Quaestiones criticae de belli Punici secundi parte priori

21쪽

5 Sententia supra dictae de Hannibale, non invitis popularibus bellum aggresso, obstant Fabius et Dio Cassius legatorum enim Carthaginiensium apud Livium oratio, quippe salsis praetextibus referta, nihil probat 1 . Quod attinat ad Fabium, hic a Polybio satis refutatur 2 . Locus Dionis, qui huc facit, sic sese habet: ,, καὶ ταυτα

,, τυχε δ). V Quibus postremis verbis quid intelligat scriptor, ipso explicat, dicens : Carthaginionses id magis egisse, ut eum non deseruisse viderentur, quam ut sortitor sublevare aliqua in re cuperent. Iam vero, si huic loco ceterorum omnium scriptorum , Polybii 4 ,

diserta testimonia opposuerimus, et studium Dionis animadverterimus, multis in locis conspicuum 10 , Punicos

13 με γνωu decreverint omnes. Nam paucorum apud Livium assensus est de Hannonis sententia, Hasdrubali arcessenti Hannibalem, opposita omnium consensus apud Polybium do imporatorias dignitatis delatione.

i XXVII, 21. 2 III, 8.

3 Dio C s. d. Mimari, I saym. Hirrae. 47 , P. a. 4 Pol. III, 3. 6 Liv. XXI, 3. d. Fabri. 6 Hann. 3. 7 Diod Eetos XXV, 5. d. ess. 8 VI, 8. Hi tantum de consensu senatus sermo est; at vero quum VII, 3 addatur, populum praerogativam militarem comprobasse, scriptor omnino cum ceteris consentit. si VIII, 2I. 10 αmmentat de vita et scriptis Dionis Cassii, in Ed. Mimari II, 533. Michaelis, Quaest de Beli. Pun. primo, 26 sqq, Diqiligo by Ooste

22쪽

duces nimis celebrandi, nihil obstat, quominus huius offatum reiiciamus. Itaque annibal, viginti sex annos natus 1 , et summae rerum in Hispania praepositus, mox Althiam R, caput Olcadum, exercitum duxit, eamque copii; inde aliae urbes se dediderunt exercitus Carthaginein Novam in hiberna abiit. Proximo ore in Vaceaeos bello moto, Elmanticam 3 ille o Am calam occupavit ex Vaccaeis regressum adorti sunt Carpetani cum Olcadibus, patria extorribus, et profugis ab Elmantica iuncti quibus singulari Hannibalis prudentia plano victis, iamiam omnia intra Iberum Carthagini parebant, solis Saguntinis exceptis. Haecienim omnia non cum uno Appiano, cuius etiam hic in geographia mirus est error Hasdrubali tribuenda esse ceterorum scriptorum dissensio docet. Saguntini, quibus solis huc usque pepercerat Hannibal, crebras legationes Romam miserunt, ubi mox licet antea saepe neglectis eorum nuntiis, decretum est, legatos in Hispaniam ablegare, qui res inspicerent. Eo invenit Hannibal Carthagine ova quum vero, sicuti iussi erant, eum monerent, ut foederis fidem servans, quod cum Hasdrubale ictum orat, ne Iberum belli causa traiiceret, nec Saguntinos, qui in fide et clientela populi Romani cssent, aggrederetur iuvenili audacia incita-

23쪽

tus, iis respondit Carthaginienses non oblitos esse, nec oblituros, Romanos in seditione paulo ante exorta iniquo nonnullos Saguntinorum principes morte affecisse. Carthaginem vero nuntium misit rogatum quid faceret, quum Saguntini, Romanis reti, ipsorum ditionis populos lacesserent. Itaqus pro vera causa, Sardinia scilicet adempta tributoque imposito, praetextus inanes arripuit, eorumque ope se defendero studuit l). Legati

Romani, re insecta, Carthaginem abierunt ea mente, ut ibi similia proferrent. Hannibal autem cum Omnibus copiis Saguntum versus properavit, eiusque oppugnationem acriter ursit, intraque octo 2 menses urbem expugnavit Romani, nuntio huius calamitatis urbis socias o fidelis accepto, legatione decreta, duas obtulerunt conditiones aut Hannibalis eiusque consiliariorum deditionem , aut bellum Carthaginiensium senatus , hac lege audita , de iure suo multa verba fecit; verum unus

legatis, postquam dixit, o bellum et pacem afferre, iis optionem permisit, quibus nolentibus alterutrum eligere , ipso bellum indixit. maeo Polybius 3). Quodsi,

eius fido missa, unico nobiscum reputomus, quid verisimile videatur, quid non , fatendum omnino , hanc narrationem magnam veri speciem prae se surre. Verum

age, cetera quoque veterum monumenta inspiciamus, eorumque collatione tum vera inventro conemur, tum

nonnulla e Polybio hausta illustremus. I CL hae do ro Niebubrii animadversio, in intrasse

24쪽

Prima dissensio, quam animadvertimus, est apud Livium, qui de una tantum Saguntinorum legatione loquitur, quae Scipione et Sempronio Coss. Romam venerit I), quamque mox nuntius exceperit, Saguntum iam oppugnari. Verum nobis ob oculos ponamus conditionem urbis , periculum imminere, qui in dies magis instare et urgere animadvertentis, planeque auxilio finitimo destitutae: somelno legatos mittere ei suffecisset Parum probabile; animus, anxietate agitatus, huc illuc ruit, atque iteratis precibus eum invocat, qui salutem amrro possit vel posse existimetur. Facile est causam indicare morae in legatione mittenda, quae Livii verbis a Capito laudato continetur e , legationeo decreta, necdum missa. Romanos enim illo tempore

opum inopia nonnihil laborasse auctor Polybio 2 novimus Nimirum senatus res Illyrici firmaro statu rat, sperans, se, priusquom in occidente erumperet bellum, res sua in regionibus, ad ortum Italias sitis, in tuto collocare posse, Demetriique temeritatem poena ameere iusta. Sed Livius ita, ut vidimus, rem uetam esse narrando, nos Romanorum sive segnitiem, sive virium inopiam celare voluisse videtur Totum enim

hoc principium libri XX sere o Fabio hausisse videtur hinc eius consensus cum Appiano, qui teste Niebubrio 3 sua maxime oc eodem sonte duxit. Etenim hic quoquo scribit 4 , Romanorum legatos Han- l Liv. XXI, 6.

si III, 16.

is Punischen rime , violteicht auo im raten Fabius, dennis Polybius.

25쪽

9nibalem, iam in obsidione occupatum , adiisse 1); eum

illos a se arcuisse eos statim post Carthaginem prosectos esse, ibique senatum de foederis conditionibus monuisse. Inde vero discrimen inter ipsum et Livium cernimus: nam quae hic de senatu Romano tradit, deliberante, utrum bellaret necne, ante legatos ad Hannibalem missos, ille item memorat, sed post eorum reditum in patriam acta tradit. Ceterum in duabus rebus, de ope Sagunto asserenda, aut disserenda, convenit deliberatio apud ambos 2 . Appianus vero miram addit nonnullorum sententiam, qui auxilii lationem disserendam esse censentes,

, και σφων, - -ονόμους καὶ ἐλευθερους ἀναγεγρα mar

Alterum scriptorum discrimen spectat foedus, ab Hasdrubal cum Romanis initum. Quaeritur enim: sintne Saguntini in eo nominati, necne Mentio tabularum aenearum 3), quas Polybius inspexit, quibusque hoc quoque foedus, cum asdrubale ictum, inscriptum fuisse puto, nos dubitare vetat, quum inde appareat, scriptorem in his mentionem do Saguntinis haud reperisse. Nec unquam illo aliter de ea ro dicit M. Contra, veluti metuens, ns salsa de foedere narrentur, sicuti accidit, diserte addit: is ἐν A - , ,καις την μὰν Ἀχν 'Iβηριαν παρεσιωπων 5).V Quamobrem reiicienda videntur testimonia Livii et Appiani, narrantium, cautionem Dederi adiectam fuisse, sic sese I Ita etiam Zonar. VIII, 2I. 2 Liv. XXI, 6. Appian. VI, II.

26쪽

habentem Saguntinis , mediis inter importa duorum, populorum, libertas et immunitas sorvabitur 1 I' Quod

reliquum est, consentiens est omnium veterum sententia, Saguntum iam anto Hannibalis tempora in fidem et clientelam populi Romani receptam esse Pol ΙΙΙ, 30 15. Liv. XXI, 7. XXVIII, 39 o bellum propter nos suscepistis V XXIV, 42. XXXI, 7. Zonar.

nos . Appian. VI, 10. VII, 2. VIII, 6. Diod. Sic Eolog. XXV, d. Flor. II 6 o fideique erga

Romanos magnum quidem, sed triste monumentum. 'Val. Max. VI, 6. Ext. 1. ep. ann. . ur. Vici de Vir. Illust. c. 2. Eutrop. III, 7. Oros. IV Q is civitas Romanis amica. Tertium, quod diverso modo a Polybio et Livio narratur, est Hannibalis agendi ratio in excipiendis legatis Romanis. De tempore et loco, quem hic Saguntum putat esse, male eum scribere vidimus R. Sed id quoque parum verisimile, quod Appianus et Zonaras tradunt, Hannibalem, etsi ira in Romanos exaestuantem, legatos aut accedere vetuisse p), aut per Hispanos quosdam, specie amicitiae, iis suasisse, ne appropinquarent, quippe, absente duce, in vitae periculo versaturis ob militum effrenatorum barbariem 4 Livii vero lo- I Liv. XXI, 2; 8 44. Appian. VI, 7, qui tamen

VII, 2 et VIII, 6 cum Polybio consentit Livius, . 18:se Saguntini, ait, excipiuntur.' Eodem modo Florus, qualem sententiam non reperiri apud Zonaratu perperam dicit Lachmann M.

2 Vid. p. 9. 3 Appian. VI, II.

27쪽

cus 1 ex eorum utroque collectus esse videretur, nisi hunc aetate priorem illis fuisse novissemus. Nam duplicem Hannibalis iussu, nuntium legatis allatum esse tradit, alterum, quem e Zonara, alterum, quem ex Appiano cognovimus, posteriorem fortasse ideo, quod Romanorum partibus faveret, nimirum iure gentium violato, si legati non admitterentur, quemadmodum XXI, 10Ηanno in Oratione sua civibus suis demonstrat. Quid

igitur sicut de hisce, ita de Eutropii, cuius fidem valde suspectam habet iebuhrius 2 , verbisci oris Hanniabat legatos admittor noluit s),V statuendum sit, quisque intelligit.

Pervenimus ad quartam discrepantiam inter Polybium et Livium. Etenim Polybius, ut supra animadvertimus, retulit, Hannibalem nuntium ad senatum patrium ablegassa, qui salsis criminibus apud eum Saguntinos calumniaretur. Etsi deinde nil memoret doresponso, duci misso , tamen credibile est, eum mannibalis quaestionem reserentem, huius res gestas mox insecutas sequelas habuissa responsi, a senatu dati, vel certe a senatus mente haud alienas. Sed nimis obiter hoc argumentum a viro politico tractatum esse

eo iacilius credo, quoniam eum in hoc vitium haud semel incidisso viri docti iamdudum animadverterunt 4 . Potest tamen Appiani et Livii ope nonnihil lucis D i XXI, 9. 2 Ed lateri I, 69. a III, 7.

28쪽

ferri. Livius enim dicit , Cum Saguntinis bellum nono dum erat ceterum iam belli causa certamina cumo finitimis serebantur, maxime Turdetanis. Quibus quum is adesset idem, qui litis erat sator, o certamen iu- ris, sed vim quaeri appareret, legati a Saguntinis, Romam missi 1).' Quae recte interpretatur Sigoniusci Hannibalem , qui litom inter Turdetanos et S guntinos serebat, Turdetanis assuisse contra Saguntinos. Plura docet Appianus, quo teste, Hannibal Turbuletas R, Saguntinorum vicinos, subornavit, ut apud ipsum conquererentur , agros suos Saguntinorum incursi nibus vastari, aliisque multis iniuriis ses ab iis assici Η ei morem gesserunt legatos eorum Hannibal tum Carthaginem misit, ipseque clam literis Carthaginiensibus significavit, a Romanismispaniam, Carthaginiensibus subiectam, ad desectionem sollicitari, adiuvantibus Saguntinis. Iterum iterumquo eadem domum scripsit, iterum apud eum questum venerunt Turbuletae; itaque eorum querelam audivit, arcessitis Saguntinis quibusdam, qui quum se Romanis rem permissuros esse enuntiassent, ab irato Poeno e castris exire iubebantur. Proxima inde nocte coepit obsidio R. am, nimo omnia saliunt, melius intelligimus ea, quae brevitas Polybiana attigit potius quam exposuit. Eodem

nimiae brevitatis studio ille ductus esse videtur in tradendis iis, quae in Poenorum senatu acta sunt tantum enim dicit, Romanos decrevisse, ut legati Carthagine similia I Liv. XXI, 6 coli eum 12. XXIV, 42. XXVIII, 39. 2 Appianus eos vocat is oρβολῆτας. Niebuhrio placet lectio: metiam.' is Edit Isteri II, 70. 3 Appian. VI, 10. VII, 3. Diyitia i Corale

29쪽

testarentur. Confugiendum igitur rursus nobis ad Livium et Appianum, quibus accedat onaras 1 . Hi enim , etsi alius alio prolixius , omnes tamen ea tradunt, quorum summa his continetur Eutropi verbis: mura responsa a Carthaginiensibus reddita. Hannibal, qui per octo 2 menses oppugnationi sedulo et summo studio institerat, tandem urbem cepit. Ita scriptores omnes, eorumque uberrime hac de re agit Livius μ), quocnm ut reliqui in praecipuis consentiunt, ita in quibusnam dissentiant nonnulli, breviter notandum superest. Et historiam quidem ipsius obsidionis praebent Livius et Zonaras 4 . Exitium vero omnes sero tribuunt validis Carthaginiensium incursionibus urbisque et incolarum, in dies crescenti, infirmitati; rosius 5 autem et Eutropius G), praeterea fami Appianus 7 veri , quocum Zonaras partim consentit, caedi incolarum in eruptione, desperatione auxilii Romani facta. Verum si constantiam illam Saguntinorum,

tantopere omnium scriptorum consentiente voco celebratam, cuius gloria nunquam in historia peribit, cogitemus, non Possumus, quin Livii descriptionem credibiliorem esse putemus 83, quam Appiani, eoque lubentius, I Liv. XXI, 9, 10. Appian. VI, II. Zonar. VIII, 2I. 2 Vide supra P. . a XXI, 7-I0 II-16.

8 Quae tiam est opinio Botticheri, eschiehte der

30쪽

quoniam alibi quoquo praesertim in rebus Hispanicis, v. c. de Sagunti instaurationes, quam contra Livium XXIV 42 et XXVIII, 39 Hannibali, non Romanis, adseribit, Appianum a vero aberrasse probat Schweighaeuserus I). Praedam tantam suisse, quantam vult Livius, consentientibus ceteris, quos citavi, de auro argentoque omni igni concremato, non credorem , nisi Polybius perspicue eadem testaretur. Quam fidei inopiam firmaret, praeter reliquorum silentium Flori, in primis- quo Diodori disertum testimonium: - ουτως κερδιῆ, πολιν παρελαβεν Αννίβα R. 'Romae animorum motus, nuntio de Sagunto capta perlato, elegante , more suo, describit Livius statim deinde, pudore ortasse non lati auxilii moti μ), legatos Carthaginem miserunt, qui postquam unum e Poenis de iuro Carthaginiensium disserentem audiverunt, Ore unius ipsorum , Q. Fabii, iis electionem, utrum bellum, an pacem vellent, permiserunt Hannibalem enim dedendum esse, si hanc cuperent Carthaginiensibus vero ambiguum responsum reddentibus, Romani bellum indixerunt. Quae narratio do optione a Fabio data atque de ceteris, quae deinde in senatu acta sunt, aeque atque illado Hannibalis iureiurando magis innotuit quam eiusdem viri vehemens dictum: o tunc inter Carthaginem et Romam ore finem belli, quum alterutra urbs in ha-o bitum pulveris esset redacta s).' Solus Q. Fabius Maxi- i In Not ad VI, 2. 2 Eulog. XXV, 6. De eius fido os Heyne, in Comm.

Diod font et auctor in Comm. Soc Gote tum aliis locis, tum Comm. III, 1I8.