장음표시 사용
51쪽
que sua sunt pigriores ad motum lateralem, quam aera Is J4.cm'. IiJdestensum ire locum aquae a tum im X me, quia tunc a
qui, descendente lapide partos aquae laterati s impulsae suerunt in plagam, seu regionem oppositam . Aer itaque post ari-
choram in mediate descendens in maris hiatum, ne detur vacuum, secum trahit intra mare ventum ipsOrnet aere ni- una, e X necessitate moteriae 3 qiu ventus antea marinas indas pellebat ad latus , & aestum concitabat ue ventus ete-lkJ de re si . ni mille nihil aliud erat, quam vel aer hi commotus, vel id aerem commouens permixta commoto aeri Ill exhalatio . probi . . Dum autem aer ad anchorae iactum intra maris hiatum re-Ιι4x. mete. deorsum tendit, secum trahens ex necessitate matcriae
sibi eommistum ventum illum, qui mare pellebat ad latus,divndas concitabat; quidni tranquillitas tunc in mari oriatur p est enim aestus motus aquae ad latus, non autem de cerisus aquae de superno loco ad imum . Altera causa , seu ratio tranquillitatis consequentis iactum anchorae in mare procellosum, proponitur statim ab Aristotele subnectente i haec quum mare in ea spacia cori quae ponderi defendenti cesserint, vertiginem mouet, quae Nnni irrulo et ratur . At quum linea ri Lia circulum per punctum attingat, fluctusque ad lineam rectam oblique ferantur .fieri potes , vestumvs ipsiper punctum oras vertiginis attingant. Videlice , quando post ingressum aeris intra hiatum in mari factum ab anchora proiecta, & aquas penetrante, Iaterales pamtes aquae ad unionem coeunt, ea spacia re e turae, quae cesse iunt primo descendenti ponderi, non recta undique ad eum locum feruntur, sed per vertiginem quandam in gyrum mouentur descendentes, quod experimento comsat, sensuque perspicitur non solum in aqua, seu vino ingrediente dolium per saluatorium, ut obseruat hoc in loco Petrus Aponensiis 3 verum etiam tum in sagittis, & aliis
hios missilibus, quae 3t monuit rupetuis SmJ Aristoteles ipse, in fine
52쪽
fine sui motus, debilitato iam in eis impresso impulsu , circulariter moueri conspiciuntur 3 tum quoque in anchorgiactu, post quem nautae cernunt euidentissime aquas replentes locum relictum ab anchora descendente, moueri in gyrum: Quum itaque fluctus in aestu ad lineam rectam oblique ferantur,& linea recta circulum attingat per pili4 ctum; iam fluctus vertigine circumuoluti, necestario simul amittunt aestum,ac perdunt motum ad lineam rectam, dumque vertiginis oras attingunt, exuentes motum re- ctum, tranquillitatem inducunt. Tertia vero ratio ab Ari--sotele desumitur ex eadem vertigine dum subdit: Nec ra- ob causam tantum , sed etiam quia i a vertigo acce. dens ,suo impetu circum undique illos depellit: quod quum itaque fluctibus pars ea vertiginosa careat, merito unda anchora facta residet, tranquillaturque. Nempe vertigo non solum .aquae partes, quas circumuoluit, spoliat motu recto ad latus 3 verum etiam partes alias vicinas, quas circum ducere non potest, impetu suo procul undique a se depellit ; quare partes aquae vertigine circumactae, & aliae illis contiguae continuaeve ad multum spatij priuantur motu re- cto ad latera, atque adeo fluctibus&aestu . Quapropter hac etiam ratione mare iactu anchorae sedatur , ac exaestuoso tranquillum pacatumque redditur. Quartam his adiungit Aristoteles causam tranquillitatis, praedictas omnes consequen rem dum subnectit. Adde quod aer qui cum pondere iis delapse desccndit , mox se se referens , undamque sursum compellens, Mallas excitat; quine quum bulla humore con Di, qui de imis ad supera pulsus ab aere Pratur: omnis autem bulia lenis serenaque os: Indisium vero quoa unda, qua pondus in imum corruit,submissa in cauum paulops resurgit, mari circumdanti aequiparat, vel aquginatur. Scilicet a er qui cum pondere anchorat proiectar in aquas descendit ad
ima maris , quam ibi sub aquis praeter naturam sit , mox se
53쪽
se in altum referens , simul sursum utcunque compellis aquae portionem quam attingit, & cum ea permistus in hullas,& spumas tandem supernatat in mari ; bulla vero omnis ascendens lenis est, nimirum per aquam sedatam efferri nata ; siquidem rectum eius ascensum prorsus impediret velociter motum oblique mare fluctuans: serenaque videlicet, in aqua tranquilla consurgere nata , ob eandem causam, ut inditium sit maris tranquilli, bulla ex aere ad imum pulso mox ad summum maris ascendente: ac vi bulla tertium quid est ex aqua & aere conflatum ι ut ration aeris dicitur serena, sic ratione aquae non agitatae dicitur lenis. Sic ergo mare fluctuans, undabundum, &aestuans, reddit pacatum & tranquillum anchora, vel quaevis alia corpulentia grauis in pelagus deiecta, multis de causis sibi inuicem succedentibus, ac mirifice cooperantibus in tranquillando mari ,& eius tranquillitate conservanda: compus enim anchorae graue primo comprimit aquae tumeniates fluctus; deinde ipsam diit idit celeriter ad eius ima d scendens, in quem hiatum a se factum veluti secum trahis& aerem supernum, & cum eo aere ventum fluctuum prodimotorem, undarumque agitatorem; quocirca super aquas nil rimanet quo mare amplius impellatur ad latera. .in postea replendo illi foramini parietes aquae, ut ita dixerim, undique accurrunt,& confluuat in gyrum, quae partes aquae circumuolutae nequeunt ad latus oblique in undas molieri ; quia simul eadem aqua duobus motibus moueri non potest adeo diuersis, quales sunt motus circularis pervertiginem, & motus rectus obliquus per aestum ac procellam. Sed &in gyrum circumuoluta aqua replens locum ab anchora descendente apertum, quasi suum sibi
vulnus conglutinans, simul undique procul a se pellit fluctus,& ijs iugatis tranquillitatem in multo spacio procreat. Quam denique promouet , iconseruat , di indicat sursum
54쪽
ascendens aer in bullas ad superiora maris, qui deorsum
prius ad ima ponti descenderat integer cum anchora et noli minus enim destruit motum aquae recti im ad latus in aestit vigentem motus a summo ad imum factus ab anchora &aere post anchoram immediate descendente , quam ab imo ad summum factus ab aere surstim in bullas ascende i te; quia simul nequit idem corpus aquae duobus motibus moueri ad varios terminos. Non erat igitur ut Plutarchus& Coelius Aristotelem reprehenderent, quasi veram causam cur oleum superiniectum aestuanti mari tranquillitatem afferat, non attulerit; quum eam optimam nobis proposuerit: & quam veluti propriam Coelius hic attulit, faliam & ineptam huic effectui promouendo supra monstrauerimus 3 quam vero simillier ceu propriam Plutarchus hoc in loco nobis dare satagit , eam Aristoteles ipse multo prius nobis dederit,& aeutissime diligentissimeque in Problematibus explicauerit. Neque vero carpendus est in hac Theoria Magister , quasi proposito effectui extraneam causam assignauerit , quod hoc in loco praestitit inquiens
PETR US A PONENSIS: Notandum quod causa vi.
det ut Aristotelis haec mirabilis, & est extranea ; quum se- iscundum eam non solum id possent anchorae proiectae in ,, mari operari; verum magis aliud serrum quocunque mo- s, do figuratum.. αIC. Aristoteles in hoc suo proiaemate non ait solam anchoram in mare undabundum proiectam promouere tranquillitatem; sed absolute statuit omne graue in marinos fluctus iniectum,eos multis de causis compescere posise,&ad tranquillitatem reuocares anchoram vero proposuit in exemplum, quia est magis ad manus nautis, ijsdem. que magis familiaris ex eorum genere, quae possunt ob allatas rationes maris aestum tranquillare. In hanc sententiam ea quoque facere videntur, quae de Xerxe naufragium
55쪽
sium metuente proseruntur a tnJ TZetze, sic asserente rA SIOmone autem ingressus nauem Phaenissam, Cum praestantissimis Persarum, tempestate ortaraum iussisset eos desidire in mare ex naui, duodefecerunt ipsum adorantes,
Ij nauis onere leuata seruaret Regem, Vix innumeris cum calamitatibus traiecit in Asiam.
nimirum primores illi Persae cum Rege profecti ad militiam contra Graecos , erant milites grauis armaturae, qui
armorum pondere statim desilientes in mare , ad ima submersi, quasi tot anchorae tempestatem sedare potuerunt . Hanc autem historiam desumpsit TZetzes ab Herodoto , inca. at 3. qui prius eam sic descripserat in Urania: o J Narratur aurem se alia haec res, Xerxem posteaquam Athenis profectus essad oram super Si monem, irinc non amplius terra iter fecisse Ised exercitu Hydarni permisso, quem ad Heuspistum deduc ret , ipsium nauem Phoenissam consscindisse, ut in Asiam se reciperet , or dum cursum tenet, a Strymonia ingenti venio fluisse
exceptum, ετ eo vehementius tempestate rarxatum, quod nauis referta vecyoribus erat, utpote quum super contatulationes es' sint frequentes Persae qui cum Xerxe vehebant ν. Ibi metu perculsum regem cum clamore interrogasse gubernatorem num qua
salus eis esset; es quum ille respondi et, Here, nulla admodum cst, nisi horum vectoruo aliqua fiat abitio: tunc Xerxem eo a iadito ita locutum: Viri Persae nunc aliquis declaret se curam Φαbere Regis, in vobis enim videtur sta esse uus mea L me ubi dixit Xerxes, illos eo adorato desili, se in mare, atque ita leuata naui Xerxem incolumem in Asiam peruenisse. Et ubi primum in terram egre sus est, hoc egisse; gubernatorem, quod Regis an mam servassi aurea corona donasse, quod autem multos Persarum pc rdidisset, decollasse. Licet autem Herodotus huic hi- ρ ca. ii s. 1loiiae fidem non habeat immediate subdens: fpJ Hic autem alter modus qui narratur reuersionis Xerxis Jaudquaquae
56쪽
Mem Uuk me habet, cum propter alia, tum propter obitum Per frium; nκm si id regi a gubernatore dictum cst, tamen ex in L nitis rasionibus vel ob hane vn.im, cui r Vnari non potest, negarim hoc fierem sui se facturum, quin potius P crsas in surum
e tabulatis in ventrem nauis desicendere. Ipote quι primores Persarum essint; se remiges Psanices, Pess numero pares iN ware deiec u rum. Nobis ta inen haec ratio firma non est ; tum quia Rex imminentis mortis lare tu platae consternatias oblatam sibi a gubernatore rationem etiadendi debuit amplecti , nec animum ad remiges pro Persis demergendos appellere potuit illico, quos in ventre nauis sibi delitescentes non perspiciebat, ut Persas in tabulatis prostantes: tum quia Rex naui rem gibus expoliata sperare non poterat se non siibmersum iti cum Persis: immo nec id ausus fuisset imperare, quum remiges illi facile se se a Persis numero paribus in naui defendere potuissent, de Persas iaptistabundos ac tempestate turbatos ipsi remiges nillil ab ea perpessi , nullo negocio pro sita salute vicissent, ac in mare contis & alijs nauticis instrumentis dei jcere valuissent, eiec ipsi Regi barbaro , S: hosti pro sui ipsortim incolumitate pepercissent. Sed redeamus ad propositum tranquillitatis in mari turbato promouendae rerum grauium inieis, ac potissimum anchorae, de qua meminit Aristoteles. Praeterea non dabimus Aponensi , serrum aliud quomodocunqtie figuratum posse magis quam ancti oras in mari procellam tranquillare uesiqti idem anchora ratione suae figurae iacta inter undas, potest in mari multos hiatus facere , multasque numero vertigines in aquis promouere , ac aequipollere anchora una tribus, vel quatuor alijs corpou ribus grauibus , quum tricuspis ipsa sit, & manubrium grauissimum obtineat.
P. APON. Et unitiersaliter quod submergitur sine aliqua ad nauem obligatione. ,,
57쪽
LIC. Aristoteles non ait hic anchoram marinos aestus tranquillare, quia proiecta in mare sit nauigio senibus alligata , sed quia corpus est graue deprimens aquas, easquCpenetrans una cum aere subsequente vertit in gyrum alijs rationibus nuper explicatis, nec unqiram senium me mi ait, aut alligatae anchorae nauigio. Qtiam uis etiam talis obligatio anchorae ad nauem eo magis saciat ad tramquillitat cm promouendam, quo eadem anchora iacta,rua
sum a nautis de mari stir sum attolli potest, S: iteratis vici' bus in mare pro ijci ; atque adeo causa tranquillitatis effectrix in una anchora multiplicari ad libitum: id quod ό cere nequeunt nautae de quibuslibet alijs corporibus gravibus in mare proiectis omnino, sine spe ulla recuperandi res illas graues demersas . P. APON. Quare marinar j non hac de causa proiiciunt anchoras in mare, verum ut arenae & scopulis potadere infigantur ; quare anchoras eas constittiunt taliter , ut acumen simper cadat dirc die deorsum, scinibus sortibus eam alligantes, quod earum ostendit infixio de adhaesio his quibus applicantur. LIC. Non ignorabat Aristoteles primarium usum anis chorarum esse ad firmas detinendas naues in mari, ne a vento vel ab astu maris temere mouerentur ad naufragium, neve impellerentur praeter voluntatem gubernatoris: Nec asseruit Magister hic anchoras institutas esse ad sedandas pelagi procellas; verum sapienter docuit anchoram, quatenus cit corpus valde graue, posse proiectam ita mare fluctus compescere , taleque corpus in exemplum attulit inter multa , quae nautis occurrere possunt ad hanc utilitatem sibi comparandam idonea : speciatim vero con siiltoqile sirmpsit in exemplum anchoram, quod ea sit co
pus valde graue , tum quod semper in promptu est, atque ad manus nautae, tum quod sacillime pro ij citur in undas
58쪽
tum quod eius proiectio saepius iterari valet; tum quod si ad alium usum anchora pariter inseruire potest, non tamen ideo huic usui dicenda est inepta : Nonne Natura utitur qJ lingua ad gustum primario , & secundarici ad sermonem p Nonne Natura quoque utitur aere fri inspirato ad refrigerandum cor necessario, & ad vocem ut bene sit ita gubernator utitur anchora primario ad firmandam nauem , secundario ad tranquillitatem progignendam in fluctibus
P. APON. Unde dictum Aristotelis non videtur ratio. LIC. Mirum est, tot rationes hic ab Aristotele distincte propositas,& subtiliter ac docte satis explicatas , ab eximio viro nunc dissimulari. Certe Plutarchus hanc rarionem utcunque prospexit, qui eam veluti suam nobis
P. APON. Sed fortassis potius aliqualis occasio ad
LIC. Non disputat nunc Aristoteles cum ullo, ut ad hominem afferre valeat, velitque curiosam occasionem; sed ex te causas a se propositi problematis affert, S: multiplicem illarum operationem in effectu tranquillitatis procreando mirifice detegit. P. APON. Et secundum a Itos sortasse prolata . LIC. Satis aperte constat hoc in loco Philosophum disserere non ex aliorum sententia, sed ex mente propria; vi haec Aponensis nota sit voluntaria,& nulla ratione vallata, quae Magistri dogma labefactare queat. Sic igitur neque Plutarchus, neque Coelius Rhodi ginus, neque Pettus Aponensis de causa cur malis aestus ad tranquillitatem redigi valeat tum ab oleo super tumentes undas inis uerso, tiim etiam ab anchora in filictus procellosos deiecta , nequicquam afferunt aduersus Aristotelem , quod Peripatetici mentcna tui bare debeata
59쪽
Dι Monte Parnasso, a quo fluunt plurimi,'maximi amnes in tria. Disputatio Secunda . ΙNter alia placita, quae viris doctissimis diis cultatem fa
ciunt , qtiicunque Meteorologiam Aristotelis interpretantur, ac praesertim eidem Vico mercato, illud primo nobis occurrit obscurissimum, in quo tractatur de fluuiorum Asiae maximorum ortu, & suxu e monte Parnasso: ut e mari ascendamus ad flumina. Tractat autem Aristoteles de proposito liis ii otis, i a J Βεβηκέναι πτακγενε πιτυς
so vulgata Boethi est: Gapropter,quemadmoda diximus, maximi fluuior/em ex maximis videntur siuentes momibus Priam autem est hoc considerantibus serra circuitus; hos enim , req-codo a siquos ,sic descri erunt, quoscunque non acci dii ipsemet vidisse, ct dicere. In Asia igitur plurimi ex Parnasse vocaIo monte videntW mentes , or maximi Muj. Hie utem mons ricisur coe maximus omnium, qui ad orientem Hematim: illi enim, qui iam transcenderit hunc, apparet mare, quod extra est, cβiu ιι minus non palam his, qui hine.
60쪽
scedens , multas difficultates attulit , hanc originem maximorum amnium Asiae a Parnasso monte turbantes: quas ad rei veritatem elucidandam ,& ad Magistri sententiam plenius explicandam, lubet praesenti disputatione diligenter examinare, scribit ergo . VICO M. Flumina ex montibus, & maxima ex maxi- ramis, quemadmodum tradidit oriri, Geographorum testi- is
monio comprobat. saLIC. Si standum est peritis in arte , non poterat Aristoteles aptiori testimonio comprobare locum, a quo flumina defluunt, quam Geographorum: obseruamus autem Aristotelem non usum fuisse testimonio vel Marint,vel Ptolemaei, vel Strabonis, vel Solini, vel Plinis, vel Melae ;quia his multo vetustior Aristoteles ipsorum monumenta videre non potuit, nam Aristoteles floruit ante Christi Domini natalia tercent tim quinquaginta amplius annis, post quem in eodem seculo Archelaus Corographus omnem terram ab Alexandro Magno peragratam descripsit, ut ex ΓόJ Laertio notat etiam ΓιJ Blancanus in sua Chro. uologia Mathematicorum: Multo post in altero seculo primus ambitum terrae descripsit , ac in uestigauit ex ratio-aae umbrarum Solis Eratosthenes. Post hunc in octauo in ano. ame
s eculo tri Possidonius Philosophus Panaetij discipulus, qui l. i,
Rhodi tempore Ciceronis docebat, a Plinio Mathemati- re Clit. 111. cus appellatus, a II J Strabone vero citatus, Geographi. ca scripsit, cuius ia nuae Pompeius Magnus, quum ad eum audiendum adiret, Imperij fasces submisit. M. Agrippa nono seculo VJ Augusti gener, S: Consul terrarum orbem propriss commentarus descriptum, postea in porticu ui id epictum populo Romano spectandum s. J proposuit. De- a cap. 1. cimo seculo sit Dionysius Afer Graeco poemate orbis situm decantauit. Marinus Tyrius, quem L .lPcolemaeus s altat. s.
citat, de Geograpbi' scripsit .. citrabo et uditi Isime, ac suis