Titi Liuii Patauini ... Decas prima 1

461쪽

4so DEC PRIMA Eme modo sequinani,quem secuti estis. ego eandem, que duxit huesequar βrtunam. Quibu3 haec salutaria videntur, agitediam in dextram parte pedibus transite. Omnes trasserunt: uadentems per internussa custodi s loca Decium secuti stulit. Iam euaserant media castra,c- seupers anis

dens uigilustrata somno corpora nates ostenso scuto prabuit sonitum. quo excitatus vigil crum proximumouisset, erectis alios concitarent, ignari ciues dii hones essent: praesidium erumperet, an conbul ca tra cepiset: Decius, cum non Assereti clamorem tollere iusis nalitibus,torpiis dos somno insuper pavore exanimat: quo praepediti nec arma impigre capere,nec obsistere, nec inbequi poterant. Inter trepidationem tumultins Samnitiam, praesidi Romaniam,obvijs custodibus c is,ad cora cosulis peris uadit. Aliquantium siupererat nocissis: iam, in tuto vide bantur ese:cum Decius, Nacti uirtute, inquit, milites Romani scutaram iter, ac reditum omnia secula laudibus strent. sed ad consticiendam tantam uirtutem luce ae die opus 6:nec uos digni estis quos crum tuta gloria in castra reduces silentium ac nox tegat.hic lucem quieti opperi mur. Dictis obtemperat . atque ubi primm illuxit,

praemisso nuntio ad consulem, in castra ingenti gaudio concitantur: Cr tessera data, incolaemes reuerti qui sua mora pro salute omnium haud dubio periculo obiecisissent, pro sequis' obuiam effusi laudant,gratulantur ngulos uniuersosque seruatores suos uocant : dijs laudes gratesque agunt: Deciam in coetam frunt. Hie Decii e prensis trismphus fui, incedentis per media castra cara armato praesidio , comedis in eum omnium oculis, Cr oumni honore tribunaem confiuli aequantibus . Vbi ad prae, torium uentum est,consul clafico ad concionem couocat:

462쪽

, LIBER VII. . t in uas meritu Decii laudes,interfante ipso Decio dictu

lit concionem. qui autor omnia podbabendi, dum ocra so in manibus eset: perpulit consulem, ut hones Cr novi, esurim pauore attonitos, Cr circa collem eanellatim disi, Patos agI ederetur. credere etiam aliquos ad sie sequenta dum est hos per saltum uagari. I uox Iegiones arma ea j pere,egreses castris, cum per exploratores notior ium ' saltus esset: via patentiore ad hostem ducunturiquem inaecautum improuiso adortae, cum palati pasta Samnitium trulites,plerique inermes, nec coire in unum,nec arma capere,nec recipere intra uallum se possent: pauentem priamum intra castra compellant: deinde castra ipsa turbatis, fationibus capiunt. perstrtur circa collem clamor: βιαgatsex suis quenque praesidiis .in magna pars absenti hosti refit. quos intra uallum egerat pauor ouere autem, ad x κ κ. millia omnes caesi: castra direpta. I ta rebus gestis, Cos . aduocata concione P. Decij non coeptas, sotu antesd cumulatas noua virtute laudes peragit: σpraeter militaria alia dona aurea corona eum, Cr centum bobus, eximios uno albo opimo auratu cornibus donat.

Milites, qui in praesidio simul fuerant, duplici si timento

in perpetuum,in praesentia singulis bobus, binius priuisi tunicis donati secunda coctulis donationem legiones grais mineum coronam obsidialem clamore donum approbates Decio imponunt: altera corona eiusdem honoris index a praesidio suo imposiri est. His decoratus insignibus bovem eximium Marti immolauit, centum boues natisibin dono, dedit,qui secum in expeditione uerat. iisdem militibus Iegiones libras Arris,er sextios uini cotulerunt. omnias ea ingenti alacritate per clamorem militarem, indicem oa, vini in assensu gerebantur. Tertia pugna ad Suessulant

463쪽

ηεα DE c. PRIMA Eeomni sa est qua jugaim a M. Valerio Samnitium exerin iicitus,omni robore iuuentutsi domo accito,cer me ulitis imo tortuum experirijtituit. Ab Suessula nuntij trepidi capuam,inde equites citati ad Valerium C o s. opem omratrum ueniunt. constium signa mota: relictusti impediis mentis cactrorum valido praesidio, raptim agitur agmen: nee procul ab hoste locum exiguum, ut quibus praeter Gquos cieterorum iumentorum calom s turba abesset, siris cepit. Samnitium exercitus,uelut haud ulla mora purugnae futura set, aciem instruit: deinde postquam nemo

obuius ibat, instilis signis ad castra hostium succedit. ibi

ut militem in uallo uidit,m iq; ab omni parte exploratu. quam in exiguum orbem contracta cactra essent,paucit tem inde hostium colligcntes, retulerunt: stemere omnis acies,complendus ese ossas, scindendumq; vallum, er iura ira irrumpendum. transacturas ea temeritate bes freti ni duces continuissent impetum militum. caeteram quia multitudo sua commeatibus grauis, Cr prius sedet do ad Suesula, Cy tunc certamius mora, haud procul ab rerum omnium inopia esset: placuit,dum inclusus paucrethonta, frumentatum per agros militem duci. interim erRomano,qui expeditus quantum humeris inter arma geori possiet rumenti secum attulisse defutura omnia. cor sui palatos per agros cum uidisset hostes)titiones infoquentes relictas,paucis malites adhortatus ad cultra oppugnanda ducit. quae cum primo clamore atque impetu copisset, pluribus hostium in tentorijs suis, quam in portis ualloq; caesis, signa captiua in unum locum conferri ius. P. relictus duabus legionibus custodiae Cr praesidi, caus graui edicto monitis, ut donec ipsie reuolibet, praeda abstinerent: propctos agmine instructo, cum praemisos rq s

464쪽

LIBER VII. 463 eques istiui indagine disipatos sumnites duret, eaedema ingentem strit.nam neque quo signo coirent inter se: nesntrum castra peterent, an longiorem intenderent fugam, territis costire poterat. tantures fugae ac formidinis fuit, vi ad κ L. milia scutor ,nequaquam tot caesis,m signa militaria eum iis, quae in east, is capta erant, ad C L X X. ad consulem deserentur. Tum in euctra bostum reditu: ibis omnis praeda militi dari. Huius certaminis fortunam Faliscos,cum in induciis essent, foedus petere ab sen tu coegit cir Latinos iam exercitibus comparatis ab Roamano in relignum uertit bellum. Neq; is rei gestae fama

Itiliae se finibu3 tenuit: sita carthaginiesis quos legatos

gratulatum Romam misere cura coronae aureae dono: que

in capitolio in Iouis cessu poneretur. fuit pondo X κ V. consues ambo de Samnitibus trireptarunt sequente Deaeio insigni cum laude,dontis: cum incondito militari i eo haud minus tribuni celebre nomen,quam eon usu esset. campanorum deinde,suefianorum s auditae legationes: io precantibu s datu,ut praesidium eo in bγberna mittereis

tu quo Samnitium excursiones arcerentur. I am tum mianime salubris militari disciplinae Capua, insin ento caninium uoluptatu delinitos militum animos duertit a mea moria patriae. inibanturs consilia in b3bernis eos sceis A lere adimendae campanis capuae,per quod illi ea antiquis cultoribus ademissent nes immerito lutim ipsiora exeniis ii plum in eos uersurum. cur autem potius campani agrum I nliae uberrimum,dignam agro urbem, qui nec sie nec sua, tutari positi quam uictor exercitus haberet: qui siuo sudoia re de sanguine inde Samnites depuliseis An aequu esse, de dititios suos illa 'tilitate atq; amoenitate perfrui: se milia

tuis ' i in pestilenti as arido circ4 urbe sola luctariq

465쪽

464 DE c. PRIMAE aut in urbe insidentem labe crescenta in dies faenoris p

tisHaec agitata occultu coniurationibus, necdum uulgata in omnes consilia inuenit noum C O s c. Martius Rutiulius cui campania sorte prouincia euenerat, Geruilio collega ad urbem relicto. I tas cum omnia ea,sicut gesta erant,per trιbunos copem G aetate haberet, Cr usu dometus: quippe qui iam irai cos. Ue dictators T censor*feti optimu ratus,difrendo hem quandocus velatent consilii exequendi,nalitare impetum stustrari, mo*rem disipat in isdcin oppidis er anno post praesidia D-bernatura.diuila enim erant per campaniae urbes .manoveranis a capua consilia in exercitum omnem. Eo Iaxamento cogitationibus dato, quieuit in praesentia seditio. consul educto in aestiua n lite, dum quietos Samnites brabebat,exercitum purgare nusionibus turbulentora hominum innituit:alijs emerita dicendo stipedia 4be alios granes iam aetase,aut uiribus paru ualidos. quidam in comed tus mitebatur,singuli primo, inde Cr cohortes quaeda, quia procul ab domo ac rebus siun bdibernasent: per struciem etiam militarium usuum cu alij alio mitterentur, in gna pars ablegati qua multitudinem consul alter Romae, praetors alias ex alijs fingedo moras retinebat.Cr primo quidem ignari ludiscutionis minime inuiti domos reui eabant. postquam nes reuerti ad signa primos, nec strine alium, quam qui in campania bγb asent, praecipues ex ijs seditioius autores mitti uiderunt: primu admiratio, deinde haud dubius timor inrefit animos: cofilia sua emanab:iam quaestiones,iam iudicia,tum occulta singulor supplicia,impotensq; er crudele confiuiu ac patrum in stregnu passuros. Haec qui in castris erant.occulti s sermonibus scrunt, neruos colurationi eiectos arte consulis ceranentes

466쪽

it nentes, cohors una, cum haud procul Anxure esset : ad A Lautulas saltu angusto inter mare ac montes conbedit,ado excipiendos quos con ut alijs dis alijs ut ante dictu est

et a causis mittebat. I am valido admodu n ero manus erat:

nec quicquam ad iusti exercitus formam, praeter ducem, , deerat. incompositi iris praedantes in avrum Albanum et perueniret: er sub iugo Albae Longae canra uallo cinguns perficto inde opere reliquum diei de imperatore sumedos sententijs decertant,nulli ex praesentibus satis meres. que autem ab Roma pose acciri s quem patru aut plebis esse, a qui autbe tanto periculo sciens Hierat, aut cui ex iniuria, insanientis exercitus causa recte committatur Postero die, cum eade deliberatio teneret, ex praedatoribus uagis quius, dam compertum attulerunt: T. Quintium in Thusculano, dgru colere,urbtis honorus immemorem. Patricis hic viri gentis erat. i cum militiae magna cum gloria actae finem 1 pes alter ex uulnere claudus strisset: ruri agere uitam pro, cui ambitione ac foro costituit. Nomine audito,extemplo 1 dgnouere viru:Cr,quod bene uerteret, acciri iusserat. H1 parumstet erat,uoluntate quicquam,cturi . uim adbios beri ac metu placuit.I tas flentio noctis cu tectum vim, i qui ad id misi erunt,intrabenisomno graui Quintiu opos pressum, nihil medium, aut imperium atq; honorem,aut, , ubi rectitaret,inortem,ni sequeretur, denuntiantes, in co pra pertraxerunt. I inperator extemplo adueniens appetis suas:insignius honoris exteresto subitae rei miraculo dei ferunt:Cr ad urbem ducere iubet. suo magis inde impetu, ii quam cosilio ducis conuulsis signis, invo agmine ad uoi pidem octauum uiae,quae nunc Appia est, perueniunt: φα seniq; convis ad urbe ni uenire contra exercitum, dia. Exorems aduersus se M. Valerium corum dictu, auo G

dispent

467쪽

dissent, ex magistrum equitum L. Aem liu Mamercium. Vbi prinum in conspectu ucti tum est,arma,signas agnouere: extemplo omnibus memoria patriae iras permulsis nondum erant tam fortes ad sanguinem ciuilcm: nec praerater externa nouerat bella: ultimus rabies sicce, io ab sevis habebatur. I tas iam duces,tum mittes utrinq; congressus quaere re ad colloquia. Quintius, quem armoru etiam pro patria satietas teneret, taeda aduersus patrium: Coruinus omnes charitate ciues,praecipue milites, ex ante alios fusi exercitum complexusad colloquium procesit. cognito ei extemplo haud milior ab aduersarijs uerecundia,quam ab

suis flentium datum. Deos, inquit, immortales mulites ura stros publicos, meosq; ab urbe proficiscens ita adoraui, uentumq; supplex poposci: ut nubi de uobis concordis partae glorium,non uictoria durent: satis fuit,erit tunde belli decus pariatur: hinc pax petenda est. quod deos imo

mortales inter nuncupanda uota expoposci, eius me coporem uoti uos acere potiatis meminisbe uultis non uos is Samnio, nec in Vollicis, sed in Romano solo canra habe. res illos colles,quos cernitis, patriae vestrae esse: si hunc exercitum ciuiis utareru: si me conctutem uestrum: ius ductu auspicios priore anno bis legiones Samnitiu ludispis,bis cactra vi cepistis. Ego sum M. Valerius Coruin milites cuius uos nobilitatem bc a scijs erga vos,non inis rhs sensim3: nullius supcrbae in uos legis, nullius crudelis s. C. autori in omnibus meis imperijs in me seuerior, quam in uos . Ac sicui genus, sicui ctua uirtus, sicut etiam mastustas, sicut honores subdere spiritus potuerunt: ijs eram natus, id specimen mei dederam, ea aetate collulatum adeptus eram, ut potuerim treta Cr X X. annos natus consul pra

tribas quoque fro* ese, non sol a plebi. Quod meum

: . Quiri

468쪽

LIBER VI Lfctum,dissim ue coctulis grauius, quam tribuni durississeodem tenore duos inbequcntes consulatim gesi eode haedimperiosa di latura gereturi. ut neque in hos meos er pari triae meae n lites mitior, quam in uos, horreo dicere boaestes. Ergo uos prius in me strinxeritu Drsi, quam in uos ego: istinc signa canent: illinc clamor prius incipiet atq; impetuas dimicandum est. inducite in animum,quod non induxerunt patres auis utari: non illi,qui in Sacru montem fecesserunt: non hi, qui ponea Auetinum in ederunt. expectate rum uobis sngulu, ut olim coriolano, matres coniuges que crinibus p ιs obuiae ab urbe ueniunt. tum Vollisorum legiones, quia Romanum habebunt ducem, quieuerunt: uos Romanus exercitui non denueritis imis pio bello T. Quinti, quocunque istic Ioco seu uolens seu inuitus constitini: si dimicandum erit, tum tu in nouistis mos te recipito jugeris etiam honenius,tergus ciui dederta, quam pugnaueris contra patriam. nunc ad paciscandum bene atque bonene inter primos stibis, Cr colloquij huius salutans interpres fueris. po die aequa, er strae: quanquam uel iniquis Itindu est potius, quam impias inister nos conferamus manus. T. Quintius plenus lacrγα

murum ad suos versius, Me quoque, inquit, milites, fio quis usus mei est, meliorem pacis quam belli habetis duaecem . non enim illa modo Volscus aut Samnis, bed Romaisnus uerba Acit: uester confiui, uester imperator milites: cuius austicia pro uobis experti, nolite aduersius uos uelle experiri. Qui pugnarent uobi cum invius, er dolios duces senatus habuit, qui maxime uobis suis militibus parceret, cui plurimum uos imperatori uestro crederetis, eum elegit. pacem, etiam qui uincere possunt, uolunt

469쪽

468 DE c. PRIMAEdutoribus,nos ipsos nostras omnia cognitae permittimus fidei s Approbantibus clamore cunctis,T. Quintius antesigna progressus,in potesate dictatoris milites fore dixit: - orauit,ut causam miseroru ciuit susciperet: usceptis claeade sis,qua remp.administrare solitus eset, tueretur. βαbi sie priuatim nihil caucremolle alibi, quam in innocetiastem habere. militibus cauendum,quod apud patres semel plebi,iterim legionibus cautu sit: ne raudi secesio esset.

Quintio eo audato,caeteris bonu animu habere iusis,diis Erlator equo citato ad urbem revectus, autoribus patribus

tulit ad populum in luco Petilino: necui militu fraudistis fio esset. orauit etia bona uenia QMirites: nequis eratrem iocossertosue cuiqua exprobraret. Lex quoq; sacrari militaris lata e strue cuius militis scripti nome,nili ipso imis lente deleretur: addituras legi nequis,ubi tribunus militusuisse postea ordinu ductor esset.id propter P.Salonum pohulatu est as coluratis: qui alternis prope annis et tribimus militirier primus ceturio erat, que nunc primi pili

appellant. huic institsi malites erant, quod si per aduersalus nouis costi s hise Cr ne particeps eoru esset, qui ab Lautulis fugillient. I tas cum hoc unu propter Saloniu ab

senatu non impetraretur:tum Salonius obteititus P .c.ne

suum honorem pluris, quam concordia ciuitatis aestima rent:perpulit,ut id quos 'retur. Aeque impotes postulatum fuit,ut de stipedio equitu merebant autem triplex ea tempestile aera demerentur: quod aduersati coniurationis issent. Praeter haec inuenio apud quosia,L. Genuti tribμnu in plebis tulisse ad populam: nefoenerare licereti Item alijs plebi ius cautum, nequis eundem magistratu

intra decem annos capere neu duos magistratus uno at

no gereret, viis liceret c o s s. ambos plebeios creari. quae

470쪽

LIBER VIII. 46squae si omnia concessa fiunt plebi, apparet haud parvis vires depctione habuisse.AIqs annalibu3 proditu est: neque

dictatorem Valerium dictaenissed per Cos s. omnem rema ines antequi Roma ueniretur, sed Romae ea miatitudinem coniuratorum ad arma conhernatam esse: nee

in T. Quint uillam ita in aedes c. Manlis nocte impetus m:ewms a coniuratu comprehensu m, ut dux feret: inde ad quartum lapide propctos loco munito cobedisse: nec ab ducibus mentionem concordiae oram, sed repente, cum in aciem armati exercitus procesissenualutationem fictam: er permistos dextras iungere, ac complecti inter se lucomantes milites coepise coactoss Cos s.cura viderent aversos a dimicatione militin animos, retulise ad patres de concordia reconcilianda. adeo nihil,praeterquaseritionem fuisse, eanis composit , inter antiquos παriam autores constat. Et butim fina seditionis, er fusco prum cum Samnitibius graue bellum, aliquot populos ab Romana societate auertit.er praeter Latinorum infidum iam diu foedis, Privernates etiam Norbam atq; Setiam,fnitimis colanius Romanas incursione subita depopul risunt.

DE CADIS L

LIBER VIII. AN Cos s. erat c.Plautus I I. L. Aeamγlius Mamercrus, cu Setini, Norbani, Romam nuntii destruonis Privernatium m querimonijs acceptί cladis venerui. - Volscorum item exercitum duce Antiati