장음표시 사용
231쪽
nuncupavit , ut ex prooemio Vaticano codici γ) praemis.
Q patet , ubi haec leguntur: Inter omnes rerum Seriptores, NICOLAE V. PONT. MAX. qui jussu tuo in Romanu emonem vertuntur, nullum ego Principi nee aptiorem, nec magis necessarium puto , quam Dionem
hune Prusensem , quem ego nuper interpretatus sum ;fcribit enim de Regno, ides de rebus iis , quae ad Principem instituendumpertinent. Ad calcem codicis haec habentur: Dionis de Regno ad Divum Nicolaum v. Pont. Max. a Gregorio Tifernio libri IIII. translati iunt. De hae Gregorii versione nihil Fabricius b) , ubi de Dionis Prusaeensis translationibus sermonem habet.
D. AFFiani ta- Inter Graecorum Historicorum interpretes, qui Me tina interpreta- lai Pontificis suasu, ac praemiis ad hujusliodi translationes conficiendas excitati sunt , Petrus Candidus Decembriuscembrium. adnumeratur. Mediolano adversa fortuna usus ob intest,
nas Mediolanensium discordias abiit , ac Romam se Candidus recepit. Hujusnodi consilium datis ad eum litteris collaudavit Francistus Barbarus e),eique gratulatu quod ad Meolaum Summum Ponti em se contulerit: quinquum ipse virtute fortuna excellat , ct bonis doctis viris quodammodo non minus sapere possic , suom
velit , ut pero, pro sua laude gloria, ita propitiui
erit assiciis rebus tuis, ut omnes inlinigant , licet res humanae mille casibus subjectae sint , vivo tamen NICOLAo , mmae honores sapientibus viris deesse non posse. Romae igitur Candidus conquiescens , & a Pontifice benigne habitus,, nititui Alexandrini Latinam interpretationem aggressus est, qua de re per litteras Barbarum certiorem fecit. In pluteis Vaticanae Bibliothecaeca Gq. Vat. 3o86. l es Ord. Quirin. in diatrib. ad b) Biblioth. Glaee. tom. III. l epist. Franeisei mrbari pag. cδ. pag. 3os. dc seq. do Ibid. pag. ea I.
232쪽
eae e) hujus translationis apographum in codice membranaceo asservatur, cujus initio legitur: P. Candidi in I bros Appiani Alexandrini ad Nicolaum v. Summum Pontificem Praefatio incipit. In fine codicis : Explicit Didae insoriar liber. Laus immortali Deo tibi Nicolae Iuinte Pont. Max. cujus nomine universum
Appiani opus inscriptum, perfectumque legitur . Ex his liquido intelligitur, integrum Appiani opus, Nycolai v. auspiciis, Latinum per eundem factum fuisse. At idem Candidus post Nicolai fata, quum Neapolim ad Alphon m regem se recepisset, eidem Appiani libros de bellis civilibus in Latinum translatos dedicavit a), & in nuncupatoria epistola, ita regem alloquitur : Nam quum priores inquit, Aniani libros, Lybicum, orium, Parthicum, ct Mithridaticum Nic
LAO Qui NTO Summo Pontifici, dum in humanis ageret, e Graeco transtulissem, reliquos civilium belurum e-mentarios , quae Senatur P. QUR. invicem gessit, nondum editos, aut mector a me, ad quem potius mitterem, quam ad te inpicti me Princeps.Hispaniae pariter Italiae nosse decus , ct qui non minus optim rum artium diis O litteris, quam armis incolus esct memorandus Z Ita legitur in Praesitione, seu nuncupatoria epistola praefixa editioni Appiani , Mandianian. I 9S. excuis . Forte , Nicolao Pontifice in vivis agente, totum Opus non perpolivit aut id praetexuit, ut benevolentiam Alphonsiregis sibi concili, ret.Nos vero ipsius Candidi ad Nicolaum Pontificem Praefationem e Vaticano, quem memoravimus codice descriptant, in qua multa de Pontificis laudibus continentur, in Appendicem monumentorum conjecimus.
233쪽
D. Theodoro Usus est etiam Pontifex Theodori Gazae, patria ι ro se The filonicensit, opera, tum in Graecum vertenda Epicis iatine usr- stoli, quam Constantino Imperatori a) scripsit, tum in λ transferendis ejusdem Pontificis hortatu nonnullis Aristotelis, S Theophrasi operibus, nimirum Arisorem de Animalibus,& Problematum-libri ac Theophrasi Historia Plantarum. Id memoriae posterorum tradendum esse censuit Matthias Palmerius, qui in Chronico ad an. I SI. haec retulit: Theodorus Thessalonicensis qui est Theodorus Gara vir Graeca lintus asprime eruditus, Pomtificii jussu, cum alia Graecorum volumina, tum The phrasi de Arboribus , Plantirique opus insegne in Latinum convertit. Recognovit autem Trapezuntii versi
nem, quam de Aristitetis libris secerat. o. Mandavit praeterea LVIIo in Lo Ubellio Tisema-
opustulorii Plii- ti, ut Philonis Ebraei opuscula Latine redderet. Hujus translationis exemplar exstat in Vaticana Bibliotheca c ,huri. in cujus prologo ad Sixtum I v. idem Libeluus haec praefatur: Opusula namque Philonis Iudaei Alexandrinia veteribus Ecclesiae eommendata Doctoribus, e Grcca in nosram linguam traducenda suscepimus, videlicet, ut quod olim voluntate duorum Summorum Pontificum NICOLAI , ae Calixti felicis recordationis, tuaeque Sanctitatis praedecessorum consumare nequivimus, hoc tus sciente prosequeremur. Inchoavit igitur opusculorum Philonis translationem, Nicolao Pontifice impellente, sed eo vivo, perficere non potuit Libellius, quare usque ad Sixti I v. tempora ea dormitavit. de Historicis Graecis,ac Strabonis Cosmographia Latine conversis Me
234쪽
lai Pontificis julsu, & hortatu, hae enus enarravimus, paucis complexus est Manetius in Vita a) his verbis: De Strabonis de Cosmographia , inquit, opur Funtio Aruatur. Ad Historicos aecedamus, Herodotum, quem Graeci veteres patrem Hisoriae appellare solebant bu-odidem, Xenophontem, Polybium, Diodorum, Appi num , Philonem Iudaeum, fortunatis hujus summi Pontificis temporibus, Latini, ac Graecarum litterarum expertes primum legere carperunt. Poetis quoque Graecis, & mythographis Latine vertendis , quo a Latinis legi possent, operam dandam esse censuit. A Principe poetarum Homero initium sumendum ratus, duobus pries antibus viris Iliadis Poema Latinis versibus transirendi provinciam dedit . Audiamus Manettum b ): Iliados quoque celebratum Homeri Poema, Latinis difficile Gane ct arduum opus , fersibus a duobui praefantibus viris eodem tempore traducebatur , quod Iohannis Boeeaceia Florentini Poetae temporibus a Leontio quodam ra Monicensi, illius in Graecis litteris prcceptore, soluta oratione multo facilius ad traducendum, quam earmine , factum fui se novimus . Qui fuerint hi duo Homeri interpretes , non satis liquet . Horum alterum nobis detexit AEneas Sylvius se), qui Horatium Romanum Iliadis Homeri interpretem , Nicolao Pontifice id urgente, laudat. In UDticana Bibliotheca asservatur codex s. d), in quo versibus exametris pleraque libri primi Iliados continentur . Interpres nomen suum reticet, atque versionem huiusmodi
Messo Pontifici inseribit, praefixis initio nonnullis Elegiaci versibus, quos in Appendice damus. Primi duo Iliadis versus hi sunt. B b Iram
dis , & Odvsseae versio Pontifieis obitu interceptasQuid ob hujusmodi versionem Phile ho pro
235쪽
Iram pande mihi Pelidae Diva superbi, Tristia qui miseris injecit funera Grais.
Tu quoque rape cursu vatis jam Phoebe peracto. De Iliadis, & Odysseae versionibus, quae Pontifici in votis erant, Franciscus PhiD0bus est audiendus,qui magni jampridem apud Ponti ficem fuerat, quicum etiam familiaritas Se consuetudo intercesserat. Romam quum torte men
se Iulio re a Pbile hui, illico Neapolim prosincturus, neque Pontificem adiret, quod in reditu id facere statuisset, a Petro Noxetuno ad russeolaum adductus est, a quo benigne exceptus, aureis nummis quingentis, quos vulgo Ducatos vocant, donatus est, & in Secretarioruni Apostolicorum numerum bo relatus. Quum vero vehementer cuperet, ut Homeri Ilias, &odyssea in Latinum transferrentur , eidem Phile*bo stipendia largissima, quae vix credi 'bsient, nisi ipsemet Phile9bus iidem faceret, paucis ante quam obiret diebus,pollicitus est. Phile phum e) audire praestat: tum inter caeteras arcnlibros , inquit, qui quotiesie in Latinuo eloquium alia vertebantur , alii pervertebantur ille Nieolaus)ingenii, is doctrinae, ct eloquentiae acut Isi um ceλ- for ae judex muno desiderio teneretur Iegendi Latine duo itu earmina Honeri ILIADA, atque ULYsSEAM, fuctanei fleri a rictis omnibur cognovisset, insiluerat sau eis diebus antequam Immortali humani generis Redewptori animam reddidi et, dare mibi propediem dono in urbe Roma aedes pulcherrimas, ct lautissimum prinisum in agro Romano, quod fatis esset si opipare ct
236쪽
bur menserium delegissem , aureum num-m decem millia , fuc mihi eontinuo numerarentur , duobur i lis Carminibus in Latinitatem traductis. Quis, ama ho, tanta hac, ac tiam larga promissa crederet, ni si ex ipsus Philalphi ea litteris intelligeret Iam vero ant quam ad Pontificatus fastigium Nicolaus eveheretur, ut Asopi Uita ac Fabulae in Latinum verterentur , gratum sibi tore alii putabant. Id nos eruimus ex Epistola Rinutii, seu Renutii Aretini ad Antonium tit. S. Chr Uogoni pres terum Cardinalem, quae exstat in codice vaticano ta), ubi Mnuitur haec scribit: Go tempore San- HI sinus D. N. Meolaur Pontifex v. dum erat in minoribus , ad dignitatem Carinalatus fuit promotus, κ tam P si e Graeco in Latinum ejus nomine, te hortatore se oraque, earpi transferre , sedgri quam illam absis em , Sanctitas ejus ad summi Apostolatus fa-sigium fuit assumpta. Vita & AEsepi fabulae, Mnutio
interprete, Mediolani ann. I 8o. Io. Albertus
Fabricius b , qui hanc editionem laudat, RImitium
nescio quem ejus interpretem appellat. Librariorum vitio nomen corruptum est, &in Rimietum conversum . Fuit autem patria Aretinur, & in Graecis litteris Laurentii Vallae magister, ut idem Ualla testatur e , ae inter Apostolicos Nicolai Pontificis Secretarios adlectus: Et tu mi) , inquit Ualla , me seruariis insifum dicere audes quorum duo Aurios, atque m-nutius me, ut suo in Graecis litteris discipulo ooriantur , ut ego invicem praeceptoribus. Idem demum m-nutius Aretinus Hippocratis Coi medici epistolas in Latinam linguam convertit, at ue colao Pontifici inscripsit, ut ex Vaticano codice perspicuum est . Iohannes vero Aurispa Sicesita, de quo, ut Pontificis Secr B b a tario
237쪽
carmina Pythagorae ad e codice MS. Venetiis empto, primus Latine vertit, & Nicolao Pontifici dicavit.
annotriis Manet. tus sit x Ponti fide invitatus. Sacrorum B:bitorum recomitio ei demanditur. Pra,rnia promissa auistoet raptium Matis
Hae enus de Latinis e Graeco versonibus Nicolai Pontificis jusse curatis. Nunc rerum sacrarum syntagmata, in quibus viri docti, eo auspice insudarunt, recensebimus. A Iannotto Manetto, patria Florentino, Gnecae, Latinae, ac Syriacae linguae perito initium sumendum est. Manet Ius in reditu a Legatione Neapolitana b), quam pro Florentinorum Republica obierat, Nicolaum Pontificem adiit, a quo inscius Omnino in eorum ordinem principe loco lectus est, quibus arcana traduntur, &quos vulgo Apostolicos Secretarios appellabant, & liberalitereidern Mancito ad se accedenti Pontificium ejus muneris diploma tradidit: qui, a Florentinis licentia impetrata, ad Nicolauis Pontificem venit, a quo tanti fuit, ut sexcentos aureos c) quotannis, praeter eam pecun tiae summam, quam ex praefectura secretorum capiebat, ex At Ustolico aerario ei allignarit. Haec autem illi data a Pontifice provincia est G, ut scilicet libros xx. contra Judaeos, RGentiles scriberet, utrumque Testamentum ex Ebraica, R Graeca in Latinam linguam transferret, quod opus, imquit Manetius , Ponti stas morte interceptum fuit . Transtulit e Syriam P mos David, e Graeco Epange
lia, Pauli Epipolas a. Epistolas Canonicas,
eal sis , ita praesert Elenchus operuna Manetti apud Naidum e) . Tantus porro sacrarum Scripturarum libris honos apuci Pontificem fuit, tantaque M.itthaei Apostoli
ibi Naidus in Vita Manetli , Rer.
238쪽
niditate exarsit, ut ad se illud afferenti quinque aure
rum millia promiserit . Id adeo Scriptoribus, sa) &Chronographis si mirabile visum est , ut in publicas
Johannes quoque Turrecremata oes. Praedicat rum, R S.R.E. Cardinalis, Theologicis, atque Canonicis disciplinis ea tempestate celebris, Nicolai Pontificis auspiciis Gratiani Decretum Commentariis illustrare avoressus est; atque partem illam , quae de Consecratione dicitur,in ejusdem Pontificis nomine prodire in primis viniuit, ut patet ex Praefatione, Vaticano codici e apposseta,quam in Appendice d) edimus. Aliam vero partem,quae de Poenitentia est, adortiavit, quam eidem Pontifici in
seripsit , ac illius sapientissimo judicio supposuit , ut
ex ipsa retiatione, quam in Appendice item vulgamus, perspicitur. Demum idem Cardinalis labore sane improbo Gratiani Decretum in titulos ac libros, iuxta Decretalium Gregorii I x. methodum, distributum edidit , atque eidem Nicolao Pontifici dedicavit. In nuncupatoria epistola narrat, se Pontifici antea obtulisse Decret rum librum, sed consua mole digestum. Quum vero cinteris in rebus plurimum utilitatis sibi ordo vendicet, ideo Decretorum volumen, Decretalium ordinem imitatum, in quinque libros, ac titulos varios distinxisse. Hoc autem opus ad nostros usque dies publicam lucem non viderat, donee jussu Bene diari xiii. Pontificis Murumi, Iusto Fontanino Archiepiscopo Ancyrano V.C. currante, Romaean. I 727. adnotatiunculis illustratum, locisque plurimis restitutis prodiit, cui editioni symbolam quoque meam
Iohannia Turre- crematae Conis mentaria in Gratiani Decretum sejusque editio 1 eundum inereis talium libros di- si sita , Aic ωι v. ausi iis . Append. n. VII. Append. n.VIII.
239쪽
Αim & gesta Sanctorum ad certam fidem, ac temporum rationem scribere coeperat Antonius Aliam presbyter Florentinus, sed rei dissicultate territus, inchoatum opus rejecisset prorsus, nisi studiis , atque officiis Mesa Pontificis illo hus , iterum ad eandem molam versandam se contulisset. Eidem ergo Ponti fiet opus illud inscripsit , quod inter Vaticanos codices a adhuc locum habet . In nuncupatoria praefatur, Sanctorum gestis describendis, se Hieronmum, Ambrosium , Eusebium Caesariensem , &alios secutum. Cur tamdiu ad opus perficiendum distinterit , veniam quodammodo a Pontifice petit: non sine magno labore , magnaque diligentia ad haec perveniri posse, ut dicere sibi Qlebat Ambrosus Camal lensis vir eruditissimus, ac olim ejusdem Pontificis familiaris, qui ante obitum in idem argumentum incumbere coepe rat . Non desperare se, ait, quin adhibito studio inninmerabilia Sanctorum gesta rei criantur: omnibus denique viribus se curaturum, ut munus haud plane ingratum Bibliothecae, quam Romae ipse Pontifex facere parabat , opus illud accederet. Antonius Aulus litteris bonisque artibus b) Petrum Barbum instituit , qui postea ad Apostolicae sedis culmen elatus, 1 I. est appellatus, a quo Holaterranui Episcopus creatus est. Varia quoque de rebus sacris opustula Meolai Pontificis aetate, viri, qui tum doctrina praestabant, ediderunt. Inter hos est Rodericus, primum Calaguritanus, dein de Zamorensis Epistopus, qui antequam ad Episcopales insulas admoveretur, libellum exaravit contra Basileen
ses, & de sedando sthismate e , quem Meolao Pontisci inseripsit,
240쪽
instripsi ; ut & Petrus de Monte Episcopus Brixiensu
opus consectis contra impugnantes SedisApostolicae avictoritatem, quem itidem eidem Nicolao nuncupavit. Nimis longum esset enarrare, aut singula percens re, quae viri dolii Meriai Pontificis auspiciis ediderunt, aut de ejus laudibus scripserunt. Summatim nonnulla excurremus . Bartholomaeus Facius syntagma de hominis
excellentia b) elaboravit, atque molao Pontifici nuncupavit . G par praeterea Heronensi Commentarium ce) in aliquot Iuvenalis Satyras, Paulus Maphous item Heronensis, & Canonicus regularis Epistolam contra duellum ad Meolaum Marchionem Estensem, ac Timotheus ex Maphoorum illustri Heronensium gente Canonicus regularis ii ullum in sanctam rusticitatem litteras imp gnantem e) exararunt, & quisque eorum memorat o Pontifici ingenii sui foetus inscripsi. Lampus Biretur per ea tempora, quibus Turcae in Christianos dire viebant, atque Ozantium disi puerant, Strategeticon, seu opus de re militari adversus Turcas scripsit, atque in Nicolai Pontificis nomine prodire voluit. Praefationem ejusdem Lampi, quoniam multa de Pontificis gestis compleistitur, in Appendice locum habere voluimus. Quam multi porro de hujus Pontificis laudibus Cammina , aut orationes panxerunt i De his a nobis tantum mentio fiet, quae in Vaticanis codicibus latent. In his est
Bas,nii Parmensi Elegialo, & Ecl Ma h), Francisci Cinis f) Elegia, Fratris Ordinis S. Mariae Se
χα. Varia doctorum virorum Nicolas Pontifiei inseriapta opustiua . Append. u. IX.