장음표시 사용
171쪽
Polli. CCum vero quidam magistratuu di si non ora pertractent multa negoctonim publiconi: synecesse est altu esse niagistrauimus rationes repetat ares corrigat apse vero nichil aliud tra
ctet. vocat vero hos alii correctores: alii rationales .alii scrutatores .alii Rcuratores. Picter Μ' hos vero omne unus magistratus cst pcipuus maxime omniti. Ide mi seruinq; habet fi
ne S intradiistionem qui pi esidet multitudin-bi populus dominat. Oportet aure sd quod cogitasumma habere in republica authoritate. Appellant veto quibusda in locis pconsulto.
res ex eo quia ante deliberat.Vbi vero multitudo est. filium magis Ciustatum ire magistratus fere tot aliqui sunt. si Alsa species curationis est circa rem diuina ceu sacerdotes: oceditui circa templa vi consemcntque sunt di erigans minosa edificia dc cetera omnia que pertinent ad diuinu cultum. Euenit aute alicubi cura hanc esse una vi sar paruis ciuitatibus. alibi vero plures separatas a sacerdotio ut sacrificulos ac cdiculos ac custodes sacras pecus rasamn . Huic consequens est cura illa que circa uniuersa sacrificia publica quotcunt sacerdotibus lex non comittit.sed ex publico fiunt.Vocant autem eos qui istis presunt alii reges sacrorumalis pontifices inaxinios. Necessaria ergo officia sunt circa hec ut sumina 63
ri M MM in Uiaias di super rationibus di discut1onibus di super correctionibu
eorum que quis gesserit in inagistratu dc finaliter circa consilia rerum comunium. EPecu. G ΦIiare autem est eam ciuitatum que magis in ocio ex pace de iit atm magis tranquille suci cura inruper facere de mulieN disci sivism legibus seruandis He di sciplina iuventutis: de nasiorum gubematione: pterea de Iudas gymnicis ac musicis: ct si qua alia huiusmodi: ctacula cotinget fieri. Horum vero queda manifeste sunt no popularia veluti disciplina multem di puer t. nam pauperibus: necesse est uti mulieribus S pueris tanq ministris. qm seruos iiovabent.ECumq; tres sint magistratus o quos assumunt quidam sum rara potesta 6stes coseruatores legumin ficolasultoresin consilium: conseruatores legum optimam nogistratus est p rasultores vero paucoν potentie consilium autem populare. De magistraubus ergo ut in figura fere dictum est de omnibus.
N quarto libro a numero G ad T s de magistratibus dissemit: minc asit exactius de ipsis determinationem coplet positarnmu ae magistratuum diuisoe:quoida esse necessarios & sunt sine quibus ciuitas esse n6 potest alios ad ornatum esse talionestatem re sunt sine quibus ciuitas bene esse non potest. In paruis ciuitatibus paucioribus opus esse magistratibus in magnis autem pluribus qd Ec quod modo ex iis que numero GT quam dicta sunt satis intelligi potest.& quod magi iratus necessarios necessariis coniugere non expedit sed necessarios iis quide qui optimi sunt ciuitati at no necessa iiDex eodem numero est cognitum.e Magistra
som lpecies decem di septem.quaru quedam necessarie sunt ut sint respublice alie ut hene sint. . species est circa resν necessariaru cotractus temptiones ac venditiones ut in illis seruenit decorv. Sic Secunda species est is magistratus quem edilitatem vocare solenticuius officiu est curare circa ut hE ut publica priuatam edificia ornatu se comoditate sint decenti:ri labetasta instauren Ipublice vie conseruentur diriganti fines sine querela tegantur Nid genus similia. 8c hee multas species habet: ecin magnis ciuitatibus unum ad unam instituunt magistratum: Fc ad alia alios. v alii membus curam dis mesunnalii curandis fontibus 8c aquam ductibus talii conseruationibus ponitu:8c ita de similibus. CTertia est:eorum qui extra urbem similem euram gessit. 8c vocat hos aliqui agroν diffinitores' alii s1 vero a silua siluarios. Eduana species est:eorum quos questores receptoresq; vocant. qui publico rum reddimu curam gerunt . ut apud eos conseruati mox ad singulas distribuantur oportunitates. Quinta est: eorum qui quibusdam in locis vocantur hiemi emones Nesides memoree aut hi, iusmodi nominibus. apud quos rescribi oportet priuatos contractus sententias pretoriorumI 8c mostulationesi vocatione'; in ius. Sexta species est: is magistrarust qui circa actiones danatorium & s seorum que paulo ante posita sunt quorum inscriptiones iacte sunt Mesrea custodias corporum summe quidem necessarius magistratus sed omnium diffieillimus ta grauis administrationis .pplet mulotas que inde prouenium inimicitias .auare nisi magna ex eo proueniant emolumema:magistratum terere recusamus gera nequaa secundum leges volunt administrare.*tamen necessatiates est.
172쪽
nam illinil prodessent de iis que in iussicie veruiit examen aut sententie laut iudicia nisi essem qui illa
executioni demandarent. quale si actioncs exectit Onc Mde ius rebus no fiat. communio intet se es.sc ulum nequa et permanere potest. Que ex Pedui huic ni agistratui: qilominus grauis difficilis: stadministrationis .expedit primo ut in plures paulatur Salii de aliis iudicia sentetiasq; fetat. Ec idem etiam expedit magistratui apud quem prcnus sciui piau totum scilicet contractu uini lentcntiam pie. toriorum condemnation ut 8c similium fiunt inscriptioncs. Secti do edi pedit magistratus alios alia exequi: Sc que emi magis recentia magistratus recentiores. 8c ea que instanti suntq; ad iudicadum p. sentia atq; parata cum maga stratus unus condcmnarit altet exequatur.ceu pretores vitani condentis nent ediles inscribant se alii sentent am scriptis demandat ac xc qui c urent. quia quanto minus in micitiatum sit illis qui demandat executionis to magis res finem assequens. at qui si iidem essent qui eodemnarent & condemnatione executioni demandarent duplex contrahere odium: ec euctis ini. micum esse solet: ut iidem de omnibus potestatem habeant. CTcitio expedit ut is magistratus cui reorum custodie cura incumbit:ab eo separetur: qui condenationem ac sententiam excutioni demandat. ut Athenis ii qui undecimuiri appellant.Quare melius est ut ec hic etiam custodie magistratus fin partes diuidat sc ad umbrationem machinamentumq; circa hunc magistratum querere . quia non minus et superior necessarius est.verum contingit ut viri boni max me huius magistratus oniciu deis vitent di prauos ei preficere mequail sit tutum .cum potius ipsi custodi a & carcere indigeat et debeat alios custodire. Quare eius rei non oportet unum elle magistratu: neq; continue eosdem custodite. sed ubi est aliquis iuniorum ordo aut custodum aut magisti aluum: illatum uno tempore deputandis τ sunt aliquis A alio alii ad id custodi peragendum ossicium. Septima species est eorum qui strategi & pol archi id est duces exercitus & militie plice pes appellans qui urbis custodie presunt. nam tain pace oc bello opus est ec murorum Sc portarum ciuitatis custodia. present & in iis que ad bellicas expeditiones requiruntur: cutantq; vi ciuirum dit quisitiones fianti una in ordinatur ad huiusmodi expeditiones habiles. 8c in paruis ciuitatibus: unus salis suis cit magistratus in ma is autem: his de rebus
requirutut plures. 8c hic magistiatus inaioris dignitatis est si luperiores. nec ab re quidem nam 8c plusa tima indiget rerum petitia atq; fide. Coctaua species est eorum qui appellantur procuratores tetubellicarum: sub quibus sunt presecti equitum qui pie sunt equitibus presecti legionum qui peditibus leuis armature & sagittariis prefecti nauales qui presunt turbe nauali. 8c particulari et sub iis sunt pie,s; sectus triremisses presectus cohortis: tribunus militum 8c huiusmodi particulatia. Nona est eorum qui collectores. ratiocinatores. disquisitores. 8c patrocinatores alibi scalibi appellare solent: quorum so ossicium cst publicorum que in republica a magistratibus gesta sunt) rationes reposcere. Decima species est: eorum qui aliquando premias illest A consules re etiam legii custodes conservatotes'; ultimo numero huius appellant: qui reipublice summa tenent pui horitates primamq; presidentiam. 8cus megistratus maxime ommu summe est precipuus:nam ipse:plerumet S principii 8c finis habe: si authontate. ut consules qui president multitudini in repulari subernatione R in aliis presides. I Vndecima est eorum qui re sacram curant: ut sacerdotes editui quosv offaelum est templorum que incolumia sunt edificia conseruentur Ec que tui nosa erigamur di viriuersoru curam habeant. que ad diuinum pertinent cultu hc in patuis ciuitatibus. unus magistratus ad has omnes curas sat est . in magnis aut ῆ. hic magistratus in plures dispescit sc alii sunt sacerdotes qui lacrificia Dei ut: ec alii editui qui sata, cras edes conseruant L alii sacraue pecuniarii dispensatores questore'; facti. CDuodecima est eo. φ tum quibus lacrificia publica:que lex non assignat. sed ex publico sumptu fiunt:comimini Ee hos ali. H. qui teges sacroru alii pontifices maximos appellat. C Recolligit. paucis uniuersa: circa que versant duodecim predicte magistratuum species ut susscienti diligena eas adduxisse magis appareat. quia
aut huiusmodi administrationum officia versantur circa rem diuinam: 8 sum utut magistratuu unde cima ae duodecima species .aut circa te bellica sc sumuntur septima ta octaua. aut circa redditus pii blicos N impensas circa forum .urbem. portus. de regi cm. 8c sumunt prima. secunda. tertia. 8c quatia species. aut circa iudicia.discretiones.cotractus.executiones εἰ re' custodia. dc qui ta &sexta species ista curant aut circa ratiocinia. disquisitioncs.correctione'; eoN: quem publicis administrationibus
gesta sunt: sc id cute none speciei incubit.aut circa cosilia: preconsultationes.aut legii custodiam: fc id ad decimam speciE:summeq; authoritatis magistrata plinet. C Tettiadecima: magistratus cui discupli ne mulieν cura comittitur. ε Quartadecima:cui iuuentutis committit disciplina. C Quintaderi. ma:cui committit legunt custodia. Sextadecima: mira qui preficiunt ramnasiis. in quibus varia. tum exercitationum fit institutio. e Septimadecima species eo M.qui ludis: aut gymnicis in quibus
certamine gloria queritur: aut ludicris qualia olim Dionysiaci ludi: Rhuiusmodi publicis spectam. lis preficiuntur. Ec tu magistratus sunt peculiates earum ciuitatum: que magis octo fiuunt ut ex pas
173쪽
ce tranquilitatem assecutae.neq; hi omnes:omni te ublice e5 uenientes quandoquidem equi interudunt discipline muli 1 R institutioni iuuenturissae puero13xpopulates no sunt: nam pauperibus nocesse est uti mulieribus, R pueris ut ministris.quonia ad seruosit alimenta facultates illi no suppetura. cuiusmodi populares existunt. CResumit unii qd ad decimam illa summaq; gubemadi spe csnet:tres eius pones species.vna estaeonseruatos legu seeunda est mons u. 8c tertia est e siliv. . seruatores legu quos nomophylaces appellat ad optimatiu gubernatione attinet. pconsules ad patracos potentiam. α consitum.ad popularem gubemationem & hee de magistratibus.
E ANNOTATIONES. AD CAP. OCTA Am
ae prepositorum secundu inscriptiones.id est: versatur enam estea executiones missi paulo anteiquorum apud psidest & memores facte erant rescriptiones. ut circa executio. nes priuat e contra uin postulationum in ius:& similium.
Senatores. Consulas. Proconsules. instator.
Ciliarche. Centuriones. Decuriones. - ---r- . LCeu biores urbani conde uesnem ediles inscribant.Hee nomina pretor editis sunt magistratu fungissi & scdm diue fas tesputa casIeadem plerum sortiuntur nomina sed sua mutant ossicia. mani suos magistratus habebant. te gnum antiquissimus Senatui consulatu preconsulat Eldictaturam pietura centuram tribunatumTrescistulam questuram edilitate 8c huiusmodi.qui vero magistratus administrabannappellabant reges senatores. cosules procosules.dictatores. etores.celares.tribuni placti questores edites. Rex perpetuum gerebat magistratum atq; monoclitiam. ISenatores:cetu diuecti patres optimates 7 quos reti. mus Romulus ini iniit postea ducenti creati sunt patrum conscriptorum nomine honorati .hotu perapetua authotitas. Consules:executioni mandabant decreta definitaq; senatus.& penes eos erat authoritas condemnandi absoluendiq;.illos peribant duodecim lictores fa ciculos virgatu te tibus acigatos portantes. CProconsules vero colatum ossicium in prouinciis exercebant. ultra praeibant lunores lex.Dignitas annua. CDictator summum gerebat magistratum omnes alios deponens cxcepta tribunitia potestate.Potestas illi erat animaduertendi in cuiusuis ciuis Romani capuli re alios magis stratus eligendi.illi adherebat magister equitum: ciindu ab eo locum tenens in equites animadum rebatium bella sectantes.sex mensium dignitas. Pretores in priuatis N publicis ius dicebat pomisto. illis potest monum ius condedi:& vetera ablogandi.imroducti fuerunt ob impedimenta cons Iunis tempore bellost. CCensores magistri morum.issis erat potestas: senatores e senatum edi uciues infamie nota inurendi.Alii erant censores qui ciuium censum agebΙt quisl enim tali suaesti, mabat: quanti illi censuissent Etarios constimebant. erant duo. Authotitas quinquennis. CTribunorum hi plebes erant: quom ossicium erat partes plebis delandere.hi militares:qui ex equo imperatori pro milibus opponebantur.alii vero aliis cutis deputabantur. CPrefecti qui & satraperui bi Sis legionibusq; ia regionibus & huiusmodi preficiebant me ea que ad victum pertinent:& alia necessaria deficerent atq; ut istauranda instaurarent. Questores etatium publicu publicas pecunias redditus retributa curabant.CEdilium hi foro venalium reru preerant ne qua fraus interueniret. & eoia quide Preerant annone frumentarie qui ediles cereales dicebantur.quida annone latesseoptem cibariorum quidam semissiumentis animalibust videndis:ne quid morborum viciorumq; pro integro venderetur.&ad ipsos cura mensuratu poderum I motui inrebebat iusq; pro talibus t si fraus interuenisset aut querela surrexisset dicebat.& omnes hos sq, isti venalis lex penes eos erat greci vocabant α ραηοni o . sunt alii edites :qui ludos publicos extubeti curabant 8c saetas priuatalet edos aque ductus Publica edificia publicas vias H integrat ut muda essent olatribsq; uniuersa cum o tu retineret lubritatem lusq; pro talibus reddebant .Et quibus pecuniaris editi sacrarum cura demandata eratine quide sedulaut ruinosum appareretiladmude & integre seruarentur: editui appestabant. rum dilis gentius de iis legant apud senestella Pomponiu legi eritos aliosq; eoplures .qui peculiares libros de magistratibus scripsere. Appellanturq; presecti equitu Ffecti legionu. Presecti equitii qui Z mari. ssstri equitum:de quibus 5c inpcedenti annoratione:quibus summa est potestas in equites Legionem a delectu militum dici volunt & nullo certo numero danitur quadoq; 'phites delectos milites habes quandoq; pauciores. Vegetius illi tribuit numetu GS5s Varro 3ooz fuisse diciti alias oo & hec quadrata legio dicebamri Matius eam fecit s2oo.alis autem diuidunt legione in to cohortes cohorte in so manipulos manipulum in milites unde sit legio hoe pacto numerum i scio cotine ex quibus datur intestigi:legionem certo numero no dissiniri sed a magno numero delectorum militum dici qui insta numeru 3Ooo esse no solet hine etia intelligi potantiqui Fristi legionum dicans Ciliarche:mille milibus fisunt.cemtiones centu de riones:dece. quaterniones: attuor.sed exrmis authotibus .hec & liuiusmodi admonuimus esse requiteda.CAlia species eurationis est circa te diuina. Et ca
174쪽
na habet Atistoteles mρ imo reus et se do περιπε raditust clitiid est circa deos & circa demo. Quaterni Ues. nia.& numero S ivbi interpretatio habet prerea de ludis gymnicis et musicis: ubi musicis illic Die. Atistoieses nysiacis. ec erant ludi illi quos in honore bachmgnata veri dei celebrabat antiquitas. hane annotationem adiecime de re diuina ultra et par sit defendatur Aristoteles.nam his in locis:aperte ut vir gen. Aristotelestissis loquit.et sunt qui nimio affectu hi Platone illi Aristotelem alii Socratem alii Pythagoria defen, Plato. dum comendent approbant.led in re diuina presertim culosum est nam gentiles fuerunt:& genti. Aristoteles.lium deotu libystitionibus scatent Platonici libri neq; Aristoteles imunis esti sed id longe minus N p Metates. pauo est. et nichil vanius ii, que se Pythagoricos nomina ut, nam de Pythagora ipso somniat qui Pytham M.
loquutur: in nichil ipse reliquetit scriptu4carmina illa Pythagore que aurea di tur. Primum iiii mortales diuos ceu dispotuit lex. incum colei di illustres heroas adora Demonas ac venerans terrestres lege litato Que ut vides ab impietate incipiutinon ipe Pythagoras sed Philolaus Pythagoricus inimitasse fretur.que Hierocles Alexadrinus idololatrie defensionis amore ilanus et ob unius dei instauram eui. Jgo tum Christianis insensus comentatus est. Et vis primos hostes christiane religionis et cultus unius 8c ' ψ'u' solius veri dei agnoscere.lege Hireneul& inuenies illos se nominare Pythagoricos . lege Origenem Epiplonius Augustinu invenies secundos acerrimos hostes se nomiare Platonicos:et manifeste no I, Ut iani tam in Christianos Q in christu debachar est sc in vitam vetum deum blas remos.quotu a sanctis da 'Πpu' nata nomina:nunc fere quia sub melle virus latens non de piatur incipiunt illustria denuo ventilati. O 'gζnes. et timedum ne velut noua hydra: multa prendere malencia noxialia multis mortifera rapita nimin . 'rima Permini.Nem qui se nominat Peripateticos: pietatis labe carent.nam Blexadet Aphrodν usi Augustinu . de anima cum Epicuro sentire arguit. Auermes cordubensis αεε ni in de intellectu pro de linada i δ QR ςEpicureoru impietate' pemlcio sitsmu intus evomit. Hie hiat pluri et subsistere et demitate tabel in Geram bta νlam:que his diebus fertur apud Germanii Ganatum virum consulare accidisse. Cum enim plerosq; ut assolet 8c Theologos & philosophos ad suam melam vocasset: inter eos affuit et quida extra nee regionis pariter ia lingue lingua tamen litteratost comune callens let de studiis multa pie se ferens.&ubi varia hine inde de litteris sunt iactata. Theologus quidam qui preter litteraria &celucam lingua nullam aliam nouerativitum percontali quid de intellectu sentiret et an omniu hominu unum eun demet; intellectum esse putaret Quo dicente non rudem se putare.Non crediderim inquit Theolo gus te ad id ratione ullam habere.l no plurimas inquit. lubet aliquam afferre. Tunc ille omnibus cui aderat incognito sermone cepit multa profari proindere multa:quibus quidem sermonibus eactis conuiuis potius quippia stridere u loqui videbatur. Cunctis igitur admiratibus H expectatibus quid id monstri parereti Theologus ignotos sermones intenti pens haud te intelligo inquit.Tunc Ola.et hoc est ait quod dixi non omniu homin5 me putare eundu esse intellectum. quo dicto conubue omnes effuse risere. Et siue hec res A vera siue ficta est sic plane censeo ridendos eos essesqui M.tellectu unum comunemq; omniu hominu defendunt Hee dixi non studio in uqena inuehedi sed quia omnes in suis studiis cautos esse velim:& ne in offendiculu maxime in iis que ad deum totius si boni miliorem pertinenti forsitan incidant incosulti. CRbi pontifices maximos. ubi late pontifices maximos littera grem habet προ n a id est pcitanes. sic enim Athenis appellantur illi quibus D.
Utinim sacrificiorii precipua summam administratio comissa erat. Et hec de sexto Polinco
C SEXTI POLITICORUM ARISTOTELIS FINIS.
175쪽
E SEPTIMUS POLITICORUM ARISTOTELIS.
De optima republica S ctustate beata. Cap. Li E optima republica recte terere volenti: necessarium est prius determina. s iec ire vita sit maxime exscienda. nam si id ignotum sitniecesse est S opti.
mam rempublica ignorari. optime enim agere colantaneum est sis qui sub
crtima i ei sublice disciplina regumr ex iis que sibi assint nisi id accidat Dici ratior ac Luampiamum iustituendii cst.que vita sit cunctis ut ita diis. --rim maxime optanda.deinde uti una publice de priuatim eadem stran alia. Putantes igitur multa sum cienter esse dicta de optima vita etiam in extremis sermons. 2bus δἰ nunc illis utendit censemus. nempe aduersiis hanc d: uisionem nemo visi testa a. hirur: Q tria cum sint nona genera exteria corporis di animi: ista omnia adesse felici homini Op Per. remo enim felicem diceret eum qui nullain pallein metitudinis habeat neq; temperantiemem iuniciemem pnidentie/sed timenteni etiam circuliolantes muscas-aboninente vero a nulla penitiis edendi bibedim extrei ira cupiditate de gratia quadrantis uni. iis dilem stimos interficiente amicos similiter S mente ita stultum at mi gnaru/ quali puetum quodam vel insanu.Sed ista quide sic ut d:cta sunt omnes cocedet eno Discordant Reame in quanto arm excessu.nam virnitis quide satis h abere se putant.quatvlucunt habe.ant.diuitiarii vero atm pecunia ii-rotenuem S lanie S huiusmodi omniu instinnitu eracessum sequutiir. At vero nos illis dicemus quia facile est de his ecia per opera ipsam fidem
suscipere cernere γquia homies acquiriit S coseruant non vimites externis bonis sed externa virtutibus .gIpsam beata vita sues i gaudio posita est ille in virtute sive ambobus: magis inexisti aioribiis Sintellectus in excelletia ornatis mediocria vero externa possidenribus q iis inii in externis plura pol dent q opus sit S in illis deficiunt. O vinetia ra. tione condet alious licet hoc probe intueri.nam extema quide bona finein terminum habent ransi instrumentii quodda.Omne aute utile tale est: ut eius exccssus vel noceat habere vel certe non prosi . At bona anime cito niagis excedi ni tanto magis utilia sunt, i noso. him honesti versetiam utilis appe latione tribuere illis debet. COmnino v patet ismus dicemus dispositione optima cuius ae rei adimit ce/secundia excessiim distantse illotii quo. si dicimus eas essedimpositione .ct uates cst anima preciosior corpore Specuniis S simpliciter, nobis: necessariu est et dispositione cuius m optimam eodem inom illis correspoBere. PInsuper anime gratia illa evre in ara sunt: u ita recte sentientes expctere oeg osor. 'remo autem anima pratia illo'. I Metitur felicitatis tantii unicuim coringit: qnim vir tu 1s atm pi uctue=S qtum secudii haso eratur cofessitan nobss existat teste deo visis qui fe iis est at v beatus no per aliquod cxteianos sed rer seipsum talis sit secundit naturam. Cuct bonam sol luna aliud esse ἰl felicitato: propter hoc necessariu est .nam extemos quide bonorui causa est fortuna de casus .at iussus S teperatus nemo a fortuna est/item propter minuriam. CConseques vero est δἰ iisdem rationibus consentaneu ciuitatem quom beatam cs. Φse que optimastoc me bene agat. mpossibile aute bene agere eos qui bona non agat.nuli, ve obona actio cstmem viri nem cui itatis/sinevsi tute arca prudelitia.fortitudo autem dc iusticia de ritidentia cillitatis eadem habent vim ac mimans sin quanam participationem vitiisquist, honuru dici nir iustiis N pnides δή tererat iis. sed hec hactenus procmii loco P missa sint. neq; Am non attingere illa possibile filii uel omnino omes eorum proprias rationes explicare.nam alterius uista sunt. CNunc autem supponas nobis .et vita optima sS priuatim unicuim S publice ciustatis: est cum virtute. imantu extemis facultatibus adiuta: ut actiones studiosas efficere possit. Sed de his nunc quide pretet missis dubitatioibus: postea consideranduerit si qius minia dictis non acquiescet.
PRIM, CAP. SEPTIMI POLITICORUM ARISTOTELIS COMMENTARIVS.
E optima republica absolute proponit disserendu. quare dc que absolute optima sit vitat in f in aximeq; expetenda pi us esse vides discutiendu.hac enim ignota: ξc que optima sit respublica ignorare necesse est ex primu cognoscendu ella que optuma maximeq; optanda sit vita.quo sex numero aperiet.deinde an eadem sit publice N priuatim an altera quod reserabit numero G. Que sit optima ina nessi expeteda Uaaemittit ad alios licitos ut ad prima ethicos
176쪽
AEl dicta est felicitate vitam* optima esse vivere secund5 vi te 8c persectam quide et in vita petifecta.ut secundsi sortitudine temperantia iusticia prudelia et reliquas virtutes. CConfutat errore eo tum qui putant quantucunq; virtutis habeatur Isat esse:& virtutu abundantia non esse cui adam: sed diuitiam pecuniam pote et dic famei et huiusmodi talium excessum in infinitu esse querendum. Primo quia homines acquirutet coseruant non virtutes diuitiis pecuniisI 8c huiusmodi externis bonis.sed externa bona virtutibus. Secudo. quia beata vita siue in gaudio collocara sit siue in vir. tuae siue in ambobus magis inexistit hominibus moribus et intelligentia in excessumatis extem
uide mediocria possidetibus u iis qui externorum bonorum habent excessu et in motu et itellectusce ut excessu . Tertio.ratione liquet.quia extema bona:terminu finemq; habent rana instrumetu quodda .na extema. na dutaxat utilia lunt,utile aute omne tale est ut eius excessiis vel noceat habenti vel certe nichil prosit. at vero contra: bona anime quanto magis excedui tanto magis utilia sunt modo liceat illis utilis nomen accomodare et non potius solum honesti.quale valentiore lutealiter u putant;in virtutibus excessus est expetendus in externis aute nequail. uarto. optime reta
quatticunq; assectiones sequuntur excessum distantie in perfectione earum retum quaν sui Quare si anima siciosior est et co: pore re externis bonistia simpliciter 8c quo ad nos: necesse est optimam anime assectionei dispositioneq; ad optima et corporis H bonoru externoru dispositionrita se habete illam excedere.quare bonoru anime excessus potius expetendus. Quinto.quia externa bona anime gratia expeti nata sunt atq; ita qui recte semiui expetere oportet omnes non aute anima exter notu gratia: quare & anime bona ii, que ab externis rueniunt sunt meliora lexpetenda magis. quo inea in illis excellere est expetendu potius et in externis. Sexto.rantu cuim felicitatis accidit qu1.
tum virtutis 5c prudelie quaniuq; sin illas operatur ut ex libris Ethicoν est supponendu) non autequatum diuitiam externorul bono'.qua in re deo ut teste utamur qui felix est εc beatust non o aliquid externosi sed per seipium:et quia fin suam diuinitatis natura sit talis. Septimo quia hane obeausam necesse est bonam fortuna aliud esse a felicitatem. na temeritas & fortuna:eorii dono 1I quo anime externa sunt causa est.at iustus Rieperans nemoraeq; a fortuna neq; propter fortuna est.abadantia igitur bonosv animet in quibus felicitas collocatur quereda:non externoν fortuit tum bono. q. t si exectus. CFinit multate beatam ea esse que optima sit beneq; agat. bene aute agere sua virtut tiet prudenna acere. 8 fortitudineitemperantia iusticiam prudentiam ciuitatis: eandem vim formam virtutibus iis habere secundu quaru participatione unusquisq; hominu fortis tempatus iustus at spmdenk dicit et de his tanta dixisse satis sit.nam hic oia hec fm.pprias rones explicare nequau poss sibile eum altet ius ethice videlicet sint institutiois. Finit vitam beata &priuati cus*tet publice cisu ratibus:eam esse que priuatim cuiq; & publice ciuitatibus cum virtute adest cui facultam tanta suppetit copiat ut actiones studiosas cfficere possit.
. Rgumentu. ite in septimo disserutur ire sunt optima respublica absolutea Io. ciues ciuitas.institutio.natura.De optima republica ciuitas beata.vita activalec coi temptat sua.vitruq.De regione:quavias .conditio.comunio maris. De ciuibus quasllitas.ciuitati necessatiatqui participent:& quibus. Deciuitate distributio. urbs coo messationu loca. De instituti :cognitio finis di lciplina imperarum .discipline conit ep'at me.De natura:procreatio liberonti, imis ξc disciplina puerotubeata ciuitas: cap. mo adnumem s. vira activa et cotemplativa:a Gad n .virtus: ara adis.
qti titas legionis Sc ciuium multitudo a i s ad is eoditio:a is ad i9 comunio maris: a i 9 ad 2 quales ciues: a 23 ad z6 necessariu ciuitaria r6 ad 20. qui participentlic quibus: a z9 ad 35.distributio ciuitatis: a G ad Φ l .vita. a in t ad *5 comessationu loca:a 4-6 ad si cognitio finis: a si ad s9 diis stiplina imperantiu .a 9 ad To discipline cotemplative:a To ad Tq. procreatio libetov.a Tin ad fg..imis es diiciplina ab Sr, ad finem septimi. et hinc partitiois septimi in cap.t .ratio lumpta est. Σ Nemo mi felicem.Hic ordine ponit quattuor virtutes: fortitudinertemperantia iusticiam prudentia quas nostri cardines virtutus Cicero: Senecalet Stoici fontes officioru appellat.et quas Plato enu, metat in quarto de republica. CVirtutis satis habere putant quamlucunq; habeantuliuitiatu vetot atq; pecuniar utpoteriem v lame et limoi omni u in infinitaexcessum sequutur.hic error hec opinio . nis nebulas ae vero minie desipientia adhuc nostra tepestate multos nobilestatuat.quotu alii proboduelit in eorti filii nolit nomε susi: nisi obtorte littetis designare in littere nubstru potius a scriptura b. se ferant. non Alexata Macedonis non Cesaris illa erant nobilitatis insignia.at s suos quide omnigenis disciplinis comiti volunt sed illas deuaxat ut vix primis litas attingant delibare et olfacere a G
177쪽
Polli. et et id satis esse putant.reliquu vero temporis cogerendis perimiis aucupandis potentiis l&mpruilvaneq; fame sine ullo definito fineisne ullo termino volunt esse pintentos.quos iuste erudit chelcola redarguiti haud aliter a Palamedes apud Homerii Apamenona: improperas illi quot digitos lare aut pedes h .iberet ignorantia.sic enim tuos educari curatiquos fortuna cec non quos viti 1 quos prudentia fecerit oculatos illor v. Aristoteles cree mentis hic conuestit errore. et reuera pleriso in locis qui velint ut par est legitime suos liberos institui perpauci ne nullos dixerim comperiumn commutur tamen aliquissed perpauci: qui virtutis admiratores ta amatores nobiles prima illa Rantiqua nobilitate suos filios illius vere nobilitatis student relinquere heredes. in qua te nobilitas Voneta non parua michi videtur Ometera laudem. que sumo studio: summaq; diligetialiam generoscitamq; liberaliter suos liberos suosq; ab ineunte etate patricios institui curat: ut cum etate maturiotes ad magistratus assum uturi longe ceteris in amplitudine terram quibus late dominaturi disciplinat si splendore fc administrationis ruidentia prefulgeant qorigeq; habeatur insigniores. et si nullos es: pretet Hermolau BarbatiHieronymu donatusPetium pascalicuiVincendulauirinum nossem: id dicere opomm.non male in hoc imitati Romana nobilitatem:dum olim Romanis summa retu cessisset. nunc autem et ipsi vel in hoc ab exteris suma cum laude imitatione digni. sed de his hactenus. I Nunc autem supponatur nobis. Ex cap. nonoptimi Ethicorum:id ita esse cognoicit .et cap.tertio decimo huius:de ea re adhuc non nichil.
De identstate&lscstares filicstate activa S cotemplativaret opima respublice dispositu s
nemacitis aliorum di officio legassatoris.C3I Ttrum aute eadem sit ciccarda felicitas sinaulorum horrisuu et eiustatis vel non GA I eadent reliquii est videre. M anifestu vero S hoc.omnes enim fateretur esse camdem .nam quecum in diuitiis beatam vitam ut in re una posuerant hi ciuitatem
- - α δ tyrannica vitam aliis prcst
ratione .unum ni quid ut sita prelatenda sit: que versetur in republica ct in comuni societa, te an potius vita regrina di a ciuili societate remota Pictorea quam si ccie i eis ublice quom totam si opulenta st-beatam esse latcbsituraet quscunq; rannica vitam aliis prcstrunt.hs ciuitate late dominate beatissima esse dicent.Siue quis id unum per virtute incirit: ec is ciuitate beatiorem dicet, i sit studiosior. CSed hec iam duo sunt que indigent collide TLacedemon. Creta. Scyllae. Perse. Thraces.
Celte leu galli. Carthaginei es
di quam dispositione ciuitatis ortiniani putare debeamus: siue ab omnibus expelcnda sit comunio cutitatis inue a quibus da non sed tanaen a pluribus. Cum vero ciuilis intelligo stie S speculationis hoc sit opus no aute quid circa unumquem expetendu vi claramus ni icti nos hanc consideratione.nam hoc quidem extra prosium esset illud velo secundu a rositum huius institutions.at vero irraecessariu sit illam csse optimam rempublicii per cuius institutione unusquiset optime agat S beate vivat mani lamim est. CSed dubitatur etiam sab iis qui vita cum virtute maxime eligenda putaui: utium vita ciuilis S activa sit prelare, da an potius illa vita que sit ab omnibus extemis solui ceu colatcrlativa queda quam solam Iutant quidam esse sapientis.fere enim has duas vitas prefatissimi ad viitutem honis nes ant Onere videns de antiqui ct recoles. co autem duas/civile scilicet S i hilosoplis eam sed iefert no pami trum hoc aut illo modo veritas se habet.necesse est enim illum qui recte sapit ad melius propositu disponere S prsitanni viatiquem v homine di publice eitutate. Putant autem quidam in gubemadis proximis si cum dominatu fiat: iniuriam esse summa.si ciuiliter: cessare quidem iniuria/sed impediri vite tranquillitate. CAlii voto coiitra hec omnino putant iuilem di activa vitam solam esse viri an singulis enim viro tutibus mulli eorum qui priuata ducunt vitam esse maiore facultatem operandi q iis qui in respublice gubematione versantur. sic igitur hi existimant. CSunt etiam qui aliis domuliari tyrannicum reipublice modumsutent solunt hine beatum: ct in quibusdam ciuitati. et hic est finis legunt: ut finitimis dontinentur. ita cum pleram constituta passim ut ita dixerim in iaceant apud plurimos: tame si quid unu leges inspiciunt coiectant oes ut ciustas domines Sscut m Lacedem e N Cieta: ad bellu fere ordinata est disciplina iuuetulis tia .ceu apud Scytas/SPersas/hc Thraces μ&Gallos.Q uibusda em leges sunt ad huiusmodi prouocates virtute: ut apud Carthagineses metunt Omatu annulom accipere pro ni uncoro expeditionu in quibus militauerint. Fuit etiam cpim in Lacedemonia lex eum qui nul/
lum hoste iteriacisseticapistro cingi. Apud Scythas veromo licebat solenibus epulis patet i
178쪽
r imbrii 'os ς' uor honines ex numero homu necaue Scythe.
sunt dii iusinodi coplura/legibus aut suetuditamus costituta. At Hiberi. qui videretur insan nimis absurdu esse. si quis considerare velit an hoc officium esse de
dem est nem enim legitimu non solum iuste invenietiam iniuste mari. impare vero est dinon iuste.CAtqui nee in aliis scientisis id videmus.nem enim medicinem gubematoris Rofficium est vel psi radere rotis & nautis vel vim afferre. ESed videns Plenoe eximia. 3re ciuilem disciplina esse doni inars. δἰ quod in seipsos fieri nolleno dicerctoe nccii iusturn esse neq: decens hoc in alios lacere non erubescutalpsi pro se iusticia querunt: pro alias vero nulla eis rusticie cura est. CHoc autem absurdumisi tales sint natura ut alter dominari .c eat ralter non. in si est ita non esse conandu omnibus ditari: sed illis dumtaxat qui ut 'illis dominet nati sunt.sicut nec venari homines ad usum cibi vel sacrificiu sed id ad vo
potest: ut sit ciuitas una scorsum per seipsam beata videlicet si gubemes recte. nam potest esse sita sta loco penitus sepato dc legibus uti laudabilibus.cuius reipublice cost itutior non inbellu nem ad superados hostes sit.quandoquide illi nichil inexistit tale.Patet initur a d Omala rei ilice studia bona sunt crasti manda: sed non ut finsa supremus=sed gratia ibu lius .EStudiosi aut e legum positoris est cosiderare urbem ac natura hominia Somne alia partactvri inantia fieri potest yelicitatem.diffrietiatam qua malegii m institutis constitu disΔ hoc prinet ad eam disciplina que est de legibus feredis videre si qus sunt finitimi populi qualia ad quales exerceda sint i queo admodu cum singulis couersandia. V erum de hoc postea suo loco sideratione faciemus ad quem fine debeat optima reipublie constitutio tendere.
s c priundu quodpposuerat in uincipio dicenduidiscutit eande scilicet eiusde nanaraesole felicitate ac optima vitam singuloisi ho l& ciuitatis.quia qui in diuitiis felicitate beas i Κῖ - - tamq; vitu collocassit. ivarem in uno: 8c illi quoq; eiuuateis tota opulenta siti beatam este in ten . di quicun' unius tyrannica vitam ceteris preferuuitopi mam ducum:& hi ciuitatem laste cinantem beatis lima esse dicem.& si quis admittit unum per virtute optimsi esse ac beature is quo petuitate beatiore dicetque fuerit studiosior.iure igitur singuloru hominu acesti talis eadem stini. , τ eras optunam vita uestiones due. Prima est an activa administrati uam vita que versatur in ciuili locietate prefer eda silan potius conlepiathia vita peregrina quidem ti a ciuilibus curis semotae I diecunda.quam 'pecie reipublice N quam ciuitatis optima dispositione putate debeamus: sue abs omnibus expeteda ni huiusmodi ciuitatis comunio siue a quibus da non attame a plurimis.. Diluit paucis secunda.volans hoc opus intelligetie ct speculationis ciuilis esse atq; ossiciu considerare quo respublica optima sit no autem quid circa sngulsi quenq; sit expetenda. Ideo nucilla cosderationε truseelle meferoida. nam hoc eosiderare quid unicuiq; expetet si sitsupuacaneum esset.illud aut εque videlicet respublieareiq; publice dispositio optima est huic discipline accomodatu officiti R id hoc in Ioco manifestu esse oportet eam optima esse rἔpublica per cuius Institutione unusquisa; optios mea 8c bene beateq; degat C Quid de activa vita que ciuilis est & cotemplativa qui philosophi ea lenterim nonulli qui optima vitam viuerecti virtute esse putant sed in virtutis via dissentisit.seriotiunt quida vitam cotemplativa longe preserenda optiirial esse.quia in gubemadis proximis cones uibus in tuis si id cu dnatu nat suma iniuria sit. sin ciuilitet cessare quide inuitialsed ipediti vite itaquil
179쪽
Eraesitus. Democritus. Anaxagoras. Plato
Tmponius. Anacliarsi s. Regina saba. T lasima
lantibus quidἔ si pessuadere possit inuius vero sc per vim si nequeant psuaderi.CPilmo.quia idci,
uile non est aut lege sanciendii quod nequide legitimu est atqui legitimu non est dominatii inodo iuste sed & iniuste qui aute initimis ita impetitaeontingit di iniuste impare. CSecundo.quia neq; id in at is auibus & lcientiis esse videmus.nam neq; medici offici estipe suadere egrotis vel vim aiferiemeq; gubernatoris Psuadere nautis alioqui vim parare. igitur neq; id officiu est institutotis ciuitatis reiq; publice. CTertio quia qui ita faciut existimare vident ciuilem disciplina esse dominaruet qd neq; in teipsos fieri vellent diceretq; iniustu atq; indecens hoc in alios facere non erit sciam di prole iusticia quem pro aliis vero nulla ivllicie cura est qd ius humani sedetis iusticiri; &amicitie violat. Quatto.quia abs tu est alios aliis querere dirari:nisi tales sim natura ut illi domitii de antilii veto nequaa. quod si ita estaron est conandu oinibus ditarit sed iis duraxat qui natura ta les sunt ut eis domine .licut neq; venari hominesivi aut edant aut sacrificenti sed qd venati natu est. est auiε natum venari: ne animal suapte natura ferum Ire elui accomodu. Quinto.quia fieri potest ut sit ciuitas una semota ab iis quibus dominari possit sitq; p seipsam absq; aliotu dominatu beata, ut si recte guberne . nam potest esse sita in loco penitus separato se legibus uti studiosis: cuius m. stitutio nem ad bellum neq; ad subigendos hostes ordinata sit.quippe cui nichil tale assi. manifestuetiam & id esse debeti* etsi omnia rei bellice studia bona sint non tamε sunt reipublice sumus sinisi sed ipsius finis stram. officia legissatoris.considerare ciuitate atq; genus hominu qui legibus lat. αmandi institu ediq; sunt & omne aliam probitatis vite comunionet quo felicitans quoad fieri potest ipsi fiant participes.& differentia in quibusda legum institutis inuenietur. et hoe insuper discipline qde serendis legibus est in ovidere amnet si qui sunt finitimi populi qualia ad quales erunt exercedasti quona pacto cum singulis erit conuersandu. ceterum posterius suo loco cosideratio suscipienda: ad quem finem debeat optima reipublice tendere constitutio.
C ANNOTATIONES AD CAP.SECUNDUM.
N potius vita peregrina. Vita plutosophica & com latiua peregrina dicitur. quia τ propter hinoivitam Pylla orast EmpedoclesIDemocritus Anaxagoras ditiunia: tum peregrinati Ptarunt. Et Plato ad Egyptios dehinc ad Tarentinos di Sytaems sicis. Appollonius ad hymnosophistas ct uidos Anachassis ex Scythia ad Auleos I Regina saba ad Solymos. 8c quia peregrini primu eam vitam induxeret:& predisi cauetuit risi. Sunt etiam qui aliis diti tyrannicu respublice modu putent sis s lum esse beatu. in se do de tepublica:hec pars a Thrasymacho R Glaucone tutatur. RQ, iusticia inuolutaria S contra nat ira iniusticia vero voluntariat atq; ideo prestatim atq; sera dum naturati . iniustus prestauor iusto .Ferunt Ornatu annulo accipere.Quia sticost regum talia insignia sunt putariant nonulli hoc in loco de liliis Aristotele locutum.& hec insignia:a Catilia . mensibus ad gallos aliquado transisse.addebat argumentii in ex antiqua traductione habeat eum et strenue se in militia gessisset ornatum ex liliis accipere. veru id allucinatioe accidisse certu est. muci κ ρivini quod nostri lilium vocat.& κριηρη τα α τι κni 2 καἰ ωσιηiκMηla claudo & quasi ciclumscrvndi: citcncludaturivocant annulu habet autem littera grecar in τα)1 ηρiη- κ debueηMMp- ιι ex anulis omam sumit.vnde propter vicinitatε vocabulo' η ρἰvοη και η ρἰκ-: veterem traducti E Elia posuisse verisimile est solius enim littere & non admodu dissimilis:differentia vocabulotu est. . rum enim v dc κ quandoq; in sua protractione differre videntur.
D confitetes autem vitam cumusrtute esse maxime recspina da/S color. α' detes de illius usu dicendu est nobis ad Hiostv. sunt cnim qui despiciant niagistratus ciuitatis putantes ingenui hominis esse aliam vitam qcis
uilis hominis S oibus prosei enda.Alii vero hanc optima putant.imposubile enim nichil agentem bene agere. ne autem agere ac Riscem esse: idem est. V trim eorum queda dicunt recte di quedam ra6.na liberi quidem hominis vitalia meliore esse q in dominado occupati verum est. ni. chil enim egregiu est seruo vitrinqtum semus.iussus enimdomini in rebus necessiariis nischil habet decorii. CAt rurare omne gubernatione esse dominatione: minime in rectum. non enim minus distat libetoria gubernatio a dominande senioris Q disterat natura liber a natura seruo. de quo summenter in supioribus libris determinatu Lit. Sed laudare nutagis nihil agere si agere nequaqueiuria est. nastucitas est actio. Pieterea multorii di Παν
180쪽
13 roru finem habent. Iusto ii tempatonam amoes. CQ irinimo arbitrabitur fonasse aliquialem parentesilii ne :ia nobis ipsis ascisi potius arripere.b neq; filium patris im amicti antici ratione habere. nem in hac parte curare. Da et optinata sit: icere debelmis.optimu aute est bene agere. CHoc illi forsan recte diceret: si modo existeret auferetibus atq; vim asterentibus Equod esset omni tu maxime expeteii .sed mitasse id illis inesse non potest falsoq; supponunt. CNon om amplius bonas actiones illas esse cotino omisi tantu ipse preste quantu vir mulieri S pater filiis S dominus seruo.Q uare is qus violaret. rivi tantu proficeret postea quantu iam a virtute ipsa recessit. similibus enim ho nemi di ii istum in parte.hoc enim iustum ac pari non par aut e paribus S non similesia nil tibus: eter natura est.nschil autem honcstu quod sit preter natui a. CQ uapropter & si alia iis quide sit melior secundu virtutent 4 secundu potentiam activi in rebus optimis hi mosequi honestu est/S huic parere iustum. sed oponet illi non virtute solun cructiam pote i q. tiam existere per quam sit activus. CQ uod si hec vera sunt & felicitas in bene agendo est reponeda:ci publice totius ciuitatis S priuatim singulorid vita sila crit optima=que sit
activa.Vertitamen activam non est necessanu esse ad alios quemadmodu quida putant. nem eas meditationes solum esse activas que gratia corii fiunt que ex agendo Iumsunt: sed
multomagss que in seipsis perae te sunLec sui ipsarii gratia fiunt cotemplationes di me.
ditationes. bene enim agere finis est. are dc attio quedam: maxime auteni proprie dicismus agere etiam in extenus actionibus/eos qui intelligentia di cogitatione presun et architecti. O uinimo nec sinc actione esse neccssariu est eas ciuitates: que posite sint in solitudine de ita viuere eligentes. ficti enim potest ut partibus inter se agere contingat. niuimenim comunicatides adinvice sunt partibus ciuitat Similiter autem hoc eximimicusq; hoininu .vix enim deus bene se haberet di mundus totus. quibus non sunt actiones exterone preter proprias ipsoru.in igitur neccssariu sit esse vitam optima priuatim Oscuim hontinudi rublice ciuitatibus S nominibus. manissistum est.
Vid rectes quid perpera sentiunt ii qui numero 9 senti ut vitam eum virtute maxio me esse recipienda sed in usu dissidetes. Φhi polactissime virtutis usum esse puteti reipublice administratione illi vero semota quadam a cluitate se forensi strepitulini intino mentis secessu sedatam tranquillam cotemplatione.& utraq; queda recte di eunt 8c quedi non recte. primi quide recte id dicunt:liberi holati studio lapientie - vacantis vitam meliore esse si viri in dominado occupati . nam ditari nihil aliud estu seruo uti quatenus seritus est. seruo autevti quatenus seruus inmihil est egregii. iussus enim domini in rebus necessariis nihil habet decotu.C At id primu non recte dicunt oem magistratus functi nem esse dilatione.quia non minus distat liberoν licini gubernatio a driatioe semoφ:u differat na/tura liber a natura servo:vi capite quarto primi ostensum est numeris II 8c 2S. CSecundo non re cte laudant magis nichil agere u agere.quia felicitas queda actio est. Item & quia multoru Fc preci rotu finem habent iustorii temperatotum actiones CSecundi non id recte putant posse dominati omniu optimu esse in sic plurimas ac pulcherrimas res agere possit. quod autem optimu sitiid nobista iam a filiis patetibustamicis aut quibusvis auferendo modo valeamus asciscere debemus. optiomu autem bene agere. veru id no recte. Primo:quia quod optimu est maximeq; expetendu oporteret inesse aliorum bona diripientibus luimq; dominadi libidine afferentibus. quod nequaa verum est falsol supponunt. ISecudo:quia non amplius actiones illas bonas esse contingit misi ille qui huiusmodi gubernatione attentat tantu ceteris prestet qtiantu vir mulieri aut patet liuis aut dominus seruo.quareqtii vim alioqui afferretmihil tantii postea ad virtutem .pflectet quantu iam a virtute distessit.nam si ceteris similis sit: honestu ac iustum H in parte ec per vices omnes N pretat Ec subsint. id enim iustuiri atq; equale:& equalibus non equale 18c similibus no esse simile pretet naturam est.Id recte sentiant:si quis aliis secundu virtutem melior siti ξc secundu potentia ad ea agenda que optima suntihune sequi honestum esset& huic patere iustu. verum si virtute solum prestet id dicere non ros sint nisi etia potetia per qua agete fc exequi possit ea que virtutis sint in aliorsi administratioe guberariationeq; assit. CDiluit questione nnero τ adducta. M vult optima vitam sisti e publice ciuitatu siue
priuatim cuiusq; esse activa eiusque ossiciu esse bene agere.no m inquit voco activa que solu ad avos