Bucolica, Georgica, et Aeneis Publius Virgilius Maro

231쪽

v. 379. LIBER V.

Ergo alacris, cunctosque putans eNeedere Palma, Aeneae stetit ante pedes; nec plura moratus, Tum laeva taurum cornu tenet, atque ita, satur. Nate dea, si nemo audet Se credere Pugnae,

Quae finis standi p quo me decol usque teneri PDucere dona jube. Cuncti simul Ore fremebant Dardanidae, reddique viro promissa jubebant. Hic gravis Entellum dictis castigat Acestes,

Proximus ut viridante toro consederat herbae:

Entesse, heroum quondam sortissime frustra, Tantane tam patiens nullo certamine tolli Dona sines p ubi nunc nobis deus ille, magister Nequidquam memoratus, Et x p ubi fama per omnen Trinacriam, et spolia illa tuis pendentia tectis pnte sub haec: Non landis amor, nec gloria cessit Pulsa metu; sed enim gelidus tardante senecta Sanguis hebet, frigentque effetae in corpore Vires.

Si mihi, quae quondam fuerat, quaque improbus issExsultat fidens, si nunc foret illa juventas; Haud equidem pretio inductus pulchroque ju enco

Venissem: nec dona moror. Sic deinde locutus , In medium geminos immani pondere cestus Projecit, quibus acer Er x in proelia suetus Ferre manum, duroque intendere brachia tergo. obstupuere animi: tantorum ingentia septem Terga boum plumbo insuto ferroque rigebant. Ante omnes stupet ipse Dares, longeque recuSat: Μagnanimusque Anchisiades et pondus et ipsa

Huc illuc vinclorum immensa Volumina VerSat. Tum senior tales resereb t pectore voces:

Quid, si quis cestus ipsius et Herculis arma Vidisset, tristemque hoc ipso in littore pugnam pHaec germanus Eryx quondam tuus arma gerebat: Sanwine cernis adhuc fractoque insccta cerebro. His magnum Alciden contra stetit: his ego suetus, Dum melior vires sanguis dabat, aemula necdum

232쪽

Τemporibus geminis canebat sparsa Senectus. Sed, si nostra Dares haec Troius arma recubat, Idque pio sedet Aeneae, Probat auctor Acestes, Aequemus pugnas. Er3cis tibi terga remitto; Solve metus ; et tu Trojanos exue cestus. Haec satus, duplicem ex humeris reiecit amictum Et magnos membrorum artus, magna OSSa, lacertosque, Exuit, atque ingens media cotiSistit arena. Tum satus Anchisa cestus pater extulit aequos, Et paribus palmas amborum innexuit armis. Constitit in digitos extemplo arrectus uterque, Brachiaque ad superas interritus extulit auras. Abduxere retro Iouge capita ardua ab ictu ;Ιmmiscentque manus manibus, Pugnamque Iacessunt. Ille pedum melior motu, fretusque juventa: Hic membris et mole Valens; sed tarda trementi Genua labant; vastos quatit aeger anhelitus artus. Μulta viri nequidquam inter se vulnera jactant, Μulta cavo lateri ingeminant, et Pectore vastos Dant sonitus; erratque aures et temPOra Circum Crebra manus; duro crepitaui sub vulnere malae. Stat gravis Entellus, nisuque immotus eodem, Corpore tela Inodo atque oculis vigilantihus exit. Ille, vel ut celsam oppugnat qui molibus urbem, Aut montana sedet circum castella sub armis, Nunc hos, nunc illos aditus, omnemque Pererrat Arte locum, et variis assultibus irritus urget. ostendit dextram insurgens Entellus, et alte Extulit; ille ictum venientem a Vertice velox Praevidit, celeriqtie elapsus corpore Cessit. Entellus vires in ventum effudit, et ultro Ipse gravis graviterque ad terram pondere vasto Concidit: ut quondam cava concidit, aut Erymantho Aut Ida in magna, radicibus eruta Pinus. Consurgunt studiis Teucri et Trinacria puhes . 'It clamor coelo; primusque accurrit AceStes,

233쪽

Aequaevumque ab humo miserans attollit amicum. At, non tardatus casu neque territus, heros Acrior ad pugnam redit, ac vim suscitat ira; Tum pudor incendit vires, et conscia virtus :Praecipitemque Da ren ardens agit aequore toto, Nunc dextra ingeminans ictus, nunc ille sinistra. Nee mora, nec requies : quam multa grandine nimbi Culminibus crepitant, sic densis ictibus heros Creber utraque manu pulsat versatque Dareta.

Tum pater Aeneas procedere longius iras Et saevire animis Entellum haud passus acerbis: Sed finem imposuit pugnae, sessumque Dareta Eripuit, mnlcens dictis; ac ratia fatur: Infelixi quae tanta animum dementia cepit lNon vires alias, conversaque numina, sentis pCede deo. Dixitque, et proelia voce diremit. Ast illum fissi aequales, genua aegra trahentem, Iactantemque utroque caput, cravumque Cruoremore ejectantem mixtosque in Sanguine dentes , Ducunt ad naves: galeamque ensemque, Vocati, Accipiunt; palmam Entello taurumque relinqriunt. Hic victor, superans animis, tauroque superbus:

Nate dea, vosque haec, inquit, cognoscite, Teucri, Et mihi quae fuerint j uvenali in corpore Vires,

Et qua servetis revocatum a morte Dareta.

Dixit, et adversi contra stetit ora juvenci, Qui donum adstabat pugnae; durosque reducta Libravit dextra media inter cornua CEStus Arduus, effractoque illisit in ossa cerebro. Sternitur, exanimisque 'remens procumbit humi bos. Ille super tales effundit Pectore voceS: Hanc tibi, Eryx, meliorem animam pro morte Dare is

Persolvo: hic victor cestus artemque rePOHO. Protenus Aeneas celeri certare sagitta

Invitat qui sorte velint; et Praemia ponit: Ingautique manu malum de nave Seresti

234쪽

Erigit; et volucrem trajecto in stiue columbam, Quo tendant ferrum, malo suspendit ab alto. Convenere Viri, dejectamque aerea sortem Accepit galea: et primus clamore secundo Hyrtacidae ante omnes exit locus Hippocoontis rQuem modo navali Mnestheus certamine Victor Consequitur, viridi Mnestheus evinctus oliva. Tertius Eurytion, tuus, o clarifisi me, frater, Pandare, qui quondam, jussus confundere foedus, In medios telum torsisti primus Achivos. Extremus galeaque ima subsedit Acestes; Ausus et ipse manu iuvenum tentare laborem. Tam validis flexos incurvant Viribus arcus Pro se quisque viri, et depromunt tela pharetris: , Primaque per coelum nervo stridente sagitta Hyrtacidae juvenis volucres diverberat auras, Et venit, adversique infigitur arbore mali. Intremuit malus. timuitque exterrita Pennis Nes, et ingenti sonuerunt Omnia Plausu. Post acer Μnestheus adducto constitit arcu, AIta Peteris; pariterque oeulos telumque tetendit: Ast ipsam miseraudus avem contingere ferro Non valuit; nodos et vincula linea rupit,

Queis innexa pedem malo pendebat ab alto. Illa Notos atqne atra volans in nuhila fugit.

Tum rapidus, jom dudum arcu contenta Parato Tela tenens, fratrem Eurytion in vota V avit, Iam Vacuo laetam coelo speculatus; et alis Plaudentem nigra figit sub nube columbam. Decidit exanimis, vitamqne reliquit in astris . Aetheriis, fixamque refert delapsa sagittam. Amissa solus palma superabat Acestes; Qui tamen aerias telum contendit in auras,

ostentans artemque pater, arcumque sonantem.

Hic oculis subitum objicitur magnoque suturum Augurio monstrum: docuit post exitus iugens;

235쪽

Seraque terrifici recinerunt omina vates. Namque volans liquidis in nubibus arsit arundo, Signavitque viam flammis, tenuesque recessit

Consumpta in Ventos: coelo ceu saepe refixa Transcurrunt crinemque volantia sidera ducunt.

Attonitis haesere animis, Superosque Precati, Trinacrii Teucrique Viri: nec maximus omen Abnuit Aeneas; sed laetum amplexus Acesten Muneribus cumulat magnis, ac talia fatur: Sume, pater; nam te voluit rex magnus OImpi Talibus auspiciis exsortem ducere honores. Ipsius Anchisae longaevi hoc munus habebis, Cratera impressum signis, quem Thracius olim Anchisae genitori in magno munere Cisseus Ferre sui dederat monumentum et pignus amoIis. Sic fatus, cingit viridanti tempora Iauro, Et primum ante omnes victorem appellat Acesten.

Nec honus Eurytion praelato invidit honori, Quamvis solus ovem coelo dejecit ab alto. Proximus ingreditur donis, qui vincula rupit :Extremus, volucri qui fixit arundine malum. At pater Aeneas, nondum certamine misso, Custodem ad sose comitemque impubis Iuli Epytiden vocat; et fidam sic fatur ad aurem: Vade age, et Ascanio, si jam puerile paratum

Agmen habet secum, cursusque instruxit equorum, Ducat avo turmas , et sese ostendat in armis ,

Dic, ait. Ipse omnem longo decedere circo Infusum populum, et campos iubet esse Patentes. Incedunt pueri, pariterque ante Ora parentum Frenatis lucent in equis : quos omnis euntes Trinacriae mirata fremit Troiaeque juVentus.

Omnibus in morem tonsa coma preSSa eorona:

Cornea bina ferunt praefixo hastilia ferro; Pars leves humero pharetras; it pector ummo Flexilis obtorti per collum circulus auri. 18

236쪽

Tres equitum numero turmae, ternique Vagantur

Ductores; pueri bis seni, quemque secuti, Agmine partito fulgent, Paribusque magistris. Una acies juvenum, ducit quam pamus ovantem Nomen avi referens Ρriamus, tua clara, Polite, Progenies, auctura Italos; quem raracius albis Portat equus bicolor maculis, Vestigia primi Alba pedis frontemque ostentans arduus albam. Alter AtFs, genus unde Atii duxere Latini; Parvus A s, pueroque puer dilectus Iulo. Extremus, forma que ante omnes Pulcher, Iulus Sidonio est invectus equo, quem candida Dido

Esse sui dederat monumentum et Pignus amoris. Cetera Trinacriis pribes senioris Acestae Fertur equis.

Excipiunt placisu pavidos, gaudentque trientes

Dardanidae, veterumque agnosCunt ora Parentum. Postquam omnem laeti consesSum oculosque suorum Lustravere in equis, signum clamore Paratis

Epytides Ionge dedit, insonuitque flagello.

Olli discurrere pares, atque agmina terni Diductis solvere choris; rursusque Vocati Convertἡre vias, infestaque tela tulere. Inde alios ineunt cursus, aliosque Tecursus,

Adversis spatiis; alternisque octibus orbes Impediunt, pugnaeque cient simulacra sub armis. Et nunc terga se a nudant; nunc spicula Vertunt Insensi; facta pariter nunc pace feruntur. Ut quondam Creta fertur Iah3rinthus in alta Parietibus textum caecis iter, ancipitemque de viis habuisse dolum, qua signa sequendi Fasseret indeprensus et irremeabilis error: Haud alio Teucrum nati vestigia cursu

Impediunt, texuntque fugas et proelia Indo; D'lphinum similes, qui per maria humida nando

237쪽

v. 594. LIBER V. dio Carpathium Librcumque secant . luduntque Per

undas.

Hunc morem , hos eursus, atque haec certamina,

primus Ascanius, longam muris quum cingeret Albam, Retulit, et priscos docuit eelehrare Latinos, Quo puer ipse modo, secum quo Troia pubes: Albani docuere suos: hinc maxima porro Accepit Roma, et patrium servarit honorem; Trojaque nunc, pueri, Trojanum dicitur agmen.

mc celebrata tenus sancto certamina patri. Hic primum fortum fidem mutata novavit. Dum variis tumulo reserunt solemnia ludis, Irim de coelo misit Saturnia Iunoniacam ad classem, ventosque adspirat eunti, Multa movens, necdum antiquum sataIrata dolorem. Illa, viam celerans per mille coloribus arcum, Nulli visa, cito decurrit tramite Virgo. Conspicit ingentem concursum, et littora Iustrat, Desertosque videt Portus classemque relictam. At proeul in sola secretae Troades acta

Amissum Anchisen flebant, cunctaeque profundum Pontum adspectabant flentes: Heul tot vada sessis

Et tantum superesse marisi Vox omnibus una.

Urbem orant; taedet pelagi perferre Iahorem. Ergo inter medias sese, haud ignara nocendi, Conjicit, et faciemque deae vestemque reponit. Fit Beroe, Tmarii eoujux longaeva Dorycli, Cui genus, et quondam nomen, natique fuissent; Ac sic Dardanidum mediam se matribus insert: O miserae, quas non manus, inquit, Achaica hella Traxerit ad letum, patriae sub moeninust o gens Infelix, cui te exitio sortuna reservati septima post Troiae excidium jam vertitur aestaS, Quum freta, quum terras omnes, tot inhospita saxa,

238쪽

Sideraque, emensae serimur; dum Per mare magnum Italiam sequimur fugientem, et volvimur undis. Hic Erycis fines fraterni, atque hospes Acestes: Quid prohibet muros jacere, et dare civibus urbem po patriai et rapti nequidquam ex hoste Penates lNullane jam Trojae clicentur moenia Θ nusquam

Ηactoreos amnes, Xanthum et Simoenta, videbo pQuin agite, et mecum infaustas exurite Puppes. Nam mihi Cassa drae per somnum vatis imago. Ardentes dare v. faces: Hic quaerite Troiam,

Hic domus est, inquit, Vobis. Jam tempus agi res; Nec tantis mora prodigiis: en quatuor arae Neptuno deus ipse faces animumque ministrat. Haec memoraris, prima insensum vi corripit ignem; Sublataque procul dextra connixa COIUSeat, Et iacit. Arrectae mentes stupefactaque corda Iliadum. Hic una e multis, quae marima natu, Pyrgo, tot Priami natorum regia nututa: Non Beroe vobis, non haec Rhoeteia, matres,

Est Do eli conjux: divini signa decoris Ardentesque notate oeulos; qui spiritus illi, Qui vultus, vocisve sonus, Vel greSsus eunti. Ipsa egomet dudum Beroeu digressa reliqui Aegram, indignantem loli quod sola careret

Μunere, nec meritos Anchisae inferret honores. ΝΗaec effata. At matres, primo ancipites, oculisque malignis Ambiguae, spectare rates, miserum inter amorem Proesen is terrae, satisque vocantia regna; Quum dea se paribus per coelum sustulit alis, Ingentemque fuga secuit sub nubibus arcum. Tum vero attonitae monstris, aetaeque furore,

Conclamant, rapiuntque socis penetralibus ignem: Pars spoliant aras, frondem ac virgulta facesque Conjiciunt: furit immissis vulcanus hahenis Trauatra per, et remos, et pictaA abiete Pupses.

239쪽

Nuntius Anchisae ad tumulum cuneosque theatri Incensas perfert naVes Eumelus; et ipsi Respiciunt atram in nimbo volitare favillam. Primus et Ascanius, cursus ut laetus equestres Ducebat, sic acer equo turbata petivit Castra; nec exanimes possunt retinere magistri. Quis furor iste novus p quo nunc, quo tenditis, inquit, Heul miserae cloes p non hostem, inimicaque castra Argivum, Vestras spes uritis. En egri Vester

Ascanius. Galeam anto pedes projecit inanem , Qua ludo indutus belli simulacra ciebat. Accelerat simul Aeneas, simul agmina Teucrum. Ast illae diversa metu per littora passim Diffugiunt; silvasque, et sicubi concava furtim Saxa, petunt: Piget incepti, lucisque; suosque

Μutatae agnoscunt; ex cussaque Pectore Iuno est.

sed non idcirco flammae atque incendia vires Indomitas posuerer udo sub robore vivit Stuppa, vomons tardiam fumum; lentusque carinas Est vapor, et toto descendit corpore pestis; Nec vires heroum infusaque flumina prosunt. Tum pius Aeneas humeris abscindere vestem , Auxilioque vocare deos, et tendere palmas: Iuppiter omnipotens, si nondum exosus ad unum

Trojanos, si quid pietas antiqua labores Respicit humanos; do flammam evadere elassi Nunc, Pater, et tenuas Teucrum res eripe leto; Vel tu, quod superest, infesto fulmine morti, Si mereor, demitte, tuaque hic obrue dextra. Vix haec ediderat, quum e sis imbribus atra

Tempestas sine more furit, tonitrDque tremiscunt Ardua terrarum, et Oampi; ruit aethere toto Turbidus imber aqua, densisque nigerrimus Austris; Implenturque super puppes; semiusta madescunt Robora; restinctus donec vapor omnis, et Omnes, uuatuor amissis, serVatae a peste carinae.

240쪽

At pater Aeneas, casu concussus acerbo, Nunc huc ingentes nunc illuc pectore curasrgutabat, versans, Siculisne resideret arvis, oblitus fatorum, Italasne capesseret oras.

Tum Senior Nautes, unum Tritonia Pallas Quem docuit, multaque insignem reddidit arte; Bic responsa dabat, vel quae portenderet ira Μagna deum, vel quae satorum posceret ordo; Isque his Aenean solatus vocibus infit: Nate dea, quo fata trahunt retrahuntque nequamur' Quidquid erit, superanda omnis sortuna seren est. Est tibi Dardanius divinae stirpis Acestes:

Hunc cape consiliis socium, et conjunge Volentem. Huic trade amissis superant qui navibus, et quos Pertaesum magni incepti rerumque tuarum est;

Et quidquid tecum invalidum metuensque pericli est,

Delige: et his habeant terris sine moenia fessi. Urbem appellabunt permisso nomine AceAtam. Talibus incensus dictis senioris amici:

Tum vero in curas animum diducitur omnes.

Et nox atra polum bigis subvecta tenebat: Visa dehinc coeIo facies delapsa parentis Λnchisae subito tales effundere Voces: Nate, mihi vita quondam, dum vita manebat, Care magis, nate, Iliacis exercite fatis, Imperio Iovis huc venio, qui Hassibus ignem Depulit, et coelo tandem miseratus ab alto est. Consiliis pare quae nuue pulcherrima Nautes Dat senior: Iectos j uveu es, fortissima Corda , Defer in Italiam; gens dura atque aspera cestu Debellanda tibi Latio est. Ditis tamen ante Infernas accede domos; et Averna per alta Congressus pete, nate, meos. Non me impia namque Τartara habent, tristes umbrae; sed amoena piorum

Concilia Ursiumque eclo. Huc casta Si IIa