Quaestiones criticae de belli Punici secundi parte priori

51쪽

35 quo ullo loco apud eum legimiis de proditione vel

animo hostili eorundem Gallorum. Sed hi primum cogimur fidum nostrum ducem, ut lenissime dicam, nonnihil amplificationis arguere. Quaestio est de Italia militibus, sessis taedio si anxie sutura prospicientibus, dum per biduum quiescunt, hoc in iugo simul cum Roma situ ab Hannibal monstrata 1 . Eadem scribit uvinc M. Verum , quum de peregrinatorum testimonio prospectus in Italiam nusquam ex illo pateat Alpium tractu s), lateamur necesse est, Polybi locum haud explicari posse, nisi sorte eius e bis hunc sensum tribuora placet Hannibal militibus benevolentiam Gallorum, tum facilem aditum in Italiam, huiusque fertilitatem et Romae situm depinxit.

DE EXERCITU IN ITALIAM DESCENDENTE.A. U. C. 534. A. c. N. 218.

Post quietem duorum dierum, ire perrexit exercitus. Nullus quum infestaret hostis, ab hac saltem parte securum iter habuerunt sod quot iacturas hominum iumentorumqua attulerant hostiles impetus, tot damna mox Pepererunt nives, glacies, variae omnino viarum dissicultates. Quae tandem videbantur insuperabiles, quum a Pol. III, 54. 2 Liv. XXI, 35. at illi. 116.

52쪽

copia ad locum quondam invium substitissent. Hannibal, digressus ad visendum , eum circumire agmen iussit; sed hoc postquam fieri non posse ipso exportus erat conatu, viae novae muniendae operam navare instituit I). Huius laboris descriptio, varia apud varios scriptores antiquos, recentiorum etiam sententias protulit complures 2).

Polybius, qui locum praeruptum esse dixerat in passus sere centum nonaginta 33, sic porro scribit is τὸν ,, κρημνὸν ἐξεκοδομει Αννιβαύ μετα πολλιν τα Hrωρία ' et paullo post de eodem negotio utitur verbo se lao- μα RI' Apud Livium haec occurrunt: is Indo adis rupem muniendam, Per quam unam via esse pote- rat, milites ducti, quum caedendum esset saxum, is arboribus circa immanibus deiectis detruncatisque, is struem ingentem lignorum faciunt eamque, quum et is vis venti apta faciendo igni coorta esset, succendunt, is ardentiaque saxa infuso aceto putrefaciunt. Ita torri-odam incendio rupem ferro pandunt, molliuntque ano fractibus modicis clivos V R. Appianus ita habet:

, σιδηραις θραυων καὶ Metro ν' 6). Tandem Orosius o Hannibal invias rupes igni erroque rescindit ' T). l Pol. III, 64. o. Liv. XXI, 35 36, 37.

2 Quas affert Lachm. I. 3 I. e. eirciterio pedes Rom. si quidem I 2 passus sunt m pedes.

53쪽

Locus huius rei procul dubio sui ad Artolicam claTuuge paullo ad meridiem iugi Cremonis cm C

mone ad fluvium Duriam Maiorem, quum inde via Poenos deduxerit iuxta huius fluvii laevam ripam per

Augustam Praetoriam Aona ad Eporediam Ar Pin regionem Insubrium 1ὶ Do minori majorive illius laboris verisimilitudine aesti, ignis , ferri ope ab Appi

no et Livi pluribus, ab Orosio breviter memorati delia igitur quaestione, quae virorum doctorum industriam summopers exercuit, meum ego iudicium proferre vix

ausim. Sic tamen mihi concludere liceat. E Polybio nihil de ipso modo, quo via munita sit, accipimus;

duobus ceteris multa. Hisce multis adversantur complures, alii, quia acetum in castris Poenorum non

adsuerit R; alii, quia non tantum aceti ibi uerit 3 ; alii, quod lignum desuerit in hoc Alpium cacumine M; alii aliis do causis, tribuuntque hanc, quam dicunt, bulam vel Liviano ingenio R, vel Silen, R, vel Coelio Antipatro T) Primas sententiae opponi potest usus

Ι Mulier, 89 sqq. In eodem autem libro p. 93 errarmihi videtur, ubi e Polybio non omnino liquere dicitur,

utrum mentio novae nivis o si sit intelligenda de via, quae munienda esset, an de cireuitu, frustra facto. Equidem credo, totum caput usque ad verba is ἄθεν ἀποσταψ' Explicationem Postremae sententiae cap. 4 continere, et omnia ham Vera de circuitu accipienda esse. Cf. Schweigh ad III, 44 et iv. c. 36.

54쪽

aceti ad bibendum secundae id, quod docuit et, heim 1 , non magna copia opus esse tertia nihil, ut puto. Quum igitur priores sententiae haud magnam

ad Mersandum vim habere videantur, posterius argumentum, idque gravissimum, manet. E Polybi et Livii testimonio colligitur cacumina tantum non nuda fuisse, sin ulla arbore, et, si quid esset pabuli, id obruisso nives. Livius igitur secum ipse pugnat tum , ubi de milite, , manibus virgulta ac stirpes retinente V, tum vero maxime, ubi de ingenti ignorum strue' loquitur. Ob quam pugnam , superioribus additam , in quibus inde a principio huius libri accuratissimam diligentiam requiris , et ob diversam quoque criptoris Graeci sententiam ille statim reiiciendus videatur, nisi eius et Appiani atque rosii consensio potius eo valent, ut eredas, haec omnia tribuenda esso alii Alpium loco, sive ei, quem Lachmann p. 42 memorat, monti sinnino, qui tamen non idem est, quem Appianus vocat r

citat Mulier R, quiquo mihi verisimilior videtur. Sed

hae a re ut pluribus disputem, nune non requiri arbitror Quod ad auctorem narrationis attinet, ob Appianum, similia tradentem, Fabio eam deberi cem serem, nisi me retineret Fabii mens, quae a mirabilibus tam sui aliona, quam animus Coelii ad haec propensus sui qui oratoriae facultatis studio saepius sortasse historiae dignitatem postposuit R.

1 Cuius eommentatio: Her das meraetren de Altancitatur a Lachm. 31.

55쪽

3ΗQualicumque autem modo via munita sit, Hannibal perrexit ire, et per tres dies continuos nihil adversi ei accidit. Tertio die venit in planum, et amicam Insubrium adiit regionem, postquam, ut Vidimus, per Sulassorum agrum transierat. Quinto mense inde a Carthagine Nova die quinto decimo inde ab adscenso monto Thuate, iter ad finem perductum esse apud plerosque invenio. Copiae, in tabula Laciniensi inscriptae, hae supererant 1R000 Africanorum 8,000 Hispanorum, equitum , 0. Hae enim probabiliter ex veterum scriptorum testimoniis colligi patebit nobis indagantibus, quatenus singuli a se invicem dis

serant.

Ac primum quidem quinque mensium loco sex menses asser Appianus l). Verum hic inveniri non potest, quia nobis deest notitia tum dierum, quos in quaque

urbe transegerit annibal, tum temporis iacturae, proeliis ac viarum dissicultate allatae. Veri autem simile memorare iuvat. Nam comparato Pol cap. 39 numerum stadiorum totius itineris 8400 constar novimus; quae 8400, umor 8 divisa, effolunt 1050 milliaria. Cuiusque diei itineri si 1 milliaria tribuis,

quem numerum medium esse scimus , prodeunt o dies, i. s. duo menses et tertii pars dimidia. Hisco non temere addes totidem dies, quieti proeliis, ceterisque negotiis datos; inde o menses, a Polybio et

56쪽

Livio memorati, atque hi ad ea, quae gesta sunt, suffecisse videntur. Alterum , quod in censum venit, est dierum in Alpibus superandis numerus, de quo certius statuero Polybius et Livius nos sinunt. Nono die in Alpium iugum, perventum erat biduum stativa habita 1ὶ si ponimus eum eluilio σ), non illo dis copias mane huc advenisse, primus quietis dies est ipse nonus. Descendi igitur coeptum est dis undecimo equitatus locum arduum reliquit duodecimo, elephanti abducti sunt dis quinto decimo 3 his quindecim diebus accedunt tres, donec in planum pervenerunt copiae M; hinc summa conficitur I dierum. Ultimum illud triduum, teste Livio, ob lassitudinem post muniendum quieti datum d); quot autem dies tum ante finem

itineris insuper elapsos esse censeat, non dicit. Itaque manifestus in utroque scriptore error cernitur: summam habent quindecim dierum summam duodeviginti tradere debuerant. Quo quidem errore ne eos liberara coneris, gravissima faciunt argumenta. Una enim dissicultatis tollendae ratio esset, finem itineris non adventum in Insubrium campos statuere, sed prope Ariolicam ponere post opus illud laboriosum peractum. Hanc vero rationem quae evertant, sunt Pol cap. 30: I Pol m, M. Liv. XXI, M. 2 Mulier, p. m. 3 Pol. Π, M. Liv. XXI, 37. Duodecimum enim

diem a tris dios, absumptos labore elephantorum traiiciendorum, referre vetat Livius is quatriduum circa rupem

, consumtum.

57쪽

, - παρωρειαν των ' πεων ' e quibus omnibus constat, scriptorem finem eo, quem nos quoque indicavimus, statuere loco. Praeterea ipse cap. 6 demum, et disputatione a nostro argumento aliena interiecta, in primis cap. 60, veluti is, qui pensum absolvit, respicit ad

ea, quae dicta sunt calamitates et iacturas, quas exercitus passus erat, recensot summatim iter exponit. Erecentioribus alii aliter errorem memoratum dissimulare

studuerunt: et ville, omittendo tres dies , impensos in

viam , elephantis muniendam 1 Bdtticher, quietis dies negligendo σ), quem ne si quidem numerum quindecim dierum complero posse credo. Sed quo te cumque verteris, neuter historicus culpa vacat Romani tamen error e maior, quod, si tres dies M, o Polybio sum-t , eius summa duodeviginti dierum adieceris, prodit numerus longius etiam a vero recedens unius et viginti diorum quae tamen computatio, nisi sorte exercitum Artolica Eporediam momento temporis v lasso coniicis, vitari nequit 4 . ariter ignorantiae reus est Orosius, qui hic errorem errori addit biduum enim commorationis in iugo mittens, quatuordecim tantum dierum summam continet o). 1 opus laud. p. 96. 2 P. 260, . a. 3 Vid supra p. 40. εὶ d. Istori I, 69. 5 t. v 14.

58쪽

Progredimur ad militum numerum, quem Hannibalem ad Insubres perduxissa veteres tradunt. Polybius

memorat m,000 peditum, of equitum l); Livius, qui plurimum, ait 100,000 peditum 20, 300 equitum fuisse scribunt; qui minimum 20, inpeditum , Maeis equitum. Tum citat L. Cincii limenti testimonium 48 000 peditum, 10,000 equitum,' addirius,

eodem auctore, post Rhodani transitum G, o hominum amissa esse 2 Orosius haec resert suisse tunc ,, exercitum eius 100,000 peditum et 20, 0 equitum, definiunt V I Eutropius tandem Traditur H -

istum, T elephantos adduxisse. Interea multi Liguores et Galli Hannibali se coniunxerunt M.' as diversas narrationes si inter a conserimus, Polybii

tantum is Cincii sententiam animadversione dignam esse animadvertimus; nam primam, a Livio memor tam opinionem reiiciendam esse, aequo ac rosii mitationem, et equitum mentionem, ab Eutropio inde etiam haustam, vix operae est monoro. Quod ad Cincianum numerum, hunc falsum pronuntiare vetat auctoritas huius historici, optima usi vera narrandi opportunitate, saepiusque a Livio et a Dionysio laudati Q. Quum autem Graece scripserit, non immerito suspio tur Lachmann Livium, ut saepe Polybium, ita hoc loco Cincium male intellexisse, et quae hic de Opi- l O. 6. 2 C. 8. 3 IV, 14. 4 Breviar. III, 8.

6 Krause, it et iram veter Histori Roman 63 sqq. Has laudes probant Niebubr, M. Isteri I, 22 et Lachm. 16.

59쪽

arum numero ad Pyrenaeorum transitum retulisset,

illum ad itineris finem retulisset demus enim I 000 militum et , 0 equitum, annoni in Hispania relictis, supersunt 80,000 peditum et II, equitum;

in memoriam autem revocandum, Polybium numerum equitum non accuratissime tradidisse 1 . Una igitur superest Olybi narratio, quae, ut cum secunda Liviana, ita valde cum superioribus, quae apud utrumque scriptorem legimus, consentit, sicut hae indicat tabula:

remissa ibid. .

70, 0 peditum. 11, 0 equitum.

Itaque coniectura assequi possumus, Hannibalem inter Iberum et Pyrenaeos montes amisisse 20, 0 peditum 2, 0 equitum nam 5 000 peditum 9,000 equitum ad Pyrenaeos pervenerunt. Pol ibid. Eodem modo coniicere licet, eum in itinere ad Rho. danum amisisse 12, 0 peditum et 1, 0 equites. Nam I Pol. III, M. Liv. XXI, 23. Legimus: Ἀ-ε

εἰ περὶ μυριου καὶ δισχίλιουNV peditum vero numero hanc Praepositionem non addidit. Vid infra. De tota re L M. III, 604 66. Liv. XXI, 39, 5, 47. Eutrop. .l. Ceterum in hanc rem inquirens Lachmann perperam incit numerum Livio videri Gallis Liguribusque additis su-Perstructum esse, ostendere conatur. Cl. p. 80, 8 I.

60쪽

38,000 peditum , 0 oquitum a Rhodano ducta Pol. o. 60 .

dimidiam sere partem interiisse ait ol. o. 60).20,000 peditum R000 equitum restant l).

Hoc igitur numero , Carthaginienses, Polybio teste, post multa discrimina magnosque labores, a ducibus Gallis in horum patriam ducti sunt, ibique se aliquamdiu reficere studuerunt M.

ANIM ADVERSIONEM DE HANNIBALI ITINERE UNIVERSE SPECTATO, DEQUE LIVII AP. M.

Ansam totius itineris summatim contemplandi praebet Livius, qui narrationis fine se mirari dicit, ambigi, quanam Alpes transierint Poeni, suaequo de via se tentiae firmandae operam navat. Hanc quoque Livianae descriptionis partem refutare conabor, simulque argumenta quaedam , viam, adhuc expositam, comprobantia, adiicbam Ante tamen argumentorum, quae hoc in primis loco, Polybii fidem probant, haec attingo Polybius erat vir militaris exculti ingenii, optima optimorum virorum institutione usus Romae amicos habuit viros, et in armis et in doctrinis praestantes eo venit non tam diu I CL Sohweigh ad Pol. II, 35. 2 III, 6 60. Dj0jligeo: Corale