Bucolica, Georgica, et Aeneis Publius Virgilius Maro

271쪽

Tu quoque litto ethos nostris, Aeneia nutrix, Aeternam moriens famam, Caieta, dedisti:

Et nunc servat honos sedem tuus; Ossaque nomen

Hesperia in magna, Si qua est ea gloria, signat. At pius exsequiis Aeneas rite solutis, Aggere composito tumuli, postquam alta quierunt Aequora, tendit iter velis, portumque relinquit. Adspirant aurae in nocitem, nec candida Cursus Luna negat; splendet Tremulo sub lumine pontus. Proxima Circaeae radontor littora terrae, Dives inaccessos tibi Solis silia Iucos Assiduo resonat cantu, rectisque superbis Urit odoratam nocturna in Iumina cedrum, Arguto tenues percurrens Pectine telas. Hinc exaudiri gemitus iraeqne leonum Vincla re santum et sera sub noote rudentum ;Saetigerique sues, atque in praesepibus ursi evire, an formae magnorum ululare Ioporum ;Quos hominram ex facie dea saeva potentibus herbis Indnerat Circe in vultus ac terga rararum. Quae ne monstra pii Ρaterentur talia Troes Delati in portus, neu littora dira subirent, Τ

272쪽

Neptunus ventis implevit vela secundis, Atque ἰiagam deuit, et praeter vada servida vexit. J aimque rube,cebat radiis mare, et aethere ab alto Aurora in roseis fulgebat lutea bigis:

auunt venti posuere, Omnisque repeuic resedit Flatus, et in leuto luctantur murmore tonSae'. Atque Illo Aeneas ingentem ex aequore lucum Prospicit. Hunc tuter fluvio Tiberinu, ammtio, Vorticibus rapidis, et multa flavus arena, In mare pPorumpit: Variae circumque Supinque Κssuetae ripis volucres et stuminis alveo Aethera mulcebant cantu, lucoque volabant. Flectere iter sociis, terraeque advertere Proras,

Imperat, et laetus si uvio succedit opaco. Nunc age, qui leges, Erato, quae tempora rerum, Quis Latio a taliquo suerit flatus, advena classem Quum primum Ausoniis exercitus appulit oris, Expediam, et primae revocabo exordia Pugnae. Tu Vatem, tu, Diva, ni ue. Dicam horrida bella ;Dicam acies, actosque animis in funera reges ,, Tyrrhenamque manum, totamque sub arma mactam. Hesperiam. Μ OP rerum milii nascitur ordo, Majus opus moveo. Rex arva Latinus et urbeSIam senior Iouga placidas in pace regebat. Hunc Fauno et nympha genitum Laurente Marica Accipimus. Fauno Picus pater; isque parentem

Te, Saturne, reseri; tu sanguinis ultimus auctor.

Filius huic, lato divum, prolesque virilis

Nulla fuit; primaque oriens erepta iuventa est. Sola domum et tantas servabat stia sedes, Iam matura viro, iam Plenis nuntiis annis. Multi illam magno e Latio totaque petebant Ausouia. Ρetit ante alios pulcherrimus omnes Turnus, avis atavisque potens; quem regia conjuπAdjungi generum miro properabui amore; ω VPEs portenta deum terroΡibus obblaut

273쪽

Laiarcis erat tecti mΘdio, in penetralibus ait s, Sacra Comam, multosque metu Ser ala per annos; Quam Ρater inventam, primas quum Conderet arces, Ipsu ferebatur Phoebo sacrasse Latinus, Laurentisque ab ea nomen Postii,se colonis.

Hujus apes Summum densae mirabile dictu ,

stridore ingenti liquid om trans aetherR Vectae . Obsedere apicem; et, pedibus Per mutua nexis, Examen subitum ramo frondente pependit. Continuo vates, Exterriram cernimus, inquit, Adventare virum, et partes petere agmen easdem Partibus ex isdem, et summa dOIDinarier BYce. Praeterea, castis adolet dum altaria taedis,

Ut iuxta genitorem adstot Lavinia Virgo, Visa nefas longis comprendere crinibus ignem ,

Atque omnem ornatom flamma crepitante cremari: Regalesque accensa comas, accensa coronam

Insignem gemmis; tum sumida lumine fulvo Involvi, ac totis Vulcanum spargere tectis.. Id vero horrendum ac visu mirabile ferrit Namque fore illustrem tam a satisque canchant Ipsam; sed populo Inagnum portendere bellum. At rex, sollicitus monstris, oracula Fauni Fatidici genitoris adit, lucosqne sub alta C Sulit Albunet, nemorum quae maxima saer Fonte Sonat, saevamque exhalat opaca mephitim. Hinc Italae gentes, omnisque Oenotria tellus, Ita dubiis responsa petrint. Huc dona sacerdos Quum tulit, et caesarum ovium sub nocte silenti Pellibus incubuit stratis, somnosque petiVit, Μ ulta modis simulacra videt volitantia miris, Et varias audit voces, fruiturque deorum Colloquio, atque imis Achegonta affatur ΑVernis. Hic et tum pater ipse petens responsa Latinus Centum lanigeras mactabat rite bidentes, Atqrie harum et Tullus tergo stratisque iacebat

274쪽

αέε . AE NE ID OS v. 94

Velleribus. Subita ex alto vox reddita lueo est: Ne pete connubiis natam sociare Latinis, O mea progenies, thalamis neu crede paratis: Externi v euiunt generi, qui sanguine noStrum Nomen in astra ferant, quorumque ab stirpe nepotos omnia sub pedibus, qua sol utrumque re urΓen SAdspicit oceanum, Vertique regique videbunt. Haec responsa patris Fauni, monitusque silenti Nocte datos, nota ipsa suo premit ore Latinus ;Sed circum late volitans jam fama per urbes Ausonias tulerat, quum Laomedontia pubes Gramineo ripae religavit ab aggere claSsem.

Aeneas, Primique duces, et pulcher Isilus, Corpora sub ramis deponutit arboris altae, Instituuntque dapes, et adorea liba per herbam

Subjiciunt epulis sic duppiter ille monebat),

Et cereale solum pomis agrestibus angent. Consumptis hic sorte aliis, ut vertere morsus Exiguam in eererem stenuria adegit edendi, Et violare manu malisque audacibus orbem Fatalis crusti, patulis nec parcere quadris: Heust etiam mensas consumimust inquit ΙitIns. Nec plura alludens. Ea vox audita laborum

Prima tulit sitiem, primamque loquentis ab ore Eripuit Pater, ac stupefactus numine Pressit. Continuo: Salve, fatis mihi debita tellus; Vosque, ait, o sidi Τiriae, salvete, Penates. Hic domus, haec patria est. Genitor mihi talia, namque

Nunc repeto, Anchises fatorum arcana reliquit: Quum te, nate, fames ignota ad littora vectum Accisis coget dapibris Consumere mensas, Tuan sperare domos et fessus, ibique memento Prima locare manu n olirique aggere tecta. Haec erat illa fames; haec nos suprema manebat, Exitiis positura modum.

Quare agite, et primo laeti cum Iumine solis

275쪽

v. l3O. LIBER VII. α is Quae loca, quive habeant homines, ubi moenia gentis i

Vestigemus, et a portu diverSa petamUS. Nunc pateras libate Iovi, precibusque vocale Anchisen genitorem, et Vina reponite mensis. S1c deinde es satus, frondenti tempora ramo

Implicat, et Geniumque loci, primamque deornm Tellurem, Nymphasque, et adhuc ignota precatur

Flumina: tum Noctem, Noctisque orientia signa, Idaeumque JoVem, PhrygiamqDe eta ordine matrem, Invocat, et duplices Coeloque Ercboque parentes. Hic pater omnipotens teri celo clarus ab altor tonuit, radiisque ardent m lucis et auro Ipse manu quatiens ostendit ab aethere nubem. Didii rar hic subito Trojana per agmina TVmor, Advenisse diem quo debita moenia Condant. Certatim iustaurant epulas, atque Umine magno

Crateras laeti statuunt, et vina Coronant.

Postera quum prima lustrabat lampade terra orta dies, Urbem, et smos, ct littora gentis, Diversi explorant: haec sontis stagna Numici, Ii nno Thybri in fluvium, hic sortes habitare Latinos. Tum satus Anchisa delcctos ordine ab omni

Contum oratores augusta ad moenia regis

Iro jubet, ramis velatos Palladis omnes; Donaque ferre viro, pacemque expoScere Teucris. Haud mora; fustinant iussi, rapidisquc seruulia PDassibus: ipse limnili designat moenia sossa, Moliturque locum; primas Irio tu littore sedes.

Castrorum in morem, pinnis atque aggere cingit. Jamque iter emensi, turres ne tecta LatinorUm Ardua cernebant juvenes, muroque Subibant. Ante urbem pueri et primaevo flore juventus Exercentur equis, domitantque in Dulvere currus. Aut acres tendunt arcus, aut lenta lacertis spicula contorquent, cursuque ictuq ne laces Anni: Quum Praevectus equo longarati regis ad aures

276쪽

I, ii ntius ingentes ignota in veste reportat A il venisse viros. Ille iutra tecta vocari inperat, et solio medius consedit avito. Ti utum augustum, ingens, centum sublime columnis, Urbe fuit summa, Laurentis rogia Pici, Horrendum silvis et reIligioue Parentiant. Is in sceptra accipere, et Primos attollere fascos, negibus omen erat; hoc illis curia templum ;1Ιce sacris sedes epulis; hic, ariete caeSo, Porpetuis soliti Patres considere mensis. Quin etiam veterum csfines ex ordine avorum Antiqua e cedro, Italu qne, Paterque Sabinti AVitisator, curvam servuns suh imagine falcem, Saturnusque senex, Janique bifrontis imago,

Vestibulo adstabant; aliiqire ab Origine reges Martia qrii ob patriam pugnando Vulnrra passi.

Multaque praeterea Sacris in postibus arma ἔ aptivi pendent currus, Cumaeque SeCrires, Iest cristae capitum, et portarum ingentia claustra , Nniculaque, clypeique. ereptaque rostra carinis.

I pse Quirinali lituo parvaque sedebat

Aucciuetus trabea, laevaque ancile gerebat Picus, equum domitor; quem capta cupidine contra x Aurea Percussum virga, versumqUe venenifi, Tecit avem Circe, spartitiqne coloribus alas. Tali intus templo divum, patriaque Latin Us Sede sedens, Teucros ad sese in tecta vocavit; Atque haec itigressis placido prior edidit ore :Dictae, Dardanidae, Deque enim nescimus et urbem Et genus, auditique advertitiS aequore cursum. Quid petitis Z quae causa Potes, aut cujus egunt νηὶ illus ad Ausonium tot per vad; i caerula vexit pSive errore vise, seu tempestatibus acti,

Qualia multa mari nautM patiuntur in alto luminis intrastis ripas, portuque sedetiεἰ Ie fugite hospitium; nove ignorate Latino'

277쪽

v. Ioa. LIBER VII. . a 4 Saturni gentem, haud Vinclo nec legibus aequa ID,

Sponte sua, Veterisque dei se more tenentem. Atque equidem memini sama est obscurior auuis Auruncos ita ferre senes; his ortus ut agris Dardanus Idaeas Phogiae penetravit ad urbes, Threiciamque Samum, quae nunc Samothracia sertur. Hinc illum Coothi Tyrrhena ah sede prosectum Aurea nunc solio stellantis regia coeli Λccipit, et numerum divorum altaribus addit. Dixerat; et dicta Ilioneus sic voce SecutuS: ReX, genus egregium Fauni, nec fluctibus lictos Atra subegit hiems vestris succedere terris; Nec sidus regione viae littusve sesellit. Consilio hanc omnes animisque volentibus Urbem Asserimur, pulsi regnis, quae maxima quonda IuExtremo veniens sol ad sp ciebat OlImpo. Ab Iove principium generis; Jove Dardana D abes Gandet avo: rex ipse, do is de gente SHPrrma , Troius Aeneas tua nos ad limina misit. Quatita per Idaeos saevis effusa Mycenis Tempestas ierit campos, quibus actus uterque Europae atque Miae fatis concurrerit orbis, Audiit, et si quem tellus extrema refuso Submovet oceano, et si quom extenta plagarum 'Quatuor in medio dirimit plaga solis iniqui. Diluvio ex illo tot vasta per aeuuora Vecti, Dis sedem exiguam patriis, littusque rogumias

Innocuum, et cunctis undamque auramque Putetatem. Non erimus regno indecores; nec vestra seretur

Fama levis, tantive aholescet gratia socii; Nec Trojam Ausonios gremio excepisse pigebit. Fata per Aeneae iuro, dextramque Potentem , Sive fide, seu quis bello est expertus et armi S ἰΜulti nos populi, multa ne temne quod ulli orraeserimus manibus vittas ac verba Precantia )Et petiere sibi et voluere adjungere gentes.

278쪽

V. 238.

Sed nos fata deum vestras exquirere terras Imperiis egere suis. Hinc Dardanus ortus

Iluc repetit; iussisque ingentibus orget Apollo Tyrrhenum ad Th3brim et fontis vada sacra Numici. Dat tibi praeterea fortunae Parva prioris

Μunera, reliquias Troia eX ardente receptas. Hoc pater Anchines auro Ithahat ad aras: Hoc Priami gestamen erat, quum iura Vocati, More daret populis; Sceptrumque, Sacerque tiavas, Iliadumque labor Vestes. ' ,

Talibus Ilionei dictis, defixa Latinus

obtutu tenet ora, soloque immobilis haeret, Intentos volvens oculos: nec purpura regem Picta movet, nec sceptra movent Priameia tantum. Quantum in connubio natae thalamoque moratur:

Et veteris Fauni voluit sub pectore Sortem. Hunc illum fatis externa ab sede prosectum Portendi generum, paribusque in regna vocari Auspiciis; huic progeniem Virtute futuram Egregiam, et totum quae Viribus occupet orbem. Tandem laetus ait: Di nostra incepta secundent, Auguriumque suum. Dabitur, Trojane, quod optas. Μunera nec sperno. Non vobis, rege Latino,

Divitis uber agri Troiaeve opulentia deerit. Ipse modo Aeneas nostri si tanta cupido est, Si jungi hospitio properat, sociusque Vocari,

Adveniat; vultus neve eoorrescat amicos. Pars mihi pacis erit dextram tetigisse tyranui. Vos contra regi mea nunc mandata reserte. Est mihi nata, viro gentis quam jungere nostrae, Non patrio ex adyto sortes, non plurima coelo Μonstra sinunt: generos externis assore ab oris, Hoc Latio restare canunt, qui sanguine nostrum Nometa in astra serant. Hiano illum poscere fata Et reor, et, si quid Veri mens augurat, OPto. Haec effatus. equos numero Pater eligit omni:

279쪽

Νtabant ter centum nitidi in praesepibus altis. Omnibus extemplo Teucris jubet ordine duci Instratos ostro alipedes Pictisque tapetis. Aurea pectoribus demissa monilia pendent: Tecti auro, salvum mandunt sub dentibus aurum. Ahsenti Aeneae currum geminosque jugales, Semine ab aetherio, spirantes naribus ignem, Illorum de gente Patri quos Daedala Circe Suppositu de matre nollicis furata erravit. Talibus Aeneadae douis dictisque Latiui Sublimes in equis redeunt, Pacemque reportaui. Ecce autem Inachiis sesc res exaut ab Aistis Saeva Iovis coniux, aurasque invecta icncbal; Et laetum Aenean classemque ex sellior : IDUgo Dardaniam Siculo prospoxit ab usque PacLγuo. Moliri jam tecta Vidot, jam sidere terrae, Deseruisse rates: stetit acri fixa dolore. Tum, qua Sans caput, haec effundit pectore dicta :Heu stirpem invisami et fatis contraria nostris Fata Phryguml num Sigeis occumbere campis, Num capti potuere capi p num incensa cremavit Troia viros P medias acies mediosque per ignes, Invenere viam. At, credo , mea nu uina tandem Fessa jacent, oditis aut exsaturata quievi Quin etiam patria excussos inses 3 Per undas Ausa sequi, et profugis toto me opponere Ponto. Absumptae in Teucros vires coelique mariSquC.

Quid Syrtes, aut Scylla mihi, quid vasta Chantidis

Profuit Θ optato conduutur Thybridis alveo, Securi pelagi, atque mei. Mars perdere gentem Immanem Lapithum valuit: concessit tu iras Ipse deum antiquam gotiitor Calydona Dianae. Quod scelus aut Lapithas tacitum, aut CUJdona me Tentem' i: Ast ego, magna Iovis eo Qx, .nil linquere inausum

Quae potui infelix, quae memet in omnia verti.

280쪽

iucor ab Aenea. Quἰid si mea numina non siaut Magoa satis, dubitem haud equidem implorare ierod

usquam est.

Flectere si nequeo stiperos, Acheronta movebo.

Non dabitur regnis esto prohibere Latinis,

Atque immota manet satis Lavinia conjux: At trahere, atque moras tantis licet addere rebus; Αt Iicet amborum populos exscindere Tegum.

Hac gener atqrie Soeor coeant mer ede SNorum i

inguine Trojatio et Rutulo dotabere, virgo; Et Bellona manet te pronuba. Nec lace tantum Cisseis praegnans ignes enixa iugales; Quin idem Veneri partus suus, et Paris alter, Funestaeque iterum recidiva in Pergama taedae. . Haec tibi dicta dedit, terras horrenda petivit. Luetiscam Allecto dirarum ab sede dearrim Insemisque ciet tenebris; cni tristia bella, Iraeque, insidiaeque, et crimina DCxia cordi. odit et ipse Pater Pluton, odere SororeSTartareae monstrum: tot sese Vertit in ora , Tam saevae facies, tot pullulat otra colubris. Quam Iuno his acuit verbis, ac talia satur: Hunc mihi da proprium, virgo sata Nocte, laborem, Isanc operam; ne uoster honos infractave codai Fama Ioco; neu contintilis ambire Latinum Aeneadae possint, Italosve obsidere fines. Tu potes unanimos armare in Ρroelia fratres, Atque odiis versare domos: yri verbera tertis Funereasque inserve Does: lihi nomina mille, Millo nocendi artes: secundum conente Peci US, Disjice compositam pacem, Aere crimina belli: Arma Velit, poscatque simul, raΡiatque juventus. Exin Gorgoneis Allecto infecta venenis Principio Latium et Laurentis tecta tFranni Celsa petit, tacitumque obsedit limen Amatae rQua insuper adventu Teucrum, Turnique hVmerinis,