장음표시 사용
11쪽
fluentes, temporum gravedo, temporalium arteriarum pulsationes, tinnitus aurium, levis surditas, colli venarum tumefactio , Darium Pruritus, in fronte et nasi radice gravativus dolor, respirationis acceleratio, hypochondrii dextri tensio si sanguis e Dare dextra fluxurus sit, et vice versa; inferiorum membrorum pallor et refrigeratio, SPaS- modica totius corporis constrictio. Aliquoties epistaxim antecedunt pertinax insomnia, insolita anxietas, crudeles cephalalgiae, membranae conjunctivae rubedo, freneticum delirium, aliaque symptomata adstantes terrore percellentia, quaeque subito evanescunt, superveniente narium haemorragia. Si ex uno latere magis rubra est iacies, ex eodem latere praedicenda est epistaxis, quod semel secit Galenus. Crisim per sudores presagitur subita alvi et urinae suppressio, si rigor simul accesserit, et dein cutis tota fiat pruriginosa, mollis, rubra , et paulatim calido vapore madescat. Ρulsui quoque attendendum est. Pulsus undosus, inquit Galenus, sudorem evidentissime nuntiat. Nullum apud Galenum invenitur signum quo praecognoscere possimus crisim per urinae fluxum iaciendam esse. Animadvertit nihilominus crisim , per urinarum viam, plerumque fieri absque ingenti perturbatione , nec ullo exasperato symptomate. Criticae urinae primum pellucidae sunt, turbantur deinde , et subalbum, laeve , crassum, aliquando Subrubrum , inodorum sedimentum deponunt. Futurae per alvum criseos signa illa sunt : intestinorum tormina , genuum et lumborum gravativus dolor, frequentes ventris strepitus vel horborygmata , tympanilis. Haec signa tamen nonnunquam absunt , et Galenus de critico alvi profluvio sic disseruit. Si per excretionem alui crisis sit subsecutura , manifestum Smpe nullum est signum , nes proprium y Sed hinc Criseos species Proedicenda est, ex eo quod adsunt crisis signa, desunt autem aliarum excretionum solita signa.
Nullum ab Hippocrate Galenoque datum est signum quo iuvante futura per abscessus crisis praedici posset. Dixit tantummodo Galenus:
si Vero ad abscessus Conpertuntur, communia puidem omnium crisium
12쪽
indicia sunt, et urina cruda et tenuis remanet. Dixit quoque Hippocrates : si febris detinet, et dolor non desinit , et puris excreatis non excernitur , neque bilios e fuerint aloi dejectiones, neque solutiores , nec urina Crassa , promittiturque simul ab omnibus aliis signis salutaris exitus, his fore abscessus sperandum est. Animad Vertit Hippocrates urina crassa, cum albo sedimento, abcessus formationem impediri. Λbcessus ominis boni praesertim sunt si in membris vel superioribus , vel praesertim inferioribus nascuntur , si sat molles sunt, nec duri in circuitu suo; si tandem foras prosiliunt, et facile suppurant. Abcessus rapide sormali bonum praesagiuntur exitum, malum vero , si lente Creverint. Alioquin notum est apud Hippocratem abcessus Vocabulum haud semper eadem significatione usurpatum esse. Etenim sub abceSsus nomine designat Hippocrates, tum humoris translationem de corporis parte ad alteram , tum suppurationem , tum denique omnes subculaneos tumores. Prima significatione utens, abscessus nomen imposuit haemorragiis, sputis, dysenteriis et sudoribus. Ad hanc quaestionem elucidandam Prosperum Alpinum interroga , de praes. Vita et morte , cap. 12. Sputa ut critica considerari debent, asserentibus Hippocrate et Galeno , si in opportuno tempore apparentibusque caeteris crisium signis, sputa, quae primum erant limpida et dissicile excreabantur, fiant crassa, bene consistentia, facilia excreatu, ingensque levamen
asserant. Crises Darim in Dariis morbis. - Iam dictum est unumquemque
morbum propria quasi crisi terminari. Sic in febribus sine alicujus visceris assectione i , crisis per urinas plerumque sit. Urinae criticae, cum sedimento albo, sub febrium inflammatoriarum sine praesertim apparent; urinae contra, cum sedimento rubro, febribus biliosis sinem peculiariter imponunt. Phrenitidem ardentemque febrim solvit epis- taxis, vel copiosus sudor. Lethargum sinit parotidis tumefactio. Morbos
1 Ηic Galenus manifestam posuit disserentiam symptomaticas inter essentialesque
13쪽
thoracis, et praecipue peripneumoniam sputa iudicant; in his quoque assectionibus, crisis haud raro sit per alvi urinarumve fluxus. Hepalis
convexae superficiei inectiones tribus praecipue criseos modis terminantur , scilicet, haemorragia a dextra nare, sudoribus et urinis. Concavae autem ejusdem visceris superficiei assectiones biliosis alvi dejectionibus , sudoribusque sanantur. Urinis criticis mitigantur renum et Vesicae morbi. Infra videbimus an semper harum Galeni assertionum veritas observatione clinica comprobata sit; solam autem theoriam evidenter secutus est medicus Pergamensis, cum asseruit quotidianas febres pituitosis excretionibus, tertianas biliosis, quartanaSque, atrabili expulsa, judicari. Galenus enim putabat sebrem quotidianam
pituita, tertianam bili, et quartanam atra bili procreatam. Quamvis , secundum jam haepissime citatum Galenum, unusquisque morbus peculiari crisi solito judicetur, observat idem auctor
naturam his regulis non semper inservire. organum in quod motus critici vergunt non idem est, secundum aetatem, SeXum, temperamentum , tempestatem , presentem atmOSphaerae Statum , norma Iem variorum organorum statum , grassantem epidemiam , Symptomatum regularem irregularem-ve successum, morbi lentum rapidumve incessum. Sic in acutissimis assectionibus supernae partes criticis perturbationibus praecipue assiciuntur , dum in iisdem morbis , lentiore vero gradu progredientibus , inferiores partes crisis aggreditur. Sic similis morbus apud plethoricum juvenem epistaxi, apud hominem haemorroidibus subjectum haemorroidali fluxu, apud speminam magna irritabilitate praeditam uterino emuvio judicabitur. Veterum observationes de Variis, variante aetate , crisium sedibus plene confirmavit Samoilo itZ qui, peste quadam Moscam urbem infestante , animadvertit in pueris cervicales glandulas, in adolescentibus axillares , et in senibus inguinales critico nisu praesertim seligi. Omnibus his rite perpensis, eventus, Galenus ait, jam tibi sunt
considerandi. Si enim , superpeniente crise, febris sODatur, atque aliis accidentibus liberetur omer , et melius fuerit coloratus pro ratione e acuationis, Cum melioribus pulsibus, et ad surgen m
14쪽
robustior, hinc Ulima crisis est. Si oero ex his aliquid desit, tantum ab optima descit, quanta est ejus , quod descit, Uiε- Quod jam de crisibus dixi, ad morbos acutos tantum reserendum est; etenim Hippocrates ejusque sectatores in hoc solummodo morborum genere crises esse arbitrabantur, chronicasque affectiones sic repente judicari posse vel excretione, vel alia organica mutatione, negabant. De qua opinione infra disseram. Observaverat Hippocrates, in omni morbo aculo , phaenomena subinde regulariter succedere ab assectionis initio usque ad criscos
tempus. Morbi cam materiem subire mutationes, mutationi bus alimentorum in ventriculo conserendas, quibusque eliminanda iteret, oexistimabat. Quamobrem divus senex omnes morbos acutos inquatuor periodos vel stadia dividit, scilicet :1'. Invasionem vel principium quod perdurat donec coclionis Signa manifesta fiant ;a'. Incrementum, quod perdurat a prima coctionis signorum apparitione, usque ad persectam coctionem ;5'. Statum, quo integra et plena eSt Coctio, praeparanturque Crises. 4'. Decrementum, quo persiciuntur crises, Symplomata remittunt, et jam prope finitus est morbus. Alii auctores, eamdem doctrinam secuti, tres tantum admiserunt periodos , scilicet, I 0. Ρeriodum irritationis vel cruditatis; I' Perio dum maturationis vel coctionis ; S' Periodum excretionis vel a crisi,
vel a disi 1 . Hae tres periodi evidentissime patent in aliquot membranarum mucosarum inflammationibus.
Do diebus criticis Hippocratis doctrina. - Sed non satis est ut medicus morborum periodos Crisesque varias praenuntiantia
signa , comitantiaque phaenomena prorsus dignoscere didicerit. scrunt Hippocrates ei usque sectator Galenus morborum periodos certis contineri limitibus , crisesque ut plurimum adesse in statutis diebus quos decretorios, iudicatorios , vel Criticos dixerunt.
15쪽
Ηaec doctrina nunc mihi exponenda est. Ρι imum autem artim ad ver tere mihi fas sit Hippocratis doctrinam de criticis diebus valde dis ferre in variis operibus quae nobis ab eo tradita sunt, vel saltem quae sub ejus nomine scripta suere. Sed Deliaen sapientissime, mea sententia, animadvertit non Hippocratis dogmatica opera vel adulterata, vel aliena manuscripta , interroganda esse, sed potius clinicis ejus observatis fidem esse adhibendam. Hac exploratione facta , invenietur Hippocratis doctrinam de criticis diebus sat certis innitis undamentis. Hanc doctrinam, a Galeno valde laudatam et illuminatam, paucis verbis nunc exposituruS Sum.
Omnes acuti morbi intra quadraginta dies vel ocius terminantur. Multi ad finem suam perveniunt sub diem septimum, quartum deciamum, vigesimum, vel trigesimum. Dies morbi in quibus crises fiunt, critici dicuntur, caeteridies non critici Hi etiam aliquando, fatente Galeno, critici sieri possunt. Inter criticos dies, alii completam faustamque crisimadducunt : hi sunt septimus, quartusdecimus, vigesimus. Non adeos austi dies sunt nonus, undecimus, et septimus decimus. Adhuc minus persecta est judicalio in tertio, quarto et quinto die. In sexto crisis saepissime fit, sed malo imperfectoque modo. Imperfecta eliam est crisis, rara quidem, in octavo et in decimo die. Tandem sere nunquam observatur judicatio in duodecimo, sextodecimo, et duodevigesimo die. Sunt quidem aliquot dies qui, non judicatorii, judicationis diem
et praestantiam nuntiant; dies indicatorii dicuntur : hi sunt quarius septimum praenuntians; undecimus quarti decimi index, et tandem decimus septimus vigesimi nuncius. Sic in aphorismis dixit Hippocrates : Quibus in septimo die fenda est crisis , in quarto die sedimentum album urina continet.
Alii dies, intercalarii dicti, criticorum dierum vicem aliquoties adimplere possunt; sed tunc omen sere semper sinistrum. Hi sunt tertius dies, quintus, nonus, tertius decimus decimusque nonus. Tandem alii dies sub nomine vacuorum dierum designati sunt,
16쪽
quia in ustam crisina solito asserunt, vel nihil indicant, vel criticorum dierum munus explere nequeunt. Dies illi sunt praecipue sextus quem Galenus infaustissimum tyrannum vocat, octavus, decimus, duodecimus, sextusdecimuS, etc. Dierum vacuorum consideratio haud parvi momenti est, quia praesertim in his diebus adhibenda sunt medicamenta ; quamobrem dierum medicinalium nomen iis quoque impositum est. De his diebus sic ingeniose dixit Bordeu : Ce soni, pour ainst dire, Dajoura de fari, qui n'a presque auciau droit fur tous Ies aratres , puisqu'il ne mi est jamais permis de deranger la nature , qui par tve son trasail entre les jOurs critiques et indicateurs, et qui se repose Uu prend haletne les joum Oides. Haec doctrina de crisibus et diebus criticis ab Hippocrate Gale noque tam magnifice, secundum Fr. Hosmanni dictum, ordinata et expoSita, uSque ad aetatem nostram pervenit, ab aliis plane comprobata, ab aliis improbata vel saltem plurimas experta modificationes. Jam, antequam Hippocratis doctrina a Galeno tam subtiliter et pertinaciter defensa suisset, hanc in dubium vocaverat Superbeque repudiaverat Asclepiades , quem imitatus est discipulus Themison. Celsus quoque qui tam eleganter de medicina scripsit, sed medicinam practicam parum coluisse videtur , Asclepiadis sectaeque methodicae de crisibus sententiam secutus est. Pythagoricis enim numeris in errorem esse ductum Hippocratem arbitratur. Inter recentiores medicos, haud pauci crises esse fatentur, sed ne gant crisibus diebusque criticis, in morborum curatione, altendendum esse. Talis fuit Van-Hel montius, expectantis medicinae insensissimus
Hippocratica doctrina pueriles inter nugas a Sylvio Deleboe cίoterisque Chymi cpe sectae medicis repudiata est. Non ita censebat celeberrimus Baglivi. Suos Vehementer hortabatur discipulos ne antiquorum doctrinas irriderent, sed suadebat ut, interrogata natura, Hippocratis doctrinae veritatem sedulo perscrutarentur. Non miraridum est, inquiebat, quod remediorum multitudine quasi suffocata
17쪽
natura crises inter nos lana rarae contingant. Existimabat etiam regionum tempestatumque disserentiam haud contemnendam causam esse cur sub nostro coelo crises non eodem modo fiant quo in Graecia
vel in Asia. Idem sensit Hollerius, qui Comment. in Hipp. testatur, in frigidis et borealibus regionibus, rarissimas eSSe eVaCualiones criticas, quales ab Hippocrate pinguntur. Stathius ejusque discipuli crisos diesque criticos evidentissimas inter
veritates posuerunt. Fr. ΗOs mannius crisium doctrinae ardentissimum sautorem sese praebuit. A Galeno praesertim discrepuit, scilicet eo quod an chronicis morbis haud secus ac in acutis crises existere arbitrabatur. Sed non semper in tractandis morbis Hippocraticam sequebatur expectationem.
Boerrhaavius crisium existentiam agnovit, seu in aphorismis, seu praesertim in medicis institutionibus. In hoc opere sic assatur : In morbis acutis , qui in humoribus consistunt , disponitur ut plurimum certo tempore materies morbi , ita ut fiat subita mutatio morbi in sanitatem Uel in mortem , quin permutatio crisis appellatur. Suadet ne crises variae per artis sollicitudinem turbentur. Summa eloquentia mirabilique concinnitate phaenomena describit quae crisim nuntiant vel
comitantur; si illa absint, inquit, aut contraria epeniant, tiam ρο- paret illa phoenomena esse σmplomata morbi, non autem Mitin trium- Phantis; adeoque tunc mala sunt, atque curanda ut morbi ipsi; si Vero omnia hinc non adsint, sed tantum qua dam, eaque ries perfecta, tum cognoscitur materiem male criticam pagam huc illuc ferendam, parituram varia Phoenomena , quin Crisis appellatur.
Non mihi animus est omnes hic recensendi auctores qui de crisibus disseruere; plerique Hippocraticae doctrinae nihil addiderunt. Attamen mentionem faciam opinionis novae quam primus sub novissimi saeculi fine Reil edidit. Asseruit nempe, in crisibus, non tantum eVacuationes considerandas esse, sed internas solidorum mutationes magna quoque attentione esse dignas, et ab his mutationibus praecipue pendere crises; tali opinione fretus, morbos nervosos, una solidorum assectione productos, crisibus etiam terminari posse affirmavit. In
18쪽
secundo paragrapho, de Reiliana opinione, adiuvantibus saetis, disse
Tandem nemo nescit, in nostra sere aetate, nonnullos medicos ad praesagiendas crises nova signa proposuisse. Sic Bordeia, attente pulsu explorato , varias crisium species judicationisque tempus nuntiari posse contendit. Aliquot celeberrimi viri assertiones confirmavit exferientia, alias vero, numerosiores quidem, plane consutavit.
In praecedente para grapho veterum recentiorumque doctrinam exposui. Nunc, omni neglecta theoria, omni quoque deposito aucto-xitatis praejudicio, observationes tum a me ipso, tum ab aliis medicis collectas prodam, sactisque tantum nixus quaeram an antiquorum doctrina de crisibus et diebus criticis admittenda sit. De variis viis per quas morbi judicationem fieri dictum est, primum Observata narrabo, dein ex observatis corollaria depromere conabor,
Numerosissima apud auctores reperiuntur exempla haemorragiarum, quae, sub sine morbi supervenientes nec raro in diebus ipsis judicatoriis ab Hippocrate indicatis, meliore symptomatum s1atu comitante , morbum ita judicare visae sunt. Saepius quidem salutares illi sanguinis fluxus sub ipso assectionis principio eruperunt, nec minus faustas tamen sese praebuerunt. Hi fluxus, in morbi cruditatis periodo supervenientes, non critici ab Hippocrate vocati fuissent. An cum natura congruat haec Hippocratis opinio, mox perpendemus. OMERVATIO I si . Febris infammatoria , epistaxis critica undecimo die. Adolescens , robustus et plethoricus , rigore parvo et Paulo nost
i) omnes observationes, sine auctoris nomine, in Caritatis nosocomio a me collectae sunt, auspicante et dirigente doctpre Lerminier.
19쪽
ingenti calore correptus est tertio aprilis die I 825. Per quinque primos morbi dies, calor continuus , cephalalgia ingens, tinnitus aurium , Vertigines, magna sitis , tussis pauca. Sexto die, noso omium ingressus est; jam dicta perstant symplomata , et praeterea ObSerVantur facies rubra, cutis calida et Sicca, pulsus ingens et plenus, lingua rubra, abdomen doloris immune, paululumque tensum, alvus adstricta. Pediluvia ; diluentes piisanae. Septimo die et octavo die, nihil novum tu hirudines in ano.). Decimo die, sanguinis emissio non meliora tulit; levis di arrhaea. Undecimo die mane, cephalalgia
major, ruberrima facies, micantes oculi, valde frequens subdurusque pulsus, paululum madida cutis. Medio die, sanguis per nares fluere incipit, usque sub vesperum perstat epis taxis. Nocte sequente, somnus placidus. Duodecimo dic, pulsus multo minus frequens, cutis sere naturalis calor, cephalalgide facietque rubedinis absentia. Se quentibus diebus, convaleScentia. Haec observatio manifestissimum criticae epistaxeos nobis tradit exemplum. Animadvertamus haemorragiae artificialiter productae inutilitatem; nobis quoque notanda sit symptomatum eXaSperatio, quae epistaxim antecessit, et quasi nuntiavit. Tandem, si hic esset locus, sebris essentialis haud dubium exemplum in hac observatione in
OBSERVLTIO I. Febris inflammatoria. Epistraxis critica septimo die.
Homo, viginti septem annos natus, athletica constitutione, in vinariam cellam descendit, cum sudore maderet; repente frigoris sensus cum horrore per unam horam perstante, ac dein calor ingens, halituosus, rubra facies, pulsus durus et frequens. Aquam pane temperatam abundanter bibit. Postridie, hausto vino calido accumulatisque stragulis, copiosus sudor. Secundo die, aqua Ditin calidissima potata , redit sudor , et in pejus ruit morbus. Tertio
20쪽
die, calor permagnus, pulsus quasi impeditus, sicca labia, lingua aSpera, rugOSa, Subnigra, SitiS ardens, anxietas, motuum dissicultas, somnolentia, alvi adstrictio, urina ruberrima. Brachii venaesectio, demulcentes potus clysteresque. Quarto die, notabile levamen, sed adhue ingens calor tepidum balneum . Quinto die, calor sere naturalis , faciliores motus , humida lingua. Sexto die, symptomata
opislaxim nuntiantia ; in nocte sextum inter et septimum diem , rosei sanguinis per nares fluxus abundans ; convalescentia. Haec observatio a praecedenti praecipue dissert, eo quod natura sanationem non sola persecit. Ρrimum ars nocuit, dein proprias suas reparaVit UOXas, et, Cum jam vendesectione et remediis demulcentibus gravissima mitigata fuissent Symptomata, natura jus suum quasi recuperavit, et narium haemorragia aegrum ad integram sanitatem restituit. Ρersuasum habeo, natura intempestivis remediis non turbata, morbum, nec juvante nec nocente arte , ad meliora
paulatim vergentem, epistaxi quoque septimo die judicandum fuisse. Sic contigit puellae cujus historia a Foresto nobis tradita est. Puella, inquit, ventris fluxu laborans, synocho correpta fuit. Nullo remedio per sex dies usa est. Septimo Sanguis copiose e naribus manavit; et, post fluxum illum, a febre validissima praeter opinionem adstanlium puella liberata fuit. Obs. Medic., lib. I.
OBsERIATIO S. Febris ardens , opistaxis critica sexto die. Hippocr. De Morbis popuI., lib. S. Puella febre ardente corripitur, cum insomnia, siti, lingua sicca et suliginosa, tenuibus, colorisque boni urinis. Secundo die, anxietas ingens. Tertio die, diarrhaea serosa, subviridis, sequentibus diebus perstans. Quarto et quinto die, delirium. Sexto die, copiosa epistaxis, Simulque sudor universus; Sanatio.