장음표시 사용
31쪽
RIA, LIBER I. nissimus dominus,ut cuiq; attentissimu ingenium fuit,nunc de regnoru uicissitudine principantiumq; moribus, nuc de memorabili re, quae ad eloquenti ε cultum attineret, leu histoxica aut poetica,sive de uocabulorum proprietate dissertabat: atq; adeo comiter,ut nemine eorum aduerterim, qui no omissa penitus uel fuspicione adulationis sui principis auctoritati libens uolensi cederet. Tanta ab eius ore dicendi mansuetudinin fronte serenitas, in o culis exhilaratio, deniq; in omni corporis gestu modestia,in proceritate membroru aptitudo. In amictu etiam,cuius ornatus ad benevolentiae capessentiam nonnihil pertinet, formosisq; dignitatem auget, mirabilis politia coueniebat mamin ueste non decorem & opulen tiam solum, qua caeteri principes honestari solent, sed mirum dixeris pro ratione planetaru,& dierum ordine, colorum quoque coaptati nem eXcogitauit. Quid de perpetua eius in diuinum cultum pietate dixerim φ ut tanquam
sacer monachus quotidianas ad Dominu reis ferret orationes, ac inter mortales uiuens, nominore cum dijs ipsis, quam hominibus concilio frui uideretur. Ita principis sui pulcherrimam quisque naturam intelligens uelut hia mani generis delicias,ut de Tito prius imperatore proditum,non nisi correctis moribus, elegantique facundia praeditus, ad eum accedere ausus est,cuius ut plurimum hisce Commeta xiis disputationes, quae argutiores visae, una
cum paucis aliorum, memoriae commendaul.
Extincto mox illius literari j concili j lumine nam media iuueta deperij t) dc ipse tali princi
32쪽
4 DE POLITIA LITER A pe orbatus ad Alphon sum Hispanu protinus Neapolitarum regem accessi, que ipsius Leo isnelli socerum alias cognoueram. Harum qΠΟ-que disciplinarum praeter militares artes si uis diosum, nec multo post icipse senior interij t. Vnde cum alia set penumero utriusq; Hil pani et loca peruiserem, inter eius gentis sapientissimos Mi quando epistolas tuas sum rhe pnntiis sex, & orationes in scriptis uidebamus e&hortatorias ad Christians religionis principes, de confingenda balbaroru immanitate, qui Coninstantini ciuitatem uastauerunt: laudabam usq; fideliter cum sententiarum in ijs ubertatem, tum oratori j styli facilitatem atq; dulcedine, Lactantium lacteo ore modulatem, mellifluo calamo describentem arbitraremur. Quae quidem ingentes uirtutes tuae a nobis eo maiore praeconio dignet uiderentur, quo minor esse soleat in ecclesiae nostrae pontificibus antiquae Romanae q. scribendi familiaritas: inde optimo consilio effectum est, ut quem librum eius principis perpetuo nomini dicandum arbitra Ter,non minus gloriae tuae immortalitati conficerem. Cuius futuram seriem ut breuibus intelligas, seu ad opus A. Gelli j Noctium Attica Ium, seu potius ad Quintiliani institutionem
Oratoriam formatus est, partium & librorum opportunitate eadem fere seruata. nam & hic non minus de oratorio poeticol tractaturar tificio in primis enim de omni bibliothecaru, seu librorum omnium ornatu instrumentoq;, qui apud doctissimos magis necessari j cognitu recensentur: De uocabulorum proprietati bus &improprietatibus aduertendis, porro
33쪽
RIA, LIBER I. sde eorundem uarijs egregiisq; per singuIa suo ces significationibus quod eri hominum omiscium: de ςonficiendis diuersim ciuili&histoxico stylo orationibus: de diphthongorum orthographiaeq; necessaria ratione.Quorum co/gnitionem arbitror plurimum iuuent ui temporibusq; nostris opportuna, cu hisce studio rum generibus seniores, & quasi ueteranos in libris milites,non tyrones solum errare saepe numero uidebamus. Quamobrem pro singulari mei laboris officio duo simul munera ad implebuntur, ut uidelicet bene meriti princiis pis Leonelli celebrationis, cuius in hoc opere
delectatior est disputatio, & summae digni- id est, uratortatis tuae pariter mentio fiat. Cuius nunc utiq; potentioris est auctoritatis atq; censurae, cum ipse semper orator clarus extiteris,idem maximis gerςdis reb' exercitus,ut opus hoc sic abs te probatu fuerit,si eruditis uel erudiendis certe aeui praesentis ingeniis, si posteritati deniq; profuturu apparebit q studiosissime te aucto Se nostro, eo deq; pijssimo pontifice diuulset. DE LIΤERARIA POLITIA, seu Latine dicta, a poliendo, noti Graeca deriuatio. ne: er in quo potistimum oratio is genere ea uerstatur. Pars I L
OVoniam igitur de politia literaria scri
bere consilium est,iam primum omnia
aperio, non easdem me penitus ratio
nes assignaturu, quemadmodum a Tullio primum in suis de eloquentia libris uel rhetorica arto tractatu: mox a Quintiliano oratoriae in si 3 nua
34쪽
s DE POLITIA LITER A nuationis magistro praecipuo: nam in ipsis doctrinaria genesibus eoru praecepta satisfaci ut alia quippe illoria docentium consuetudo in ter dilcipulos magis praeceptores'; quotidianis lectionibus agitanda:alia huiulce intentio Dis nostrae commoditatis, quae de recte dictis, 1eu de ijs quae inter doctos uulgo recte dici uidentur, iudicium seuerius affert,& emendationem. nos sane etsi ab eoru institutis,pri icorum
grammaticorum praeceptionibus non disse nisTimus, multo tamen lii pra insinuationum illarum argumenta risu eognouisse opus est, ut cuilli theorice, nos practice quod amodo disputemus. Ita ergo politiam nanctiterariam definiemus non a ciuilitate, seu Repub.Graecoruappellatione, ut initio diximus, qua & ipsi
eadem terminatione politiam uocant: neue a
forensi, quam a uerbis polieto pol esco ue denominant: uerum a polio uerbi nostri significatione uel urbana conuersatione: unde ipsa poAeneid. . litia uel expolitio. etenim Virgilius de Vulca nijs armis dixit, Iam parte polita. qua dc ipsam elegantiam, elegantiae q; culturam intelligi uoIumus. In quo genere se alios hac tempestates criptores audio uolumina coponere: dc nos pariter hiice uoluminibus Verone sena nostra eadem in facultate copiose disertante, ut ais' Iebat,inducemus. Veruenim pretier id, tametsi Iaboriosum edocendi genus, nos pro Leonelli principis excellentia, magnanimitate & eximia quadam in disputando subtilitate, altiora politioraq: materiae nostrae fundamenta perquirimus. Quemadmodum a scientissimi sui Lis praetes communem usum expolite, uel in-
35쪽
RI A, LIBER I. yter sese disputationis aliquando,uel cora eloquenti principe uoluptatis gratia referri solet, quo quid exercitio politius eruditiusq; perfici possit. Eandem sane assignabat definitione ingeniosus ipse ac uiuacis eloquetiae Marchio Leonellus,de quo in prooemio mentio coepta,& cui praesertim a flentio. Atqui nonnullos audisse memini, qui id in primis politiae literariqgenus arbitrarentur ex unoquoq; ueteru eX-cellenti scriptore prs stantiora scripta deligere. Quo in genere fere sunt opera Valerij, Iulii ni, Flori, Pomponi j,& eorum qui c5pendiose plurima libellis 1uis memoratu digna collegerui,
ut fuere etia qui ex Plinio maiore medicio as& animalium locorum ue mirabilia: ut sextu, secundum, quartum ue libros ex Vergilio: ut Eunuchum ex Terentio, & quasdam ex Plati to comoedias,uel ex cunctis eorum comoedijs elegantiora dicta secreuerunt. Sic selectiores
Demosthenis uel Ciceronis orationes colo Tes ue duntaxat uerborum & sentetiarum ex rhetoricis,aut ornatiores eiusde epistolas , aut
heroum praestantiores, uel cuiuscunq; delectabiles magis ex Plutarcho uitas,quo Iu ego definitiones no improbo: neq; eorum qui orthographiq rationem maxime dicunt in politia literaria cotineri,quq certe propositi nostri pars est. Verum enim uero istius politiae, de qua pretiantibus Commetarijs traiiaturus sum, ratio liberior uidetur,iucundior atq; copiosior. non enim hoc loco quaeritur, quae de magnis Operibus in breuia transcribi oeceat. Cuius rei modus pro cuiusq; arbitrio est: sed quq uenustius colam stientistimo principe,ut saepe innui, re
36쪽
s DE POLITIA LITER A citanda forent. si nonnunquam de his disputaxi contingat, quae ueterum praestantiores moriae mandaustrunx. Ita uero non expedier,
ueluti totum Valerianu opus, quamuis id electissimum sit,aut Flori, nipue etiam parte plurrimam una in collatione memorare, neq; auro recitanti praebere. nam pius modi omnia licet memoratu digna,ad elogiorumq; politia pertinentia uno in loco eodemq; tempore minime exaudiri opus est, quod eius generis scripta ρ quando referri placet, aut pauca,aut breuissime reserri debeant: ad hoc non ab eodem auctore semper procedere, ut plebei quandoque orator ijdemq; religiosi, quosda allegationis gratia, eosdemq; semper auctores pro ducere solent, quod alios fortasse non nouerint .Ergo si quis animi aegritudine, aut corpo Tis aegro ratione correptus,ac consiliorum ii patiens considenti uelit illudere, cum non intempestiuum id foret Coinicum protuli ste Facile Omnes cum ualemus, recta aegrotis consi elia damus: si tame alia atq; alia pertinas iter ex eodem poeta dissererς uelit, quamuis ad eas te caulas incideria, pro insano magis quam inualido reputabitur, & qui unum se tantu atricto rem ostentet didicis . Itaq; non rerum sol urnatq; causarum, seu ux aiunt, materia ru, sed auctorum etiam memorabilium diuersitate uti conueniet: in qua praecipue facultate nostra haec uersatur politia, quae & audientibusiastidium tollit,& recitantem de monstrat plurima co
37쪽
RI A, L I B E R I ν VI MODUS ORDO QUE SER. Mandus in curanda poliendaque bibliotheca:deinde quo pacto struenda, scilicet qui libri in ea ex lati/nis Cr graecis opportuni: ac primo de metricis auctoribus liter quos de Virgilio Terentioque praeκcipua mentio:uc de Turij offici s atque Salastis,per
IN quibus ossiciorum rationibus politia liis
temia uersatur,supram 5 stratum munc ad ipsus m terias generatim accedamus.Pla
cuit in primis Aulo Gellio, cuius imagine Qtiintiliani pariter pollicitus sum me his ii bris imitari,Favorinum, &quosdam paucos ueluti frequetiores sibi magistros eligere.Mihi quoq: in hac politia Leonellum principem,
Guarinumq; Veronensem,S qui cum eis clariores pauci disputare consueuerant, deligendos institui.Cum igitur inter doctissimos eo rum de librorum modo & ordine habendo, deq; omni bibliothecae cultu 1aepe contentio foret,quiq; libri potissimum necessarij, qViue minus opportuni censerentur: tunc Fel trinus Boiardus ex equestri ordine, uel in hoc egre gitis,quod ad subito dicendum instrependumque caeteris promptior esset, Primum omniurnquit, abs te scireGuarine cuperem,quoniam disserentia inter modum & ordinem uti uide ris,an ij sermones non idem significant. Cui Guarinus,Imo disserui, ut modus etiam 4 m
destiased non multo discrimine.Sie apud TRIlium de Salustium inuenias. Quod nisi discer a s natur,
38쪽
A DE POLIΥIA LITER A natur,superflue quidem a Salustio dictum constaret,neq; modum neq; modestiam Romanoxum potentibus seruari. est enim modus circa quantitatem uel numeri finem, quamuis nil merus pro ordine interdum accipitur,uti Viris gilius testis est : Omnia sint paribus numeris dimensa uiarum. uel, In numeru,uersantq; tenaci forcipe massam : hoc est in ordinem. Caeterum ipsa quantitas si ad debitam mensuram intendat,hoc est mediocritatem,modestiae facit appellationem . Ita modestia debitum numerum cum decore manifestat. Quemadmodum domicilium aedificatibus ordo est in partiendis habitaculis,quae superius, quaeue inferius magis deceant: modus autem in exponedo sumptu, & disicij magnitudine: qui si non
praeter domini sui dignitatem,uel incoletiurn necessitatem impenditur,modestiae,ut modo dixi,nomen acquirit. Qua quidem ratione prudentissime poetam modum comprehendita se dignoscitur,cum in eius supergressione magis quam ordinis, mortalium genus reprehendat.ut, Nescia mes hominum fati mortisq; futurae,Et seruare modum rebus sublata secundis. Nam nisi quis in seduIa rerum ordinaticisne reprehendendus,in modi tamen excessio ne criminandus est, eadem es moderatio & ordinis fuerit in comparanda locandaq; domus
supellectile. Quid mirum igitur Feliri ne,si in comparanda quoq: bibIiotheca,teu dici malis biblioplethi,quod hic sermo uerius ad libro
rum multitudinem,superior aut ad eorum re
positione magis attineat, modus idem sit op Portunus , ut ne libros plures compares ac o pus
39쪽
R I A, LIBER. I. pus est:& orct,ut alios alijs ad manum magis ueluti praeitantiores, familiaresque magis habeas. At Boi ardus arridens: Dij boni inquit quanti est sapere. Putabam equidem modestiam, pariter &ordinem in tutandis seruandi que a muribus & tineis libris ma de Codri carminibus alias abs te didicimus,cum Satyrum legeres plerisq; clanculum: ut, Iamque uetu' graecos seruabat cista irbellos , Et diuina opici
Todebant carmina mures. Tunc Leonellus excipiens nam per risus Sc seria passim diffusi ieridere)Pergis inquit,Feliri ne,quin id quod refers osticium,modum requirit Sc ordinem,ne forte intepestiuus muribus laqueos tedas,aut
cati canes ite bibliotheca,imo ipsos libros dein turpet, aut plus curae ijs in rebus suscipias qua oportet. Et si omnia diligentius exquiras, quae ad poliendam rem librariam attinent, unde nunc ipsam dicimus politiam: a puluere quoque domestico libros custodies intactos, uti quidam solent, eos intra arculas uel armaria continere, nec nisi sigillatim ad legendum exincipientes reponentest, quod est intra priuatam bibliothecam,secretamue,non publicam& familiarem reseruare. Quibus quidem uelut inter itineradum obsitis, etiam puluis ipsa concretior adligret, quo saepius cellulae & pa uimenta deterguntur filii incommoda pri ter ea irroratio prior aduersatur,in quo sit atten tius prouidendum, si seriatim ante ora libros in pluteis appen los, ac laquam cathenatos seruos habeas, ut in bibliothecis est monacho
rum . Caeterum nonnulli vitreas fenestras ob
id sqlares aut linteaceas obductit,ut inuaden-
40쪽
sa DE POLITIA LIΥERAistis solis nimius splendor, dc existis e proximo puluis arceatur : retinent urq; diutius talibus in locis odores, superuenientibus ex inusita tis asperiores,ut est in sacerdotum diuersorijs,qus ipsi Refectoria appillant. Quamobre nonnunquam recludendi aditus, odorumq; suauitate prouidendum,non qui cerebrum laedant, ut alba lilia,tabulaeq; cupressi. sed haec leuiora fortasse. Illud uero nocentius &pestiferum ponitus, si concalefaciendi causa, sine aspiramento, prunas intuleris. Ros maris au em myrthici; virgulta,aut rosarum uiolarumve mani puti,ac dulcia mala, praecipueq: cedra nominantur: quin etiam amara delectant, ut ab synthium,lauri baccς,eadem in lineas,scorpios,&eius generis insecta no absurda remedia . Quorum etiam desiccatio in plerosq; perdurat an Dos,lceorum succi conglutinatio in librorum tabulationibus teredinem prohibet: nec libris
solum, sed uesti praecipue, omnim domestic qis pellectili plurimum conserre creditur. AI-ceantur ludentes satelli,dcatricular cavgis suspens'. His autem rationibus bibliothec m in secretiore domus parte habere par est scutunmodi apud Plinium minore ante cubiculum deprehenditur)Qua quidem lectitandos magis libros uti ple ait) quam legendos include
Iet. Caeterum ut non domestici solum, sed ex Proximo quoq; strepitus arceantur. intra bibliotheca insuper horoscopium, aut lphqram cosmicam, citharamue habere non dedecet, si ea qua doq; delecteris: quq nisi cum uolumus, nihil in strepit. Honestas quoq; picturas caesu/Iasue, quae uel deorum, uel herou memoriam reprae