Titi Liuii Patauini ... Decas prima 1

451쪽

41o DEQ PRIMAE inter ipsos est. Samnites Sidicinis inium arma, quia uiribus plus poterant,cum intulissent, acti inopes ad opuletiorum auxilia confugere, ainpanis sest coniugunt. Curi pani magia nomen ad praesidiu sociorum,quam uires cruriattulilbent. fluentes luxu ab duruits usu armorum in Sidiacino pulsi agro, in se deinde molem omnem belli uerterat. nuncii famnites onusis fidicinis psam arce finitimorum, campanos adorti: unde aeque facilis victoria,praedae dis gloriae plus eset: Tifri imminentes capuae colles m prae dio firmo occupasent,descendunt inde quadrato agmiane in planicie, quae Capuam Ti Sm , interiacet. ibi rura isus acie dimicat .aduersos praelio campani intra mina inia compulsi, cum robore iuuetutis suae acciso nulla proo lpinquastes esset, coacti sunt ab R omanis petere auxilia lLegati introducti in senat , maxime in hac sententiasti l ἰiocuti sunt. Populus nos campanin legatos ad uos P. c. t misit anmcitiam in perpetuis, auxiliam praesens a vobis rpetitu m. quam si secundis rebus nostris petismus, sicut icoepta celerius,ita infirmiore uinculo contrum esset. tune henim, ut qui ex quo nos venisse in amicitiam mentiti sera tinius, amici βrsitan pariter ac nunc, subiecti atque obro, i. xij uobis mitius essemus. nuc misericordia uestra conciliata iii auxilios in dubijs rebus desinῆbeneficum quoq, acrio, ceptum colamus oportet, ne ingrat atque omni ope diui tna bu manaq, indigni uideamur. Neq; hercule quod Saae to milites priores amici socii, vobis fictisut i, ad id ualere iarbitro ne nos in amicitiam sescipiantur sed ut uetustiis tte,Cr gradu honoris nos prestent. nesi enim foedere Sani tigm,nequa noua iungeretis foedera,cautis est. Fuit qui, i idem apud nos semper satis ituti causa amicitiae, uelle eum i tuobis a cum esse,qniuos appeteret. Capanies ortuna hm praesens

452쪽

LIBER VII. spraesens in gnifice loqui prohibet, no urbis amplitudine.

non agri ubertate ulli populo praeterquam uobis cedotes, haud parua ut arbitrorjaccesto bonis rebws uestris in uis citium uenimus uestram. Aequis Volscus aeternis bolii bis huim urbis, quandocunq; semoverint, ab tergo ei iamus: Cr quod Mos pro salute nostra priores streritis, id nos pro imperio uestino. gloria si inper sciemus. Subdis acta ijs utibius, quae inter nos,vosq; sunt,quod propedie uturum stondet ex uirtus er fortuna uestra,cotinens imperium usq; ad nos habebitis. Acerbu Cr mi ι est, quod

fieri nos tortuna nostra cogit. eo uentum est P. c. ut aut anucoru,aut inimicorum campanis M. fi destnditis,ii pris deseritu, Samnitiam erimus. capuam ergo Cr Cantpaniam omnem uesim,an Samnitui viribus accedere maαbus,deliberate. Omnibus quidem Romani uestram imbericordia uectrumq; auxilium aequin en patere:js tamen

maxime, qui eam implorantibus alijs auxiliam du supra uires suas praessent,omnes ipsi in hanc nec itatem ueneis runt. quanquam pugnauimus uerbo pro Sidicinis, re pro nobis, sit uideremus finitimium popuIu noris latrocinios nitis peti Cr,ubi conflagrassent Sidicini,ad nos traisiecturum illud incendium Ue. Nec enim nuc, quia dolent

iniuria acceptam sinites, sed quia gaudet oblata sibi eis

causan oppugnatu nos uentui. an si ultio irae haesier no

occasio cupiditatis explendae est, purum fit quod sim iis fidicino agro,iterv in campania ipsa legiones nostras cecideres quae est ijti tam insista ira, qua pcr duas acies fusus sanguis explere no potueriis adde huc populationem

agroru, praedas bonurru atq; hecudu, actas, incendiu uissara,ac ruinas,omnia 'ro ignis uastita. Hiscine ira exple

453쪽

ησα DEQ PRIMAEdam cdpum rapi aut delere urbem pulcberrimam, aut . ipsi p6ἶidere uolui. sed vos potius Romani beneficio ue i pro occupate eam, quam illos habere per maleficiu simiaetis. Non loquor apud recusante iusta bella populum. sed tamen si ostenderitu auxilia uestra, ne bello quidem arbiae tror uobri opus fre. usq; ad nos conleptus Samnitiu pera uenitsupra non ascedit. itas umbra uestri auxili1 Romani tegi possumus: qaicquid deinde habuerimus, quicquid ipsi luerimus,uestrum id omne exinimaturi. Vobia arabititur ager campanus,uobis capua urbs frequentabituricoditorum, parentu, deorum immortaliu numero nobis eristis. nulla colonia vestra erit, quae nos obsequio erga uos,

fides superet. Annuite patres conscripti nutu nunens uestrum inuictu campanis, Cr iubetes erare incolumem capuam futurum. Ona frequentia omnium genera multitudinis prosequente creditu nos illine prolictos quam o,

milia uotorum lacomarus plena reliquises in qua nune expectatione senatu populums campan coniuges liri irasq; nonros ese stire omnem multitudinem ad portas, ii iam binc strentem prostinantes certum habeo, quid ita itis nos P. c. solicitis ac pendentibus animis renuntiare tuis beatis. Alterurestonsum salutei uictoriam, Iucem de liubertatem altera ominari horreo,quae strat. Proinde ut aut de uestris uturis sociis atq; amicis,aut nusquam ullis *tu ris nobis confidite. Summotis deinde ligatis cu consultura senatus esset : etsi magnae parti urbs maxima opulentisiis mac9 I mli uberrimus agcrimariq, propinquus ad uarietates annonae horreum populi Romani fore uidebatur:mmen tanta utilitate fides antiquior fuit. restondiis ita ex autoritate senatus consul: Avxilio uos campani dignoscenset senatussed ita uobiscum amicitiam institui par est,

nequa

454쪽

al neps uetussior amicitia ac societas moletur .sumnites nobiscum foedere iuncti sunt.itas arma deos prius quam hol nunes uiolatur aduersa Samnites uobus negamu3: Iegari

tos sicut As tuas est,ad socios ais amicos precatum natis temus,nequa vobis vis fat. Ad ea princeps legationis for enim domo mandatum attulerat Quandoquidem,inquit, a nostra tueri aduersius uim uis iniuriam tum vi no uultis, ρ vestra certe demdetis. itaq; populum campanum urbe capuam,agros,delubra deum diuina humanas omnia inc ue1brum P. c. populis Romani ditione dedimusquicquidit deinde patiemur, deditiiij uestri pasuri. Sub edicta: omnes manus ad consiles tendentes,pleni lacomarum ius vestibulo curiae procubuerunt. comoti patres vice friuor narum humanarus ille praepotens opibus popuIus inuos ria superbias clarus, a quo paulo te auxilium finitimis petissent, adeo intractos gereret animos, ut se ipse suusi omnia potemtis alienae aceret. tu iam fides agi uisu, dein ditos non prodimec Acturum aequa Samnitium popularis censebant, si agrum urbemq; per deditione actam popi s si Ro. oppugnarent. Iegulos itas extemplo mitti ad saniis res placuit.data mandata,vt preces campanorum, restoni j sum senatus amicitis Samnitium memor, deditionem γα premo Actam Samnitibus exponerent: peterent pro socies rue amicitias, ut dedititi s suis parcerent: neque in eum, agrum qui populi Romani fictus est et, hostilia arma inis ment. ὶ leniter agendo purum proficerent, denuntiareti Samnitibus populi Romanis enatins uerbu,ut capua uris be campanos agro abstinerent. Haec legatis agentibus in concilio Samnitium adeo est 'ociter refl onsum,ut no

455쪽

DEC PRIMAE

tium uocarent: ijsq; clara uoce imperarent,ut praedarum in agrum campaniam extemplo proficis rerentur. Hac letagatione Romam relata, positis omnium aliarum rem cuiaris,patres foecialibus ad res repete das na; s,belloq quia non redderentur,solent more indicto, decreuerunt: ut primmo quos tempore de ea re ad populum ferretur, lupus populi consules ambo cu duobus ab urbe exercitibus pro stelli, Valerius in campaniam, cornelius in Samnitiem,ille ad molem Gaurum,hic ad Satriculam cauru ponut. Prioari Valerio Samnitiwm legiones eo naris omnem belli malam inclinaturam censebant occurrunt. simul in Campanos stimulabat ira, tam promptos nunc adprenda, nunc ad accersenda aduersus se auxilia. Vt uero cunra Romona viderunt .strociter pro se quis sigilum duces poscere, Uirmare eadem fortuna Roman campano laturum opem, qua campanus Sidicino tulerit. Valerius leuibias icerciminibus tentandi hostis causu haud ita mustos mora itus dies, sigrarum pugnae propoliuit, paucti suos adhorm l lius. N e nouiam belum eos nouusq; bonis terreret. qui

quid ab urbe longius proferrent arma, magia magni in imbelites gentes eos prodire. Ne Sidicinor cumpari rures cladibus Samnitium aestimaret uirtutem. qualescumque inter se cernucrint,neco eluse ulteram partem vinuci campanos quidem haud dubie magis nin o luxu fluentibus rebus mollitia que sua, quam ni hostiam uictos ese. Quid autem Ue duo prostera in tot seculis bella Samniistium aduersus tot decora populi Romani,qui triumphos

pene plures quam anims ab urbe condici nu meret squi Οαmnia circa fisi Sabinos, Hetruriam, Latinos,Hernicos,A quos, Volscos, A runcos,donata armn habeat squi Gallos

tot praelijs caesos, postremo in mare ac naves fuga copse . Icritt

456쪽

aciem debere: tum etiam intueri cum ductu a picioque, ineunda pugna sit: utrum qui audiendus duntaxat ma α ι gnificus adhortator sit, uerbri tantum frox, operum misi litarium expcrs s an qui Cr ipse tria tracta re, procesere

, ante signa , versari media in mole pugnae sciat s Fam

mea, non dicta uos nutiles liquit sequi uolo: nec discipliis a nam modosed exemplum etiam a me petere. N on jactioino nibus modo, nec per conciones usitans nobilibus, sed hae dextra mihi tres confulatim summainque laudem peperi. Fuit cum hoc dici poterat,Patricius enim eras,Cr a liboratoribws patriae ortios: Cr eodem anno familia im conissulatum, quo urbs haec consulem,habuit. N unc iam nobis

patribus, uobus plebejs pro scuus consulatus patet: nec genera ut ante, sed uirtutis hi praemora proinde si mura quodque spectate milites dccus. Non i nubi noti

hoc corvini cognomen dijs autoribus bomnes dedistis: Publicolarum uel lum an iis nostrae cognomeli memoαria ςxcefit. semper ego plebem Romanam mittis domis, priuatus,in magistratibus parum magnι j, aeque tribunus ac cosui, eode tenore per omnes deinceps consulatus coloris colui N unc quod inmt,dijs bene iuuantibus nouum uti integrum de Samnitibus triumphum mecum petite. Non alias mitti famitarior dux luit,omnia inter infimos militum haud grauate munia obeundo. in ludo praeterea n litari, cum uelocicitu viriums inter se aequales certaminu ineu comiter actita vincere ac vinci uultu eodem: nec

quequam alernari,parem qui se orirreti ictu benignus pro re, dictis haud minus libertati s alienae quam suae diagnitatis memori.Cr quo nihil popularius est, qbus artibus petierat magilbughisia gerebat. I tuniuersis exercis

457쪽

DE c. PRIMAE Hius ineredibili alacritate adhortatione prosecatus ducis,ea istras egreditur. Praeliu ut quod maxime unquam,pari sutrinq; aequis uiribus cum Ducia sui, sine contemptu ho ipium comi fura est. Samnitibws prociam augebant notanae res genae,CI paucos ante dies geminam uictoria. Rota

manu contra,quadringentorum annorum decor er ωα

dita urbi aequalis uictoria. utris tamen nouus hostis e rum addebat. pugna indicio fuit, quos gesserint animos. nanq; ita confixerant, ut aliquandiu in neutram partem inclinaret acies. Tum consul trepidationem iniiciendum ratum,quando vi pelli non poterant:equitibus inminis turbare prima signa hostium conaturi quos ubi nequicquam tumultuantes in statio exiguo uoluere turmis uidit: nec posse aperire in hostes uidi reue ad antesignanos leagionum,cum desiluisset ex equo, Nostru ,inquit,peditum illud milites est opws agite dum,ut me uiderim, quac chineesero,in aciem hostiu=rro uiam facientem :feprope

quisque obuios sternite. illa nunc omnia qua nunc erecte micant bastae, patefacta 'age uam cernetis. Haec dicta

dederat, cum equites consulis iussu discurrunt in cornua. legionibusq; in mediam aciem aperiunt uiam. Primus Omnium consul invadit hostem: Cr cum quo βrte contulit gradum,obtruncat hoc stectaculo accens dextra Duas antest quisque memorandum praelium ciet. stant obnixi

Samnites,quanquam plura accipiunt quum instrunt,uutinera. Aliquandiu iam pugnatu erat:atrox caedes circus Agna Samnitia, fuga ab nulladum parte erat . adeo morte sola uinci destinauerant animu . lo Romani cu effluere

iam Iasitudine uires sentirent er diei haud multu supera esst,accensi ira cocitant se in hostem.T ura primum referri pedem ais inclinari rem in iuga apparuit: tu capcoccidi

458쪽

LIBER VII. UIsinnis . Gesuper uibent multi, m nox uictoriam nugis quam praelium dirensisset. ex Romani satebantur nunquacum pertinaciore hoste conflictiamCT Samnites,in quaeaereretuir quaenam prima causa tam obstinatos mouilbet in Iugam,oculos sibi Romanora ardere visos alebant, uesarinosq; uultus er furentia ora. inde plusquam ex alia ullare terroris ortiam. Quem terrorem no pugnae solam ea tu,sed nocturna projectione conni fiunt. Postero die ua cuti hostim castiria Romanus potituri.quose omnis carapanorum multitudo gratulabuda ludit. ceterum hoc gaudirum magna prope clade in Samnio foedatum esti nais satricula profectus cornelius C o s.exercitiam incaute in saltum caua ualle peruium, circa b insifum ab honeinduxit: nec prius quam recipi tum fgna non poterant, imminetem capiti hostem uidit. Dum id morae Samnitibus est,quoad totum in uallem infimam demιtteret agmen: P. Decius tribunus militum consticit unum editum in saltu collem,imnlinentem Milium casti, aditu arduum impedito agmini,expeditis haud disticilem. itaque consuli territo animi, Vides ne tu,inquit, A. corneli cacume illud stupra hostem arx illa est stri, Mutus nos brae si eam,quam caeci reliquere sinites,impigre capimu nec tu mihi plus,quam unius legionis principes bastatosq3 dederis: cum quibus ubi euasero in summum, perge hinc omni liber metuueq; Cr exercitum berua. neque enim moueri bossis subiectus nobis ad omnes ictus sine sua pernicie poteri nos deinde aut fortuna populi Romani, aut nostra uirtus expediet. collaudatus a coctule accepto praesidio uadit occultus persultum: nee prius ab hoste est usus, quam loco quem peu

tebat appropinquauit. Inde admiratione pauentibu3 cuadi uni omnium in se uertitia oculos:er statium consuli

ae a dedit

459쪽

in summo constitit vertice. Samnites dum huc illuc signa uertunt utriusq; rei onvssa occasione,nes insequi consum sem,ns pcr eandem uallem, in qua paulo ante subiectinerum telis suis habuerunt, posunt: nec erigere agmen incaptrum super se ab Decio tumulwm. sed crum ira in hos magis,qui fortunam gerendae rei eripueranti tum propium quitas loci,atq; ipsa paucitas incitat: Cr nunc circundore undis collem armat s uolunt: ut a consula Decism inotercludant:nunc viam patefacereint digressos in ualle adooriantur. incertos quid agerent,nox oppresst.Dectu priuim stes tenuit rum subcuntibus in aduersium collem exsuperiore loco se pugnaturum: deinde admiratio incesit: quod nec pugnam inirent: nec ἰ ab eo consilio iniquitate loci deterrerentur,operest uallos circundarent. Tiam ceturionibus ad se uocam, Quaenam illa ins itia besi ac piis gritia is aut quonam modo illi ex Sidicinis campanis inictoriam pepererunt huc atq; illuc signa moueri,ac mos do in unum constrat,modo educi uidetis. opum quidem incipit nemo .cum iam circundati uallo potuerimm esse. Tu muero nos finales illorium simus: si diutius hie moremur, quam commodum sit agite dum,ite mecum: si dum lacii

aliquid stuperest:quibus locis praesidia ponat: qua pateat

hinc exitin exploremus. Haec omnia sagulo gregali nimiactus,ceturionibus item manipularium m litiam habitu duactu,ne ducem circumire hostes notarent,perlustrauit.Viagilijs deinde distositis, caetern omnibus t berum dari Habet: ubi secundae uigiliae buccina datum fgnum esse aramati cum silentio adseuenirent. Quo ubi, sicut edictu inera taciti conuenerunt: Hoc flentium milites,inquit,

nullo militari allelictu, in me audiendo scruandrum est . ubi sententia

460쪽

n dite . Non fuga delatos, nec inertia relictos hic uos cirrae uenit holus. uirtute cepistιs locum uirtute hinc oporax tet euadatis. ueniedo huc exercitum egregium populi Rodi mani seruastis: er pendo hinc uometinos sci uale. dia: gni estis qui pauci pluribus opem tuleritis, ipsi nullius uta

x xilio egueritis . cum eo hoste res est, qui h6lerno die deis o lendi omnis exercitus fortuna per socordiam usus non fit: hunc tis opportianam collem imminentem capiti suo non ante uiderit, quam captu a nobmnos tam paucos tot φρὶ nullovi hominum nec ascensu arcuerit: nec tenentes lovis cum, cum diei tantum superesset, uallo circundederit. i quem uidentem ac uigilantem Ac eluseritu, sopitum opor tet allatis: imo necesse est . in eo enim loco res sunt no αi prae, ut ego uobri magis nec iratis vestrae index, quam, consilii autor sim. neque enim maneatis, an abeatis hinc, α deliberari potestaeum, praeter arma,Cr animos armorumi memores, nihil uobis fortuna reliqui βcerit: μme cir βα ii moriendum sit: si plusquam uiros ac Romanos decet

ferrum timeamM. Ergo una est alm, erumpere hinc ais ι abire . id aut interdiu, aut nocte faciamus oportet. E cce, Me aliud minus dubium . quippe si lux expectetur, quae, ster est non uallo perpetuo styas nos seepturum hostem

, qui nunc corporibus suri subiectιs undis cinxerit, ut uiis, detis,collem. atqui si nox opportuna est σνptioni , sicut , est,haec prosicto noctu aptifima hora est gno secuiue uii filiae couenish3:quod tepus mortales somno altifimo prcisi nat: per corpora sopita uadem, vel silentio incautos lintos,uel sentientibus clamore subito pauorem iniecturn