Compendium dialectices Aristotelis

11쪽

de his primum dicamuK uerunt dialetico μ more ut de quo termino sermo nobis babetur intelligas uocem insignificatioes suas primo diuidamus. Jermini ergo log

cov. fines appellati sut qui locum a loco distingui atqdisieparat unde graeci similitudine duci ορος dest

uerbulae uerbo terminos dissilutiones appellaru disiugunt m. atq; disteparat dimitionis uniuscuius' substati cum digeretias tan terminos gener adiiciat. Terrinios etia simplicis positioi partes dic1mus: uel quoniam in eos re lutio ter natur: uel quom significa tione quasi circuscripta re ostedui qua significat hinc equod rea rioina implicitas diffinitioes 5 dis 1lloes explicita nomina rerum multi ac lar philosopb solent appellare derminum ergo hic cum dictus positionis parte intelligius quem ita dissinit Aristoteles Termius est in quem resoluitur propositiore se aut omn1 term1 nus uel complexu.uel incoplexus complexus est ora rio persecta quae costat multis simplicibus terminis ut scientia iuris ciuilis Ancomplexus ut sciencia homo agcit currit Ancoplexus .n. ac simplex terminus omnis aut nomen es aut uerbu Z aut m1tus aut infinitus Noen est uox institutione hominu sine tempore significas citius nulla pars selucta separataque significat. Verbives uox stitutioe bornu cu cpore significans cuius nulla se pars iusta separataque significat Anfinita uero n511 uel uerba sunt quibus negatio adiecta est. F1nita quae absque negatioe proserunt finita ut homo aimal legit sentit In ita ut non homo non animal non legit no

12쪽

sentit Nomina igitur proprie Aristoteles appellat quanto casu esserunt queadmodu uerba ea solum quae praesens indicant tempus caetera casus nomia S uerbolesse asserit ut omis homini agebat aget agere agere ratio est uox institutione hornum significas cum aliqua pars seiuncta sepataq; significat rationu quinq; sunt

generaenunciatma Impatiua.deprecativa. iterogalmae

uocativa Vocata ut hens inquit iuueneimos frate mearu uidistis siqua hic errante sorte soroμ: huic etia impatiua test Interogativa sed uos qui tande quibus aut uenistis ab oris quoue tenetis 1len Deprecatura ut sic pater ille deu faciat sic altus apollo cipias coscrre manu. Imperatura ut disce puer uirtute ex me uer que labore fortuna ex alus. Enuntiatiua ut stat sua cuiq; dies breue dc 1rreparabile tepus onibus est uita sed fama extedere factis hoc uirtutis opus Item nescia mens bointi sati sertis que futurae seruare modii rebus sublata secundis. hau oesu sola enunciatio uerti a salso discernit quare bla huius negocii est na caetere ad rhetorica magis doc trina uel poeticam pertinere trident Enuciatio uero alia simplex alia coni uecta es conlucta e simplicibus constat ut si homo est aia est. Simplex uero enunciatio est oratio quae quidda est uel non esse significat secundu quod ipsa tepora diuisa sunt ut homo si animal omnis igit oro qua necesse est aliquid de aliquo uel asterere uel negare si ut uel este uel non esse significat cosiderat enunciatio dicitur si ut veru uel salsum propositio appellas est m. propositio oῆo qnae uerti uel

13쪽

falsum distincte significat Propositionii quaeda categoricae nGinat quas predicatorias latine appellare possus Quaeda bipoteticae quae conditionales nucupent Praed1 catori .ppositio e quae duobus terminis costa subiecto de praedicato Subiectu est de quo aliquid dicit Prae dicatu est quod dicit de aliquo.ut homo e animal subiectus terminus nil maior sed aequalis uel mior prae dicato se est Praedicatus uero terminus uel uerbii es ut homo currit uel nomen simul cum uerbo ut dies serrenus e Praeterea ta subiecturi praedicatu coplexos terminos possu cotinere ut scientia ruris ciu1lis est utilis Omnis praedicatoria propositio uel assu maliua uel nergettiua est Assirmativa est alicuius de aliquo ent. tiatio Negativa e alicurus ab aliquo eniitiato Item potitionum aliae sit uniuersales aliae iticulares alia indesinitae uniuersalis e qua aut oni aut nulli 1esse significat ut omnis bo currit nullusio currit Particularis; quae alicui

aut no alicui lasse significat ut qdam currit quid honycurrit huic singulare anectauis ea e si dicas Cicero disputat hic audit Indis ita e quae absque uniuersalia particulari aut 1esse aut no teste significat ut homo legit homo non legit Hic illud dicendu est huiusce uoces omnis nullus aliqui quida niores signa priscos suacategoremata appellare quonia terminis adduntur

ipis termini non sunt Ad haeci positioni quaedam c6

trariae quaeda subcotraria Latiae subalternae aliae cotradictoria nominatur uniuersale igitur assirmativa. S. ac negantia in quibu eadem omnino subi1ciuntur ac

14쪽

praedicat inter se cotrati sunt particulares uero assirimatIua ac negat1ua in quibus eadem omni si uiuifac praedicantur subcontriae appellantur At duae assir malitiae uniuersalis ac particularis in quibus adelio subucum ac praedicaturri similiter duae negatiuae sub alternae diciatur m uero quatita quatitati a qua litati opponitur qualitas e1sdem subiectis o praedicatisco tradictorie nominatur quare uniuersalis assirmativa

5 part1culari negat1ua ac rursus uniuersalis negativa particularis assirmatura 1 quibus eade onmo subiic1γuntur ac praedicatur sibi ipsis contradicunt Ha: ppo sitionum si cui negatio praeponatur suae contradi Otoriae si postponitur contrariae sua uero idem prepo ituric postponitur negatio subalternae suae uim ac potestatem Dos idet quam rem iunioreS propositioum eqpol etiam

appellare solent uerum de oppositio propositionii satis Nuc de natura dicatis si prius cur ad o1o subuc atqpraedicari sepe in ipsis necesse e explanabius id ergo

necesse est quoniam si aliquiS terminus non pro eodem on1no 1 utraque positione acciperet qua re rumores suppositione appellare solet nec c6trarietas nec cotrae disti,nec tabcotrarietas nec subalternatio in eis esset

sed ola cosus euerterentur unde siquis etia animal esul abere dicat 5 alius aliquod animal non habere sensu contendat nullam si priscosa ueritatem sequimur sales cc tradictione cdtradici io. n. 5 6trarietat teraq; huiusmodi sem certas determinatasq: terminorum potestate requirunt na incerta consus indetermiata ir

15쪽

nec iter se opponi uva mentis copo dicet nec 1certii certo nec determinalsi quidda costis,alicui cotradicere

potest sed aliqs aliqua aliquod uel aliqd incerta costis a

mdeterminataq; habentitate qua in terminum cui adhaerent transfudui quare a propositioibu quae uerum a falso distingui bus syllogismus onis constare di bellonge huiusmo termini ex terminad sit ita huic positio onis asinus currit non illa contradicet aliquis asinus non currit sed starida asinus non currit uniuersale naq; signia ut nullus onis non cofundit sed distribuendo determinat quare non confusu atq; incertu aliqd sed certu quidda 1 opponi fissi contradictio in avi me uel de falso diste parat quomo id fieri poterit nisi abaerpositi oes certe deterinateq accipidi nulo Piecto moquas obres nescio cur boetiti Uiores ita contempseriatii in similibus aliq. quida dissercnter ponat cum da ille sem nutaliquis dicat incertu est' currat si aliqs currere dicit a cuinis atauicurrere enuciae determinate certeq; distribuit quod hic micri inni liter de caeteris currit sic m. uniuersalis illa exponit qui uero alique no currere contra contendit non pol monstrare dicereq; bucio currerema id ceriurida suppdit aliqs aut incertu aliquid onis ergo S nulus quidam ct

quida no sem nutaliquis dicendu es quod aut aliqς 1 certu confusiiq; est patetis sed Plautus quoq curgulio apertissime ostendit na cti apud eu phedromus curgulio dixisset a des aliqd quoi aliqd nihil certi

supponit ac ideo haec orio nec ue: nec falsu enuciat no

16쪽

lo hercle aliquid ille respondit certuri aliqd mavolo

ita coicus ille indit nihil proter certitudine enunciaricti dr edes aliqLenticiari uero tu asserit cu redes quidda sed gramatici et ones testans infinitu nomen aliquis S similia nomate qa non de tui necta determinat certi adda ad haec omnis enuciatio esse uel noli esse significat quod uerro esse uel non esse dicis certia quidda supponi neces e aliter .n .nec esse nec non esse certe deterinateq; de ipse dici poterit certi ergo quid da in omni enuciatione supponi nec esse est praetereaonis propositio uel; et falsii dis mete significat nulla oro incertu aliquid cludens ue huel salsa distincte significat nulla git opo incertu aliquid 1cludens e propositio quae aut oῆolpositio proprie non est ea longe abes a dialetica nuc redeutes ude egressi suus de nartura propositionu disseramus

17쪽

Propositonu igitur quas cotrarias appellatice natura est ut cum nu simul uerae inueniri possint si una uera est falsa necetiario altera ostendat neque retro agere licet Nec enit alterutra falsa est 1d circo quae reli quae erit uera a falsas simul esse in his rebus coprehendius quas contigetes appellat ut onismo sedet nullus homo sedet Subcotrariae uero contrario se habent modo nam cum falsa simul esse non postin uera possunt Quare falsitas unius ueritatem alterius ostendit sed ueritas falsitatem minie possim erum abae simul veritate in contigentibus rebus coplecti ut quidamo sedet quida homo non sedet In subalteris si particularis falsa est uniuersalis falsa es nec retroagere licet ueraen est potest particularis cum uniuersalis salsa sit ut quida homo sedet onis homo sedet Sin aut uniuersalis uera est 6 particularis necessario nai oismo e a1alis

hic ho animal est At contradictoriae sempiey a falso se 1ungui obseparat a si una ipsai uera es altera salsam si falsa est altera reliqua uera esse neceste esse 1scita

breuiter dictis nuc de coversione propositionu breuius dicendii est uidet Conuersio igit est cum P positionis sub1ectus termius in praedicatu praedicatus in sub1ectu

trasponit Ea est triplex simplex per acidens per contra positionem Siplex est: cu termini'dem raspontis quatitas uero&qualitas eadem olo remanet Hoc conursionis modo uniuersalis negata tarticularis affirmativa

ueptus Nam si nullutata es nihil eo; quae seu animalestri si quidi hom currit 6 currentium utique aliquid

18쪽

homo est Per accides aut est couersio cu traspositis termini qualitas manet eade qualitas mutatur hoc modo uiuersalis ta affirmativari negat1ua c6uertit Nai o1s homo est animalac aliquod alat homine est necesse est de si hominu nemo uolare potest eoru certe quae uolare possim quidlbo no e Per contraposit1one couerso sit cum quatita qdemac qualitas eade manet termini uero traspositi 1 isnitos comutatur hoc miconuertunt uniuersalis affirmativa o particularis negativa Nam si

ors homo spirat quidqd,6 spirat est nyh6 41'dem homo n6 sedet quodda quod non sedet non est non h5baru cduersonii si a natura est ut cum eadem maneat qualitas si una est uera uel falsari altera Cum aut mutatio qualitatis fiat uera semper i uera c6uertat falsa uero in qua superiora subiiciunt quonia ex c6uersione mutata quatitate recta praedicatio fit 1 uera necessario

c6uertat ut quid hyest ala cum taenine animal b6nysit Haec de praedicatoria .ppositide delibasse sussiciat nunc breuiter ut istituitas dabiUS Cpera ea primo exponere quae graeci uoces latini praedicabilia solet appella re deinde de praedicaeniis quas categoria graece dici music de praedicatori sullogismo pauca amonebimuς postremo de propoliti6 hi poteticari sillogismo, de diui dein diffinitione dissereus nec olo ea praecepta CG tenetis quae eiu rei qua uiniores obligatione dictit 1 natura c6plectili Praedicabile git est terinus qui uiuoce de pluribus praedicari potest initiora dictit quorum 6 nomen c6mune es hac ratio substantiae secundu

19쪽

id nomen eade ut animal bo atq bos na utraq; talia nucupant Et si quis assignet utriusqueῆonem In quantum animal est utrunq; animatam substantia quae sentiat moueat esse a irmabit. Aequivoca sui quorum ricen quid comune sed ratio substatiae secundu de nomen no est eade ut canisari aquis 1 terris in caelo noIeqdem idem re aut atque substati diuersa sunt Praedi cabilia quinque sunt genus species differetia prium accidens Genus est quod de pluribus disserentibus specie in eo quod quid est univoce praedicatur Id duplex est Nam aliud genus generalissimu aliud subalinu appellat Generalislimu e quod hi sit genus no potest ee species uel supra quod aluad genus minime 1uenit quae decem genera eri omniu de quibus post dicetis Sub alternu est quod cum sit genus est etiam species huiusmod sui ola quae ter specialissimas species & generalissima genera semper 1ueniunt cad supiora quidem

relata spec1es fiant inserioribus uero acc6modata gene rami aiat alati dem corpori species boini Stero aut uis genus species est qua ponitur ab genere uel species est quae de pluribus disserentibus numero in eo

quod quid est univoce praedicat ea e duplex Nam alia specialissima alia subalterna dicius Specialissima quae cum sit species no potest esse genus ut holos hae special1 1mae speciemnon in specie aptius sed in indiuidua scindune ut Ocero Aristoteles Subalterna es quae iter

generalissimu genus inpecialissima specie posita supioris species inferioriS genu se iuenit ut aiat Disse

20쪽

rentia est qua res inter se erut Ea est triplex com uniiDpria specifica c6munis est quae separabilis est ita dicimus nigruidine ab albo differre propria est quaecu insepabilis sit inest tamen per acciden ita coruu nigredine aigno differt Specifica est quae de pluribus disserentibus specie uel uero in eo quod est quale essetiale umuoce predicat uel dra est qua habu dat spes genere Hanc sola inmuero qnque predicabilium accipimus quae duplex est diuidensa constituens diuidente appellaus qua genus diuiditur ut substantia quaeda corporea taedam incorpore Constituentem dicimus quae generi addita spetie constituit ut misi aliud rationale aliud irrationale Nam si dimal addas irrationalitate spetrem quanda constitues qua si ridie caret aut mente sola concipies nec .n .mmis dere; uocabulis Sollicitari

debet philosophus sed dare sem operam diligenter ut

natura rea aperitu pateat aut ergo mente sola concipies aut sieto ac nouo uerbori comodissime poteris nosenabis sit ergo specificae drae quae que altera acrunt spetieribus ad diuisides S diffinitiones specieWmax 1e opus est Proprii quatuor modis accipit a quidqd bli accidit speciei ii non oni sub ea neq semp priudr ut ho1m iudice essed quod oni accidit temp4 sino soli ut i in bipedem esse oc quod omni soli sed non festin ut bdini canescere 1 senectute quod ni 8 soli de sem messe potest ut risibile homini Et hocm .pprui inrinque uiuersalibus connuerat quod etiasic dissimul Propriti est quod de pluribus disseretibus