen O-IOO in parvo loco simul decumbunt.

ab Ubi post magnum praelium corpora non sepulta in campo diu acent. 3 In Noordhollandia a balaena in littore putrescenter ita Venetiis a pisciculis in littore maris adriatici putrescentibus. 4 In urbibus diu obsessis, ad quase agro Confugere innumeri homines,' pecora, in quibus duplo triplo numerosiora praesidia, quam alias sese solent. Locantur ibi multi in parvo spatio,

desunt demum herbae recentes, immod omnia necessaria, ut noxia quaeque adhibeantur ad alimenta accedit numerus mortuorum, quia jam omnes in urbe sepeliendi, ubi vix spatium bene illos sub terram defodiendi &c.ς Ab aquis corruptis , stagnantibus.

49쪽

S. IIIo 'ANTIDOTA. 45ν Fum fugiendo, et ad alteram partem monti-tim altorum ranseundo fugere longe inde consultum est nisi montes adsint, qui alti satis retinent Era infectum, qui in magna altitudine nunquam infectus est; tunc juvat modo transire post illos montes.

6 frumento corrupto. Ab animalibus mortuis, lanionum orisdibus copiosis in cloaca putrescentibus,' diu re

80 A putrefactione etiam vegetabilium exempla sunt pestilentiales febres adscriptae putrefactioni brassicae copiosissimae. 9 Apud R1NGLE, de morb. castrens Part. 3. c. 7. Ultra O Judicum, Adsessorum,' aliorum, qui ad Iudices pertinent, moriebantur, dum anno 175O. post dictam rebellionem carcere essent obpletissimi hi homines misere detenti tunc coram Iudicibus deberent conparere. BAC VERU LAΜI Us narrat Plurimos mortuo os, dum occasione rebellioni sub Evis ABETHAdies judiciales xonii habebantur anno 157 .an- carcerati hi producti aerem ita inquinabant, ut Oxonii ultra O morerentur ultra OO aegroti inde deportati extra civitatem moriebantur.

Iob ordities nimia urbium aedium et unde aiunt, pestem nunc minus saevire, quod mundities major. De R Latius haec omnia persequutus fui indissertatione germanica circa varias infectionis Eris spe-

50쪽

natoe, quod corpore jam ingestum, et L adplicatu res , VIRGILIUS Georg. 3. Ubi enarrasset remedia

quae locis contagio adfectis, ovium in peste, pastores adplicabant, ait: Non tamen ulla magis praesens fortuna laborum est, Quam si quis ferro potuit rescindere summum Ulceris os et alitur vitium, vivitque tegendo, Dum medicas adhibere manus ad vulnera pastor Abnegat; meliora eos sedet omnia poscens. Vel si id non potest, curcurbita scarificata,

muria salis marini, aut a mamoniaci, aut aceto aut Cantharidibus adplicatis locum tenere manantem: si Vero ingestum sit Venenum, agendum, ut postea dicetur. S. 11as. Venenuin ipsum proe seas cognitum corrigitur adplicatione talium, quin alent inertes reddere il-Ias ejus qualitates, quibus nocet corpori sta Venenorum historia inperfectior ignota nobis multa venena reliquit, mirum non est, venenorum inperfectam obscuramque historiam sta, quum tam mirae naturae sint. Venenum pestis adficit millenos in civitate homines

equi, OVeS, OVES, Cane , optime valent. In pesta boum miserrima homines bene Valent caeteraque animalia. In ultima illa diriminia peste bovilla inmollandia decies Vidi cum O, O, adfectis bobus rusticos ponere etiam suos equos: Vidi porcos comedentes in sta

species, diario erudito Vindobonensi teasset,

tun ante pauco annos partim inserta seorsim auctius deuda.