Compendium dialectices Aristotelis

31쪽

est libitati ois homo est animal quaeda igit sebstacia homo est.Cassare significat primo secudae figura: mo expriima uniuersali negativa secuda assirmativa uniuersali negatiua uniuersale ferri hoc pacto Nullus asinus estio quidqd ridet homo est nullum ergo quod ridet alimus Per darapi docemur ex duabus assirmativis

uniuersalibus particulare assirmatima primo ternam 1

serri hoc pacto quilibet ho pone uti potest deses omnis homo a1al quodda igitur alatione uti potes Ex his quae dies a sunt palam est nihil e duabus negatiu1s uel particularibus euenire riuatuor coclusionum genera primis quatuor modi inferri quomi etia duo secunda duo tertia figura c6cludit illa dupliciter negativa haec sinpliciter particularem dupliciter Quare patet ccclu sionem deteriori semper prominbere sed si guras hodos syllogismo: facile intellectu iri non dubito uerum quonia quatuor primi modi figurae prim pricipatum inter alios optinet alioru modorta omniti diligens ad eos solet fieri reductio Ea sit duobus modis per ouersionem ac comutatioemi positionu non nuci: per impossibile dest cum ad 6tradici orium alicuius c6cessi qui cum disputamu compellitur ac per couersione quidem quo pacto fiat reductio e 6senantibus quae in uerbis iam scriptis sunt breuiter percipere possitimus acu quatuor primae dictione a.b .c.d. sancipiat quaeciique a b incipiti uerba ad primi quae a cad secundum quae a d ad tertiti quae ab Cad quartum primae reducedum esse significant Praeterea ubicunq; s littera scripta

32쪽

est positionem ostendit quae uocali significa ea quae

immediate praecessit duertenda esse simpl1citer. P. uero littera per accidens. m. aut propositione qua prMmisa appellat si immutadas signissecat ut prima fecitdae secuda primae locum occupet quae ola ut aperitu pate/ant exemplis ut non al1enu est Fapesimo iterio reducit cum ab eadem l1ttera utraque dictio incipiat fiat ergo

syllogismus insepesino sic is homo ais est at nullus lapisio est aliquod ergo aiat lapis non esto quonia

ira primae syllabae .c. uero secudae heret Prima positio per accidens Secuda simpliciter primo uertenda deinde quonia. m. quoque scriptu est altera m al/terius locu trassereda est sic nullus homo lapis e quoddam alat homo est quodda ergo animal lapis no e taeade conclusio illata per prima in quarto mo est quod huius reductionis quae per conuersionem stipriu estque ad modii illius quae per impossibile dyal1cuius ta cessi contradictori u inferre uerit de ea paulo post nunc alia exempla congeramus camestres in celarent reducitur couersio simplici secudae quom s post uocalem secundae syllaba sequit ex traspositi de positionu quoma m. inscripta dictioni est ut omnis homo animal est nullus lapis animal e nullus ergo lapis homo est cote dis non sequi id quae si aliquo illorii quatuor quoia pbatiores sunt inferret non dubitares Praeponas ergo secuda conuersa simpliciter sic nullu aia lapis est omnis homo animal est nullus ergo homo lapis est taecoclusio si etiam simpliciter conuertatura erit illi eade

33쪽

cui assentibi non poteras Item da rapti in dari sic dquid ridet Bomo est aquid ridet alal est quodda ergo alat homo est Secunda uertatur per acciden quoniam post secude syllabae uocale cosequit Min primu locutra ponat quoniam m inscriptum est dictioni sic quidquid ridet homo est quodda animal det quodda ergo

ala homo est Ac per conuersione quidem reduci 1 quo modo fiat ex his patet Per inpossibile uero secuda fi ς uvae quatuor modi sic reducuntur Primam reducendi syllogismi prima collocamus in secudo loco cotradictoria oonuis conclusionis ex Ous inseri contradictorius echidae quaeua cocesta ac data fuit ita ipelit is quo cudisputaus uel alserere duo cotradictoria stam ce poste uera quod e possibile uel priora coclusia ita in ire H c1gitur pacto re cis prius secuda 1 quartu primae nullus lapis homo es: dquid ridere potest homo e nihil ergo quod ridere potest lapis est huic conclusioni uno actentis erit ergo cotradictoriu eius ueri quare sit

syllogismus in quarto primae sic nullus lapis homo est aliquod quod ridere potes lapis est aliqd ergo quod ridere potest homo non est dedisti aut quidqd ridere posti bolem esse das ergo possibile . duo contradicto

pia simul uera sic igitur primu secuda 1 quarto primae secudus in terim tertiu in secundi quartu in primureducit Na quonia prima reducedi syllogismi maior .i. prima in eo etia reliquenda in quem reducit de1de opoositum conclusiois in secundo loco ponendives prima

syllaba primae syllabae suas eiusde uocatis 5 oppositu

34쪽

conclusionis secudae syllabae uocat aptes diligentius' uidebis aptius 1 que uu'sque reduc debeati pria .ppositioe igitur secudae figura copposito coclusionis per reduci 16em oppositu secudae a datae positiois in

prima figura infert in tert1 uero pr1o loco c6clusio1s

oppositu collocaus deinde ipsa secuta *positioem secudo loco adbibeus ex bus sequit m prima figura priae

propositiois reducendi sillogism uel contradictorium uel contrariu Quare primo quataic qualis sit contradictoria conclusorus cosidera, uocali primae syllabae alicuius distionis quae in prima figura sit sic accomoda ut secunda propositio secundae syllabae conueniat ita reducitur daraptim in celarent selapion 1 barbara dissemis in celarent datis 1 serio bochardo 1 balbara hoc modo primus 1 seeundum Omnis homo initionalis e omnis homo animal est quoddam ergo animal ratioale est cui si non assentis erit id uerum nullum animal rationale est at omnis homo aimal est nullus ergo horationalis est Sed hominem omnem est rat1onalem iada tu si erunt ergo duo contraria simul uera quod possibile est Item quartu in quarto omnis hyalationale

est aliquis homo albus est aliquod ergo album ais ronale es Quod si non sit ergo id uerum nultu albu ais rationale est aliquis homo albus est aliqs ergo homo

animal ronale non est Sed datum est omne homine eerationalem dat ergo duo cotradictoria simul quod est impossibile non ignoro duos quoq; postremo primae ianaleticis in duo priores conuerti uerum id quoniarn

35쪽

dissicilius est 6 par ad propositu nostrum negleximus Achaec qua de reducti e diximus magis ad excitanda exercitatione ingenia is ad dicendum multii itineat dicta sunt Haec depraedicatorio sillogismo sitissiciant Plura si quis uelit ex sente aureo hauriat Aristotelis

uoluina euoluat os ut instituimus ad condicionalis praeceptione traseamus conditionalis propositio e quae pluriu categorica: luctione conficitur oratio ea e triplex quae si rationali particula quae uel disiunctiva quae copula d aues similibus particulis iungit Omnis codictionalis duabus partibus constat antecedente ac c6 sequente Antecedens est quo posito aliud sequatur neces est consequens est quod einecesse est si id cuius consequens est praecesserit id etiam nexum appellatur1gim partem rationali quidem quai proprie cdditionalem appellat ordine quodanaturae inter se risserunt atque ideo sic nobis dAbcriptae sunt In copulatina 5 disiuhiu non natura sed eius idicit dicio dispornutu Rationalis siue condicionalis proprie si negativa

est uera ne an falsa sit ex affirmatione remota negatione ut omnes c6ditionales cognoscitur ut nysiis es hotu es asinus inc uera est quonia assirmatio salsa autem negativa hipotetica quaeciique negad adverbiuconditionalis particulae statim praepositum habet Assirmativa uera est si consequenti oppositum antecedentieepugnat falsa si rid repugnat ut si homo est animal eno enim potest hyesse cum ala non stad praeceptum

hic dictu ad omnes qua iuniore consequet1as Cicero

36쪽

simplices conclusiones graeci enthimemata appellat examinidas rectene consequitur an non plurimum ua et Est tamen 6 alia ratio qua uera ne sit an non ratiosiSpspicius Communis e cum conclusione simplici oc uidelicet ius atq; natura qua genus speciem sequit effectus causa adiunctum id cui ad rugis taetera qui aut se inuicem aut una exple cosequus quae omnia coi dictois siue rationis nota in condit1os adiecta ipsa ιreru non solum ui Verum etiam ordine antecedunt cconsequut Quare ut altius res haec tota pluraque alia recte intelligant omnium locorum natura uis ordo differentia percipienda haec de rationali Copulatiua uero uera est si oc utraque pars eius falsa si altera falsa Disiunctiva autem cum ueritas in eo consistat ut semper pars altera uera falsa ue sit cumque ambae non possint uesa simul esse uel falsae necessario eas res semper continet quorum alteram esse necesse est ut esse non esse dies nox aegrotuS anuipraeterea uiuere. mori uigilare dormire Laialibus caeter huius inter quae partui dari non potest Nam in aliis rebus conficta Asiunetio sormam tantum disiunctivam non uim possidet Quare disiunc' tua uera semper necessaria est uel contraria in mediata continet uel pugnantia Sed non semper pugnantia ueram disiunctivam constituunt Haec .n salsa est aut homo est aut alma no est Sequitur. n. ex ea Oquid hyno est id animal no esse quod si salsum falsii

autem ex uero sequi liquam potest quis ue ex false potest quare i contrariis quide in mediatis appellauK

37쪽

autem contraria quae opposita sui o1 praeter relativa ibis enim disiuetitia sem uera est 6 in repugnatibu Ssi termini sit aequales In terminis uero aequalibu S uidetur quidem sed non est quod facilius diiudices quid ponit attende Ponit enim omnis disiu stiua uel prinaa partem seta uel primae partis oppositi per rationale nota c6sequenti cd vinctu uerbi gratia aut dies est aut lux non est hic ponit uel diem esse aut si dies non est lucem non est quod cum salsum sit disiunctiva quoq; falsa est Illud praeterea tenendum est e praedicatorus ac simplicibu .ppositionibu quarum uterq; terminuSriomen continet conditionales fieri Ac omnem c6ditio natem qua uerbo esse repetito constat simplicem ac categorica fieri si quis hinc uerbum auserat quod illi aceessit utio est aiat simo vi atalia Sed nec categor1cas in conditionales rasire in quibus uestu solum praedi catur nec oditionales ad categoricaru simplicitatem peruenire si partita praedicata aut diuersia uerba sui aut

si idem repetitii est 1llud non est 1n quod uerba omnia se lutitur ut hyest homo legit hydisputat ite si curir1 mouetur Si peperiet si uiro 6cubuit praeterea si bo

uiuit ala uiuit a si dies est lux est simplex sieri pot

o omnes eius similes Ad haec Ois connexa positio duabus costa categroicis uel affirmatutis uel negativis uel alter affirmativa altera negatiua uel altera negartiua alter affirmativa ba exaequatuor sit ednexa

rum species hoc pacto si die est lux est si nec illud nec hoc si dies est nox non est si non illud hoc igitur

38쪽

rum quoniam positione qua repugnante dicimus ternu corditionaliu modum condut de his nunc differemus si prius quae repugnantia dicantur exposuerimuSRepugnantia dicunt: quaerita inter se conseruntiar ut quod unu contrariorum cosequitur reliquo cotrario c6 pares uel cum unius partis opositu altera partem a

tura consequitur Nam cum amicus ac immicuS Otra

ria sunt quonia nocessi studui nimicicia natura consequitur si quis amicti studere ut noceat dicit pugnatia

dicit Repugnas itaque propositio est quae repugnanti

bus terminis aut partibus annectit termini Catego/rica repugnat si dicas immicti adesse inimico partibus coditionalis quae si ex duabus assirmativis coniung1fadiecta Si ex duabus negatiuis detracta negatione posteriori pii repugnas fit sin ex altera affirmativa altera negativa conditionali coposita est siue negatione de mas siue alteri quoque parti negatione appona Repugnati essiciiitur hoc pacto si dies est lux est Si dies elux non e haec repugnas est ypositio quonia pugnantibus c6stat partibus na lucem no esse noci e consequitur nox autem die oppinita est Quare si pugnantia sitit quotiens quod ad contrariorum alterum sequitur alieri iungitur diem esse ducem non esse pugnantia sunt Est autem repugna propositio quae bis constituta est Haec ergo si dies est lux non est quae eas pleS continet repugnans est Item si animal non est homo est ex hac repugnans fit si posteriori parti negatio demat atque ita dicatur si animal non est homo est uitisproposi

39쪽

tionis partes pugnantia sunt quoniam oppositu unius alteri natura iungitur Est n. a alii homo est Item si dies est nox non est si dies non est nox est In his ut diximus sue alteri quoq; parti negationem adiicias

siue eam quae inest tollas pugnantes facia utraq; n.

pugnans est si dies est nox es in si dies non est nox noest Nam o noctem esse oppositum eius seqtur . est die esse Sequitur.n.nocte esse si dies non est o nocte noeste si dies est seqtur diem aute esse ei opponitur quod est diem non esse pugnant igitur parte repugnanteSergo sentipositiones Sed de connexis positionibus hactenus niic de sillogismo dicamus Illogismi quos codicionales latine utipositioes appellare possumus tribus costant partibus propositione suptioe conclusione Hoμ septem sunt modi

quo tres e rationali quatuor e disunctiva o copulata oriuntur Primus modus est cum primum assumit ut annexim concludatur hoc modo si homo est animal est atqui homo est animal gitur est item si animali est homo non est non est autem animal no est igit homo Secundus est cum annexim in assumptione tollitur ut

id quot quod antecedit tollatur hoc pacto atqui aiat non est nec homo igitur item atqui ho est animal gis est item si dies est nox non est sed est hoc illud igitur

item si sanus non e aegrotat atqui non aegrotat sanus iritu Tertius est modus cum propositionis negatiuae codicionalis quae repugnantibus aut contrari1s 6sset partibus antecedens assirmatur ut annexum tollatur

40쪽

hoc modo non si homo est animal non e atqui homo

anima igitur e item non si repudiata e uxor est sed repudiata e uxor igitur non est Significant autem btilia negativa propositione impossibile omnino esse si antecedens eri consequens sit unde, conclusionem necessario semper inferri demostrant diximus autem econtrariis uel repugnantibus constare partibus huius

tertii modi propositione quoniam quae aliter se habet sillogismum nullum constituti neque impossibile significant posito antecedente non esse consequens sed eo dato non id circo est uel non est cosequens Quare sillogismum de nullum faciemus sed qui contra ieri poste eum destruimus ut pro Milone Cicero nisi uero aut ille dies in quo. T. Graccus est caesus aut ille riuo. C.anius aut i quo arma Satnin1 6 si e republica

oppressa sunt r. p. taen non uulnerarunt nam tum ita

postent aduersarii milonis dicere si ere. p. sui caedes Clodi rempublica non uulnerauit uulnerauit autem republicam quoniam aduersus eum facta e ut senatus decreuit no fuit igitur e repuplica milonis defensores inuere uidebantur Cicero non si e republica fuit caedes clo/di rempublicam tamen non uulnerauit opponit cuius sensus est ut diximus antecedente dato non sequi esse

uel non esse quod annexi est idque bat tribus exemplis quorum primum est ut in sormam suam separati pedigantur Non si dicius Graccus e republica oppressus est ille dies inuo caesus est rempublicam non uulnerauit Alter non si anius e rep.oppressus est ille dies