장음표시 사용
71쪽
continuis, seu intermittentibus. Urina dicitur tenuis, in qua nulla contenta apparent, cum colore albo, cruditatem praese fert. Contra, si mediocriter crassa, de contenta alba, laeuia,& aequalia sunt, coctionem denotat,& febrem futuram bre
ne is, Si materia non est contenta in venis seu maioribus seu mi-fumptis noribus, sed in ventriculo : ex alui deiectionibus signa sunt qμμm m ' petenda longitudinis aut breuitatis. Si ex instrumentis respi- ' rationis, ex sputo sunt petenda. Si ex habitu corporis, ex sudore. Nip. lib. i. & r. Prognosticorum. V t haec A. tempora in genere distingui possint, nonnulla exempla morborum ris auis particularium subiiciemus,ut simili modo quisque in reliquis ibis,st, a 'e Xercear, Principium febris. dicitur esse, quoties. humor,id, iis 'quo febris consistit est crudus. Augmentum ubi concoqui -- uda. incipit. Vigor seu status totius morbi est vehementissimus, ubi maxime concoctus apparet. Declinatio,vbi symptomata minuuntur. Et ut paucis dicam :. concoctio obscura principium , augmentum manifesta, perfecta statum deternis
,h5--, Phlegmone principium, est quando pars sanguine implenum i m. tur: augmentum, quum fluxus cessat, de sanguis in phleg- ρου . H. mone collectus putrescit Sc calor fit a putredine :& a calored stinguen sio maior, magis partem distendens, etiamsi nihil amplius assiuat. Vigor, dum pus conficitur, dc dolor ac febris maior. his L Declinati O,Vbi pus esiluit aut digestum resoluitur. Ophthal-- miae principium, est quando humor copiosus,tenuis,& crui imbris. dus defluit : augmentum , quando humor crassior, ge habet. fgna quaedam coctionis. status,quando humor adhuc cras sor 8e parcior existit, oc quum dormientium palpebra modo glutinantur. Declinatio est quando omnia sunt solito tranquilliora. Sine harum temporum distinctione remedia ab Hi p. enunciata Aphor.3I scct. 6. in hac curanda locum
Viseniit - Vlceris principium, est quando sanies aquosa , tenuis δύ - incocta manet. Augmentum, si eadem est parcior δc crassior. Status quando pus est tenue: album dc aequale ; .cra stum 5 si pRV cum declinatio. ij, , MVi Catarrhi principium, dicitur quando humor e cerebro per diluunt. palatum aut nares copiosius stultaquosus, tenuis, acer, cru-λ ditatis est signum. Au Smcntum, quum sarcior, crassior
72쪽
PRAxis MEDICINAE. I9dibus est acris, status, quum haec sunt moliora. Declinatio,
dum optima. Sic humoris quantitate & qualitate tempora Α .cruditatem& coctionem declarant. Haec η. tempora, totius morbi uniuersalia, non sunt semper aequalia, nec certo dierum numero comprehensa: non tantum in diuersis morbis, sed nec in eodem morbo quoque, unum altero nunc longius, nunc breuius, nec semper aequale. Praeter dicta temporum fgna, morbi augmentum declarat accessionis anticipatio: ut declinationem tardatio : non tamen omnis neque sola.
Nam quaedam quotidianae, tertianae M quartanae, ab initio ad integram solutionem ob morbi quandam proprietatem perpetuo anticipauerunt: ut aliae perpetuo tardaverui. si accessio anticipat, de solito sit longior & vehementior, Mintermissio breuior, impurior, & calor febrilis auctior, Msymptomata quae illam comitantur grauiora, statum denotant. Contra, si accessio breuior, tardior, simplicior & symptomata minora declinationem totius morbi arguunt. Similis est obseruatio symptomati carum febrium, quae fiunt ex viscerum inflamatione, quae concurrunt cum pluegmonum temporibus. Haec sunt intelligenda de morbis salubribus, Mnon de insalubribus, qui omnia tepora non percurrunt in nifesta. Quonia alij interimunt in principio: alij in augmento: alij in statu,& nunquam aut raro in declinatione : nisi dum malignus fuerit morbus, & vires adeo imbecillae, ut expel-Iere non possint humorem morbificum,licet concoctum appareat. Si quis plura desiderat, euoluat lib. Gal. de totius morbi temporibus, &lib. i. de Diebus Decretorius, oci. de Crisibus ad quem lectorem ablegamus.
73쪽
ve . orborum temporibus in stres . CAP. VI.
Vperiori cap. in genere ex Hi p, diuisione egimus
de κήαurim, seu totius morborum constitutione. Nunc de παροξυ si seu accessione nobis est agendum: Vbi prius dixerimus quid sit tempus, quid si paroxismus, seu periodus, seu circuitus, quid typus , Min quo differant Tempus est numerus motus, seu mensura secundum prius & posterius ex Arist. lib. . Physicorum c. ii. Gal. lib. de optima Secta ad Trasybulum paulo aliter describit: ait enim tempus esse materiae morbificae alterationem, vel a calore naturali, Vel contra naturam factam quum morbi tempora secundum essentiam metimur per mediam passionem illatam in viventes nostri corporis partes: illa vero quoad coctionem. Periodus est tempus intermissionis 6 remissionis, quum febris ex uno loco adriandem redit. Verbi gratia. Si febris tertiana incipit hora decima cum rigore, & tertio die eadem hora redeat cum rigore, erit tertiana intermittens. Si cu frigore febris incipit . erit quotidiana intermittens. Si cum horrore, quartana. Ita periodo, seu paroxismo,seu circuitu clauditur typus, qui nihil aliud est, quam ordo intcnsionis & remissionis in periodo coprehensus authore Ga l. de typis,qui morbi tempora x specie denotat. Materia febrium intermittentium interdum mouetur de uno loco in alium: alias non mouetur: sed quiescit in parte, ut docet Gal. cap. vltimo lib. de differentiss Febrium.Tempora Feb. intermittentium sunt 6. quum materia mouetur de uno loco in alium ex Gal. lib. de morborum temporibus cap. s. Tunc paroxismus diuiditur in principium, nempe, inaequalitatem, incrementum, statum, declinationem, & integritatem seu interuallum. Accessio seu paroxismus, diuiditur in accessionem, quae est totius circuitus pars deterior: incipiens a prima inuasiona
74쪽
ad statum usque durans &remissionem, quae est pars benignior, authore Gal. comment. in Aphor. ri. sect. I. & cap. 3. . s. lib. de morborum temporibus. Ad accessionem pertinent quatuor priora tempora: ad remissionem duo posteriora. Haec s. tempora nunc sunt explicanda. 1. Principium, est quando materia incipit moueri, & na tura nondum coepit agere in materiam. a. In qualitas,quando materia incipit putrescere,& quum putridae fuligines cor petunt,& calor febrilis diffunditur extra cor, & dum expanditur febrilis calor natura aggreditur pugnam aduersus materiam. 3. Augmentum est quum calor aequaliter est expansus per omnes partes,& gradus caloris intenditur, S: virtus re agit in
. Status est quum in calore febrili, omnibus modis esta qualitas,id est,quando calor ser omnes partes est cxtensus:& gradus est aequalis. s. Declinatio vero, est quando inaequalitas in calore secundum gradum, seu quum calor minuitur, & natura vincit, & calor febrilis deserit cor , & invadit extrema & pe
6. Integritas, est quando febris non adest. Haec tamen sex tempora ad A. reduci possunt: quia inaequalitas est pars prior ad principium: posterior ad augmentum reducitur. Integritas veto non est tempus febris, sed periodi. Hactenus de se bre in qua materia mouetur de loco ad locum. Iam vero no bis est agendum de materia quae non mouetur, sed in parte retinetur in parte, vel ob eius imbecillitatem quae eam nequit expellere,ob id putrescit,& febrem putridam parit,quq i ita uisis
intermittit quidem,eadem materiae uacuata. Sed quia in ea mjo turde dem parte remanet imbecillitas de seminaria quaedam prioris unis loco in materiae, ut alias diximus, illa pars nouum excrementum D m semcile suscipit, quod corruptum nouam accessionem accersit. A
Gal. loco cit.& lib. a. de different ijs febrium Principium e
harum accessionum, est quum superfluitas putre re incipit. m Augmentum quando fuligines materiae putridae cor petunt, trer mare-α humores in eo contenti accenduntur, SI calidum ipsius fia.
innatum igneu reddunt: hinc febris auctio. Status est quum seruoris calor ad summum est perductus,& summa est pugna inter calorem febrilem de naturam. Declinatio est quumna
75쪽
tura superat calorem igneum, & expellit si materia est temiis) per sudores, & cutis rori patent, & facultas expultrix est robusta; vel per urinas , si earum ductus sitnt aperti. Contra per podicem si eadem materia est crass a, qui est destinatus a natura ad excrementorum reiectionem. Prineis tu harum febrium quarum materia non mouetur de uno loco in.
umi cognoscitur ex pulsu raro, tardo & veloci. Ex colorei . .ri plumbeo & subliuido,&frigore extremitatum. Expigritia, ha uvis a tristitia, & dolore,& somno profundo, dum calor retrahitur ι iam. ad cor, cerebrum refrigeratur: ex palpebris, quas aegri a tollere vix possunt: qui materiam extra mouet, 5 partes molestat. Ex saliua a concussione facta ex rigore, vel horrore, ratione materiae saliualis, quae residens in glandulis circa linguae radicem exprimitur. Tussis sicca fit, quum tenuior pars humiditatis, in asperam arteriam defluit: tunc tussis est inanis, &sine effectu, deaesri grauius assiciuntur quam in augmentum iudicatur ex pulsu magno, frequenti A calore cupanso ad omnes partes. Status iudicatur,e summo calore consistente, qui nec augetur, nec minuitur a vehementia sympto
matu,& ex pulsu maiore, velociore,&solito frequentiore Et declinatio tendit ad interitum quod rarum est, ut diximus i uisus est debilis, inaequalis de inordinatus. Contra, si ad sa-utem, omnia symptomata remittuntur, vires in dies ab alia .
Haec A. tempora obseruantur tam in salubribus febribus, quam insalubribus, sed varia ratione capite 3. harum lucubrationum , dixi febres salubres fieri vel in spiritibus, vel innia is umoribus, vel in partibus solidis. In spiritibus sit Diaria,cu-ι A ,, δε ius tempora non sumuntur a materia, neque a symptomate, misλ l ., sed ab essentia caloris praeter naturam in spiritu vitali cordis modo bre- accensi. Tota huiuslebris accessio est horarum Ση . interdum
πιε, breuior, saepe longior, ob caloris febrilis paxuitatem,vel spirituum crastitiem, vel virium imbecillitatem,vel cutis densitatem : quae si exquisita fuerit, breui tempore sua ψ. tempo-Q-um xa Pprcurrit. Δ σὴ το Aλὸν Plato. Humores citra putredi-ι ὸ humo. nem inflammari possitiat, & febrem continuam creare, quaerescitra Unicam habeat accessionem, eamque longiorem quam Dia- putredin ria. Huius tempora . sumuntur ab eius essentia ,& a mate- ret ' ria, nempe a sanguine feruidiore actionem laedente,siue ho-
motonos, siue opacmastica, seu paracmastica fuerit. Haec η.
76쪽
tempora distingui possunt, licet breuius,& eius materia non moueatur de loco ad locum, sed quiescit. Nunc disquirenda sunt signa quibus 4. tempora febrium quae fiunt ab humoribus aequaliter putridis, quarum materia non mouetur, sed quiescit invenis ab inuicem distinguenda. Deinde de hs quς inaequaliter putrent. De illis primo agam,
quorum materia putrescit in magnis venis. Si aequalitcr triplex consurgit febris continua, quae pariter ad integritatem non peruenit de unica accessione soluitur, nec periodos habet, suaque quatuor tempora percurrit, quae distingui posisunt. Vna, quum toto morbi decursu, par est modus putro-dinis, homo tonos a Graecis nominatur: Altera, quum plus putrescit, quam dissipatur, epacmastica: Tertia, quum minus putrescit quam dissipatur,paracmastica illis dicituri harum 4. tempora distinguuntur ex earum intentione aut remissione, de putredine. Si humores qui in magnis venis continentur inaequaliter D se i putrent,aut est sanguinis pars tenuior,seu biliosus qui putre- bis, mescit. Jc fit tertiana cotinua,aut pituita seu sanguinis pars cru- fiuntdior, putret,tunc fiet quotidiana continua. Si vero pars san- ιμm rib guinis crassior, ibidem putrescit fiet quartana continua, Vt Disius suo loco dicemus. Haru febrium tempora ex enume p 'ratis distingui possunt. . Sida umores putresciit, extra illas ma- '
iores venas, erunt intermittoes, oc eorum 4. tempora erunt
euidentiora quam in continuiset quia materia mouetur de loco ad locum, d soluuntur urinis, sudoribus, vomitu, de alui deiectione, Febres insalubres raro . habent tempora: quoniam non-
nullae hominem de medio tollunt in ptincipio, quando sunt peracutae, de vires debiles: Aliae in augmento, si aegri vires sunt validiores. Alix in statu, quum adhuc sunt validiores,
A febris minus acuta, ut docet Gai lib. l. de Crisbus cape 2. In declinatione uniuersali nemo moritur ex Hip. lib. I. Epid.
curitatem sanitatis significant. Et post in Gal. loco citato, ta lib. 3. de Crisibus cap. s. Se 9. Ratio est, quia in declinatione paroxismi materia morbifica potest esse nondum victa: sic mors subsequi, vel a facultatis imbecillitate, vel humoris. morbifici maligna qualitate de quantitate qua obruitur se
77쪽
tura superat calorem igneum, & expellit si materia est tenuis) per sudores, & cutis rori patent, & facultas expultrix cst robusta , vel per urinas , si earum ductus sunt aperti. Contra per podicem si eadem materia est crassa, qui est destinatus a natura ad excrementorum reiectionem. Prineipiu harum febrium quarum materia non mouetur de uno loco in. . alium, cognoscitur ex pulsu raro, tardo & veloci. Ex coloret, . .is plumbeo M subliuido, δί frigore extremitatum. Ex pigritia, halumfs tristitia, & dolore, M somno profundo, dum calor retrahitur iam. ad cor, cerebrum refrigeratur: ex palpebris, quas aegri a tollere vix possunt: qui materiam extra mouet, dc partes molestat. Ex saliua a concussione facta ex rigore, vel horrore, ratione materiae saliualis, quae residens in glandulis circa linguae radicem exprimitur. Tussis sicca fit, quum tenuior pars humiditatis, in asperam arteriam defluit: tunc tussis est inanis, NI sine effectu,& aegri grauius afficiuntur quam in augmentum iudicatur ex pulsu magno, frequenti & calore evpanso ad omnes partes. Status iudicatur, C summo calore consistente, qui nec augetur,nec minuitur a vehementia sympto matu,&ex pulsu maiore, velociore,&solito frequentiore Si
declinatio tendit ad interitum quod rarum est, ut diximus I ulsus est debilis, inaequalis & inordinatus. Contra, si ad sa-utem, omnia symptomata remittuntur, vires in dies ab alia
Haec A. tempora obseruantur tam in salubribus sebribus, quam insalubribus, sed varia ratione capite 3. harum lucubrationum , dixi febres salubres fieri vel in spiritibus, vel innia Has humoribus, vel in partibus solidis. In spiritibus fit Diaria,cu-
iis, is ius tempora non sumuntur a materia, neque a symptomate,mbri l ., sed ab essentia caloris praeter naturam in spiritu vitali cordis modo bre- accensi. Tota huiuslebris accessio est horarum Ση interdum breuior, saepe longior, ob caloris febrilis patuitatem,vel spirituum crassitiem, vel virium imbecillitatem, vel cutis densitatem : quae si exquisita fuerit, breui tempore sua . tempo- is ta xa percurrit. Δἰς τῶς το si λὸν Plato. Humores citra putredi-ι e hum. nem inflammari possunt , & febrem continuam creare, quae resestra Unicam habeat accessionem, eamque longiorem quam Dia- ρηtre ria. Huius tempora . sumuntur ab eius essentia , Ma mate- t ' ria, nempe a sanguine feruidiore actionem laedente, siue ho-
motonos, siue oracmastica, seu paracmastica fuerit. Haec η
78쪽
tempora distingui possunt, licet breuius,& eius materia non moueatur de loco ad locum, sed quiescit. Nunc disquirenda sunt signa quibus . tempora febrium quae fiunt ab humoribus aequaliter putridis, quarum materia non mouetur, sed quiescit invenis ab inuicem distinguenda. Deinde de hs quς inaequaliter putrent. De illis primo agam,
quorum materia putrescit in magnis venis. Si aequalitcr triplex consurgit febris continua, quae pariter ad integritatem non peruenit& unica accessione soluitur, nec periodos habet, suaque quatuor tempora percurrit, quae distingui possunt. Vna, quum toto morbi decursu, par est modus putr dinis, homo tonos a Graecis nominatur: Altera, quum plus putrescit, quam dissipatur, epacmastica: Tertia, quum minus putrescit quam dissipatur,paracmastica illis dicitur: harum 4. tempora distinguuntur ex earum intentione aut remissione, de putredine. Si humores qui inmagnis venis continentur inaequaliter obfu i putrent,aut est satagia inis pars tenuior, seu biliosus qui putre- μι - 1cit, S fit tertiana cotinua,aut pituita seu sanguinis pars cru--abdior, putret,tunc fiet quotidiana continua. Si vero pars san- uinis crassior, ibidem putrescit, fiet quartana continua, alius suo loco dicemus. Haru febrium tempora ex enuine- ' ratis distingui possunt. Si humores putresciit, extra illas nψ-iores venas, erunt intermittoes, Ac eorum 4. tempora erunt
euidentiora quam in continuiset quia materia mouetur de loco ad locum, de soluuntur urinis, sudoribus omitu, M alui
Febres insalubres rob . habent tempora: quoniam non- 'nullae hominem de medio tollunt in ptincipio, quando sunt/peracutae, sic vires debiles : Aliae in augmento , si aegri vIres
iunt validiores. Alix in statu, quum adhuc sunt validiores,
Ac febris minus acuta, ut docet Gai, lib. l. de Crisibus cap. r. In declinatione uniuersali nemo moritur ex Hip. lib. I. Epid.
curitatem sanitatis significant. Et post in Gal. loco citato, de lib. 3. de Crisibus cap. δί 9. Ratio est, quia in declinatione paroxis mi materia morbifica potest esse nondum victa: sic mors subsequi, vel a facultatis imbecillitate, vel humoris. morbifici maligna qualitate de quantitate qua obruietur
79쪽
tura, vel medentis errore commisso quod rarissime accidit etiam apparentibus signis coctionis. Ad huius probationem
Aui c. lib. q. Fen 2. tract. I. cap. 98. pro exemplo profert puerorum Variolas, in quarum declinatione aliquando mors consequitur,non ratione variolarii quae sunt in declinatione;
sed ratione febris &qualitatis malignae variolarii Aliud exe-plu: in Synochi declinatione homo mori potest,non ratione essentiae febris, sed malignae materiae efficientis neglectae, vel praepostere curatae, ut docuit Gal. lib. 3. de Crisibus. Haec . morborum tempora ex Hi p. & Gal. ut dies decretori , non certo dierum x horarum numero describi possunt, ob variam aegrotantium & humorum temperiem, ut in sequentiassertione ex Hi p. & Gal. monimentis annotabimus. Nam morbus acutus, breuiora, chronicus longiora habet tem pora : Hi p. in Epid. M Gal. loco citato. Aliud exemplum. Febris Hecticaequatuor tempora non sumuntur a materia, neque asymptomate, sed ab essentia caloris praeter naturam qui agit in humidum cordis primigenium, aut bore Gal. lib. s. de Disterentus febrium, cuius principium est, quum calor febrilis incipit agere in cordis roridam substantiam.
Augmentum, quando eam incipit consumere. Status, quum fit consumptio humiditatis. Declinatio, quando ea . . humiditas naturae beneficio viventis instaurari incipit. Dices Abi. paro 3ismorum potius sunt numerandi ab illo tempore quo istis sis. manifeste laeduntur actiones , quam a decubitu , ob aegro mero . tantium robur, qui non decumbunt, quamuis decubitu
Nunc de Diebus Decretorijs e st agentam peruato ordine resolutorio : Incipiendo ab anno solari, ad
mensem medicum a Val. constitutum. ANnus ex Ptolomaeo & Gal. 3. criseian constat duodecim mensibus, seu diebus solaribus 3 & horis sex, quae singulis quaternis annis unum diem constituunt: tunc
80쪽
annus constat diebus 366. qui dicitur bissextilis. Alphonsius
summus Astrologus paulo exactius, annum constituit ex diebus 36s. horis quinque, dc minutis ' . de secundis 16. qui crit
minor eius Ptolomaei minutorum Io . de secundarum 4 . quae multiplicata in centum annis unum diem naturalem constituunt. In singulis centum annis bissextus cadit, quem diximus constare diebus 366. Hic dies bissextilis tunc sublatus, annus nunquam variabit, oc Christiani suum Pascha, semper
in eodem tempore celebrabunt, de non cogentur e X anno
aliquot dies detrahere, ut factum fuit anno a Christo nato 1181. haec obi ter dicta sint. Iam unde digressus redeo. Annus vero lunaris constat tantum diebus 3s . qui est minor solari undecim diebus, horis quinque, minutis η9. de secundis 16. Mensis solaris exactus constat diebus 3o. de horis Io. de minutis 3 o. se a hora dimidia. Mensis verti ab Hi p. detineatus lib. de Septimestri partu est crassior astronomico: quia constat diebus 29. cum semisse, Gal. statuens Archigenis de Dioclis doctrinam conuellere cap. vltimo I. 2. 3c cap. 9. lib. s. de Diebus Decretorsis: statuentes 2 i. diem Ino
borum acutorum magis esse decretorium quam 2ω. contra
Hi p. doct. Videns menses triplices Astronomorum doctrinae Hip. aptari non posse, quartum constituit quem medicum appellauis,compositum ex paragratorio&illuminatorio. Pri- Demet semus mensis Astronomorum dicitur coniunctorius, qui quoties luna cum sole coit, de ad eundem coitum redit, id ' que spatio 19. dierum cum dimidio,&4 . minutorum dc sis' pisat istacundarum η. Alter mensis dicitur peragratorius seu impressisionis, constans diebus L . de alterius feretertia parte, seu horis P .lc minutis io . sit quoties luna ab uno puncto in idem, punctum redit. Eius motus fit αb Occidente ad Orientem in suo eccentrico deferente planetam super polos Zodiaci . . Tertius dicitur illuminatorius, qui constat 16. diebus eum dimidio. Sic dictus, quia tunc temporis a sole illuminatur,dc , ..terram illuminat, de in haec inferiora suas vires impertituri Eius motus non est semper aequalis, sed alias longior, ali Isbreuior pro signorum obliquitate & motu in suo Epicyclo. Mensis medicus aGal. costitutus est copositus cx media part nbri mensis peragratorij dc illuminatori j: hoc est ex diebus 16. Ac in Ara. horis Li. dc minutis qo. Hic numerus diuisus in septenacium Pro Vnoquoque septenatio reperies dies 6. de hora; ir. μ