장음표시 사용
41쪽
quoque relatet: nam licet amici sint ambo, sanetum tacmen est veritatem ipsis in honore anteponere. Tot itaque rationibus ego Philosophus incitatus , tantorumque virorum, quales fuerunt Xenophon & Plato permotus exemplis , idem ego discipulus admirandi Praeceptoris Aristotelis famam, & veram doctrinam a Plutarcho & Vi- comercato potissimum scriptis acrioribus accusatam, defendere nunc aggredior ; Vtinam selici successsiur arduam enim mihi quaestionem hanc futuram esse perspicio, quia Classici sunt , virique doctissimi quibuscum nunc dilputandum est : Sed quia circa res arduas versari, virtutis est, laudisque plenum ue nobilem hanc prouinciam capessere Iibuit , oblatam nobis ultro Spartam exornare tentantes. Rem igitur aggrediamur diiiiiiis ait spiciis. Spiritus Sancti gratia illuminet sensus & corda nostra.
De oleo , Gynchora proiectis, fluctus maris tumen tes tranquiliantibus. Disputatio Prima .
PLutarchus ille, Philosophorum eruditissimus, agens
det a J primo fiigido , condemnare videtur Arist telcm, quasi male philosophatum de olei operatione in promouenda maris tranquillitate 3 Arabit enim sua lingua PLUTARCHVS . Tων δε αψων υγρ διαφυὰ, ιμαλιτα
id est i Ad haec de reliquis humoribus maxime pellucidum est oleum, quia plurimum in se habet aeris, cui rei certo id
42쪽
est argumento leuitas, ob quam omnibus innatat humori- is hus ab aere sursum elatum. Quin S: in fiuctus marinos si , , in uergatur, tranquillitatem facit, non ventis ob laevorem ,,
eius inde delabentibus, quod Aristoteles putauit, sed quia is fluctus quovis humore ictus subsidat. DLICET VS . Nos autem huiusmodi locum de oleo marinos fluctus tranquillos ericiente nondum videre potuimus in operibus Aristotelis: et si post Plutarchum Coelius eandem sententiam adscribat Aristoteli,& reprobet ijsdem sere verbis, ait enim: RHODIGI NVS. bJ Ex humoribus autem caeteris oleum praecipue diaphanum est, quod aeris prouenit ad- D eip . o.
mistione multa, argumento esse leuitatem, qua omnibus dissupernatet: Facere creditur & in mari tranquillitatem nu- Dctibus inspersum, non laeuoris ratione lubricitatisve ven- istis delabentibus,sicuti censuit Aristoteles, sed quia disgre- Mgat humorem, ac distinguit aeris potentia. MLIC. Hanc olei proprietatem proponit etiam Pierius in scJ Hieroglyphicis,etiamsi eam non reserat ad Aristote- lem, sed ad incertum autorem, siue ad Ioannem Synar monachum, scribit enim P. VALERIANUS. Aiunt vero oleo contra furorem Dianiam inesse vim, ut effusum in perturbatos vesanientis is 'maris fluctus tempestate messicacissime tranquillet: Hinc is Ioannes Synar monachus velut uter oleo repletus flu Dctuum rabiem in serenitatis tranquillitatem commutabit. 1,
LIC. Apud Athenarum quoque 'J De Venere, quae In Zephyrio colebatur , legitur epigramma Posi lippi , quo mentio fit de mare tranquillando per iniectum oleum;
43쪽
hoc est Hoc, & flumine vecti, de terra ambulantes Philadelphi
Venetis Arsinoes templum veneramini,
Quam littoris Zephyrij praesiidem
Primus classis praefectus consecrauit Callicrates. Felicem ea naitigationem dabit, ac in media tempestate Supplicibus latum leniet aequor. Vbi Casau bonus eruditissimus, ειιλι παινων impingua re est, vel pingui madefacere . hic, turbatum mare sedare, videtur longe translata sigilificatio, sed ironita est ; nam mare commotum si aspergatur oleo, quiescit . Verum enimvero sit hoc Aristotelicum dogma, dicimus ipsum veritatem in se continere, ac male a Plutarisclio, peius a Valeriano laxari ; profecto ratio Aristotelis ab olei laetiore desumpta mirifice satisfacere poterat viro philosopho, quia si mare fluctuet a ventis forinsecus de latere undas cientibus , dc impellentibus,ouod frequentissime contingit ; nae venti sic in mari procellam cientes,ubi in eius supelficie multum olei effusi repererint, quid ni ab eius laetiore summo praeterfluentes abstineant ab iterato maris impulsu, & mare non amplius a ventis verberatum subsidat, & in suum locum redigatur, in quo mox tranquiuium contineatur Z nisi enim iugiter impellatur mare, cor cidunt in sese tumentes filictus,& ad tranquillitatem aquae, sponte concedunt, a prae natae in proprio loco qii iescere: A laevigatis autem corporibus ventos non impediri, adeo que flatus corpora laeuorem habentia , utpote suum impetum cursum lae non retardantia, minime propellere, sed ab ers delabi, ac ea veluti lambere in transcursu certillimis comprobatum experimetuis habere potuit Aristoteles,
44쪽
qui propterea causam euidentissimam problematis attulit. Si enim lancea militis concitatissimo equi cursu in liostem obuium irruentis,intra oppositi clypei rotunda globositate politissimi, superficiem non permeat, sed lambens tantummodo scuti aduersarij laevigatissim in sphaericitatem
irritos ictus habet, quibus nec hoston transverberat , nec eius paruam mouet: quid ni tale quid eueniat ventis supra mare transcurrentibus ab olei magna manu marinos
fluctus stiperinfusa , & se se mari clypeum politissimum
exhibente Caeteriim hanc theoriam plane comprobat expe riment tam in Asphaltite lacu Palaestinae, in quo venti vehementissimi tempestatem nullam ciere possunt, inna tante bitum Ine ventorum vim omnem laeuore suo eludente. Sic enim de proposito Ilidorus in originibus: s i lib. t . Asphali ites, idem or mare mortuum vocatum, propterea quodnιhil gignis vivum, nihil recipit ex genere viventium, nam neque pisces habes, neque assuetas aquis, es laetas mergendi se patitur aves , sed G quaecunque vivensia mergenda tentaueris, quacunque arte demersa statim resiliunt; σ quamuis vehementer illis, confatim excuriuntur. Sed neque ventis mouetur resistente turbιnibus bitumine, quo aqua omnis stagnatur . Quod hausit a Iustino lib. 36. scribente , In ea regione lacus est, qui propter magnitudinem , ct aquae immobilitatem,
morsuum mare duisur . nam neque ventis mouetur, rest ient
turbinibus bitumine, quo aqua omnis stagnatur. Neqta e enia id oleo negare debemus in mari vivo, quod bitumini conceditur in mari mortuo ; nam bitumen Oleosam naturam habet ; oleumque laeuorem, ac visciditatem subiti nitar gerit bitumini proportionatam. Sane quam tranquillit. tis causam, hac Aristotelis repudiata, proponit Rhodi ginus , . veritati consentanea non est oleum, inquit, superini edi im sedit fluctuum procellas, quia disgregathulia irem. ac distinguit aeris potentia, qui multus in oleo co .atiae tur: Sic
45쪽
eerte venti magis essent apti ad promouendam in procel. loso mari tranquillitatem, quam oleum, quia venti magis possitnt disgregare ac distinguere maris corpulentiam , &magis participes sunt aeris quam oleum, & aerem potentiorem secum aduehunt, quam oleum, in quo conclusus aer quietus considet. Ratio vero a Plutarcho pro posta verior est, sed tamen nec absolute vera , nec ea ex parte, qua veritatem continet, impedit quominus idem esseditis tranquillitatis in mari proueni se valeat etiam ab olei laetiore; nam idem effictus a pluribus causis seorsum procreari valet. Nec a Plutarcho relata causa tranquillitatis ab Aristotelis dogmatibus est a laena, sed ab eius doctrina
desumitur,quam ideo non debuerat, immo vero nec poterat aduersus Aristotelem Plutarchus afferre. Caeteriimhaec omnia singillatim demonstremus . Non est quidem id absolute verum quod ait Plutarchus , fluctum quouis humore ictum ita subsidere, ut ex surente tranquillus fiat; nam etsi fluctiis iniecto quovis humore quoquo pacto subsidat, perseuerante tamen forinsecus ventorum impetuae impulsu, statim noui fluctiis tumentes excitantur, &mare non redditur tranquillum, sed procellosum perseuerat quamdiu a ventis agitetur: Similiter in lebetem fer uentis aquae si quippiam immiseris etiam calentem aquam, satim feruorem utcunque compesces, & aquam tranquilis labis 3 vcrum illico iursum aestuabit agitara , dum ignis ardens stib lebete permanserit. Sed quid ad exempla me transfero quum habeam propositi quotidiana experimenta r Nautae saepius in magnis tempestatibus periclitantes, proiectis in mare saeuiens plurimis & onerosis me cium sartinis, quin & vini dolijs multis ingentibus effusis ad leuandam Onere navim, ne pondere pressa, ventisque depressa submergatur; non tamen ideo pelagi tempestatem auertunt, non tranquillitatem maris sibi comparant.
46쪽
Sin autem multam olei copiam super tumentes maris undas e Fiderint, statim olei pondere simul elatos si in tus depriment, ac olei laeuitate marinis aquis id praestabunt, ut ea lubricitate veluti thoracatae clypeata ve nouos Vento. rum impulsus eludant , flatusque quantumvis impetuosos a dorso maris laevigatissimo delabi ac praeterfluere faciat oleum ; adeoque causas omnes tranquillitatis unum aduehit oleum ab Aristotele propositum contra maris seruitiem. Plutarchum autem, quicquid veri attulit in hoc loco , id ab Aristotele desuinere potuisse , planeque desumpsisse, non difficile est nobis ostendere r ham quod ait Plutarchus oleum esse maxime pellucidum inter caeteros humores, id ipsum multo prius dixit di Aristoteles, cui Mare quum grauius, quam aqua potu 1donea sit, clarius atque peraspectius cst, quia pinguius est; nam si oleum ainsum efffcere priis, ut me tius per aquam incernere sit; merito quum ipsum ma
re in se pinguis aliquid habeat perspectius σ dilucidius sit. Quod insuper ait Plutarchus oleum habere in se plurimum aeris, cuius rei certo est argumento leuitas , ob quam omnibus innatat humoribus ab aere sursum elatum:&hoc ipsum Plutarchus hau litab Oleum plenum sὸJ mete. est aere , quapropter o in aqua supernatat , etenim aer fertur sum, -cl.
sursum. Quod si praeterea Plutarchus inquit , fluctum quouis humore ictum sub si de re ; id Aristoteles multo diligentius & attulit & confirmauit , id ad omnia corpora etiam consistentia transferens , a quibus ictus fluctus in se subsidat, dum Maeritis .mam ob causam quum aliqui in
mare unda bundam Or aquans iactum est,is anchora, unda resi- '
det ac quii si ιι ' an quod mare ponderi cedit, quod defertur, quocum a. r delabatur, qui quum per directum in imum desaertur,asque attrahitur, secum eodem id trahis, quod mare de latere concitat, astus autem maris non desuper tendit ad ima ,sed'ν summa τι satur; quo sedato tranquillitas orisur. Ad haec quum
47쪽
mare in ea spatia coit, quae ponderi descendenti ce serine, vertLginem mouet , quae nonnisi circulo agi atur: As quum lineare- circulum per punctum attingat, fluctusque ad lineam ν
cIam oblique ferantur, fieri potest ut fluctus ipsi per punctum
oras vertiginis attingant. Nec praediectam ob causam tantum,
sed etiam quia ipsa virtigo accedens suo impetu circum vn Lque illos depellit: quod quum itaque sta Dibus pars ea vertiginosa careat, merato unda anchorarac a residet, Iranquillatumque. Adde quod aer qui cum pondere illo delapso inscendi lmox se se refrens, undamque sursum con flestens bustas excitat; quine quam bina humore cons stat, qui de imis ad supera pusisus ab aere esseratur: omnis autem busta lenis , evaque se imaelium vero, quod unda, qua pondus in imum corruis,submissa in cauum paulo post resurgit,or mari circumdami aequiparatur. Haec Aristoteles . non solum eandem causam tranquillitatis in mari proci ea tricem afferunt, quam Plutari letius veluti suam,& Aristoteli minime cognitam nobis venditare si ustra conatur ; sed rationes plures ac modos, seu verius concausas sibi inuicem succedentes, atque cooperantes in eodem tranquillitatis efficiti promouendo, patefaciunt, qui biis anchora inter fluctiis iacta compescit undarum a sum. Age singula diligenter inspiciamus. Ita verum situm problema texit Aristoteles: usuam ob causam, quum aliquid in mare τndabundum es aestuans lae,m est , ut anchora, unda r fidei es quiescit Z Nimitum maris aestiis tria plicis est diffc rentiae ; unus est procella nascens ab exhala tione sursum ascendente de fundo maris ex aliquo hiatu, seu vetusto , seu recens aperto, qui spiritus impetu sursum inhians attollit aquas, quae graii irate sua illi ascensui reluctantes, & ad iri serum locum suum redire tentantes, atque visciditate sua perforari se ab eo halitu non permittentes , aestuant vehementi pugna , conflictanturque cum subiecto satu ascendere gestiente, cuiusmodi tempestates non raro fiunt
48쪽
fiunt in lacu Benaco , de quo Virgilius haec habet in opere IgJperfecto,
Fὶuctibus'fremitu assiseens Benace marino. assurgentem dicit, quia tempestatem patitur , non ab em' terno vento pulsus ad latera, sed ab interno, seu potius in- serno flatu sursum impulsus ad aera. Fiunt similiter lip procellae ab intimo , seu infimo vento in mari, cuius rei testimonium perhibet Scaliger inquiens: IhJ Flatus sane ibusdam e Jecubus emitti mirum non est: Erumpunt enim e montibus aduersis. Adberus Basium, quo, haud procus Salona Britannicum mare summouet, locus est, quem vocant incola CG pherion e ibi aliquando mare sine vitis ventis adeo turgescit, ut
iam iam litius i vis obrutum iri videatino deinde mox s. det: ΔΗod ab acia causa, quam a subeunte vento proficisci ne quis. Consimile quid obseruant Gebennenses in lacu Le. mano , in quo ventus aliquando subterraneus, qui ab illis vulgari lingua dicitur La raudas quasi strigena vel sigam diceres , a quo vento lacus ille subuertitur interdum derepente, ut maximum periculum immineat in eo nauigantibus , quod mihi contestatur milliae literatu, rae Vir Gabriel Naudarus. De quo quidem aestu nunc non agit Aristoteles, quum in problemate moneat se io, qui de illo aestu, qui non attingit ima maris , sed per sum ma versatur ; quique fit a mouente, quod mare de latere concitat. An vero & huic aellui sedando apta sit anchora iacta, si quaesiveris, respondebimus aifirmantes; quoniam anchora vertigines in mari promouens , ut per eas delu per descendit ad ima maris aer & ventus exterior, cur id non efficiet, ut ijs reclusis portis, per easdem in serior ha litus ascendere statim valeat ad aethera id autem fiet , si anchora in eum locum seratur , ubi conclusus est lia litus ;sin minus, tempestas ea tunc solum sedabitur, ubi tota
exhalatio ex aquis eruperit, qua data porta, vel alibi , vel B ad
49쪽
ad ripas littorum, quo tandem necessaritim est eum hali tum peruenire; tunc etenim aquae de se subsidere debebunt , & in loco proprio conquiescere. Alius aestus est ab
externo vento desuper a latere propellente corpulentiam aquarum ad latus oppositum; qui pro vehementia venti 'multitudine flatuum potest esse tum ingens ac vesana
procella, tum leuior aquarum commotio , paruaque undarum agitatio: profecto nunc Aristoteles non agit de saeua vehementique tempestate, tum quia loquitur de illo aestu , in quem iacta anchora deorsum secum trahit aerem, S cum eo ventum aestus procreatorem; in eum vero paruum meatum una cum aere illabente trahi quidem leuis Se exiguus ventus potest; at vehemens & multus, magnusque trahi minime potest: tum quia vesanas illas tempestates a furentibus ventis validissimis in mare concitatas frustra tentaverint nautae compescere , atque ad tranquillitatem conuertere iactu quorumcumque ponderum , &grauissimarum anchorarum; dum enim saeuierint superne venti fluctuum procreatores agitatoresque, nunquam dein saeuiet in concitato mari subiecto magna tempestas:at quid ad ventorum vehementium & maximorum surorem extinguendum conserunt anchorae, vel aliae grauissimae res in mare praecipitatae λ norunt quotidianis experimentis onerariarum nauium gubernatores, qui maximis in tempestatibus ad leuandas naues iaciunt in aequora sarcinarum grauissima pondera,& vel tormentorum bellicorum bom-hardas nuncupant in immania corpora ; quum tamen eo iactu nihil sibi plerumque sussiciant ad tranquilitatem, sed
saeuissimae tempestati succumbentes misere submergantur . Huic tamen ingenti procellae coercendae par esse videtur magna quantitas olei maris dorso superiniecta ; nam ea Iubrica substantia veluti thoracatum mare , clypeatlimve
Pelagus ventorum ictus etiam validissimos eludit, ubi prius
50쪽
a pondere , ac impetu proiecit olei multi, mare depressum detumuerit, athue subsederis. Caeterum hoc loco peragit Aristoteles de minori maris commotione a leuior
bus ventis extrinsecus a latere ipsum agitantibus: & certe suctum marinum, non quidem Dreptem ac impetuosum vehementer, sed simpliciter aestuantem, ac undabundum,
ut ait Aristoteles in problemate , nquillat,& sedare potest non solum magn/ manus olei desii per inuersa, sed etiam aliquod aliud grquissimum, etsi sine laevore, ut an- .chora, & bombarda, vel ingens saxum. Id autem grave deorsum descendens ad imum maris, quomodo , tranquis-litatem sursum in aequoris superficie producat,frustra
luctantibus pristinis illis ventorum flati s , qui pelagi fluctuationem illam ,attulerant, docet Aostoteles , plures proposti rationes, causasque sibi inui em succedentes, &cooperantes affexens s primam quidem dum inquit: An quod mare ponderi cedit, quod defertur', quocum aer delatasin; qui quum per Hrectum m imum di suur, atque attrahitur , secum eoim id trahit, quod mare de la/era concitat: aestas autem maris Aon deseper tendis a. ima , sed per summa versatur; quo sedato nainquia uas exm Ar . . Nimirum huiuscemodi maris aestum tranquillat id, quod tumentes eius fluctus deprimere potest, unaque ventos in Dedire ne rursus undas impellant ac moueant 3 id autem emcit anchora proiecta',
dum enim anchora projjcitur, vel aliud quippiam grave
desicitur in mare, primum ma ris aqua cedit cadenti in eam
ponderi, cum quo simul, aut post ipsum immediate sertur
in apertam ab eo aquae corpule iam etiam aer deorsum consequens illud velocius actum corpus grauissimum; aerenim tenuitate mobilitateque su , ne detur vacuum, antieipat implere cauitatem in aqua factari a cadente anchora, quam cauitatem non possunt ita cito replere circumiacentes partes aquae ι tum quia densu a te grauitate- . . Ba que