장음표시 사용
41쪽
repraesentetm Ideoq; saepenumero cernere est quibusdam iucu dissimam imaginem esse Hieronγmi describentis in eremo, per quam in bibliothecis solitudinem & silentium, & studendi scribe diq; sedulitatem opportunam aduertimus. Alijs aliorum effigies: denique ut quaedam ligna sunt electit sima apud Iuuenaalem Euphranoris aut Polic leti, dulcia uenienistibus spectacula. igitur omne perpolitum pauimentum,parietem, contignationem, diligerio: ordine locatum intra bibliothecam conis spiciatur, adeo ne sub pluteis quidem araneaαrum telas,imo ne pigmentorum etiam litura tiones, candelarum ac nocturnarum lucubra
tionum , quae Vulcanalia idem Plinius appellat, uestigia olida,ineptaq; interdiu reliqueris. Quid dicatri qui inter legendum sopore comprehensi, librum in med ijs etiam literis cremauere. at cur non potius codices ipsos enumeremus uel tu Altrine, quid ais,quod ii stas Adque Boi ardus uelut somno excitus Recte coinfulis princeps,etam iamdudum hisce librariis 'impedimentis & laternulis interceptus. Ex omni biis igitur priscis auctoribus sine contro uersia opera T. Liuij elegantiora mihi uiderentur. Nam licet nonnulli forte Virgilium anteponant, dicam tame quod sentio : in eo poeta nunquam rei ueritate, sed figmenta, ut poetae solent, deprehendis, quamuis plurimum eloquentiae. Ergo utraq; philosophia Virgiliana opera uacantia, at in Liuio Romanae histo-yiae parente,utranq: copiose percipies,nec mi nus eloquentiae . Illic enim omnigenum fere nationum hominumq; mores & facta: illic ter
42쪽
rarum,fluminum, motiunt, marisq: plurimam inuenias rationem. Quamobrem huius in primis historici opera habenda & excolenda censeo, eosq; uehemeter detesta dos, quoru inscitia & prauitate admissum est,ut diuini autoris
Porte parte. uoluminu maiori culpa careremus. Enimuero si magnifice dicendu , qui cu q; illustriores libros facultatem & ardorem habent compa randi, praesertim principantes, Livianas in primis decadas exquirut, quasi earum auctorem iterum ab extremis orbis partibus adeuntes, easq; quam Ornatissimas ex Florentina ciuitate comparatas, quam scis, o Leonelle, omni 4 Um nunc Italiae ciuitatum,&literarium studiorum politissimam. Haec Fel trino memoran re, Alberti ambo pariter assentiebant,necnon pleriq; sociorum. At Leonellus, Vnahqc sane pars
est, inquit,o magnanimi equites, bibliothecae poliendae non omittenda, ut libri quam pulcherrimi sint,&aptissima librarij manu descripti. Non tamen omnis in hoc politiae genere, nec in umbilicis nitentibus aut phaleris, literaxuue picturis,&tabularu tegumetis nostra uer satur intello,ut Atineq contigit, cu pictura ina ni pasceretur.sed uulgo ferunt, e quia qualemcuq; addita phaleraru ornameta ueluti pulchriore,non meliore tamen efficere: atq; libraro in
supellectile curiosius recensendum. Equidem oenonnihil eam in primis ego dixerim librorum politia. praeter decoru ut quam correctissime scripti sint: quod nisi dici uidetur,cu doctus peritusque librarius nemo praestare sermonem ue- poterit, siue is Florentiae sit, siue aliarum munisit uideri, quae di ciuitatum .paucissimos autem huiusmodi dc in hoc autogra
bit. librarios aduertimus. Nam
43쪽
pho coqueror mihi non ubique satisfactum, sed male exscriptum. Cum malae sit consuetudinis ab indoctis opera transcribi,& docti istismum quenque pudeat aliorum scribere uoluismina,quorum tamen laborem postremo uidemus inemendatos libros corrigendi. Caelo ra demum,quoniam de meliori politia tetigi mus, quo copiosius splendidiusq; coueniant, non arbitror negligeda. Sunt enim qui libros purpura,serico, maIgaritis, auroque uestiant. Nam librorum pulchritudo ad legendum plerosque magis inuitat, uti decora militem aris mamenta animosiorem essiciunt. Meministis si quidem apud Curtium,quamAlexander gratulatus est adepta intra Darij tentorium arcula preciosi fama,in qua ueluti magnaHomerum familiarem suum reseruaret. Alios autem contra scripturae uetustas & fulgor demulcet magis, tanquam paretes quidam seueri no de filiorum forma uel cultu,sed moribus tantum soliciti sunt. Alij cuuirtute simul dignitate in dolis & oris gratia appetentes,eadem ratione a nobis modo demonstratu,cum in exequedapolitia nouitatem bonitatemq; libroru aequhintelligi uoluerimus. Sed ad librorum numerum in primis comparationem e Marone tua accedo, quam satis inique Feliri ne,nec de pari scietiae genere protulisti: ut si de Cicerone, aut Quintiliano & Fabio,Camilloque disseruisses, hinc probitatem,illinc doctrinam eandem fere demonstrans : sed uelut inter armigerum& citharoedum disputationem affers. Idem do
poeta historicoq; dictum puta,uter praestatiornaberetur. Etenim styli magnitudine plerisq; locis
44쪽
DE POLI ΤIA LITER A is locis pares incedunt ad Romanae morem eiciquentiae: caeterum metri gratia, canorisq; dulcedine Maro loge superior. arbitror equidem pro iudicantium uarietate unum quenq; si te raturae studiosum, alium alio magis auctorem magni facere: in quo genere, ut nunc iuris ciui
lis, aliarum quoq; scientiarum studiosos omittam, quadruplicem fere in eligendis libris contentionem asterri uideo. nam quidam sunt hi
Delictantes, storia uehementius 'delectates, ut hic nosteros, E l ctati Fς xiii V ,ut uos Alberti, qui raro poetas no- ' minatis, in ore autem semper habetis historiisqμo aliqμφtiς eos: alij qui carminis uoluptate potius alliciu-
utitari tur,ta quam apes floribus. pleriq; philosophiae stud ijs incumbentes, quo sapientiores habea tur,& morale & natura Iem, eatiq; simul qua metaphysicen dicut, alijs scientijs anteponsita Rursus qui alia ex iis magis aemulentur. Sunt& qui omnia haec relinquentes theologicis tatum disciplinis inseruiunt, a quibus tame, quq
supra naturam est, non abhorret: velin tq; non minus oratores, magnique praeceptores apud
multitudinem aestimari. Diximus horum quadruplicem primum esse disserentiam, nunc in
quot oblectationum uarietates ratio haec existendatur accipite: nam ex ijs quos historiae stud ijs adhaerere proposuimus,alij I Liuium, &tu Altrine in primis eligentes, ut socer etiam meus rex Alphon sus Caesaris commentarios,&Tranquillum ad coelos efferunt: pars Salu stium, quidam Cilitium anteponunt: nonnUlli compendiarios praecipue lectitant, ut Iusti num,Valerium & eius generis. idem de rribus reliquis scientiarum generibus intellige dum. Idem
45쪽
RI A, LIBER 1 Idem de iis, quos Sc Cicero noster in Catone
memorat,astronomiae, geometriaeue sic adeo intentos Sc in senili cura pertinaces, ut dome/sticis priuatisq; rebus omissis, dies ac noctes indesinenter in eis detinerentur. Age, dimitso igitur tot electionum turbine,ad eam, si placet rationem accedamus, ut ex multorum generibus auctorum, qui ad instruendam bibliotheis eam,non dicam omnium,sed ingenui ciuis Scinclyti principis, ut nostrae nunc uidetur pro fessionis,praeliantiores enumeremus . idem omnes precabatur. Tunc Leonellus: Decet e nim in primis ea librorum uolumina perqui rere, quae hominem ei aciant eloquentem dc industrium, a naturali usu minime discede nistem: propterea quosdam licet non indoctos, phantasticos Sc quasi phreneticos uulgus appellat, seu qui Plautinas fabulas iocosis salibus,nimiaq; eius styli mutatione prosequuntur, seu Lactatianam doctrinam plurima cum tristitia &admiratione uenerantes: siue qui domi suae alioquin lectione continua praepediti,
foris aute multa inconcinne dicunt, multa uulgariter ic inepte efficere conantur,quae a ciuili consensu ,eorumq: scientiae professione dis senti ut.Virgilius igitur in primis, si poesim aD sectamus inam adolescetes plurimum decet atq; Terentius mox in bibliothecam nostram adsciscendi. Hic autem librorum mentem potius quam scrinia uel parietes accipimus .nam quid tandem picturatae bibliothec ,aurat ἰ testudines, quod ipsi libri saepissime numerati, peruetustissimiq: nobis auxilio fuerint,nisi eo xum frequentissima familiaritate habeamus φb Cum
46쪽
u DE POLITIA L 1ΥΕRAis Cum quibus poetis Cicero de officijs uirtuta
praeceptor,& Salustius uitioru castigator. habendi junt. ex his enim eloqueti se fatis,&motum emendationis , in re militari urbanaq; cognitionis acquiritur. Accedit praeterea, ut hi quatuor auctores celeberrimi loge ante alios
uocabulo tum proprietatem ob eruenta. nee
Dim a poetis primum coepisse pigebit, quorueo altiora vigent ingenia, quo magis animum delectare uidentur inu sico quodam artificio, tande pleriq; poesim, musicam, picturamq; cosociat. Dicimus autem meliores no omnis geDeris poetas, unde merito eruditissima carmina scribentibus, poetae nomen inditum est, quod facto iem uel auctore, & fere primarium indicat:&iplii in poema, factum uel opus : ac ipsum Deum Graeco uocabulo n. .ν saepe nominamus : hoc est, poetam . quamuis pro
more sonoq; magis latine factorem interpretam urihuicq; diuino pioq; generi non irreligio sa,ut stul tum uulgus existimat, laurea dicata, aliam ab Imperatoribus munia donari solita. Ad nocin lectione carminis ijs, qui metriis
cam & lolutam tractant orationem, uoluptas accedit maior: faciliusq; carmen memoria retinetur & imbibitur, quo sensus praecipue ill- uenilis cum delectatione simul in sermonum grauitate nutritur. unde illud Horatianum, Inpostica. Qui miscuit utile dulci Lectorem desectando, pariterq monendo. Quod si ex omnibus Latinorum poetis prae tantissimus quispiam mente habendus, ore semper recita dus, unicus est Virgilius. Arbitror enarrari no poste parentii, masoru mq: intima gaudia cum minores nata interdum
47쪽
R I A, LIBER I. 'Interdum coram aspiciant Virgiliana carmina recitates:uti Pogium nuper audiuimus leniorem ex oratoribus nostris exultantem, simul& prae gaudio lachrymantem, clim filium se cundum Aeneidos librum recitatem audiret. In Terentio certe & Ossiciorum opere, ac Salustianis historijs omnia naturalia vigent dOcumenta: non tantum uerb,ut in Marone facudiae potentiaeq; uocabulorum, sed moderatae satis eloquentiae . nisi enim Virgilius poetica quaedam admisceat figmeta, &diuorum compellationes, quibus tamen frequentius ac prolixius Homerus utitur ,historicus prorsus, ac multo magis quam Lucanus uideatur: quod ideo maxime cauit, quo non poeta solum, sed optimus ut esset poeta, consequeretur. Adeo enim iuxta rerum naturam eloquitur, ut nihil possit ad humanitatis mores propius accede re. In qua quidem re ego longissime dissentio, o Feliri ne,qui hunc poetam dixeris utraq; philosophia carentem,quod multo magis in Homerum auderes , quo quidem nullus pinxit fabulosius,heroum gesta describes: nec aliquis ob id eum tamen in naturalium explica tione superauit, in Odyssea potissimum. sed ad nostrum redeo. Igitur in fingendis animalibus, sylvis, fluminibus, montibus, campis,cositis atq; sylvestribus na quid de Bucolicis ac Georgicis dixerisynunqd ea cu philosophia.
morali naturaliq; comerciu no sint habitura', ad hoc in describedis tepestatibus serenis uel nimbosis,pelago,Pcellis,nauibus,portub',cOMiiiijs, amoribus, uenationi b. dificijs remotis
48쪽
sto DE POLITIA LITER Aiscis Aphrisq; notaueris,consilijs, prodigijs,auis guri js, exercitibus, ducibus,pretiijs ocosis atq; tu nebribus aethereis atq; terretitibus,sacris atque profanis, deniq; supernis & infernalibus: nullus Latinorum aeque subtilis disertusue,
nullus ad naturalium conformitatem accommodatus, ac in Liuio tuo Felirine:& si eius omnes historici quatuordecim ut aiunt) Decadas euolueris, nequaquam tot generum eXempla comperias. In quo quidem poeta tanta di cendi copia gratiaq; ad ijs data, tantaq; elegantia est,ut quo magis legatur, eo plus commoueat ad legendum: doctissimosq; nonnullos dicendi solitos acceperim,sese quodcunq; orationis genus edere uellent,iam ex huius Ope
ribus quam Tullij, quaq; Homeri commodissime posse deligere. neq; miradu, si quod in Graeco poeta floridum, frugiferum, iucu dissimuq;
st,in eodem Latino comperis aemulatu, cum
tamen ille libros octo & quadraginta,ut Grie eorum est multa eloqui,hic nedum illorum dimidium explicuerit. Quid dicam de sermo nu ira a p ti tu d i n e in m et ro p o tissi m e co n seru a
ta 'destyli magnificentia φ quae duo simul etiam ab historicis non omnino seruata sunt, noab oratoribus & rhetoricis superata, cum ipse oratoriam, historicam Sc poeticam simul aristem diligentissime conseruet. Dissolue carisine eius in prosam, fac pedestrem orationem, tam eloquenter Ut Liuius, rhetorice tantum ut Cicero dissertabit. uid mirum igitur si priscorum eruditissimi,diuinae etiam legis doctores tantis eum laudibus extollant, ut ipse ali qua do Hieronymus cum eo de religionis cul
49쪽
RIA, LIBER I. 2 tu eontendens, rursus alijs in locis sibi sese cociliet, poetaeque diuinum ingenium admireis inr.Nam quod de scribentis Liui j admiratio ne idem Hieronymus Sc Liuius pariter extulerunt,ut ab extremis orbis partibus ad eum uisendum aduenirent, uti modo Feliri ne meministi: idem de Virgilio, ac multo magnificen tius ab eodem Plinio testatum est: mortui etiapoetet cineres &urbem,seu in qua defecit, siue natus est, plerosq; pro numinibus sacrarijsq; coluisse. Ergo non puerile Virgilianum opus,
quamuis teneris annis addiscendum: sed cum in eius doctrina tanta sit autoritas, nec minus in legendo modulatio, in adolescentia autem
lenitas plurima,illius qtatis feruore indicatur, discendiq; lasciuiam huius diuini poetae mira quadam bonitatς posse temperari. Quod si
fundamenta Virgiliana uelut in extruenda domo prius ini j ciant florenti aetate eius discipli nis assuescentes, tum quicquid ualidior aetas ad discedum persuaserit, liberius, ingressuros. Ad haec Fel trinus: Videris,inquit, omnia princeps scientiarum osticia in huc unum poetam ingerere: cur igitur a nonnullis quidem ue te ruperitissimis carpitur 'Leonellus, Itidem apud suos Homerus nec carpitur solum, sed excivitate bene instituta proijcitur. Oeterum hoc contentionis genus no secus est quam de thorace solidissimo, in quem cum experiendae sortitudinis studio tela coni j ciunt, seu stra ipsa resultat. Sed de huiusmodi uinculis alias,
itemque de Maronis praestantia mp moran
dum. De Terentio fere idem intelligendum,uidem usque ex is duobus poεtis exem
50쪽
Sr DE POL ΙΤΙΑ LITER A pla apud omnes frequentiora,ne miremini, si de ij idem plus quam alijs di si erueri mus. Do cet enim inprimis ipse Comicus naturaliter ut Uere,prouidum & cautum hominem fieri adulantibus:ijsque adhaerere negotijs,quod optii num est,quae consilio regi possunt: caetera utiliana inutiliaq; relinquenda. Vnde plero iq; demiror, qui Terentianam uilem admodum dicerent esse materiam, no ideo ab illustribus uixis, sed plebeis tantum legi dignam: cum Tullium tamen uideamus summum oratorem atque philosophum, & qui tot magistratibus in
urbe floruerit, eundem poetam familiarem suum appellare. Neq; satis credendum,Graeco 3 Um ueteres tantarum artium magistros huic scientiarum generi,praecipue comoediarum in Ilentionibus tam leuiter insudasse. qu bd si diligetius aduerteret,Thrasones qui de & parasiti maioribus apponiatur: ite, quae de Phaedria dc seruo costilente,non minus ea principantibus quam plebeis documenta conuenire censue rint: turpeque regnantibus in meretricum dc seni arum amores labi, periculosius etiam agnatonibus decipi, & histriones ocia terere: quorum frequentia multiplex, nec edacibus
solum immixta seruitijs, sed discipulorum animis infixa,regiisque palatijs obuersatur. QUO quidem est dissicilius praecauere, paulo superioribus annis a genitore Nicolao didiceram, cum quidam armatorum ductor aemu
lusque Comitis Alberici, uiri acris ingenij, nec ineruditi, cuius fuerat oppidum Iugi, quod nunc nostri iuris est, in proximam syl-uam plerunque explorationis potius occasione