장음표시 사용
221쪽
i3o D I s Q U I s I T I Oeem vulgo Latini inmarisum dicunt , de Graeco verae- rem . rem ab ita pene ereatione fua petierat , sed ego magnitudine laboris , di difficultate operis , rerumque magnarum pondere perterritur, tergiversa
har . Tandem recepi, promi que invitus, ct quasi coactus, quod opus gratia Dei absolutum jam mihi ferme es ; tertium enim O decimum librum, qui ct ultimures, hodie incarsi. Nee Ptolemaeum modo novem men-
Atim spatio traduxi,sed quum nihil rectescriptum in
expositione tantarum rerum invenerim , hanc quoque
operam simul, laboremque subii , commentariosque confeci , quibus ut spero, orisium scientia penitur obstrusa in lucem facili veniet. Data est han epistola
Romae , Nonis Decembris , at sine anni nota , sed sorte est Christi annus I 3 i. Haud aequum iudicium tamen de Almagesti versione tulit Nicolaus Perottus a . Miror etiam, cur Andreas TrapeZuntii filius in nuncupatoria epistola ad Sixtum iv. Romanum Pontificem, deversione Almagesti, silentio pranereat, eam Nicolai v. julla suisse elaboratam. Platonis librum de legibus primum M uso Pontilici dedicavit ut Besesarionis Cardinalis libri te in eundem Trapezuntium nos docent, ubi in ea quoque versione multa peccasse animadvertit Belsarion. At mox Reipublicae Venetae eundem librum c. A.D. I SI. nuncupavit,qua de re Cardinalis Quirinus in Diatriba ad Francisci Barbari epistolas in. Uertit prieterea, eodem Pontifice hortante, plerasilue m. Chrysios mi nimirum Homilias Lxxxi. in Mitthaeum, praeclarum siquidem Chrysbstomi Codicem ex Graecia in Italiam una cum aliis Codicibus invexerat e , quem Latinae redditum Pontifici obtulerat . Ilis
vid. Mutium , ut supra. t 3. a.
222쪽
adde Orationes duas Gregorii Nazianaem de laudibus S. Athanassi Alexandrini Episcopi, & S. Baslii , quarum etiam Versi mena, praemissa nuncupatoria epistola a), Ni lao Pontii fici dedicavit. ob Latinam quorundam Graecorum Codicum interpretationem magni fit Trapezuntius a Francisco Barbaro b): Tu , inquit , Barbarus , ut de reliquis nunc taceam, Gregorium Ndissenum, tu ChrUosomum tu ortuum , tu Platonem, Arporalemque , tu Ptolemaeum , unicum curii δε rum uespectatorem, ex Graecia eum tanta copis, et gantiaque in Italiam deduxisti, ut in illis ornandis, magna quoque ornomenta juscepisse videaris . Tanti porro apud Pontificem fuit ea Chryrostonii translatio, ut si vera idem Trapezuntim te tradit: nemini unquam, nee Chrmo timum , nee aliud a me Sanctitati tuae δε- diectum, tradere transcribendum voluerit. Varios donique Aristotelis libros vertit , puta de Anima , P μο-rum de Generatione θ' corruptione, de Animalibus, Problematum, quorum aliquos Meolao Pontifici inseri st. Hue sorte spectat Manetius ι , ubi de translationibus Latinis Graecorum Scriptorum , Meuao Pontifice cinrante , meminit, qui inter caetera tae hset: Plura insu
per , inquit, egregia Platonis , Arsotelis ; Theophrasti
celebratorum Philosophorum opera , in Latinum Poni ex verti ferit. Platonis celeberrimum illud Politicae suae, vel de Republica volumen , ct alterum de L gibus praeclarissimum: multa Ari telis ut riseri ra , Anal ica , m cs , HGlemata , magna Moralia, tvvsica , ac plure1 Rbetoricorum ,-x Ix. tuos celebratos de Animalibus libros tune primum Graecarum litterarum expertes ) conspexerunt. Idem mox: An dis
223쪽
de Theologἰs inaresque Codiribus diremur Z Nonne prae Harum illud de Praeparatione Epangeliea Eusebii C. fariens; xiv. IUris Glinctum volumen , ae plurimac ne omnium particularem mentiorum faciamus Dio v I Areopagitae, magni Bassii , Gregorii Naaiana
tate e Graea in Latinam linguam probe, Melicer , aseque elegonter conversa fuse , non ignoramus t Vides in hac translationum recentione magnam sibi partem Trapezuntium vindicare. At , si verum a mus , vir fuit Trapezuntius in iras , &smultates pronus , natura quo rutus, inconstans, & procax; quare sponte se a Pontificia aula aiaticavit , & Neapolim ad AIsbo um regem anno Christi a s 3. convolavit. Romam demum rediit ,
ubi decessit. Noa isitur de Mesai Pontifieis illiberalitate, sed de se ipsis iure conqueri potuit. Multi autem de variis ejus fortunae casibus scripserunt , ac prasinim Ieo Auarius in Diatriba de Georgiis a , ubi & de ejus Latinis versionibus sernionem inflauit ,& quid in his la de , quidve reprehensione dignum sit , docet.
Iohannes cognomento Tortellius , patria Areti-z fini. Nidoro , ob praeclaralia doctrinam inter Apostolicos Cubie Pontifiei nu u- larios, Subdiaconos, ac Secretarios a Messo Pontifice . s. ἡῖ , adscitus est; quem etiam, ut Eneas Sylvius b) narrat, dicis . Intimarum curarum , concitorum participem, & sacrorum studiorum adminiculatorem ubi delegit. Gramma-
. ticas Institutiones is Bipsit , quibus hic est titulus: Com- mentariorum de orthographia dictionum e Graecis tractorum Uur, ac Messo Pontifici te) dedicavit , pr diitque primum Venetiis ann. I II. De eo summa cum laude Laurentius talis Presatione in libros Elegantia
224쪽
DIS I S I T I o. I 83 min. Fuit autem Torteuius Pontifici initae carus, atque Bibliothecie, quae post nodum Uaticina dicta est, Pries cturam primus ab eodem Messo Pontifice accepit. Rem
testatur Philelphus in epistola sa) ad Leodrisium Cri I
Ium , conquestus simul, eam Bibliothecam vitio superio rum temporum magna ex parte exitiustam suisse. Post Tortetuum locus Messo Perotto dandus nobis videtur, qui, Pontifice flagitante, Aldinum Latine vertit. Libri primi translationem ann. I S a. perfecit, eamque ad Pontificem misit, qui litteris ei die xxv I II. Augusti ejusdem anni datis, gratias agit, eumque laudat , & hortatur ad opus absuvendum , eundemque librum a vertice ad calcem se legisse monet. Tertius liber per eundem translatus, anno Christi I 33. ad Pontificem pervenit. Ea de re Perottus epistolam, Bononiae die x I i I. Novembriss y vi. I 33. datam D.To
rellio Aretino Subdiacono Apostolico scripsit, qua sDiscat, se Pol ium jam a mense Septembris absblvisse . Pontifex vero hujusliodi vertione ad se perlata, Aposto Ii eis litteris diei tertiae Ianuaria anni I s . Perotto re scripsit, gratum id sibi fuisse, ae quid sentiret, ex Ioha ne Areuno plenius intellecturum . Extant hae litterae in calce Codicis Vaticani e), in quo Latina Polybii verso per Nicolaum Perottum continetur, quas quidem epistolas post hanc Disquisitionem edendas duximus. Uertit etiam Perottus in Latinam linguam Epicteti Enchiridium, quam versionem Messo Pontifici nuncupavit . Habetur haec interpretatio in Codice Vaticano io, &post nuncupatoriam haec verba leguntur: Nicolai Peroseti Poetae Laureati in Epicteti Philosophi Enchiridium, a se e Graeco in Latinum translatum Praefatio finit.
laimi Perottum Nieolai Potitae. eis hortatu a quo laudat .
vide in fine Adipend. curnent. n. II. III.
225쪽
184 D I s I s I T I O. . Nihil vero de hujusmodi Perotti versione apud Fabricium in Bibliotheca a Graeca, ubi primm Epicteti Latinus interpres Ange Politianus memoratur . plurum etiam
Philosi,phum in Physica Aristotelis idem Perottus, litte ris B. Torteluo Aretino Pridie Kal. Decembris an. I SO. datis , , se absolvisse scribit, & rogat, si P tisci videbitur, ut Tatianum mittat, quem Latinum facere meditabatur . Hactenus incompertum erat, MNI eium a Perotto in Latinam linguam suisse translatum. Fabricius e , Grace primum Simplicium post Aldi obitum a Francisco Asulano Venetiis an . I 326., dein de Latine versum a Lucilio Phualethaeo a . II S. In net; Tatianum quoque Graece primum a Conrado Gesinem an . II 36. vulgatum, deinde Latine an. ISSI., eodem Gesnero interprete prodiisse.
Perotto succedat Laurentius Ralla , origine Plarentio Valla ta- eentinus, civitate autem Romanus, ut praesert adnota-x nς Vςrsi P-- tiuncula D. Andreae merini Ahbasis in Codice Vati-nificentia. callo e J, quam in Appendice exhibemus. Haua ut ibi Append. m .iv. est , quum aliquandiu Neapoli apud Alphonsium regem
filiiset, Romam ad Nicolaum venit, a quo ob Elegan tiarum opus liberaliter est exceptus, & inter Apostolicos Scriptores adnumeratus. Et vero in iisdem Elegantiarum libris, Johanni Aretino inscriptis , mirum in modum Pontifex laudatur. Paeuli genus videretur, si ejus verba praeterirem : Ego, inquit, Nicolaum v. cum propter alia summum hominem judico, tum vero propter id quod Mn tantum cultor es sapientiae, sed plurimor cultores efficit, haud injuria comparandus choro -- forum , si quae unquam Musae extiterunt, quae θρώ- pere
226쪽
pere ipse omnia. nobis ad eas endam omnem γὰ-pientiam auctores esse creduntur. Hujus igitur Ponti cis hortatu Thucydidem Latinum secit. In Vaticinis pluteis asservatur codex membranaceus ta), cujus initio haec liabetur epigraphe: Laurentii Hallensis e Graeco in Latinum translatio Thuodidis ad Sancti iam Dominum nostrum Nicolaum Papam Iuintum. In fine vero haec leguntur: Octavus ct idem ultimus Thuo Bis liber sinit. MAIesimo coeαII. Domini Nicolai Papae m/uti anno sexto . Aureis nummis quingentis sua ipsius Pontificis manu ob hujusnodi translationem donatus es Id
testatur ipsemet Valla b) his verbis : Certe summus Pontifex , cui archetapon defensionis meae osendi, ide ni iam quod Henetiis perlatum es, simul ac perlegit , quingentis me Papalibus aureis sua manu donavit, ob absolutum quidem a me raue idem: quasi inter me, O
te ggium scilicet ) sententiam ferret. Aggressus est
etiam Herodotι Latinam versionem , quam licet Nicolao Pont. superstite, non absolverit,ut habet memoratus Uigerinus Abbas, ita tamen gratum animum erga eundem Pomtificem praetulit, ut ejus nomini eam inscribere voluerit. Superest adhuc in Vaticana Bibliotheca hujus translationis exemplar, in duo membranacea volumina dissertitum, quorum alterum eo hoc lemma initio habet: ΗΘ-rodoti liber primus, qui inferibitur Thalia Divo AEneae Pio II. Pont. Max. Ostimoque per Laurentium Halum Romanum oratorem per Ium e Graeco in Latinum ver fui. Ad calcem vero calligraphus haec adnotavit : Finit Herodotus Divo A eae Pio Secundo Senensi Pont. Max. Optimoque e Graeco in Latinum per Laurentium talia Hetorem franslatus: fuem nemo Pontificum, neque risurgesis, tam bello, fusm psce, προ- gloria , D
227쪽
IX. Strabonis Ge graphia per Gaa
sitia , prudentia, eloquentia ,stconsilio supergressur
es, ut suae aliorum scripturae testantur plurimae. Deo laus. Lege feliciter. Alterum ιτ volumen exorditur ita : Laurentii Vallensis conpersio e Graeco μυ- doli Halicarnassi. Gio incipit. In fine legitur adnotatiuncula Jo. Andreae Abbatis Vigerint, de qua supra meminimus; ubi monetur, Valla Callisti ii I. Pontificatu vita stincto, Herodoti opus sine Praefatione ex ejus a chetypis descriptum prodiisse; voluisse tamen Halum, ut
Pontifici inscriberetur. Libros praeterea Antidotorum in Poggium Ariolao Pontifici talia nuncupavit, quanquam mallem, alio calamum vertisset . Dolendum sane, quod illius aetatis didascali, incompositis, & inemendatis moribus, nimio aestu, nimioque impetu, studiorum ne dixerim aemulatione, an genio malo, famosis
identidem Libellis, iniuriis, jurgiis ,& conviciis resertis,
sese invicem lacesserent, ac proscinderent. Hinc legas dissidia, simultatesque exortas inter talum 8c Poratum, Guarinum, Philelphum, Georgium Trapezuntium, Baditholomaeum Facium, & alios. Laesie quoque catholicae fidei talia est accusatus. At litterariis hujusmodi concertationibus sedandis plurimum auctoritate & sapientia proesuit Franciscus Barbarus ordinis vir, idemque doctrina clarissimus, cui permolesta, & liberali homine in
digna haec iurgia videbantur , ut jam late Cardinalis Quirinus b) praenotavit.
Guarino Heronens celebri illius temporis Grammatico , & Gregorio Tifereati, Strabonis Geographiam Latine vertendi munus Pontifex imposuit. Guarinus quidem eam librorum partem, quae ad Europam pertinet, Gregorius vero Asiam, & Africam vertisse traditur . I
228쪽
hannes Andreas Episcopus Aleriensis, dum Pauli i I.
auspiciis Strabonis editionem pararet, in nuncupatoria ad eundem Paulum Pontificem epistola a narrat, Guarino, & Gregorio provinciam Strabonis transferendi a M-colao v. , quem paullo ante,Pontificum Maximorum splendorem appellat, fuisse demandatam ; hujus translationis exemplaria se in manibus sumpsisse : ex Gregorii arche
typis Assum, & Ayrieam describi secisse: Guarini vero
Europa perlecta, multa quae in ea deerant fragmenta , amicorum ope addi curasse , qua in re usum se Theodori Gazae, Andronici, O Lampi Biragi os era. -tumvis licet decem tantummodo Strabonis libri a Guarino Latine jussu Meolai versi fuerint, omnes domum libri xvu. ejusdem Strabonis ab eo Latini facti sunt, ut ex fide duorum codicum ostendit V.C. Scipio Mashe-juis A , quorum alter ipsius Guarini manu exaratus, habA libri xvii. versionem anno Claristi I 38. tertio Idus Iuliar, Ferrariae abQlutam suisse ; ac Iacobus Antonius Marcellus in nuncupatoria eidem praefixa epistola Renato Siciliae regi, testatur, se potissimum hortante, Guarinum post Nicolai Pontificis obitum , extremam manum reliquis libris impositisse. Inter Vaticanos codices asservatur Strabonis codex e) cum nuncupatoria epistola , licet ejus nomen hujus epistolae initio praetereatur. Incipit a verbis: Morem tuum. Deinde liquitur alia dedicatio, quae Guarini est, cujus exordium : Duarum plerumque. Sequitur tertia, cujus initium : Heteres tui, & inscribitur Iacobo Antonio Mareello , de cujus bellicis laudibus multa a Guarino comm
morantur. In nimcia Itoria. Renato regi, ut jam monuit
Mashous, praeter amplissimas Nicolai Pontificis laudes A a a ob
229쪽
ob rem litterariam , ac Bibliothecam Uaticanam studiam , Strabonis opus , quod penes I dorum Cardinalem Ruth num jacebat, vertendi onus ab eodem Pontifice Guarino impositum Marcellus narrat; quum vero vix aliquibus a Guarino translatis, memoratus Pontifex obiisset , idem Marcellus ait, se i minem rogasse , ut opus perficeret, quod tandem fecit, ac eidem Marcello inscripsit. Quae secundo loco dedicatoria ponitur, Guarini est ad Nyco- Dum v. , quae tertio, ejusdem ad Iacobum Antonium Marcellum. Post librum x. tamen, ad initium libri x I. pag. 2O8. appositus est hic titulus: Geographiae Strabonis a Gregorio Tiphernio translatae liber undecimus incipit . Ad huius eodicis calcem lue adnotata invenimus: Geographiae Strabonis ex archeirpis igssus translatoris fummis laboribus, ae diligentia emendatae sinis. Deo laus. Pohannes Andreas Episcopus Acesensit recognovit , ae attenti ne emendavit i 62. die secunda Maii
in domo Reverendi ini Domini mei Domini Meuai de Cusea S. Petri ad vincula presisteri Cardinalis diebus cxviIM. Iobannes Andreas Episcopus Aerien i , qui opus emendavit, ni fallor, alius non est a Iobanne Andrea Episcopo Aleriensi, quanquam de eo nihil apud Ugliellum in Episcopis Acciensibus . Titulus libro xl. praefixus aliquid turbat ; at litem dirimit Guarini aut graphum a Maphe, memoratum, & quae Marcellus in
nuncupatoria aes Mnatum regem enarrat. Quandonam
hujus versionis provinciam Guarinus acceperit, discimus ex ipsius Guarini ad Io: Tortinium epistolis, quarum archetypa in Vaticanis pluteis habentur. In epistola, quae Ferrariae die x II. Septembris . a an. I 33. data est, aliquot quaterniones Strabonis Latine redditos Tortetuo mittit, & quartum serme librum se absolvisse significat. Alia eidem, Ferrariae die xv III .Februarii b) an. I S scripta,
230쪽
scripta, totam Galliam se absi,isisse, jamque Italiam imgressum , de aggressunt fuisse monet. Vivo itaque Nieο- Do v. decem selummodo Strabonis libros Guarinus vertit , 'cujus versionis exemplar cum Guarini ejusdem nun cupatoria Nicolao v. cruae incipit: Duarum plerumque,
Biblimiteca Vaticana ca) servat. Aliud item exemplar, alibro undecimo ad insequentes, Gregorio Tifernare interprete, ut in titulo praefiertur, iidem Vaticani plutei b
exhibent. Ad calcem calligraphi nomen adnotatur: Finis Geographiae Strabonis. Antonius de Sartianoscripsit die xxviii. Ianuarii . Anno Domini MCCCCLx I. Quum igitur in Bibliothecam Uaticanam omnium Strabonis librorum per Guarinum translatio invecta non fuisset, &ipsius Guarini autographum publici juris factum non esset, Iohannes Andreas tum Aeetensii Episcopus , ad
fidem translationis, tam arini, quum Gregorii Tifernatis, opus amicorum ope recc Ovit & emendavit; ac postea Pauli iΙ. auspiciis c. A. D. I 7o. Romae edidit.
Id item quum incompertum Conrado Heresbaebio e esset, non ab uno Guarino omnes Strabonis libros converses esse, in Praefatione ad Strabonem abs se Hiburgiian. I S 2 3. editum, contendit; sed posteriores libros Theodori Gazae interpretationem redolere ; nec deesse, qui asserant, posteriorum librorum Gregorium Tifernatem interpretem esse. Hinc Matthias Palmerius in Chronico ad an. I S . haec adnotavit: Gregorius Tifernas utriusque linguae facundus interpres habitus, egregium Strabonis volumen a se Latinu actum Pontifici offert. Idem vero Gregorius Tifernas libros quatuor Di nis Prusitensiis de Regno Latinos secit, atque Nycolao