장음표시 사용
11쪽
ra Hieronmi Tapp. Interpretatio
benda sunt, & polimodum de diuersitate eorum cir.
ea producendam actionem,agendum
Sed antequam ad istud veniamus, praemittendum est, quod iussumitur,&co sideratur dupliciter; primo modo, prout est ius disponens, secundo modo prout est ius dispositum, ita Batalia d. Li.f. quod obseruari.
ctati de multipli. signi.&disse. tur.&DeLin prin. Ius dis 8 sponens est id, quod praecipit de mandat,& ptaecipiedo disponit bonii & aequum seruari: siue id sit Deus. vel natura, siue lex, siue constitutio,vel statutum, vel consuetudo, vel quid aliud simile; lus dispositum est 394d quod a iure disponente creatum& inductu fuit.& potest exeplificari in obligatione,actione, haereditate, usu fructu,&alijssimilibus, quae a iure disponente inducta & creata sunt, Bolog. ubi sup. num. is. cum multis sequentibus. iii l Item aduertendum quod quatenus iste terminus ius est generalis ad ius disponens, & ius dispositum, εο non derivatur eodem modo a suo verbo iubeo, quia quatenus significat ius disponens, derivatur modo activo a tepore praesenti talis verbi,& est idem, quod iubens, quatenus designat ius dispositum derivatur afuturo infinitivi,& est idem quod iussus,quod est ideo i quod praeceptum, emanatum scilicet a iubente, seu iure dijponente. Item aduertendum, quod Iustini.Inm.de iurinatu. genti.& ciui.accipit istum terminum ius pro iure di- toa sposito.& pro iussu iuris disponentis . Istis sic praemonitis, dico, quid Iusti. in dicto titu. Inst de iur.natu.genti.& ciuian princ.& S. I. cu duO--ubd bus
12쪽
bus sequentibus. & S pr artorum quoque, descripsit m quatuor ex dictis iuribus: Quae tamen descriptiones sunt nimis simplices, & superficiales, utpotE,quq ssit
traditae per effectus,&per particulares exemplificationes effectuum ipsorum iurium,ad finem potius, ut per terminos magis notos facilius intelligerentur di-eta iura, quam ut ex illis innotescerent eorum quiddi tates saltem per accidentia magis proxima, ut subtiliter demonstrat Bolog.ubi supra, a num. I 3. ad nume. a 1. Quare inhaerendo eius descriptionibus tanquam magis substantialibus,nonnullis additis, & detractis, describo inprimis ius naturale sic,videlicet. 6 Ius naturale est iussum, seu praeceptum natura ,s ctum omnibus animalibus, ut faciant bonum ad conseruationem indiuiduorii, & perpetuationem specierum, insitum in anima eorum.
s Dixi naturae,idest Dei, qui est natura naturans, imxta l.respiciendum;& ibi glo.ffsi cert.pet.& in Lsed &si restituatur,& ibid. glos. E. de iudici 66 Dixi iussum, seu praeceptum, quia Deus & natura pricipit animalibus in eorum creatione omnia , quae sunt eis bona,vt habetur Gene cap. I. Dixi ad conseruationem indiuiduorum, & perpetuationem specierum,ut ostenderem finem huius prae 67 cepti, qui est perpetuare, & conseruare,& a praecein pto conseruatiuo emanat stimulus edendi, bibendi, dormiendi,& similium;& denique faciendi bonum &fugiendi malum; sub praecepto perpetuatiuo continetur stimulus coniunctionis maris & sqminor, procreandi & educandi prolem, iuxta illud Genes ubi supra, Crescite & multiplicamini, &c. & facit texti in diist aprin.Instit.de ivr.natigeru& ciui.
13쪽
I M. Hiero nymi Papp. Interpretatio
Sy Dixi insitum in anima, quia istRd praecςptum non
fuit scriptii in materia extrinseca, sed insculptum,& infixum animae omnium animalium in eorum creatione, & ideo dicitur inst inctus , id est intus stans, &mouens potcntiam animae sensitiuae animalium ad operandum sibi bonum absque alio magistro. Hinc eleganter dixit Cic in orat.pro Milo. & lib. i.& a. de Legi. quod hoc ius naturale nobiscum natum est, quod non didicimus aut legimus, sed ex natura ipsa arripuimus & hausimus,ad quod non docti, sed facti. noinstituti, sed imbuti sumus. Et secundum praedicta in hac descriptione conti- o netur causa esliciens, quae est Deus,& natura; ite causa materialis, quae est potentia sensitiuae animae ani- mahu, ite causa formalis, quae est ipsum praeceptum, siue iussum naturae informans ipsas potentias,recipietes dictum praeceptu instar materiae, qpae recipit sommam ; item causa finalis in illis verbis ad conseruationem & perpetuationem; quae omnia bene nota, quia Bolog.non ita bene explicat. 7s Ius gentium est iussum, seu praeceptum naturae instum in anima rationali atominum, faciendi bonum &aequum ad conseruationem indiuiduorum quatenus homines sunt, & ad perpetuationem generis homi
Dixi prsceptum naturae,quia manat ab ipso Deo, sicut ius naturale commune omnibus anim ntibus, et & ideo frequenter leges appellat ius gentium, ius naturale, ut Insti.de iur. natu. genti.& ciui.S. i. vers. quod vero naturalis ratio. & in b. singulorum. Insti. de reta diu l. de cap. ius naturale..ij distinctio . & statim latius explicabo. Di-
14쪽
Dixi insitum in anima rationali omnium hominu , ad differentiam iuris naturalis, quod est insitum in potentijs vegetatiuis,& sensitivis, animaru animalium, di plantarum. Dixi iaciendi bonum,& aequum; quia ista est propria operatio hominum,& no communis caeteris animantibus, in quae propter carentiam rationis non potest cadere operatio aequi, sed tantum boni. Dixi ad conseruationem indiuiduorum quatenus 73 homines sunt,quia propria operatio hominis est operari secundum virtute,& sic faciedi bonu ut aequum, cum virtus sit habitus in medio , seu aequalitate consistens,leste Aristor. a. Et hic.cap 6. & operatio secundum vitium dcclinans a medio, & sic ab eo, quod est. 73 aequum, siue aequale inter extrema, non est propria hominis, ut Arist. ibid.docet. Dixi ad perpetuationem generis hominum; quia operationes singulorum hominum secundum virtutem, & aequitatem, conser'ant communem omnium .hominum societatem, in suo consistit perpetuatio generis hominum, seu populorum. Sed contra istar' descriptionem iuris gentium, quatenus habet, quod est praeceptum nature, sortiter opponitur quod non possit dici praeceptum natur sed quod debeat dici praeceptum npluralis rationis,& sic praeceptum proueniens ab homine, ut clare innuere videtur Imperat. Inst.de iur. natur. gent.&ciui. . versi.quod vero naturalis ratio.vbi quod naturalis ratio constituit ius gentium. si ergo a ratione deducitur& sermatur,ergo non a natura, sed ex discursu interulectus humani practici discurrentis circa accidentia,
76 qui poteria intellectus discursua,& ratiocinatiua dicitur
15쪽
Is Hierony mi Papp.Interpretatis
citur ratio, teste Ioan. Vigue. Granaten. in suo lib. Instit.Theologica.in tract. de anim. cap. 2. S. I. versic.s
ptim in ex mente Philosophorum; Et sic male videtur poni in descriptione, quod ius gentium sit praecepta
77 naturae,cum praeceptum naturae non egeat ratiocinatione & discursu, nec acquiratur, sed insundatur, ut demonstraui supra.
8 Sed saluando dicas, quod ius gentium derivatur
ex principijs naturalibus,& constat ex coctu sionibus, quae fiunt ex praemissis naturalibus; praemisia autem in sillogismo sulit maior & minor propositio,ex quibus concluditur . Exemplum, dicit natura id facie dum alij quod tibi vis fieri,sidem datam seruandam. Ab his modo propositionibus , quae irrefragabiles sunt,& a quolibet homine acceptantur,omnes gentes de mundo trahunt suas conclusiones, sic videlicet, ergo Titium non esse occidendum, idem depositum es-79 se reddendum; modo istae conclusiones & aliae infinitae similes constituunt,& formant ius gentium. His stantibus , pro solutione oppositorum dico, quod ius gentium , quatenus derivatur a principiis 8o naturalibus, probE potest dici prouenire a natura, &quod sit praeceptum naturae, quatenus vero constat ex conclusionibus elicitis per ratiocinationem om-8 i nium hominum, potest dici, quod sit praeceptum comun. rationis omnium hominum;& ita in esiectu do clarat, licet ad alium finem Solus de Iusti. & iuri Lib. 3.q. & eleganter Garsi in suo tract.de expen.& m lio. cap. t I. num. II. cum duobus seqq. qui omnino videndi sunt;& vltra eos allego tex.in S. singuloruin . Instit.de rer.diui. ibi, quod cum ipso genere humano rerum natura prodidit, ubi vult, quo dius gentium produ-
16쪽
producatur a natura, & sit prare eptum naturae, quod verum est intelligendo secundum praetactam distinctionem.
Sed aduerte, quod ista descriptio iuris gentium conuenit iuri gentium primario, sed non iuri gentiuga secundario, cum duplex sit ius gentium secundum coinu. DD. in l.ex hoc iure. F.de iusti.& iur. Ideo describerem sic istud ius gentium secundarium, videli
8s Ius gentium secudarium est praeceptum omnium
gentium in udi productum per discursum rationis ex generali omnium nationum experientia & usu, faciendi bonum pro conseruatione omnium gentium. Dixi praeceptum omnium gentium, ut distingua tur a iure gentium primario,quod est praeceptum n turari non gentium. Dixi per discursum rationis, ut iterum distinguat tura iure gentium primario, quod absq; vlla ratiocinatione producitur a Deo, seu natura per infusione. Dixi a generali experientia,& v se,ut tertio distinguatur a primo iure gentium, & ostendatur diuersa S causa productiva illius , quam etiam assignat tex. In
sti. de iur. nai. gent.de ciui .f. ius autem gentili, ibi, nam usu exigente,& humanis necessitatibus,&c. N i
Dixi faciendi bonu, nec addidi aequitim quia istud 86 ius gentium secundarium est tantum bonum, sed nosemper aequum, prout tamen est semper ius gentium primarium: nam de secundario praecipiuntur captivi, tales, seruituttis bella, alia similia, aliae sunt aequita, ti coiitraria. Lex hoc iure. de iustit.& iur. contra veros primarium omne, quod praecipit, semper aequum est qcum bono coniunctum. l.fi.is de iust.& iuri li in , B Dixi
17쪽
γδ Hieronymi Patre Interpretatio
Dixi demum pro conseruatione omnium gelium, quia utriusque iuris gentium idem est finis , nempe
conseruatio communis societatis.
Sequitur ius ciuile, quod ita describo, videlicet, 8 Ius Ciuile est praeceptum legis uniuscuiusque ciuitatis, vel populi, faciendi bonum ad conseruationem cb. uium, seu Reipublicae. . . . Dixi uniuscuiti l ciuitatis ad disserentiam virtutque iuris gentium, ut supra. 'Dixi ad conseruationem ciuium, seu reipublica v militer adi differentiam utriusque iuris gentium per
ea, quae similiter dixi supra.
88 Ius Praetorium, describendo illud dico, quod estiuisas, seu praeceptum legis Praetoriae approbatae a lege ciuili,faciendi bonum, & a qcui in ad conseruatio nem iuris ciuilis, illud temperando,& supplendo per
aequitatem. Dixi legis Praetoriae approbatae a iure ciuili, quia 89 aedicta P etorum no habuerunt legis authoritat ante eorum approbatione, iuxta no per D D. in rudi
C.qui admit. yo Dixi illud temperando, & supplendo per aequitatem naturalem, per tex. Inst. de bon poss. in prin. & l. quo a si ephesi, in s.ff.de eo quod cer. loco. & tradit AHst. lib. s. Ethic. p. ... si Ius Canonicum dico,quod est iussus, seu prsceptu legis Pontificiar faciendi bonum,& aequum,ad contertiationem,&stcrnani salutem animς,& cultus diuini,& eorum, quae serui ut Deo mi in quo differat ab alijs iuribtis non insisto, quia colligitur ex praecedentibus. set His modo explicatis, redeundo ad rem proposita, dico,quod ius naturale procedit ad executionein sue obib
18쪽
obligationis inserendo stimulum in potentia vegeta
liua,& sensititia animantium, quo mouentur ad facie dum bonum sibi imperatum absque alio instrumento exteriore; hinc videmus unumquodque animal statis temporibus proprio motu ad suas properare operationes; iste ergo stimulus est loco actionis. 9 3 Ius vero gentium primarium procedit quoad executionem suae obligationis, eo fere modo, quo ius naturale; nam sicut ius naturale, ut dixi, stirnulat,& impellit animalia ad exequenduin bonum eis imperatu. ita ius gentium stimulat, & impellit homines, seu facultatem rationalem ad exequendum bonum sibi lin. 9 peratum; Hinc videmus religionem erga t euin, obsequium erga patriam, & parentes, fidei obseruantia proprio motu, de iure gentium primario ab hominibus fuisse obseruata. Ratio est, quia in statu innocentiae ante lapsum pris 3 mi parentis, potentia rationalis anim , non erat in aliquo debilitata; & ideo potentiae inferiores vltro illi obediebat; & idem etiam fuit proximo tempore post lapsum Adae, quo licet ipsa naturalis potentia esset
aliquatenus sauciata, tamen retinebat adhuc imperiusuperatus potentijs inserioribus , licet cum aliqualis 6 repugnantia; ille ergo stimulus, & impulsus eo tempore erat effectus obligationis, & vice actionis sungebatur.
Ius vero gentium secundarium, quo ad executionem suae obligationis processit, non mediante stimulo & impulsu, sed mediante stimulo exteriore, ordi-97 nando magistratus, qui cogeredi ut implerentur obligationes, & sic manu seu potestate regia, quae tu erat. loco actionis,obligationes mittebantur executioni. is
19쪽
ὸο Meronymi Papp. Interpretatio
98 Ratio est, quia eo tempore malitia inter homines crescebat, & potentia superior antimarerat grauius vulnerata adob vi potentiae in seriores recusarent aliquam pra tale obedientiam portioni superiori; Vnde . . suit opus,quod ius gentium ordinaret regem, & ma gistratus. qui publica potestate cogerent homines ad exequendum suas obligationes. 99 Ius vero Ciuile processit alio modo, nempe ordia nando, quod sus obligationes mandarentur executioni per viam actionis, quam noluerunt passim oriri estio o qualibet obligatione, sed tantum ex illis, quae ab eo essent introductae,vel confirmatae. Ratio huius maioris cautely iuris ciuilis suit, quia malitia iam inter homines dominabatur, & quasi in totum humana natura erat deprauata,&corrupta. mi o i Ius Prettorium processit eo modo quo ius Ciuile, nempe ordinando, quod obligationes traderentur executioni per viam acitionis, ut patet in rubr.& per totum nigrum. is de aedili.cdic.& l. i.*. Praetor ait. . si quis sepulchrum. S. Praetor ait. & S. haec actio. si de religio.& sumpti. fune. io a Ius Pontificium procedit eodem modo,ut scilicet obligationes producerent actiones in omnibus casibus, in quibus aequitas naturalis hoc postularet, &io a versaretur periculum animae, plenius in illis prouidendo, quam ius Ciuile, iuxta not. per omneS, in cap. r. de pati. per cap. iuramenti. 2 a. q. s. & tradit Ioan. Bapt. de Sancto Blas in tract de compar. ivr.Can. cuiure Ciui.dis . 3. Nunc procedamus,&ressitis praedictis nascitur dubiu ex eis, quatenus sin eis praesupponitur, ' duplex
sit ius gentiu,videlicet,primaria,& secundariti, an ista
20쪽
duo iura differant inter se substantia, seu specie, an verb tantum qualitate ; Et Doctores Moder. hic post Socin. sen. istud tractant, maxime Socin. iun.
to num. 22.8c Bologncinum. 2 I .cum sequenti. qui ambo tenent contra commvn. quod unum tantum sitius gentium, respectu formae nabens duas qualitates extrinsecas sibi attributas a tempore, quia primariupraecessit lcmpore, & secudarium post id introductu fisit. Sed isti Moderni se inuoluunt, maxime Socin. iun. Ego vero non disputando articulum resolutiud. ros dico comunem, & veram opinionem esse, quod ius gentium primarium, & secundarium, differant inter
Pro qua primo Acit, quia ista duo iura differunt inios ter se causa eis ciente ; nam primariu manat: it a naturali ratione, secundarium vero ab usu,& necessitatero 7 gentium, ut dixi,& probaui supra. At quae differunt causa cffciente,disserunt serma, seu specie.f. r. Institide obliga. ubi quod obligationes inductae a iure prae- torio,& a iure ciuili, sunt duae species; Ad idem tex in S &non ineleganter. Inst. de iur.nacigenti&ciui. ubi quod ius ciuile in duas species diuiditur , quia eius origo ab institutis duarum ciuitatum, videlicet, Atheniensium,& Lacedaemoniorum fluxita videtur.
Secundo ad id e facit, quia ista duo diffaut inter se io8 qualitatibus,&effectib. inseparabilibus,merito disserui substatia : Quod differat qualitate inseparabili, patet, quia primari u semper bonii, & aequii est, secundariu multoties iniquit, ut similiter ostedimus supra;