장음표시 사용
21쪽
- LIBER II. De Officio Assisserum . AT ssor est,quem tibi iudex ad decisionem causa' aliociat. Omne officium Assessor uin in his causis constat: in cognitionibus causarii ciuilium & criminalium quid Iulis esse debeat. Et ei cui assidet persuadeat in postulationibus: ut vidcat an sit infamis qui postulat .s aduoca-
. tu S. item ut eum interroget, & ei opponat ad neritaternquirendam:& eum tacere faciat, quando sibi uidebitur. Item in libellis conuentionalibus recipiendis,si bene concipiantur : si male, ut respuat, vel delibus laceret. Item in epistolis Iudicibus alterius prouinciae mittendis, ut & te fies recipian cur,& sibi caute remittantur.
De itirisdictione omnium Iudicum.1 Urisdictio, prout est genus, diuiditur in merum impe- Imri triti, Mixtu imperiit,& simplice iurisdictione . Est autectionui di iurisdictio ptas de publico introducta cum necenitate iuris dicendi,& aequitatis statuendae. Merum imperium est habere gladi j potestate, S aiaduertere in facinorosos holes: qd et Potestas appellatur. Mixtum imperium est,cui non solum ineli merum imperium .sed etia iuris dicito: quod in danda bonorum possessione cos stit. I risdictione si implex est etiam Iuditi, dandi licentia. Quod sisque iuris in alitim msust, e eodem
Hoc edictum, summam habet aequitatem': quia nitie ex lege diuina: ut,i Quod ubi non uis fieri,alteri non feceris. ut in princ.decr. Et sapientis dictat auctoritas,Patere legem quam ipse tuleris .ca .cum bmnes. de conlii
Qui, i a spem abit ide ius sibi dici clist litigator , la
ipse altis dixi Fcu esset magistratus Ut ergo magistra. tu vel ptate gerit,si aliquid in alique noui Iuris statuerit ipse qAq; aduersario eius pollulante eo iure uti debet., Si quis Ius dicenti non obtemperauerit. .
Non d- Cocessiim est omnibuς l udicibus uam iurisdictione tempera- poenali iudicio desen detes id est, mulctam vel poenam pere iudici. cuniariam et,qui iuri ldictioni eius illudere conat Ir,imponere.
22쪽
ponere. Ille dicitur non obtemperasse lus dicenti,qui quod extremum est in iurisdictione non fecit: veluti siquis re mobile vendicare a se passus non est, sed duci ea vel auferri passus est. Caeter si & si sequetia recusauit, ex tunc non obtemperasse videtur: sed habet locum aliud edictum:scilicet, Ne vis fiat ei, qui in possess. missus est.
In ius voeare,est iuris experiendi cauocare. Et enumerantur in hoc titulo personae qu in ius uocari non ent:& apponitur poena eontrarium facientibus. Si quis in ius uocasus non ierit, siue eum quis uocauerit, quem ex edicti non debueris. Si quis in ius uocatus no ierit. i. legitime citatus non comparuerit a copetenti iudice, qui eu uocauit, uel u cari fecit,pro iurisdictione iudicis conden abitur.Rusticitati tamen hois parcendum erit uitufaut actio incerti,quando poena certa non est adiecta, in id quod inter
est, quando quis uocatus non uenerit, uel uocatus non coparuerit, cum uocari non de hueri . Multis aut modis. . pDt euenire: quod . scitatus non tenetur comparere. Vt ''. ρ si in citatorio exprimitur causa e X qua quis non tene-
tur comparere coram illo iudice: puta si esset eausia spiri ' i' litatis, quae non debet agitari coram secuIari iudice . Vel ' caliberalis, quae no debet agitari co ram minori iudico 'ut in l. placet. in fin. C. de peda.1udi. I eI h est et ea ex qua persi na conueniri non postet munita speciali seu singu ' rq
dii priuile o patronos actionei mosa , uel similes.
Vel si esset de his qui in ius uocari non possunt. ut l. 2. supra de inius uoe. Item si exprimeretur in citatoriis locus aliquis inhonestus: utl.si cum dies.s. si arbit. de arbitris.Ide si exprimeretur, tempus seria J.de fer. l.j. .
In ius uocati ut eant, uel soluant.
Olim uocatus in ius euitabat multa: siue ipse iret, si ue alui , qui satisdaret,ipsium sistere: hodie ne- . , . celsa tati het vocatus personaliter ire, aut ex sua personaiatisdare fideius orib. interuenienti b. aut eauere sine fi- deiussorib. Et fideiussor deueniendo ad iudiciu debet da ' '.
ri idoneus. Coniunctae in personae reputantur idonear ' , ἰα S recusans
23쪽
ac recusens eos recipere punietur.ut instat. I.& 2.2 e quis eum,qui in ius uocatus eri, i examinat.
Iurisconsultus tractaturus de iudiciis,praemisit de iurisd.omn. iudi. in specie,& in genere. Quo viso,quia iudicium incipit a citatione. Institu. de poen.te.litig.g.Omnium. posuit de in ius vocando. Sed quia initu, uocatiqnq; non vadunt,& ideo puniuntur,posuit rubricam.Si quis in ius uoc. non te. Quandoqs non vadunt legitime quia dant fideiussores nuntio,de eundo, & stando in ludicio rideo positit rubrica praecedentem Quandoque nullum fideiussorem dant,& ideo ad iudicium ducuntur perfam: liam: & eo ipe quo ducuntur,aliquis eos vi eximit de manu familiae: ideo ponitur haec rubrica, Ne quis eu. Quandoq; nu l ;s eum eximit, sed ad iudicium ducitur, vel sponte venit, & ab eo petitur Ia isdatio de stado iuriusque ad sententiam: S delit c loquitur titulu seques, qui satisda.cogan. & alii seq. tit. de fer. Et ponit haec rubrica partem edicti, non totum edictum. Edictum auteram . tale est: Praetor ait, nequis eum qui in ius uocatus est, vi eximatriae ve faciat dolo malo, quo magis eximeretur vi l. sed eximendi. f. praetor.I. eod. .In eum qui aduersus praedicta secerit: quantum per actorem in lite iurabit, iudicium dabo:vr colligitur ex l. si per alium. g. in eam. .e. Et proposuit praetor hoc edictum, ut metu poenae compesceret eos,qui in ius uocatos ut eripiunt. Et est uerbunipere. Eximendi generale. Eripere enim est de manibus aufer-Eximere. re per raptum: Eximere autem est quoquo modo auferre:puta si quis non rapuerit quen quam, sed moram feceric , quo minus in ius veniret, ut actionis dies exiret: vel res empore amitteretur. Et datur in eum, qui vi exq
πιο in merit, actio in factum. quae nqn id sontinet, quod in vesectum. xitate est; sed quati ea res ab a duxe aesti piata est,de qua
QMisequare cogantur veliti mento promistant.' vcssua promissioni permittantum.
Sat face Satisdatio eo modo appellata est,quo Satisfactio. Nare. sicut Sltisfacere dicimur ei, cuius desideriu implemia et
Sati ara ita Satisdare dicimur aduersario nostro , qui S eo quod
24쪽
a nobis petiit,ita sibi cauimus, ut eum hoc nomine s curum faciamus datis fideiussbribus. Sed etiam pignoribus potest, si ueli t, quis cauere. Si autem qui fideiussore dari debet,dare non potest, remittitur iuratoriae cautioni, ut iuret, se fideiussorem dare non posse.& se facere quod caueat. Immo etia nuda promissio siasticit, & hoc
partibus placeat. Insti. de re.diui .f. ueditae.&l. sancimus. C.de uer b. signi sic. , Si ex noxiali eatis agatur quemadmodum caueatur. Praecedens titulus ponit satisdationes, quae fiunt pro Iiberis hominibus:iste aut titulus contine quo pro ser. uis caueatur. Dicitur aut Nox illi factio, quotiens se in. uus noxiam, id est damnis dat: quieti a propterea Τ n xiam committit: Noxa appellauit:sicut alias dici solet: noxia delictum delinquens noxa uocatur. o. Instit. den OXal. act.g. r. Si quis et go promiserit iudicio listi eum, de quo noxiali actio est, debe t eum in eadem causa exhibete : id est simiti statu , & qualitate, in qua tunc cum promittituν fuerat, quosque senten tia feratur. De est per quem faciam eris,quo minus quis in iudiacio Mur. Hic tituIus coercet dolum eius,qui impedit aliquem iudicio sisti. Nee est superfluus iste titulus, licet supra habeatur alius titulus, Ne quis eum qui in ius c. Qua mquatuor differt hic titulus ab alio: qusa alius titulus no habet locum , nisi ubi uis facta est, quo minus sistat: hic . autem haber locum etiam sine ui. Secundo,quia alius titulus non consulit nisi uocanti in ius, id est actori, hie autem etiam uocato.Tertio, quia alibi agitur quantum in lirem iuratum est: hic solum ad interesie: dcce nilo se cundum glo fhic. Quar: o, quia hic titulus locum habet post citationes & satisdationes receptav alius ante coparitionedicet Bart. hac quartam differentia no approbeta
Si quis ea utionibusj n iudicio si Hendi causa factis,
In titulis praecedentibus ponitur, quando quri dolo uel ui alterius, in iudicio non sistit: in hoc titulo ponitur,quando quis per casum fortuitum excusetur. Et in
25쪽
primis excusandus est ille, qui longius abest: illi. n.pro singulis diaetis uicena millia passuum numerari debent
Sunt & aliae causs quibus cauens excusatur, ut co parere necessario non teneatur,q omnes exprimuntur hoc tit. De Feriis dilationibus,ct diuersis temporibus earum:
ct ex quibus causis feriae non impediuntur. Feriae sunt, quae ad hoc deputantur, ut homines quiescant, & diuinis, uel aliis rebus necessariis intenti sint. Dictae sunt feriar a seriendis. i. mactandis uictimis, quae diebus festiuis offerebamur. Et sunt triplices seriar. Quae dant indictae in honorem Dei: S his partes non post unirenuntiare. Istae appellantur festiuae uel solennes seriar. de qui b.de cons.dist.3.p totum. Aliae: sunt feriae repentinae, uel indictae, quae per principem , uel superiorem DP aliquod repentinum negotium in dicuntur: ut si nascat principi filius,uel ob rem bene gestam aliquod festu imponatur. Tertiaesunt feriae ob necessitatem hominum inductae, ut sunt vindemiarum , & messium : quibus tamen seriis partes renuntiare possunt .' quia in eorum fa uorem introductae .c.s n. de seriis. Dilationes sunt induciae quae dantur quandoq; ad probationes faciendas. Et est Dilatio quae datura iure vel ab homine ad aliquid explicandum. Dicta Dilatio, quia differt negotium.
Edere,est actionem,uel causam in iudicio publice demonstrare. Est. n. aequissimum,eli,qui acturus est, edere actione: ut exinde sciat reus,utru cedere, an contendere
ultra debeat. Et si contendendisi putat, ueniat instructus ad agedu. Edere est et copia describe di faceret. Elponitur hic tit. in gerudio,videlicet, de Ededo: & no de Editi ne, ad ostendendu necessitate esse imposita edere debenti. Et tractatu r in hoc tit. triplex editio. factionis, instrumentorum, & stitionum. Sed ratio editur in principio, caetera in pr ocessu causae: ut dicit glossa hic super rubro. De Pactis. Postquam editus est libellus,de quo S. tit.prox. qnq; facit actor pactu gratuitum reo: io ponitur rubride Pa
26쪽
T ICESTI VETERIS. Ianib.Qnq; inuice non pol esse concordia, io necessariu. quod litigetur:& partes quaeriit sibi aduocatos,& procuratores. ideo in sequenti libro ponitur de Postulando.&subsequenter de Procur.Pactum autem a pactiono dicitur.. Vnde etiam Pacis nomen appellatum est. Et est Pa Pactum. ctio, duorum pluriumve in idem placitum,& eo sensus Pamo. id est,spontaneus consensus.ConuentionIS autem uerbum generale est ,ad omnia partinens,de quibuS nego-ἰ tii contrahendi,transigendiq; causa consentiunt,qui inter se agunt. Nam sicuti conueniri dicuntur , qui ex di- . uersis locis in unum locum colliguntur,& ueniunt: ita qui ex diuersis animi motibus in unum consentiunt,id est,in unam sententiam concurrunt,conuenire S pacia sci dicuntur. De Transmonibus.
Qui transigit, de re dubia,& lite incerta, neq; finita. coponit.Et dr Transactio pactu remissionis, a trans, & Trans ago. Et differt in eo a Pactis:quia qui paciscit,re certa & ctis. indubitata sua liberalitate remittit.cu is, et trafactione facit,re dubiam,& incerta litem,sopire facit. Et dicitur Transactio,quasi actionis transitio,ab actione.n.tra sit, qui transigit. & ita is qui agit, proprie dicitur transigere reus at improprie dicitur transigere. C.eo.l. I. Et est effectus transactionis, quia ex ea datur exceptio in olca,ex qua agebatur.C.eod. l. sub praetextu.& infra eo.l.
no est. nisi res dolo occultauit speciem,in qua deceptus est actor,ut infra de pact.l .tres.
Via in editione actionum, & in cause processum necessarii sunt aduocati, uel postulatores: ideo de his ponit. Est aut Postulare, desideri u suu , vel P M amici sivi in iure apud eum,qui iurisdictioni praeest, ex- re.
ponere, uel alterius desiderio contradicere, ut in Da -- de.I. I ., postulare. & quod dicitur. Suum intellige quan
do postulat pro se: Amici, quando pro alio,& ponit uerlvm tu riscacticiri, pro qualibet notione, ut infra de O
27쪽
Patroni r .iura.ait praetor.& sic etiam apud arbitrum comproea d. mίssarium potest pollulari. Et dicitur ut postulatores,aduberii Patroni causaeeitem Advocati, uti. de r.cognit .l. I. rigati. aduocatos.Et Togati dicuntur.C.eod.lib.uel forte a genere uestis,quae dicitur Toga,qua olim utebantur.
Infamia est status, & honoris diminutio,& amissior hine Infamis dicitur,quasi ualde famosus, id est,igno- . . miniosus,uel in lam is, quasi sine fama, uel priuatus sua fama. ma autem,siue opinio,vel aestimatio idem signinma. fidat sit est Fama,illaesae dignitatis status,legibus ac moribus comprobatus,& in nullo diminutus. Et haec fama quand6q; minuitur,quandoque consumitur,ut ex toto- pro extincta habeatur : scilicet cum inaxima uel media capitis diminutio interuenirμ de hac neque in hoc titulo Aequie C.eodem tractatur,quas superfluum sit,de ' ea fama consumpta dicere,uel quaerere.Quilibet enim scit,uel scire pol uno uerbo quod ad nullum ciuile,uel publicum ossicium,is cuius fama consumpta est,adhiberi potest. Minuitur uero cum ciuitas, & libertas retin 'ν . . tur, sed circa statum p aena plectimur: ut infra deuar. &Τ' eo, lipe. g.aestimato.& g.minuitur.& g. consumitur. Et talis duplex. Facti, & Iuris. Infamia iacti irrogatur, cum opinio alicuius apud graues&honestas personas deprimitur,uel diminuitur:& de hae infamia facti modicum in Iure traditur. Sed sunt duo eius effectus: primus, quia ea repellit a dignitate: nisi propter inopia nolegitimi competitoris.Secundus quia repellit a querelainossiciosi.C. se dignit.l. i.& infra de decur.l. generaliter.F.spurios.& C. de inoffc testam.l. fratres luris infa- . mia quandoq;irrogatur ipso facto, id est,ipso iure. pr
in se '' pter hoc ql aliquid factsi est: quandoq; demu lata ista:
quadoq; ex genere poenae, hoc est, propter impositione poenae. ipso facto,ut si mulier deprehendatur in adulterio,infra de rit.nupt.l. Palam.3. quae in adulterioadem in muliere quae nubit, uel stupro cognoscitur intra tempus luctus:uel nubit contra iuramentum sit scepta libe- rorum tutela.C. de secund.nupt. l. I. & 2. S in uulten.
28쪽
de restit. & ea quς pa. f. unum.& de nup. g. si autem.& I. Meod. l. uxores. uel qui bina sponsalia , uel binas nuptias contraxit.I. eo.l. I . in fi. & l. quid ergo. g. si quid. Ex geriere poena irrogatur infamia, si tale delictum comisit quis quod damnatu s,uel consessus in iudicio,vel pactus p cunia fieret infamis. Et est effectus infamiae, ut quis repellatur a postulando, ut ab honoribus repellatur no dico a muneribus curialibus, uel ciuilibus. Et huius est ctus gratia posuit Imperator specialem titulum,& uni tam legem de infamibus. C. libr. I o. Est & alius , qui repellitur ab accusando. v lj. de accusat. l. qui accusare. De Procuratoribuς. o desienseribus. Procurator est, qui aliena negotia mandato domini administrat. Et potest esse procurator omnium rerum, uel unius duntaxat. Et cotissimitur uel praesens,uel per nuntium,uel per epistolam. Et est usus procuratorii per quam necessarius. ut qui rebus suis ipsi superesse no u
lunt, vel no possunt, saltem per alios possent uel agere, vel conueniri. Et dicitur procurator pro parte actoris: De senser uero ex parte rei. Et loquit hic titulus, de pro OG si curatore ad iudiciarde procuratore enim ad negotia loquituransea tit mandat. Quod euiusque uniuersitatis nomine uel con
Titius praecedens loquitur generaliter de procura toribus,qui ut plurimum constituuntur a singularibus 'personis: hic aute titulus de eo, qui note uniuersitatis, uel collegii, uel communitatis agit, sine conuenitur:qui proprie actor uel syndicus dicitur. Oes. n. quibus per- s,ridi, missum est habere corpus collegit,uel societatis, uel cu- luscunque alterius negotiationis,ueluti pistorum , aut aliorum artificum, possunt habere res commune S, arca communem,& actorem, siue syndicum, per quem quod cdmuniter agi fieriq; oporteat in iudiciis, uel ex tia,fiat De negotiis gerim. I se ritulus necessarici est, & eius materia o quia m gna utilitas absentium uersatur, ne in defensi rerii pos-
seisionem, aut uenditionem patiantur, uel pignorum distractionem,
29쪽
distractionem,uel poenae committendae actionem, uel in iuria rem suam amittant.. Et ideo si quis absentis nego ita gesserit,licet ignorantis, tamen quicquid utiliter in rem eius expenderit,uel etia ipse se in rem absentis allia cui obligauerit,habeat eo nomine actionem. i taq;eo com ultro citioq; nascitur actio, quae appellatur Negotiorum gestorum: in qua sicut aequum est)gerentem actus sui rationem reddere,& eo nomine condemnari,si quid uel non ut oportuit gessit, uel ex his negotiis retinet.
Ita ex diuerso iustii est si utiliter gessit ,praestari ei quic
quid eo nomine,uel abest ei,vel abfuturum est. .
De Calumniatoribus. Accusatorum temeritas tribus modis punitur: ut per
Turpilianum desistant:& si non desistant, sed diuersam
partem adiuuent, perdita iam sententia,puniuntur ex tra ordinem: quia sunt praeuaricatores: uti.de Pramari. ta.&l. accusator.&Lab Imperatore. Item si non desistant, sed calumnientur,puniuntur lege Remia. Calumniator est,qui falsa crimina,vel causam iniustam scieter intentat. Et conrra talem qui calumniae causa aliquid secit, uel ut non faceret pecuniam accepit , .intra annuta
in quadruplum eius pecuniae, quam accepisse dicitur, actio competit: post annum autem simpli in fastu actici datur. Et datur hoc iudicium non ilum in pecuniariis causis: sed etiam ad publica crimina:si quis accipiat pecuniam ob ea instituenda,vel non instituenda. Calumniar autem poena est eadem,uel similis, quq imponeret accusatio, si conuictus fuisset de crimine: ut C.eo. l.ult.& infra. Ad Turpil. l .in priuatis.
De in integrum restitutionibus.
REstitutio in integrium, est prioris status reintegratio. Et hinc solet dicimes redit,ut pridem cum status redditur idem .glo. in c.4iia.de Elect.Per hanc materiam plurifarie hominibus, uel lapsis sua facilitate, uel circunscriptis aduersalii dolo, subuenitur: siue me tu,ut 3 ti .seq. siue calliditate,ut stitu. 2.siue aetate,ut I . ti.3. siue absentia,ut I.titui. . inciderint in captionem.
30쪽
De e'quod metus causa gestum erit. 3Quod merus ca gestu est Prstor ratu no het. Et est me Metur. tus inflatis periculi , uel suturi ca, mentis trepidatio. j. eo. l. I. Nec est necesserati periculu esse praesens, dummodo metus si praesens,de futuro periculo. I. eo. l. metu. I. iRn. Fi dr Metus, quia mete tenet. VH at es maioris rei Vis. .
impetus, cui resisti non sit.I. l. h. aduersus qua no proficit custodia.J.locat. sed de dano Metus alius est a babilis,qui cadit in homine costante,& discretu. No probabilis,et cadit in holem miserit,ismidu,& inco stante, liti. e. l. s. 6. 7. Visat multiplex est,qda CG pulsiva,q impo--3dnit necessitate cotraria uoluntati cotrariae,quia id facit, no faceret,si esset liberi arbitrii. Ex hac inducit ael. One,Quod metus ca. Quaeda Expulsiva,q inducit interdictu. Vnde ui.quaeda ablativa, quae inducit actione vi bonor. raptorii circa mobilia, ut Ide ui & ui arma.l. l .f. . Quaeda Turbatiua .haec inducit interdum Vti possidetis in rebsisti,& in rebus mobilibus, Vtrobi, cum duo se possidere conte dunt. Quaeda Inquietatiua,haec inducit inter dictu: Quod ui aut clarui si quis a me prohibitus, vel putans se.prohibendum,quid faciat in meo. De duo malo. Per materia illius tituli subuenit aduersus uarios,&dolosos,qui calliditate quadam aliis obfuerunt. Verba at edicti talia sunt. Quae dolo malo facta sunt, si de his reb alia actio no erit,& iusta sit causa,datur actio de dolo: ne, uel illis malitia sua sit lucrosa, uel istius simpliciatas danosa. Dolus aut malus est machinatio quaedam alterius decipiendi ca:cum aliud agitur , & aliud simulat. malui. Vel est omnis callidita allacia, machinatio, ad circunueniendum allendum, decipiendu alicri adhi*ta contra ius,& bonos mores. Et habetur in hoc ti. meatio Do- ili mali. quia ueteres etia Bonum colum dicebant,& pro solertia, id est,astutia hoc nomen accipiebat, maxime si aduersus hostem , latronem v e quis machinetur.hinc Virgil. 1 I. Aeneid.Dolus an uirins, qs in hoste reurat.