Titi Liuii Patauini ... Decas prima 1

431쪽

6so DE c. PRIMAE modo fremere, sed iam in principijs ac praetorio in un2m

sermones con undi: atq; in concinu magnitudinem creta scere turba, ex voci rari ex omnibus Iocta ut extemplo ad diffvore iretur: uerba pro exercitu saceret Sex. Tulinlius, ut uirtute eius dignis esset. Septimum primum piatum iam Tullius ducebat, neq; erat in exercitu, qui quia

dein pedestria stipendia sicli et,uir actis nobilior. is praeri

cedens militum agmen ad tribunal pergit. mirantis sutipitio non turbam magis quam turbae principem Tullium imperiis obedientifimum militem, Scilicet dielator, inisquit, condemnatum sie uniuersus exercitus a te ignauiae ratus , Cr prope ignominiae causa destitutum sine armis, orauit me ut fiuum causam apud te agerem. Equidem sicu

bi loco eoia,si terga data hosti, sit signa foede amissa oba

hci nobis possent, tamen hoc a te impetrari aequum cenae serem,ut nos virtute culpam nostram eorrigere, Cr abolere flagitij memoriam noua gloria patereris etiam ad AL lium Asae legiones eandem,quam per pallorem amiserant, patriam projictae postea ab V eqs uirtute recuperauere. nobis deum benignitate , felicitate tua populis Romanier res er gloria est integra: quanquam de gloria uix discere ausis i nos cr hostes baud secus quam foeminus abaditos intra uallim omnibus cottines s eludunt: Cr tu imis pretior noster, quod aegrius patimur,exercitum tuum 1 Ane animis, fine armis, sine manibus iudicas esse: cr priusquam expertus nos esses,de nobis ita desti erust ut te muneorum de debiliu duce iudicares esse. quid enim aliud esse 'causae credamus, cur ueteranus dux frisimus bello comis presis, quod aiunt,manibus sedeas ulcus enim ρ habeat res, te de nostra uirtute dubitasse uideri, quam nos de tua

ureius est. Sin cute no tuis stac,sed publicu est consilire,er con

432쪽

LIBER VII. 43 er em en us aliquis patrum,non Gallicum bellum nos ab urbe, a penatibus nostras ablegatos tenet: quaesio ut quae dicam,non a militibus imperatori dim censitas ta a pleis

se patribus: quae sicut uos ucstra babeatis consilia, 'se

sua habituram dicat. Quis tandem succenseat milites nos esse,non seruos uestrose ad bellium, non in exilium missos si quis det signum, in aciem educat, ut uiris ac Romanis

dignum si pugnaturos:si nihil armis opus si olim Roaemae potius quam in casseu acturos. haec dicti sint patriis

bus. Te imperator milites tui oranilis, ut nobis pugnandi copiam facias:tiam uincere cupimus, tum duce te uincere: tibi lauream insignem deferre, tecum triumphites urbem inire: tuam sequentes currum Iouis Opt. Max. templum gratantes omnitas adire. Orationem Tuliij exceperunt preces multitudinis:er undiq; ut signum dare ut capere arma iuberet clamabant. Distrior quanqum rem bonam

exemplo haud probabili actam cen=bat tamen fcturi quod milites uel lent, sie recepit: Tulliumq; secreto, quaenam haec res fit, aut quo am more,percunctitur. Tul lius magnopere adigitore petere, ne fie oblitu disciplinae mistituris,ne sivi, ne ue imperatoriae maiestitis crederet: mulis titudini concitatae, quae 'me autoribus similis est, non subtraxisse se duceminequis alius, quale mota creare multatitudo solere exillaret.nam se quidem nihil non arbitrio imperatoris acturum. Illi quos tamen videndum magnoespere esse, ut exercitum in potestite haberet: diseret non posse adeo concitatos animos ipsios Isibi locum, ac tempus pugnandi sumpturos , si ab impcratore non detur. Dum e loquuntur, iumenta frie pascentia extra uadu Gallo

abigenti duo milites Romani ademerunt. in eos saxa coriisiecta a Gallis: deinde ab Romanu stitione clamor ortus,

4 ac pro

433쪽

43α DEC PRIMA Eae procursum utrinq; est. I anis haud procul iusto praelio tres erunt: ni celeriter direptum certamen per centuriones leget. Alfrmata certe eo cactu Tullij apud dictatorem Ades ie'. nec recipiente iam dilationem re,in posterum diem eri idicitur acie pugnaturos. Dictator tamen, ut qui magis se inimis quam uiribus Iretus ad certamen descenderet,omnia circunsticere atque agitare coepit, ut arte aliqua ter αrem bonibus incuteret. solerti animo rem nouam excogita est: qua deinde multi nostri atque externi imperatores,

nostra quos quidam aetate usi sunt. mulis strata detrahi

iubet: binuis tantum centunculis relictis agasiones partim icaptiuis, partim aegrorum armis ornatos imponit: his D re mille efctis centu admiscet equites: er nocte super c sbra in montes euadere, ac Hluisse occultarMube neque inde ante moueri,quam ab se acciperent signum. ipse ubi illuxit,in radicibus montium extendere aciem coepit stas ito,ut aduersus montes consisteret hostis. I nstructo iam n ni terroris apparatu, qui quidem terror plus pene veris ui iribus profuit: primo credere duces Gilorum non descena suros in aequum Romanos: deinde ubi digressos repente ividerunt,er ipsi auidi certaminis in praeliu ruunt:prii sup . pugna coepit, quam signum ab ducibus duretur. Acrius 4 inuabere Galli dextrum cornu: nes sustineri potuissent,ni isorte eo loco dictator uiset, Sex. Tullium nomine in

pans,rogitatisq; siccine pugnaturos milites stopondisseis iubi illi clamores sint arma poscentiu ubi minae iniussu ima tperatoris praeliu inituros s en ipsu imperatore clara uoce ivocare ad praeliu,er ire armatu ante prima signa. ecquis sequeretur eoru,qui modo ducturi fuerint in castras stroα ices,in acie pauidi. Vera audiebit itas tutos pudor ima ilos admouit, ut rueret in hostia tela alienatis a memoria periculi

434쪽

L I B ER VII. 33 periculi animis.hic primo impetus prope uecors turbauit hostes eques deinde clam ius turbatos auertit. Ipse dictatator postquam labantem una parte uidit aciem, signa in tam cornu confert, quo turbam hostium cogregari cernebariCr ijs,qui in monte erant, signum quod convenerat, dedit. Vbi inde quos nouus clamor ortus, ν tendere obliquo monte ad casti a Galilarum uili sunt tum metu ne exta

es derentur,omissa pugna est, cursuque si se ad castra fisrebantur. ubi cu occurrisset en M. Valerius magister equitum,qui pro ligato dextro cornu obequitabat hostiumuis vrmentis,ad montes siluras Greutfugum: plurimis ibiam ci equituras iecie,agasonibuss excepti sunt et eois m,quos pavor pertulerat in saluas,atrox ci des post sedatum praeli suit. Nec alius post M. Furium, quam c. Sulpicius iustiorem de Gallis egit triarephum. auri quos ex

Gallicis stoujs satis magnin pondus saxo quadrato seuptiis: in capitolio sacrauit.Eode anno Cr a C OS S. varario eventu bellatum. na Hernici a c.Plautio deuieli, subactici sunt. Fabius collega eius incaute atq; inconsulte adis uersus Tarquinienses pugnauit:nec in acie tantu ibi clata

dis acceptum, quam quod C C C v ii. nalites Romanos

captos Tarquinienses immolarunt. qua foeditate supplici aliquunto ignominia populi Romani insignitior fuit. a

refit ad eum cladem Cr uastitio Romani agri:quam Priavernates, Veliterni deinde incursione repentina Ircerunt. Eodem anno duae tribus Pomptilia,et Pi blilia additae.Ludi uotiui,quos M. Furius Allator uouerat, Scti et de ambitu a C.Petilio tribuno plebis autoribus patribus tu priirrum ad populum latum ni eas rogatione nouorum maxime hominum ambitionem, qui nundinas er conciliambula obire soliti erant, compressam credebant. Haud E aeque

435쪽

ὰque patribus lari insequenti anno C. Martio n. nai lio coss.de unciario 'nore a M.Duellio,L. Menenio tribunis plebis rogatio est perlata cir plebs aliquanto ea curapidius ciui acceptis. Ad bella noua priore anno destinari Falisci quos hostes exorti duplici crimine: quod Er cleae quiniesibus iuuentus eoru n litauerat et eos,qui Falerios perfugerant,csim male pugnatum est, repetetibus f metalibus Romanis no reddiderant.ea provincia cn. Manislio obuenit. N aritas exercitam in agrum Privernute, inotegrum pace longinqua induxit: trilitems praeda in Ieaeuit. ad copiam rerum addidit munificentiam: quod nihil in publicum secernendo augenti re priuatam militi fuit. Privernates cura ante moenia sua castris permunitis coi sedisent:uocatis ad concionem Glitibus,castra nunc, inesqui uobis hosti , rbenis p di do: si nubi pollicemini nos fortiter in acie operam nauaturos: nec praedae magis, quam pugnae paratos esc. signum poscunt ingeti clam re: celsis, Cr stte haud dubia feroces in praelium vadunt: ibi antes lana sex.Tulliaes,de quo ante dictum est, exclarimat: pire imperator, inquit queadmota exercitum tuus

tibi promissa praestet:pilos posito,stricto gladio in hoste

impetum iacitfequuntur Tullium antesignani omnes primos impetu auertere hostem usum inde ad oppidiu persecuti,cum iam scalas moenibus admoucrent, in deditionem . urbem acceperunt. triumphus de Privernatibus actus. Ab aetero cos. nihil memorabile gestam: nisi quod Iegem nouo exempla ad Sutrium in castris tributim deuicesiama eorum, qui manamitterentur, tulit. patres, quia ea leu baud paruum uectigal inopi aerario additum esset, autores fuerunt. caeterum tribuni plebis non tum lege

. quam exemplo moti, nequii postea populum seuocaret capite

436쪽

capite sanxerunt nita enim non per milites iuratos in consulis uerba, quamuis perniciosim populo, si id liceaeret eri pose. Eodem amo CLiciniu3 Stolo a M. Popiario Lenate sua lege decem millibus aeris est dinatus: quod mille iugerum agri cura filio po*deret, emancupandos filum fraudem larificisci. Novi C O s s. inde M. Fatabitu Ambustus i i .er M. Popilius Lenas 1 i. duo bella habuere: βcile alterum cum Τγburtibus, quod Lenas gessit: qui hoste in urbem compulso agros uutiuit. Faesi sis si, Tarquinienses que alterum consulam prima pugnas derunt. inde terror maximus fuit: quod sacerdotes eoaeri scibus ardentibus, anguibus que praelatis incessu furiali militem Romanum in ueta turbaverunt sterie: Crtunc quidem velut lamphath π attoniti munimentis fuistrepido agmine inciderunt. deinde ubi consules, legatiqac tribuni pue ram ritu uana miracula pauentes irrideae bant,itim abant que,uertit animos repente pudor: erin ea ipsa,quae fugerant, velut ceci ruebant. discusso itiaeque vano apparatu hostium cum in ipsos armatos se intuli fient averterunt totam aciem: casb iis etiam eo die poestiti, praeda ingenti parta victores reuerterunt militariae bus iocis cum apparatum boniam, tum suum increpantes pavorem. Concitatur deinde omne nomen Hetruscum: CrTarquiniensibus Faliscis que ducibus ad Salinas perueriniunt. aduersus eum terrorem dictator c. Martius Rutiae

lius primus de plebe dictus magistram equitu item de platabe c.Plautium dixit. I d uero patribus indignum uideri, etiam dictaturam in promiscuo esse omnis ope impedi bant nequid dictatori ad id bellum decerneretur, par erati turve.eo proptius curim frente Amtore populus ius L propags ab urbe utras parte Taberis, ratibus exercitu

437쪽

quocunque sima hostium ducebat traiecto, nultos popua

latores agrorum uagos,palantes opprefit:castra quoque nec opinato aggre1sus cepit. Cr v . Ilibus holliu captis,caeteris aut caesiis, aut ex agro R omano Ag tu, sine autoritate patrum populi iussu triuphauit. Quia nec perdimiorem plebeium,nec per consulem, comitia consuIamria haberi uolebant: cr alter consul Fabius bello retineribatur:res ad interregnum redit. Interreges deinceps Seruilius Hala, M. Fabius, Cn. M anlius, C. Fabius,c. sui pitius,L. Aemγlius, Seruilius, M. Fabius Ambustus. In secundo interregno orta contentio est: qu)d duo patris consules creabanturi. intercedentibu3s tribunis interrex Fabius aiebat in X ii. tabula legem ege: ut quodcunque

postremum populus iusisset, id ius rati s esset, ius populi cr seu fragia spe. Cum intercedendo tribuni nihilesiud, quam ut dil*rrent comitia ualuisent: duo patrici

cos. creati Dntc. S ulpitius Peticus tertiam, M. Valerium Publicola:eodenis die magi brutum inierunt. Quadrinutesimo anno quam urbs Romana condita era quinto triacesimo quam a Gallis recepta, ablato post nonum annum a plebe consulatu,patricii cos. ambo ex interregno mutagisbearum iniere c. sulpitius Peticus tertiam, M. Valerius Publicola. Empulum eo anno ex Tγburtibus haud memorando certamine caprum:'e duorum cos. auspicio b

Iaem ibi gestum est, ut scripstre quidam: seu per idem temispus Tarquiniensium quoque sunt uolati agri ab sulpi,

tio cos. quo Valerius aduersus Tγburte legiones duae xit. Domi maius certamen Cos. ωm plebe ac tribunis

erat . fidei iam suae, non solam uirtutis ducebant esse, ut laccepisent duo patricij confulatium, ita ambobus patriis c s mandare. quin aut toto cedendum esses plebeius iam l

438쪽

OBER VI i. ει magictratus fiat consulatus: aut posita dum totrum,

quam potiesionem integram a patribus accepisent. Plebs contra j renatiquid se uiuo quid in parte ciuium censeaeris quod duorum boimnum uirtute L. Sextij,ac c. Liciae iiij partu sit,id obtinere uniuersi non posititsues reges, uel decemviros,uel si quod tri lius sit imperi) nomen, paritiendum e e potiu3,quam ambos patricios cos. videant, nec inuicem pareatur,atque impcretur, sed pars altera in aeterno imperio locata plebem nusquam alio natam quam ad seruiendum putet. Non desunt tribuni autores turbi rim: sed inter concitatos perse omnes uix duces eminent. Aliquoties justra in campum descens ciam eset, mulistique perseditiones acii comitiales dici ponremo uictae perseuerantia cos. plebri eo dolor erupit, ut tribunos ctrum ese de libertate uoci rantes, relinquendu ms non cumprum iam solwm,sed etiam urbem captam atq; oppresse sum regno patricio m,mouti plebs sequeretur. confii les relicti a parte populi per instequetiam comitia nihilo segnius persciunt. creati consules ambo patricii M. Fuisbius Ambitus tertiam,T. Quintix In quibusdam unia libus pro T. Quintio M.Popilium cos. inuenio.Duo bella eo anno prostere gesti: em TFburtibusq; ad deditiois nem pugnatiam:Sassula ex bili urbs capta. caeteras oppiada eandem fortunam habuissent, ni uniuersa gens positis armis infdem confusis ueniset.triumpharum de Tγbum tibias alioquin mitis uictoria Lit. In Tarquinienses accrobes euitum, multis mortalibus in acie caesis: ex ingenti captiuorum numero CCCL viii. delecti nobili, imus quisque, qui Romam mιtteretur: uulgus aliud trucidaritum. nec populus in eos, qui nusi Romam erant, mitior

sciti medio in pro omnea uirgis caesi do securi perciis

439쪽

id pro immolatis in foro Tarquiniensium Romanis poenarhllibus rcdditum. Res bello bene gestae ut Samnites quoi Aque amicitiam peterent,njrcerunt. legam eoum comiter ab senatu restiolsum: foedere in socientem accepti. Non eadem dona,quae inutiliae, istuna erat plebi Romanae. nam

etsi unciario foenore Acto leuata Uura erat sorte ipsa obis

ruebantur inopes .nexu qinibant. nec patricios orisbo consules,nec conatio curam,publica uestudia prae priuati s incommodis plebs ad animum adnattebat. consulatus uterque apud patricios manet. consulta creati, C. Sulpitius Peticus quartu , M. Valerius Publicola item. In bellum Hetrus cum intentam ciuitatem, quia coit populum nubericordia consanguinitatis Tarquinien bus . adiunctum a 'ebul:legati Latini ad Volscos conuertere,nuntiantes: exercitu in conscripti , armaturas iura suis finibus tantinere inde populabundos in agrum Roae manum uenturos est e. censuit igitur senatus neutrum Gisgligendam rem est .utroque legiones scribi: consules que lsortiri prouincias iusit. Inclinauit deinde pars maior curire in Hetruscum bellu :postquam literis Sulpiiij confisus,cui Tarquinij prouincia euenera cognitim est, poαpulatum agrum circa Romanus salinus: praedael partem in caeritum sines auectam, Cr haud dubie iuuentute eius populi inter praedatores Aisci tas Valerium consulem Volscis oppositu ,castras ad finem Thusculanin F bentem, reuocatum inde benatus diffvorem dicere iusit. T. Manlium Luci filium dixit. Is,cum sibi magistru equi . tum A. cornelium cossum dixitFet consulari exercitu cotentus,ex autoritate patrum ac populi iusu caeritibus bri Ium indixit. Tum primum caerites tanquam in uerba bo

440쪽

ctis,qui per populationem Romanos Iacesserant, Fet,verus belli terror inuasit er quam non suarum uirium ea di

cutis ebet,cernebant panitebatque populatiorum. et Tarquinienses execrabantur dejectionis autores: nec arma,

aut bellum quisquam apparare,sed pro se quiseque legatos

miti iubebat ad petendam erroris veniam. Legati senatu cum adiij ent,ab senatu reiecti ad populum, deos rogauerirunt, quorum sacra bello Gublico accepta rite procurasis sint ut Romanos forentes ea sui mιsericordia caperet:

quae se rebus adst iis quondam populi Romani cepit et: conuersis ad delubra Vestae, hostilium Fluminum, V eo patiumque ab se caste ac religiose cultum inuocabit. Ea ne meritos crederet quisquam, hostcs repente fine curis . melos aut A quid hostiliter stri; lent,cosilio id magis,quam Iurore lapsos lycisse ut sua uetera benefici locata praescrtim apud tam gratos, nolin corrumperent malefchss poαrentems populum Romanu ac flic unum bello sibi deiss merent hostem,cuius a picti amicitiam cepit enis ne apis pellarent consilium,quae uis ac nec itas appellanda esset.

Transeuntes agmine insisto per agrum sevum Tarquiniensis,cum praeter uiam nihil petillent,traxhbe quosda agreα pium populationis eius, qux fbi crimini detur, comites. eos,seu dedi placeat,de re se paratos Ube: seu supplicio assci,daturos poenas. c.ere sacrarium populi Romani,

diuersorium sacerdotum, ac receptaculum Romanorus crorum,intactum inuiolatumq; crimine bea hostilio V eis

stilium cultus dijs darent. Mouit populum non ta caumsu praesens quam uetus meritum,ut maleficii quam benefici potius immemores essent. itaque pax populo caeriti data: inductis que in centum annos factas in senatusconsul n restrri placuit. In Faliscos eodem noxios crin ne,