Quaestiones criticae de belli Punici secundi parte priori

41쪽

esse monstret, tertium latus montes invios constituere

dicit, duo cetera saram a Rhodanum. Ut situs magis pateat , animadvertit eius similitudinem cum Delta Aegyptiorum , quam a legation ad Ptol maeum Epiphanem cognoverat 1 . Montes illi accessu dissicili, incipientes a parto septentrionali lacus Bourget extenduntur iuxta flumen uishera eis ad urbem Gratianopolin Grenobis D, inde rursus seintentrionem versus usque ad Pont de Beatinovin Idiugum est quasi primus gradus Alpium. Huius Insula incola erant Allobroges. Sed hic rursus Livii locus memoretur: Incolunt, sic ille pergit, propeis Allobroges, gens iam inde nulla Gallica gente opibus, aut fama inferior.' Nostra, inquis, quid scire refert, quinam prope incolant, quum sciendum sit, qui in mi σου habitent. Num sic Romanus scripserit, ut certius indicaret, Hannibalem non ulterius quam ad

Isara et Rhodani confluentem suum cursum persequutum esse σὶ nescio id tamen salsum esse, infra patebit.

Apud hos Allobroges, quos in Insula habitasse constat, regni certamine ambigebant duo fratres; annibal, a maiore accitus 3 , minorem eiecit, multisque 1 Pol. III, 49.

2 Quas est opinio docti Letronne, o a de Savans, Ianu. 18ls, propter Polybi verba: rivi πρὁ την Νῆσοι et, πρὸς ην ἀφικὁμενος. irum sane, eum non Porro egisse: καταλαβων ἐν αὐτν,' quae aeque ac priora de duo cum toto exercitu accipietida sunt. Nec Hannibal alioqui iter I 4 stadiorum iuxta Rhodanum mensus esse , sed ortasse non ultra Θ.

3 Polybium secutus sic opinatur quoque Arnold III, 83; contrarium tuetur Botticher 253.

42쪽

auxiliis ob id beneficium ab illo est adiutus quid, quod

ad ipsas Alpium radices eo cum militibus comitu usus est Do Livii sententia Carthaginiensium dux arbiter ab utraque factione creatus est. Sed praeter multa vitia, quae in hoc cupit observavimus et porro observabimus, ipse modus , quo haec o Polybio l hausit, eius negligentiam arguit. Etenim omisit illum maioris fratrum comitatum , rem maximi momcnti, quum tamen assirmet, cum bona pace incolentium ad Alpes venisse Poenos 2). sterum apud eum idem est annibalis in lito illa iudicium. Hoc θrtamine ad finem perducto ulterius progressus est exorcitus, etsi iam antea, ut litem dirimeret, ad praecipuam regionis huius urbem

processisse ducem , statuere nocesse sit. Hanc eo tem

pore fuisse Vi0nnam Allobrogum Vienne probatur Strabonis et Ptolemaei consensu 3), tum ii eius munito. annibalem hic fuisso docemur clipeo a gente , in vicinia huius urbis invento 43. Quae omnia luculenter etiam indicant, Carthaginienses non ad Isaram substitisse 5 , sed nunc demum a Rhodani cursu abiisse, et viam capicntes, a Vienna per Bergusium Bourguiti ad Augustam Allobrogum Aoustein prope quam iterum ad Rhodanum accesserunt, ad Elannam Henne contendisse G). Sentetitiam multa firmant

43쪽

facientem , memoraverimus , attondemus 'A- 3M OUM

, πιαδίους, Ἀψξατο - - πρὸς - Aλπεις αναβολενς 1 VIn nota ad h. l. Schwoighaeuserus, ubi pluribus contendit Isaram hic ποταμὸν intelligendum esse, tandem, Pol. c. 3 iterum collato, de sua ipse opinione se dubitare dicit, et Casaubono paene assentitur, Rhodanum hic innui assirmanti. Illius autem capitis locus, qui Schweighaeuserum a priore sententia prope abduxit, sic se

is stadia scit. .' Verba igitur in priore sententia: παρα - ποταμν' iis locis adscribenda videntur, in quibus Polybius 2 res satis notas esse iudicavit, easque propterea non accuratissime descripsit. Illa vero argumenta, viam, quam dixi, comprobantia, sunt haec quum Polybius o. 47 Rhodani cursum describat ne memoret anfractum huiusce fluvii prope Lugdunum, credas, eum uno igno rasse p); ipsum enim copias emensas esse ille, multis contrarium probantibus, statuere vix potuit. Porro, cur agmini tantus circuitus placuisset, quod, ut vidimus , Viennae adesse, non autem Lugduni, deberet, optimisque, quippe indigenis, uteretur ducibus His si addamus, viam, a confluente Rho- i III, 60.

2 , , Singulari quodam consilio usus, locorum nomina re licuit.' Lachm. 3. L. Niebutir, d. eis Mi. Mult. in exordio 22. 23 34. a Cl. illi. 40 et Bott. 254 N. I.

44쪽

dani atque Isarae ad Viennam, indeque tannam esses milliariorum sivo 77 stadiorum , et cum superiore a Nooemaure hunc numerum sere 1400 stadia complere, illud verum iter esse, nemo, me 1udico, infitias ibit. Sed videndum etiam, quid tradat Livius o Sedatis cer- taminibus Allobrogum, quum iam Alpes peteret, Hano nibal non recta regione iter instituit sed ad laevam in ,, Tricastinos flexit inde per extremam oram ocontio-o rum agri tetendit in ricorios haud usquam impe- ,, dita via, priusquam ad Druentiam flumen pervenit. Sequitur deinde descriptio huius fluminis I . Atqui, quum initio saltem adversa Isara agmen prosectum esse existimet, non ad laevam illud Tricastinos habuit hos enim, quippe incolentes prope Augustam S. Paul troia e

leatiae , in primo itinere post Rhodanum traiectum pererat. Itaque error, quem notavit et ville, revera est causam eius suspicatus est nonnemo Verborum transpositionem, posteriore tempore actam 2 . Verum sequentia quoquo non habeo, quomodo explicem cuiusnam utilitatis primum illud iter ad Is ram suisset, si postea fere ad eundem locum redii

sent, certe magnam eius partem iterum emensi essent

Nam solummodo Allobrogum gratia Hannibalem id facturum suisse, si vel maximo de eorum litibus sando

2 Si enim verba ad laevam in Trieastinos fleetit

secundae huius capitis sententias, inseras post , , nil versa ripa Rhodani,' dissicultatem illam sublatam esse dixerunt. Aliorum opinionem, qua ad aream non Hannibali, sed Italis cogitetur, nullo modo probo. s. Alsohetilii ad Liv. I. I.

45쪽

audivisset, a sana ration abhorret. Praeterea, mnit illo ad Druentiam nimirum ad eam partem , quae est prope sontes a veroras hac parto non valent quae scriptor huic tribuit eum ibi aquae vim ingentem vehere, transitum dissicilem esse I). In tales dissicultates, si Livium sequimur, nos incidere necesse est hucusque tamen eius narrationem tantum per so inspeximus Crescunt autem has dissicultates, ita ut ex iis prorsus te expedire nequeas, eo collato cum scriptore Graeco. Hic digeri agmen παρα τὸν ποταμῶν Rhodanum ivisse indicaverat illo contra, id fluvium ad Isaram deseruisse scribit hic, annibalem ducibus il brogum usum esse, eorumque regionem transiisse ille per Vocontiorum agrum eum ductum esse tradit. Sed, quod gravissimum est, etsi Livius plane aliud iter memoret, nihilominus regioni eandem indolem tribuit atque Polybius terras, a se indicatas id ita esse docent verba campostri itinere' et se cum bona pa- incolentium.' At vero quum maxima pars Allobrogum regionis montibus careat, mentionemque ducum Polybius secisset, optime eius intelligimus: ,ασφαλη λυδον; ' non autem Livium intelligimus, qui hanc

mentionem omisit, et Poenos iam in mediis Alpibus prope Alpem Cottiam Montien/-H, unum e centri iugis , esse scribit. Tandem, in sequentibus, indo medio cap. 32, Polybi filum eodem loco, quo id dimiserat, iterum suscipit, eademque narrat, eti-

46쪽

amsi pars Alpium , quo uterque exercitum deduxerat , toto coelo disserat. Hic igitur apparet illa κρυτια, qua saepe Livius variorum sententias permiscuit licet Polybium non in omnibus so- quatur , tamen peculiaria ex eo haurit 1 . Trans

Red Hannibalis tor porro persequamur. Fratrum maior eum comitatus est ad fines regni sui; reliquit, ut suspicamur, prope Augustam Allobrogum Aouste , nam legimus comitatum Oenis assuisse usquo ad Alpium radices et substitisse intra , τα επιπεδα. V agitum ceterosque tunc munere suo de integro lanctos esse putem. Hi itaque duxerunt eum, ut vidimus, indo ab tantia ad iugum Thuutem Mont dumat 3ὶ Mox autem apparuit, molestam esse absentium egregiorum, qui Carthaginiensibus huc mus i CL Lachm et alibi et p. I. a III, 47. 3 Do ipso, quo Hannibal transierit, iugo videbimus infra. Dissiligo by Ooste

47쪽

fuerant, ducum quo magis enim progrediebantur, eo magis potebantur dolis, insidiis, proeliis. am- primum exercitus vix in montem erigi coeptus , loca, sibi transeunda, occupata vidit ab alia Allobrogum stirpe ' Hic statim animadvertimus discrimen quoddam inter ambos scriptores Polybius haud cunctantor barbaros hos Allobroges vocat, et manifesto innuit, varias stirpes huius gentis fuisse, maximam oro eam, qua lite illa in duas factiones divisa eratu legi

νcu 13. In re do fratribus certantibus os dicit: in ρ τῆς βασιλειας στασιαζοντα Ny quae verba maiorem dignitato indicare videntur. Livius ver eos appellat Gallos, postea montanos Congruere varia haec nomina ita possunt, si statuamus: Gallas nom sensuisse, omnibus stirpibus barbarorum commune P lybius itaque nomen peculiare, Livius contra gen res adhibuit; posteaque, ubi idem facere voluit, eos montanos, ratione locorum naturae, dixit. Cetorum Livius oliqua o Polybio sumsit, ρ reticuit primam aequo arte pugnatum , pugnam utrique parti noxiam. Praecedit otiam apud eum immanis frigoris narratio, quae alibi haud obvia et iam a Melvillio R, Niebuhrio 4 aliisque in dubium vocata, silentio prae- i III, 60.

2 III, 40. Liv. de his Agens iam inde nulla Gallica, gente opibus aut fama inscrior. a Milli Ilo. 4 Ed Zeiss. p. 224 Escis et grobe Irrilium , men n, einig Sehriststelle Hannibal uber ungeheuremisseide gehen

is lassen.

48쪽

termitti potest. Finis autem certaminis inter All broges et Poenos hic suit, ut hi oppidum siva castollum illorum cum vicis nonnullis caperent. De huius

situ variae prolatae sunt coniecturae, omnes verisimiles, quippe non magno loci ambitu conclusae. Mihi tamen videtur duabus firmum praesidium esse. ltori, quae est eorum, qui Allobrogibus his caput o urguet tribuunt, avet exigua loci distantia intor hoc oppidum et montem Thuatem alteri, quam tuentur ii, qui Lemincum Chambery caput esse opinantur, ave situs in regione secunda ac suavi, sed quum huic opinioni adversetur, quotidio Allobrogos ab urbe illa ad montes venisse,

noctuque ad eam recessisse, prior coniectura verisimilior videtur. Hannibal, ad duos tresve dies pecoris et frumenti copia potitus, hoc insuper impetravit, ut, terrore accolis iniecto, aliquantum viae sine metu pedificere posset. Post unius diei quietem castra movit. Iter ulterius monstrat natura ipsa ducit enim per Le- mincum Chambem ad Monimesilan inde iuxta Isaram versus eius sontes. Ipse Polybius id quoque intellexisse videtur, ut ex brevi eius descriptione Moero licet Davia, ducente ad Montem Cenis, sermo esse nequit, quo niam Strabo in enumeratione quatuor per Alpes viarum,

Sed iterum ingens periculum Hannibali instabat. Quarto post quietem die venerunt ad eum alius gentis legati, pacis signa serentes. Verum mox cognita sunt eorum consilia perniciosa. Undique ceteri accolas, ex insidiis coorti, aggressi Carthaginienses, qui in convalle erant, i mull. 70, 7 I.

49쪽

magnum iis damnum attulerunt. Hannibal, ab altera copiarum parte hostibus seiunctus, cum dimidia earum parte pernoctavit. Postero die Pocni, e convallo egressi, segnius intercursantibus barbaris, iuncti sunt,

et levior tantum impetu interdum petiti, nono die in Alpium iugum venerunt 1 . Horum amicitiae specie decipientium, nomen videtur suisse Centrones, qui habitabant in convalle, quas inde a vico Ad Publicanos Confans ad Alpem Graiam extenditur, hodieque Tarentatae dicitur 23. Narratio amborum scriptorum hic plane consentit, quae consensio illud profecto confirmat, quod supra diximus, Livium inde ab ipso adscensu iterum Polybi descriptionem vertere coepisse. operam perdero mihi viderer, si haec, quas a Polybio

Livius mutuatus est, ad eum Alpium tractum referre vellem, quo secundum huius mentem exercitus pervenerat, nimirum ad regionem Alpi Cottiae circumiacentem 33. Unum tamen argumentum, ex experientia

eorum, qui haec loca ipsi viderunt, haustum, addere libet, quo magis pateat, iter a nobis recte expositum esse regionis huius, Tarentatae, sortilitatem. Id non leve pondus addit iis, quae iam dicta sunt alioqui quonam modo se tot dies se aluissent milite. Distantia inde a Bourguet ad radices iugi, quo perventum erat, est milliariorum , quae, quum 6 dierum iteresset, 13 cuique diei essiciunt milliaria sane non nimis longum iter Poenis, qui iam initio expeditionis 15 milliaria consecerant. I Pol. III, 2, 53. aiv. XXI, 34, 35. 2 Bottich. 256, . . ah tute hoc ox ulteri libro II sqq.

50쪽

Dietis de proxima itineris parte hoc addendum. Legimus apud Polybium, Hannibalem noctem illam, quum in saltu degeret, transegisse , , περ τι λευκοπορον χυ- ρον 1 .' Ipsa verba attuli, quoniam recentiorum opiniones de momento huius rupis ad veram viam definiendam diversas esse video; aliis non magni facientibus, quod alii praecipuum censen argumentum, nimirum, rupem illam hodie ab incolis ista oche blaneia Vvocari, ob situm autem egregium praebere praesudium hae via incedentibus 2 . Niebuhrius merito, moiudice, magnam vim ceteris argumentis addere arbitratur illam rupem, quin eam solam sussicero ad iter indicandum 3 . Fine mensis Octobris pervenerant Poeni ad iugum Alpium, Alpem Graiam montem minorem S. Hemardix M. Addit Livius ope invia pleraque et erro res, quos aut ducentium fraus, aut, ubi fides iis non ,, esset, temere initae valles a coniectantibus iter, facimo bant o).'' aeo , non e Polybio ducta , sed temere, ut videtur, a Romano scripta, aliis ipsius verbis opposita sunt, e quibus patet Hannibalem Gallis ducibus iisum esse R et fidem iis habuisse, quum dissimitate quadam superveniente, eos praemiserit 7 . N i III, 53. 2 Botiieh. 257 N. Mult. 70, 80. 3 Ed Zeim, 22, 23 is Polybius an ossentar

etiam seq.

4 De die os ander p. 152. Niebuhrius: in den letetis Tagen es December. V d. Zellas, p. 224. Sed in Edit Isteri II, 7 haec merito correcta sunt.