장음표시 사용
31쪽
nos facta computatione de momento ad momentum. unde non sum cit tetigisse ultimum diem: sed oportet
peruenire non idem mi mentum. uccurritur autem na
noribus si liberi sunt: serui enim nunquam restituunt is Quicquid igitul cum minore et .annis natu gestu erit, utiq, quae res erit animaduerta, dicit Praetor . Iustissimati tu huius edicti aequitas: quia cum inter omne vco flet, fragile e sie & infirmum huiusmodi aetatis consilium,&-n lilii caprionibus Iupposituita, multorumq; insidiis expolitum: auxiliueis Praetor aoc edicto pollicitus est, ct aduersus captionem opitulationem:qu Ia cum usquc in hanc aetatem adolescentes curatorum auxilio reguntur: e rgo per se rei suae adnunis ratio eis committi non debet, quamuis bene rem suam gerentibus. Cessat aut . ha e reus tutio, uel ratione doli sui, uel mendacii sui,uel. sacramenta sui corporali ψ, uel priuilegio. libertatis,uelpitu legio parentis ς uel patroni, contra quem uult restitui, uel semel denegata est testitutio: de quibus speciales tituli in C. ponuntur. D eapitis diminutior is . . . Capitis diminu tio, est prioris stilus commutatio Et ponitur hic caput pro statu. Consistit aut e status in tribus,in libet tale,ciuitate,& familia. Quia ergo libertatem a mittit, dicitur pati maximam eapitis diminutionem: uod contingit de his, qui efficiuntur strui poenae, uel pasti sint se uenundari, uel reuocati sunt in seruitutean propter ingratitudinem. Et taliter capite minutus perdit etiam per consequentiam ciuitatem,& familiam. Qui autem perdit ciuitatem, dicitur pati mediam cap tis diminutionem, quod contingit de his, quibus interdicium cst aqua & igne. item in deportatis,ideit,perpetuo pscriptis. Cum autem libertas & ciuita retinetur, S familiae tantum mutatur, dicitur esse minima capitis diminutio: qsiod contingit his, qui dati sitiit in ado-γι nem, uel qui emancipati sunt. Ex quibus causis maioris 2 s. annis in integrum rectituuntur. Maiores restituuntur quando is causa militiae,quan
ta que si causa Reio absentes fuerunt: de quibus specia-
32쪽
Ies titui. in C. sunt Generaliter autem restituuntur qui absentes fuerunt per metum iustum . .eo .l. 2. & 3. item quia fuerunt absentes detenti in uinculis , vel a priuata persona, puta a latrone: uel a publica,hoc est, iudicis auctoritat e. ire qui ita alligati sunt, ut sine dedecore in publico apparere no possunt: vis. eo. l. Succurritur. & l. In eadem ca.& ex variis aliis causis. Verba aut huius edcctiralia sunt: Si cuius quid de bonis diminutum est: cum is metu, aut sine dolo Reipu.ca abesset, siue in vinculis, seruitute ve, hostiumcl; ptate esset. ite si qua alia iusta causa . . . esse videbit, in integru restitutio concedat. Ratio huius edicti est,quia laesu dest,anussum ius, per id tempus, quo quis Rei p.opera dabat, uel aduerso casu laborabat,
corrigitur, id est, restituit,uel emendatu r: nec non aduersus eum succuritur, ne uel obsit, uel prosit, quod euenit.
De alienatione iudicii mutandi, ct pcipiendi,causa facta.
Dicitur in titulo Mutandi iudicii,id est,euita di, quo Mutatio ad se. &suscipiendi, quo ad alium cui alienavit. Cum iudibi. Praetor intelligeret iudiciorum c xitum interdum duriorem nobis constitui, opposito nobis alio aduersario, in eam quoqs rem pii spexit,ut siquis alienendo rem, aliunobis aduersi riuni suo loco sustinuit: puta si alterius prouinciae hominem, aut potentiorem nobis oppositerit aduersarium:aut eum, qui uexaturus est, idq; opera in fraudem nostram fecerit: tanti nobis tenetur, quanti nostra interest alium aduersarium nos habuisse.
De receptir qui arbitrium recipiunt sententia an dicam.
De praeparatoriis iudiciorum explicito, priusqua de iudiciis ipsis aliquid tractetur, Arbitros, qui se ad instar
iudiciorum habent, inseramus. Tractat autem hic titulus de Receptis ueta traliter, id est, de arbitris: uel de pce Recepit. ptis masseti line, idest, de arbitris receptis a litigatoribu, uel de litigatoribus receptis ab arbitris. Vicissim enim
sese in fide sua recipiunt patres, ut sententiae stent: a bitri, ut fideliter examinent,& pronuntient. Assumunt enim partes Iudicis, non consiliatoris.1. eo. l. si de meis. S. Recepisse. Est autem Arbitrium trinus actu, trix in Adia per χnarum sub arbitrio litigantium, uel sic: Est ab Hiisin. ' .
33쪽
nus per narii actus sub pecuniaria quaestione, in q imiudicio confligentium,uel contendentium. Nam arbiter
contedit ad inquisitionem ueritatis: Actor, ut ei reus codemnetur: Reus: ut absoluatur ab actore. Et dicitur Aro Miser. biter quandoq; quilibet vir bonis super aliquo aestimarido e 'ectus .3. pro . l.si societatem .Quandoque ponitur pro iudice delegato,vel quasi delegato,ut s. qui fat.cog. l. arbiter. Quandoque pro iudice ordinarioJ. de iudi c. l. antepen. Quandoque pro dispensatore rei suae. C. mori. arbiter l .in re. In omni re potest assumi arbiter,nisi ,phibeatur in quibus a lege. Prohibetur autem a lege in causa criminali publica is pro ca uel priuata. Sed in cau siaci uili,licet sit de crimine is hibeatur. mos ,,ualet compromissum. Non tamen infamat arbitri sententia. Item in causa liberali non potest esse arbiter: quia Duoi libertatis est, ut maiores iudices debeat habere. Ite in populari actione non potest esse arbiter: ne occaso ne poenae praetermittatur faciendum,quod publice fieri expediret .7.e .l non distinguemus. S. Iulianus. &f. deliberali.& s. de his qui nO.in . l. quid ergo. g. ex co. ominu- promissis. Constituitur autem ai bitrium, partibus ad inm D μο uicem stipulantibus poenam, si arbitri non pareant sen-σonsilio . tentiae: uel ubi uterque promisit pure poenam,i. minxur. sub alia conditione,nisi hac, nisi arbitri pareatur sententiae. Et licetustatum sit in ducis compromitti:tamen difficile est si dissentiant,quia no inuenitur maior pars,unde eopromissum sine exitu videtur futurum, propter naturalem facilitate hominu ad dissentiendii. sit lex adhibet tale remedium, ut i i diisentiunt duo arbitri, cogat
eos Praetor tertiam eligere personam certam, cuius au-
ctoritati pareatur J.e. l. ite .F. si in duos.& 3. principaliter. Adher Et est duplex arbiter:Iuris,quem ius elegit, & sibi cau-νuris. iam certam examinandam exprimit,& committit,ut in c. susipicionis. de of dele .c.cum plures. & talis per omnia
aequiparatur iudici:& ab eius sententia potest appella-
commu- ri .c ab arbitris. de ofdele. libro 6. Alius est arbiter comni consim muni cons. nsu partium electus , & a sententia illius nota elo appellatur . eo. l. l. de quo in c.cum dilectu .eo. tit. De disteretia inter arbitrum ,& arbitratorem, uide perdo. Amsta
34쪽
Andri Siculum in c. Quintauallis de iureiur. Naula Copone Stabulari recepta retatuam. Nauram in hoc titulo accipere debemus eum, qui navim exercet,quamuis nautae appellentur omnes, qui nauigandae nauis causa in naui sunt. Sed de exercitore dua merciaraxat. qui Patronus nauis,aut magister appellatur, intel 1ον. ligitur. Caupones autem, & Stabularios eos intelligi- Carapones mus,qui cauponam, aut stabulum exercent, uel eorum Stabia institores, & ministri. Stabulari autem sunt hospitat O. U. res hominum equitantium. Sicut & Caupo uiatorum. Quicquid erga tales homines saluum fore. i. ad custodie dum receperunt,nisi restituant, contra eos actio datur.
Et est maxima utilitas huiusmodi actionis, quia necesse est plerunque eorum fidem sequi, resq; custodiae eorum committere ,& tape sunt leues homines, praelevtim in Italia Henselini.
: De iudiciis: ct sit quis agere, et conueniri debeat. TVdicium multis modis sumitur, ut ponit gl. in regula, Iudicis. . in iudiciis. de reg iur. li.6. E Insti.quib. non est per. Ia. test.f. praeterea. Hic autem sumitur pro actione,qua contra aliquem in iure experitur. Et est Iudicium legitimus actus trium personarum, C. Iudicis, Actoris & Rei.c. rus.de uerb. n. Et ponitur in titulo,de iudicii smon, de ludicio. Est. n. iudicium aliud ciuile, aliud criminale: Gliud singulare . aliud uelle: de qui b. per ordinem titulorum tractabitur.Ciuile iudicium est, cum causa in sti tui ciuiti. tur ad commodum priuatum, concluditur parti aliquid esse dandum,uel exhibendum. Criminale est , eum agi tur de aliqua poena pro crimine imponenda: uel conclu Crimina, ditur poenam esse applicandam fisco . Singulare iudi . b. cium est,quod datur pro rebus particularibus: puto do Singui Ino, fundo,equo,&c. Vniuersa Ie est, ostia petitur uniuer re. sumius: ut bonorum possessio, aut haereditas. . Universe Dein si Osit tamento . u. In ossiciosum dicitur testamentum , quod factum est Quiereia contra officium pietatis paternae: quasi non osticiosum, iofficiosi. Mest,inhuinarium. Et datur querela in officiosi Oib. tam riparentibus,
35쪽
iores: nec potest unus eligere unum,alius alium .Et si sint plures ad quos haereditas pertinet pro diuiso, potest alter ab altero conueniri ac actione, uel fami l. ercis si fa-itentur se haeredes. I. l. i.f.quin imo.& g.proinde. Et non differt haec amo a praecedenti specie, sed numero. De possessoria hereditaris petitione . Post ciuiles actiones haeredibus propositas praetor e tiam eos posuit, quos ipse quasi haeredes facit: hoc est, illos, qui us bonorum post essio data est et per quam pe- ροnisum titionem ii reditatis tantundem consequetur bouorum M. suo polsessor, quatum ex ciuilib. actioni b. haeresco sequi pl. Desidet minissaria haereditatis petitione. . Ex hoc titulo proponitur actio his, quibus restituta est h. ereditas. Nana quicunque susceperit restitutam haeredittite ex senatusconsulto Trebelliano, fidei comistaria haereditatis petitione uti poterit contra possessores: &dant ei caedem actiones .ci haeredi, & in herede conetui.
uniuersiali iudicio supra dictiim est: nunc de sin λ gulari. Est autem Rei uendicatio actio quae datur RHisndi sola ratione domini; et quasi 1& possessionis, uel quasi. catis.
Et oportet uti unque interuenire, scilicet, ex parte actoris domi trahi,vel quasi,& ex parte rei pollessio, vel quasi, ut quia dφlo desierat possidere, ut est glosi . not. Institu.
deaei. f. i. in uerb. possideat. Et appellatur haec actio, a
lias in rem: & tunc competit, quando rem tradi, uel da In νεῶn,est in obligatione, id est, quando rem, non personam actio. dico mihi es e debitam. Et habet ista in rem actio locum in omnibus rebus mobilibus, tam animalibus, quam in is quae anima carent, & in his quae so lo continentur. id est, immobilia sunt. Et per hanc actionem non solum ungulae res uendicantur, sed etiam grcx, ct armentum, G aequitium. Et compe tit ei, qui aut iure gentium , aue
iure ciuili dominium acquisiuit. Et est duplex Rei uendicatio: una Directa, de qua in hoc titulor alia utilis, de qua l. in titui. si ager uec. R datur ista utilis ratione quasi dominii,at emphyleutae superficiario, conducto -
36쪽
ri uectigaliu, dummodo ad modicii tempus coduxerit
valleia Issa actio Publiciana dicta est a Publicio prςtore:qui
. eam inuenit: ut est tex. Insti. deact. . Mig. Et datur, qua-
do quis petit id, quod traditum est ex iusta causa a non
domino: & dum usucaptum non est. Nam si esset usu captum, uel pr seriptum, non competeret hςc actio,quia . Publiciana domino non datur. Ompleta a tusii capi s ' ne,esset uerus dominus de iure ciuili, & ideo sibi daret B, Ptilli rei uend. Et ut det Publiciana, quinq; sunt necessaria, diana scilicet traditio,vel quasi,quod dicitur propter incorpo-ressaria rates , quae tradi non possunt,ut infra de acquir. re.do.l. seruus .f. In corporales. Secundo, quod ex titulo apto, id est, iusta ea ad mutatione dominij, puta uenditione, uel similibus.). eo. qui cssq;. in pi in . Tertio, la non domino acceperit, na alias dominium esset translatum, ut infra eo. l. I. f. I. Quarto, bona fide acceperit, unde credidie se dominii factu esse tuc. ut I. de acqui. re. do. l.eu qui a furioso. g. pr tor. Quinto,s, credit se hodie, cum e a ponit,dominu no ee alias tibi esse eotrarius. Sed ex his P quique duo sunt dissicilia ageti, sprobatio traditionis, S tituli. reliqua consistut in intellectu agetis, cum sit de sua conscietia qua per testes propria no possunt,sed periuramentum, ut est ql .in l .Fulcinius 3. quid sit latitare. I.ex quib.cau. in postsea de hoc gl. lnsti .de adt. s. aliae. in verb.dicit. Io. And. in addit. Specul. de propriet.f. nunc dicendum.uersi. I.& ti .deact.f. 2. uersi.quid si uelis. Si ager uectgalis,uel E termicarius petatur. φαεν-- Coniunctio, Vel . in hoc titulo ponitur expositive 3γ- si si . id est, nam idem sunt.Et dicitur Ager uectigalis, nam reditus, siue pensio pro eo pilatur 2 id. n. solemus uectigal appellare. Oes at agri aut sunt uectigales, aut no uectigales. Vectigales uocantur,qui in perpetuum locant, id
est, hac lege, ut quidlu p his uectigal pendatur, id est,
persoluatur, tandiu, neq; ipsis qui conduxerint, neque his qui in locu eoru successerint,auferre eos liceat. Non uectigales sunt, q aut a nobis excolunt,aut ab aliis pria uatis, que admodu agros nostros coledos dare solemus, ii puta
37쪽
puta in an num . Qui ergo in perpetuu agrii conduxerit, licet no essiciat Dominus,copetit ei tamen in rem actio utilis aduersus quemvis possessorem et aduersus uerum diam: ita tri, si uectigal solvat. Emphyleusis autem Latinε dicitur melioratio:ut dicit gl. Infii. de loca. s. adeo. ddi Bis quo dicemus.C.de iure emphy.
De usu ructu, quemadmodum quir utatur.
V di fruendidalua rerum se bstantia. Est enim usiusfiu λam ctus ius in corpore, quo sublato, & ipsium tolli neces 'duplex usiusfructus,formalis,& causalis. For.'malis est de quo hic loquimur,qui est seruitus quando se Freminc paratuS est a Pprietate.Causalis autem est, qui cum sua c a
causa,id est,proprietate coniunctus est. Consti tuit usus- trucitis multis modis, uel in testamento uel inter uiuos per pactiones,& stipulationes. Et costituitur no tantum in fundo, uel aedibus,uerum,& in seruis,&iumentis, caeterisq; rebus. Et est emolumentum usu,fructus maximum,& attenditur secundum qualitate rei.Si. n.constituitum, fructus in praedio rustico, quicqd in sendo nascitur,quicquid inde percipi pol, uel ipsa natura, uel in- m. - .dustria hominis , ipsius fructuarii est. sic tamen.ut fruat arbitratu boni uiri. Recte. n.colere cogi pol. Aucupari, S uenari poterit in praedio. si tamen fructus praedii sit in uenatione, puta erat uiuarium,uel simile , ut 3.eo. l.usu-1ructarium de usur.l. uenatione.Etsi erat sylua caedua ex ea poterit caedere & uendere. Si non erat caedua grades arbores caedere non pl. Caedet in damenta, & Iramos ad uineam siuam, uel ad quamlibet necessitatem hiam dum in sun dum non sectat deterioreri .7.eo.I. item utundi.in prin.& g.aucupatione. & f. ulti. &l. ex fulua De Uufructu accrescendo.
inq; usiusfructus legatus est duobus coiiictim,& tune
aut repudiante parte sua , totum accrescit suo confru-Muario.Si autem separatim unicuiq; parti ususmictus sit C a relictus
38쪽
telictus,sine dubio ius accrescendi cessat. Item qui u
cantur ad u una fructum non et uerbis testatoris, ius acerescendi non habent.J.l. i. s. sin. Simili ter inter legat Num purae proprietatis, & legatarium usus ructus noti est locus iuri accrescendi .l. 2. infra es . Quibus modis isti ructus amittatur. Vsusseuetus amittitur quinque modis: Primo, morte naturali ipsius usu fructuarii. Secundo, capitis diminutione maxima,uel media . Tertio, si usu fructuarius: non utatur per modum, & tempus, id est , pro arbitriolhoni uiri: uel id est, per moderatum tempus, puta per decem annos inter praesentes , &uiginti inter absentes: Quared, per consolidationem, uel eonfusionem rei: id - est , si usus fructus ruralis redeat ad suam causam: id- est, proprietatem: quod tunc fit , quando fructuariu nanciscitur proprietatem, ut I .eo. l. si seruus. Vel quando usu fructuarius cedit usum fruimina proprietario, naextraneo cedendo nihil ageret. Qui uto, rei mutatione, is et interitu . Si enim usu sfructus aedium mihi constitiitus est,& ardes corruant, uel exustae sint in totum , stane dubio extinguit usus fructus,inta tu ,ut inec areae, nec carmentorum usu fructus amplius deatur. Inst. eo . si. 4 De uinfructis ea m rerum, quae usita consumuntur,uel mi
Omnium ferum constitui potest ususseuctus , quae
in patrimo nio cuiuscunque constare possunt: ideo e-.tiam earum rerum quae usu tolluntur, uel minuuntur,
usius fructus constitui potest : sicut est uinum , oleum,
frumentum, uesres,aurum, argentum,quibus proxima
est pecunia numerata: quae assidua permutatione quasi extingui uid tur. Est tamen improprie in his reb.usu fructus. quia non potest esse usus uini, uel frumenti, salua rerum substantia . Vtilitatis tamen causa permitassim est, ut &in his rebus usu sfructus constituatur . Et abusii ructuario cautio desideranda emut quandocunque, ille moritur, aut capite diminutus sit, eiusde quali. tatis,id est, bonitatis similes res restituantur, aut aesti-inatis rebus illis, teriae pecuniχ nomine iuxta ualore ira
39쪽
earundem caueatur. Perit ergo talis usus humis fotum duobuq modis, morte, scilicet,& capitis diminutione. Si usui rufini petatur,uel ad asium pretinerν nNemri. Si fiuctuario fundo seruitus aliqua debeatur,ustisti Guarius, quidem teruitutein novendicabit, sed usium- fructum ς Ac per hoc uicinum, si non patiatur eum ire g re , ςompellere potest: qua si non patiatur eum uti-
frui. Et consequeriter ola adminicula ad ususructu rium spect nt: sine quibus utisrui quis non potest. Vri- Viis .rrui ius sibi csse,ille solus psit in ledere,qui abet usum- 'fructum i dominus autem standi non potes e quia qui habet proprietatem utendi fruendi ius separatum nodhabet.Sunt autem pro uifructu proditae actiones Con siae festoria, & Publiciana, quae dantur et , qui usu fructuM ria. rius est. Et datur consessoria ei cuicnnstituitur usiusseu Pul a stus a diao. Publiciana aute datur ei, cui constituitur a na. non domino. Et proditae sunt ad similitudinem rei uendicationis: dantur erum ratione dominii, uel quasi,&possessionis, uel quasi . Ratione dominii competunt directo et,qui dominus est fundi,cui acquiritur seruitus. Ratione, quasi dominii compexunt utiliter ei, qui non est dominus, sed habet ius in re ς puta creditor, &Du--rius, uel superficiarius, uel similis: ut 3si. ser.uen. l. 2.3.haec autem.& de remis.l. r. item Iul. & desuperfi. ulti. Item dantur de ratione possectionis aduersus eum, qui possidet agrum debentem seruitutem e ut in-M eod.l. ubi. utrum .uel quast possidet : ut si dolo desierat possidere , uel si liti se obtulit: uel si sit supersici riur agri debenti. seruitutem,infra eo a ulti. V
Operae seruorum eisdem modis, quibus usum fructii diximus,constituuntur. Libertis autem aliter fit imp opera sitio operatum : ut dicemus s. de oper. lib. Si igitur in ureum in seruo constituitur opera , habet ius in persona ille, cui debetur opera.Sicut S ille,cui debetur ususfructus, uel usus. Et ideo operae seruorum inter personales seruit tes computantur. Et consistit opera serui in actu d est,
ministerio, uel diurno ossicio, Et ois fructus hominis
40쪽
in operis consistit,sic econtra, in fructu hominis operae
sunt. Et ut in caeteris reb. fructus, deductis. necessariis
impensis,intelligit,ita & in operis seruoru .Cui ergo legatae sunt operae serui,ille usum eiusde habere intelligit De Uu,ct habitatione. hrybi ν N5 Jumvsusseustus, ut s.dictu e,sed et nudus usus i.
rum. sine fructu costitui pol,& q& ipse iisdemodis costitui solet, ὶb. N v suffructus. Cui er3o vlus relictus est,u ti pG: ' frui vero no. Et cui domus usus relictur est, pi e Di
iuge sua,& familia,& liberis ib i habitare pol et hospiate recipere, & inquilinii, dumo ipse inhabitet. Na sine
eo,nec hi qde habitare piat neq; locabit,neque concedet habitatione sine se, nec uedet usiim.Si aut habitatio le- ιο. getur,tunc effectu quidem pene ide sunt legatum usus c. f. N habitationis. Sed in hoc disserunx: quia habitatio m locari, usius uero no. ite qui habet usum, plenius ius habet,qnam qui simplice habitatione, quia cum uis est datus,ille praeter habitatione ius habet deambuladi ,&gestadi,& lignis ad usum quotidianum, horto,& D mis,& oleribus,& floribus,& aqua utetur ad usum seu, non ad abusum. Et est habitatio personalis seruitus, sicut usiisfructus, & eode modo constituitur, sed in domo tantum. Et relicta habitatione, uidetur esse relicta in uitam hominis, nisi breuius statuatur tempus. Non
autem extinguitur non utendo,uel capitis diniinutione,ut Insti.eod. sed si cui.& C.eo.l .cum antiquitas. . Vsi luctuarius quemadmodum eaueat.
Si alicui usu fructus legatus est aequissimum est, ut
exitio m M utroq; caueat.f. se usurum boni iuri arbitra tu.Et cunfiti 1M usus fructus ad exi Ptinere desines, se restituturum,quod: inde extabit.Et interponitur haec cautio, siue res sit mo . hilis siue linmobilis.Et continet ista stipulatio,qua canet se aceptum iri usum fructu boni uiri arbitratu, hoe est,non deteriore cam se ususfiuctus facturum,caetera is quae t re sua faceret diliges palei familias. Et ista cautioliet duas cas, Una,si aliter quis utatur et uir bonus arbitrabitur,&c. Alia.de usifructu restituedo,quarum priot