Bucolica, Georgica, et Aeneis Publius Virgilius Maro

251쪽

. I98. LIBER VI. Pascentes illae tantum prodire volando Quantum acie possent oculi SerVars SequCntum. Inde . tibi venere ad fauces graveolentis Averni, Tollant se celeres; liquidumque per aera IAPSae, sedibus optatis geminae super arbore Sid Nut, Discolor unde auri per ramos aura refulsit. Quale solet silvis brumali frigore Viscum

Fronde virere nova, quod non sua Seminat arbos, Et crocoo fetu teretes circumdare truncos:

Talis erat species auri frondentis Oiaca II ice; sic leui crepitabat bractea vento. Corripit Aeneas extemplo, avidusque refringit Curietantem, et vatis portat sub iccta SibFlla . Nec minus interea Misenum in littore Teucri Flebant, et cineri ingrato suprema ferebant. Principio pinguem taedis et robore secto Ingentem struxere pFram; cui frondibus atris

Iutexunt latera, et ferales ante cupreSSON,

Constituunt, decorantque super fulgentibus armis. Pars calidos latices et aliena undantia flammis Expediunt, corpusque lavant frigentis et ungunt. Fit gemitus: tum membra toro defleta reponunt; PurPureaSque Super Vestes, Vel*mina nota, Conjiciunt. Pars iugotiti subiere seretro, Triste ministorium, et subjectam more Pareat timAversi tenuere saeo in : CongeSta Cremantur Turca dona, dapes, fra. o CrAteres Oli o. Postquam collapsi Cinercs, et famina quievit, Reliquias vino et bibulam Iavere favillam , ossaque lecta cado texit Corynaeus alieno. Idcin ter socios pura circumtulit unda, Spargens rore levi et ramo felicis olivae, Lustravitque virus, dixitque novissima Verba. At pius Aeneas in geuti mole sepulcrum In Ponit, sua quo arma viro, Demumque, tubamque

Monte siti, astrio, qui nunc Misenus ab illo

252쪽

Dicitur, aeternumque tenet per saecula nomen. His aeus, propere exsequitur praecepta Si liae. Spelunca alta fuit, vastoque immanis hiatu, Scrupea, tuta Iacu nigro nemorumque tenebris, Quam super haud ullae poterant impune volantes Tendere iter pennis, talis sese halitus atris Favethus effundens supera ad convexa serebat ; Unde locum Graii dixerunt nomine Aornon. JQuatuor hic primum nigrantes terga ira vencos Constituit, frontique invergit Vina sacerdos:

Et summas carpens media inter cornira Saetas,

Ignibus imponit sacris, libamina Prima, AVoce vocans Hecaten, eoeIoque Ereboque Potentem. Supponunt alii cultros, tepidumque cruorem Suscipiunt pateris. Ipse atri velleris agnam Λeneas matri Eumenidum, magnaeque Sorori, Ense ferit; sterilemque tibi, ProserPiUR, VnCcam. Tum Stygio regi nocturnas inchoat aras, Et solida imponit taurorum viscera flammis, Pingue super oleum infundens ardentibus extis. Ecce autem, primi sub lumina Solis et ortus, Sub Ρedibus mugire solum, et iriga coepta in Veri Si,arum, visaeque aues olulare per umbram, Adventante dea. Procul, o , procul esto, Proiani , Conclamat Vates, totoque absistite Iuro. Tuque invade viam, vaginaque eripe ferrum: Nunc animis opus, Aenea, uunc Pectore sirmo. 'Tantum effata , furens antro se immisit aperto: Ille ducem haud timidis vadcntem passibus aequat. Di quibus imperium est avianarum , umbraeque, Silentes, Et Chaos, et Phlegethon, Ioea nocte lacontia Iate, Sit mihi fas audita loqui, sit numine Vestro Pandere res alta terra et caligine mersas. Ihant obscuri sola sub nocte per umbram, Perque domos Ditis vacuas et inania regna:

253쪽

Quale per incertam lunam sub luce maligna Est iter in silvIs, ubi coelum condidit umhra Iuppiter, et rebus nox abstulit atra colorem. Vcstibulum ante ipsum, primisque in saucibus orci, Luctus et ultrices posuere cubilia Curae; Pallentesque habitant Morbi, tristisque senectu 1, Et Metus, et malesuada I ames, a C turpis Egestas, Ter ibiles visu mrmae; Letumque, Labosque; Tum consanguineus Leti Sopor, et mala mentis Gaudia, morti seruitique adverso in limine Bellum , Ferreique Eumenidum thalami, et Discordia demeris,

Vipstreum crinem vittis innexa CPuentis. Ita medio ramos avnosaque brachia pauditUlmus odaca, ingens, quam sedem Somnia vulgo Vana tenere seruut, soliisque sub omnibus haerent. Μultaque Praeterea Variarum monstra serarum . Contauri in soribus stabulant, ScFllaeque hi formus, Et centumgemiuus Briareus, ac bellua Lernae Horrendum stridens, flammisque armata Chimaera , Gorgones, Harpyiaeque, et sorma tricorpori S umbrae.

Corripit hic subita trepidus formidine ferrum

Aenea S, Strictamque aciem venientibus offert: Et, ni docta Comes tenues siue Corpore vitas Admoneat Volitore cava sub imagine sormae, Irrnat et frustra ferro diverberet umbras. II iue via Tartarei quae sert Acherontis ad undas: Turbidus hic coeno vastaque voragine gurgeSAestuat, atque omnem Cocyto eructat arenam. Portitor has horrcndus aquas et flumina Servui

Terribili squalore Charon, cui plurima mento Canities inculta jacet; stant lumina flamma ;Sordidus ex humoris nodo depecidet amicitis. Ipse ratem conto Aubigit, velisque ministrat, Et serruginea subvectat corpora cymba; Iam senior, sed cruda de O viridisque senectus. nuo omnis in rha ad ripas es usa rnebat:

254쪽

M. it res, atque viri, deiuncta que corpora vita Magnanimum licroum, pueri, innuptaeque Puellie, Impositique rogis juvenes ante ora parentum: Quam Inulta in silvis autumni frigore primo . Lapsa cadunt folia; aut ad terram gorgite ab alto Quam Inultae glomerantur aves, ubi frigidas tinuus Traus Pontum fugat, et terris immittit apricis.

Stabant orantes primi transmittere Cursum, Tendebautque manus, ripae ulterioris amore. Navita sed tristis nunc hos nunc accipit illos; Asi alios lovge submotos arcet arena. Aeneas, miratus enim, motusque tumultu,

Dic, ait, o virgo, quid vult concursus ad amnem pQuid ve petunt animae ξ vel quo discrimine ripas Hae linquunt, illae remis vada livida verrunipolli sic breviter sata est longaeva sacerdox: Anchisa generate, deum certissima proles, io Iti stagna alta vides, Stygiamque paludem , I i oujus jurare timent et fallere numenis Haec Οmuis, quam cernis, inops inhumatamne turha

Portitor ille, Charon: hi, quos vehit unda, Sepulti.

Nec ripas datur horrendas et rauca fluenta Transportare priris, quam sedibuS ossa quierunt. Cent um errant annos, volitantque haec littora circum; Tum demum admissi stagna exoptata re iFurit. Constitit Anchisa saxus, et vestigia premit. Multa Putans. sortemque animo misfratrare in oriam. Cernit ibi maestos, et mortis honore Carent PK- , Leucaspim, et Lyciae ductorem classis Orontem, Quos simul a Troja ventosa per aequora vect sobruit Auster, aqua involvens navemquE ViroSque. Ecce gubernator sese Ρalinuru 3 a gehat, ..

Qui Libyco nuper cursu, dum sidera Servat, Exciderat puppi, mediis effusus in undis. Hunc ubi vix multa maestum cognovit in umbra,

255쪽

v. 34 o. ' LIBER VI. 22

Sic prior alloquitur: Quis te, I alinure, deorum

Eripuit nobis, medioque sub aequore mersit pDic age; namque, mihi fallax haud ante repertUS, Hoc uno respouso animum dolusit Apollo, Qui soro te ponto incolumem, sinesque cauebat Voriturum Ausonios: en haec promissa fides est Ille autem: Neque te Phoebi cortina sesellit,

Dux Anchisiada, nec me deus aequore merSit. Namque gubernaclum multu vi sorte revuISUIN, Cui datus haerebam custos, Cursusque regebam , Praecipitaus traxi mecum. Maria aspera iuro Non ullum Pro me tantum Cepisse timorem, Quam tua ne, Spoliata armis, excussa magi MTO, Deficeret tantis navis surgentibus undis. Tres Notus hibernas immensa per aequora noctes V xit me violentus aqua 1 vix lumine quarto Prospexi Italiam, summa sublimis ab uuda. Paulatim adnabam terrae: jam tuta tenebam; dii gens crudelis madida cum veste gra Natum, Prensantemque uncis manibus Capita aspera montis Ferro invasisset, Praedamque ignarP puta SSet.

Nunc me fluctus habet, Versantque in littore Venti. Quod te per coeli jucundum lumen, et aUraF, Ρer genitorem, Oro, Per Spes Surgentis Iuli, Eripe me his, invicte, malis: aut tu mihi terram Iinice, namque potes, portusque require Velinos: Aut tu, si qua via est, si quam tibi diva creatrix Ostendit neque enim, credo, siue numine di Vum

Flumina tanta paras Stγgiamque innare paludem ),

Da dextram misero, et tecum me tolle Per undas, Sedibus ut saltem placidis in morte quieSeam. Talia satus erat, coepit quum talia Vates:

Unde haec, o Palinure, tibi tam dira cupido pTu Stygias iuhumatus aqua, amnemqUe SPVerum

Eumenidum adspicies, ripamve injussus adibis pDesine fata dcum siecti sperare precando.

256쪽

v. 376.

Sed cape diuta memor, duri soluti a casus: Nam tua finitimi, lovge lateque per urbes Prodigiis acti coelestibus, ossa piabunt; Et statuent tumulum, et tumulo solemnia mittent; Aeternum qiae locus Palin ari nomen linbebit: His dictis curae motae, pulsusque Parumper Corde dolor tristi; gaudet cognomine terra. Ergo iter inceptum peragunt, stuvioque propino

quant.

Navita quos jam inde or Stygia prospexit ab unda

Per tacitum nemus ire, pedemque advertere rit de , Sic prior aggreditur diutis, atque increpat nitro: Quisquis es, armatus qui nostra ad flumina tendis, Fare age quid venias; jam istinc et comprime gressum: Umbrarum hic loeus est, somni, noctisqΠe soporae: Corpora viva nefas Stygia vectare carina. Nec vero Alciden me sum laetatus euntem Accepisse laco, nec Thesea, Pirithonmque, Dis quamquam geniti atque invicti viribus e5sent. Tartareum ille manu eustodem in vincla petivit Ipsius a sesio regis , traxi tqrio trementem :IIi dominam Ditis thalamo-ueducere adorti. Quae contra breviter fata est Amphr7sia vates: Nullae hic insidiae tales; absiste mOVeri; Nec vim tela ferunt: licet ingens ianitor antro Aeternum latrans exsangues terreat umbras;

Casta licet patrui servet Ρroserpina limen. Troius Aeneas, pietate insignis et armis, Ad genitorem imas Erebi descendit ad umbras. si te nulla movet tantae pietatis imago, At ramum hunc aperit ramum qui veste latebal Agnoscas. Tumida ex ira tum corda residunt. Nec plura his. Ille, admirans venerabile dotium Fatalis virgin, longo Ρost tempore Visum, Caeruleam advertit puppim, ripaeque Pr Piuq Vat. Inde alias animas, quae per iuga longa sedebunt,

257쪽

V. Q. LIBER VI. De turbat, laxatque foros; simul accipit alveo

Ingentem Aenean. Gemuit sub pondere cγmba Sutilis, et multam accepit rimosa Paludem. Tandem trans fluvium iticol umes vatemque virumque Insor mi limo glaucaque E pouit in ulva. Cerberus haec ingens latratu regna trifauci

Personat, adverso recubatis immanis in antro.

Cui vates, horrere videns jam colla colubris, Melle soporatam et medicatis frugibus ossam objicit: ille, same rabida tria guttura pandens, Corripit obiectam, atque immania terga resolvit

Fusus humi, i atoque ingens extenditur antro. occupat Aeneas uditum, custode Sepulto, Evaditque celer .ipatu irremeabilis umhe. Coti tinuo auditae voces, Vagit Us et ingens , Insantumque animae sontes in limine primo ;Quos dulcis vitae exsol es et ab ubere raptos Abstulit atra dies, Et sur e re mersit acerbo. Hos juxta salso damnati crimine mortis. Nec vero hae sine sorte datae, Sine judice, sedes. Quaesitor Minos urnam movet: ille silentum Conciliumque voeut, vitasque et crimina discit. Proxima deinde tenent maesti loca, qui sibi letum Insontes peperere manu. lucemque Perosi Proiecere animas. Quam vellent aethere in alto

Nunc et pauperiem et duros perserre labores Fas obstat, tristique palus inamabilis unda Alligat, et novies StyX interfusa coercet. Nec procul hinc partem fusi moustrantur tu omnem Lugentes campi: sic illos nomine dicunt. Hic quos durus amor crudeli tabe peredit Secreti celant calles, et myrtea circum Silva tegit; curae non ipsa- in morte relinqUUrit. His Ρhaedram Procrinque locis, maestamque Eriph Fleu Crndelis nati monstrantem vulnera, Cernit, Euadnenque, et Pasiphaen. His Laodamia

Dipiti

258쪽

It comes; et iuVenis quondam, niano femina, Caenis Rursus et in veterem fato revoluta figuram. Inter quas Phoenissa recens a 'ninere Dido Errabat silva in magna: quam Troius heros Ut primum juxta stetit, agnovitque per umbram Obscuram, qualem primo qui surgere menso Aut videt aut vidisse putat per nubila Iunam , Demisit lacr3mas, dulcique assatus amore est: Infelix Dido. verus mihi nuntius ergo

Venerat extinctam, fermque extrema secutam lFuneris, heui tibi causa fuit Per sidera inro,

Per superos, et si qua fides tellure sub ima est, Invitus, regina, tuo de littoro cessi. Sed me iussa deum, quae nnnc has ire per umbras, Per loca senta situ cogunt, noctemque profundam. Imperiis eg/re suis; nec credere quivi Nunc tantum tibi me discessu serre dolorem. State gradum, teque adspectu ne subtrahe nostro.

Quem lagis P extremum fato quod te alloquor hoc est.

Talibus Aeneas ardentem et torva tuentem Lenibar dictis animum, lacrymasque eiebat. Ilia solo fixos oculos aversa tenEbat; Nec magis incepto vultum sermone movetur, Quam si dura silex aut ster Morpesia cautes.

Tandem corripuit sese, atque inimica refugit In uemus umbriferum, coniux tibi pristinos illi Respondet curis, aequatque Sychaeus amorem. Nec miniis Aeneas casu percussus iniquo Prosequifur lacrymans long/, et miserator euntem. Inde datum molitos iter: jamque arva tenebant Ultima, mae hello clari secreta freqnentant.

Hic illi occuerit 'deos, hic inclytus armis Parthenopaeus, et Adrasti pallentis imago.

Η ic multum sistit ast superos, helioque caducI, Dardanidae; quos ille omnes longo ordino cernetas.

259쪽

v. 4 8 1. LIBER VI. I 29 Ingemuit; mcumque, Medontaque, Thersilochum,

ques Tros tenoridas, Cerer ne saerum PolyΡhoeten, Idaeumque etiam currus, etiam arma, tenentem. Circumstant animae dextra laevaque frementes. Nec vidisse semel satis est: juvat usque morari, Et conferre gradum, et veniendi stiseere causas. At Danaum proceres, Agamemnonisaque Phul ges, Ut vidρre virum fulgentiaque amna per omhras, Ingenti trepidare metu: psra Vertere terga, Cen quondam petiere rates: pars lollere vocem Exiguam; inceptus clamor frustratnr hiantes. Atqne hic Privmiden laniatnm corpore tofo Deiphobum vidit, lacerum crudelium ora, ora, manuSque ambas, popuIstaque tempora raptis 8 uribus, et truncas inhonesto Vnlnere nares. Vix adeo agnovit pavitantem, et dira tegentem Sopificia; et notis compellat vocibus ultro: Deiphobe armipotens, genus alvo a sanguine Teucri, Quis tam crudeles optavit sumere poenas pCui tati tim de te Iieuit 8 Mihi fama suprema

Nocte tulit, fessum vasua re caede Pelasgum Procubuisse super eous usae Stragis aservom. Tunc egomet tumulum Rhoeteo in littore inanem Constitui, et magnu Manes ter voee VotaVi. Nomen et arma locum servant. Te, amice, nequivi Conspicere, et patrui decedens ponere terra.

Ad qua haec Priamides : Nihil O tii, amice, relictum; omnia Deiphobo solvisti et funeris umbris:

Sed me Bra mea et seelus exitiale Lacaenae His mergere malis; illa haec monumenta reliquit. Namque ut supremam selsa inter gaudia no tem Egerimus nosti; et nimium meminisse necesse est. Quum latatis equus saltu suΡer ardua venit Pergama, et armatum peditem gravis attulit alvo;

260쪽

Illa, chorum simulans, evantes Orgia circum Ducebat Phrygias: flammam media ipsa tenebat

Ingentem, et Summa Danaos ex arce vocabat. 'Tum me consectum curis somnoque graVatum

Infelix habuit thalamus; pressitque jacentem Dulcis et alta quies, Placidaeque simillima morti.

Egregia interea coniux arma Omnia tectis Emovet, et fidum capiti subduxerat ensem. Intra tecta vocat Μenelaum, et Iimina pandit; Scilicet id magnum sperans sore munus amariti, Et famam extingui veterum sic Posse malorum Quid moror Pirrumpunt thalamo; comes additus una Hortator scelerum Aeolides. Di, talia Graiis Instaurate, Pio si Poenas ore reposco. Sed te qui Vivum casus, age, fare vicissirn Attulerint: pelagine venis erroribus actus pΑn monitu divum p an quae te sertuna fatigat, Ut tristes sine sole domos, loca turbida, adires pHac vice sermonum roseis Aurora quadrigis

Iam medium aetherio cursu trajecerat axem

Et fors omne datum traherent per Ia Ita tempus: Sed comes admonuit, breviterque affata Si lia est: Nox ruit, Aenea; nos flendo ducimus horas. Hic Iocus est partes ubi se via Iinuit in ambas: Dextera, quae Ditis magni sub incestia tendit; Hac iter Elysium nobis: at laeva malorum , Exer et poenas, et ad impia Tartara mittit. Deiphobus contra: Ne saevi, magna Sacerdos; Discedam, explebo numerum, reddarque tenebris. I, decus, i, nostrum; melioribun utere satis. Tantum effatus, et in verbo vestigia torsit. Respicit Aeneas subito, et sub rupe sinistra Moenia lata videt triplici circumdata muro, Quae rapidus stammis ambit torrentibus amnia

Tartareus Phlegethon, tor inetque sonδntia SaSB. Porta adversa, ingens, solidoque adamanto coIumum