Compendium dialectices Aristotelis

21쪽

nuero univoce in eo quod est quale accidentale sic praedicatur ut uertere 1ceat ulmis homo est risibilis 'd

quid risibile est homo est Accidens est quod potest ad

esse de abesse praeter sub1ecti corruptioem huius aliud est separab1le ut dormire sedere aliud iseparabile ut nigredo corvi S ethiopis quae I non separat tamen si abesset no ferret coruo aut aethiopi corruptione quod a uioribus sic etia dissiniri let Accidens est quod de pluribus univoce praedicat in eo quod quale accidetaleno conuertibiliter Quod autem uoces hae ut graec di cui quinque sint numero hinc maxie perspicuti est quia omne quod de alio dicitur uel accidens 1 est uel sub statiale si acc1dens aut coueri praedicatio potestac babeturi prini aut no de habet acidens Quod si Lbstantialis praedicatio est idest si quod praedicat essentia est subiecto uel i eo quod quid vel 1 eo quod quale dicit quod ut qualitas drisi per estentia sit disseretia est quod in eo quod quid si de pluribus disseretibus spec1edicit genus e sim de disserentibus numero Species essita cum sint quinque praedicabilia genus species disse

rentia praedicationem eam faciut quae stentialis dicit' sus fatialis accidentis ac pru praedicatio accidetal1s appellat Nunc quonia de quinque uocibus dri tu est de praedicamentis breuissime ut instituitis dicenduit de Praedicamentu igit est terminor qu secundu nullam complexione dici possunt ex natura reru coordina

ti, sunt decem Substantia Quantitas Qualitas ad aliquid Agere Pati bi Quado Situs habere Eoi 'tue

22쪽

sut quaeda dici de aliis postant ut de subiecto quaedam

non possunt Item eorti quae sui alia in subiecto sut alia non In subiecto dicit esse quidquid cii in aliquo sit sine eo esse non potes 5 tamen non estis eius ut albedo in corpore Quare quod in alio non e substati equae uepo de aliis ut de subiecto dicunt uniuersalia lint quae dici de aliis no posui singularia sunt Substantiam in prima & secunda partis aristoteles Prima est quae nec de subiecto dicit nec in subiecto es ut bicino hic bos Secta est quae de subiecto quide dicit sed in subiecto non es ut hybos

23쪽

Quando alterii de altero ut de subiecto praedicat quaeciique de predicato dicunt .1ietii de subiecto dictitur Nam cutata de home ut de subiecto dicat substantia quoma de animal dicitur etia de homine dicitur quod in ipsa serie praedicaeni apertius coprebndit Substantia non suscipit magis S minus Nulla en1m hoc ipsum quod est magis uel mius dicitur nec ei est'dico trairium quae magi ct mmu non suscipiti ea cotrariuhre no possunt o quae contrariu habent itend1 6 re1tti posse neces le est Intentio enim & remissio ina est ad contrari cu enim mino remittit albedo in alto inteiditur ad contraria tendatur deo substant1 contrarium non suscipitria nec intendi nec remitti potes sed quis excellentior una talia dici possit magi tamen et mi nus suscipi nec enim intend nec renuit potest ut dixi mus veru haec ita substatiae propria sunt ut ei cum quibusdam aliis comum sint Illud maxime proprii ut cuuna dc eadem numero sit cotraria uicissim suseipiat ut

homo nunc albus deinde niger Ac de substatiaridem satis Quantu autem est quod diuidit in ea quae insunt quori utunq; uel per se unu quida hoc aliquid natum est esse Quantitatis alia continua est al1 discreta

Cotinua est cuiu parte comuni quod termino colungunt eius specie.sunt linea superficies corpus motus 5 tempus sic enim pricepS ille philosophorum ac pene solus bilosophus in .V.primae philosophiae pii 1 categoriis motu neglexit locu posuit locus taen ut a phisico auditu colligitur superficiei specie est Quare patet aut

24쪽

alios aut secutu locum a supersicie separasse aut ipsa trinam dimensione ridici corpore sed potius ut i uacuo itellexisse connuo per se quidem sunt mea superscies corpus per aliud uero quata sui quae insunt quantitatitit motus o lepus Nam,si haec ad ea quae per accides quata sui philosophus reducat ut album quat quia superficies alba disteriit tamen quod haec huius illa non

huius sunt praedicameli Discreta quatita e cuiuSite Sritillo comuni termino colungunt eius species sutilae rusa oratio Item eorum quae quata sunt quaeda costat partibus quae inter se positionem babet quaeda uero minime dicunt aut habere positione qua non solum cotinua sunt uersi etia in loco sita manet quae maxieommu quanta dixert Huiusmodi sunt linea supessicies

corpus Qualitat similiter ut subitalia nihil est cotrarium sed illud maxieipriu eius est secudia ea aequale inaequale dici Qualitas e secudii qua quales esse dicimur eius quatuor primae sunt spes assectio uel habitus natalis potetia uel potetia passio uel passibilis qualitas sol a uel figura Int affectione habitu hoc iter q, assecti, facilius prii docilius comulat ut cucalore aut frigore aut sanitate ac aliis huiusmodi asscit ho habitus uero permanetiora diuturnior est ut scientia uir/tui similia Quare perspiculi es habitu omnem essedis ositione quada atque assectione uel quonia assicit quodsi mo de disponit habitus ad id cuuis es habitus uel quonia)cpori prolixitate inatae quasi sint assectione. in habitum transseruiae naturalis potentia uel

25쪽

1mpotentia dicie uis quaeda insita uel imbecilitas qua facilius quidluel pati uel agere na potest ut duru molle ualitudinarius robustus 5 qtice huiusmodi sunt nata insita non aduenticia Pactiones aute uel passibiles qualitates sunt non affectiones os, sed ea quibus assectiones efficititur calor frigus albedo nigredo amaritudo dulcedori similia quae no 1deo S pastiones dictae sunt quod subiecta earum quidqua ab ei patiatur euria sensus immutado assici ut ut amaritudo gustii colores aut magi quod ex motione sileant 1 nasci nobis sic appellati sui ut ex tiore pallor ex pudore rubor quovquae diutius mae qualitates dictit quae citius traserit pastiones nam qui rubet quonia pudet aut qui pallet quonia timet pati aliquid dicit ruber aut palidus non dicitur similiter ira comotus aut furore non statim tar

alis sed tale quid passus dicit Quod si saepius ac dititi

us uel sem huiusmodi oria commotus sed iracudi suel sur1osiis dicitur Figura uero si ut circulus magulus obhv1usmodi Magis de minus suscipit qualitas sed nolis nec em circulus aut imagulus abii alio magis

id quod est dicitur Quare id maxie priu es qualistatis ut secudu ea simile aut distimile dicat Ad ah dstitit quaecuq hoc ipsum quod sunt aliorum dicunt uel quo mo libet aliter ad aliud Relativo: alia aequali quadam compati6 consistunt ut simile aequale aicus alia maiore ut pater dominuS alia minore ut seruus filius Item alia natura ut pater filius alia uoluntate ut amicus inimicus alia sortia ut doinus seruus Relativa ma

26쪽

Ris dominus suscipiutior dia sed Fae secundu qualita iam dicunt de quae fortua uel uolutate consistut temcontraria non nulla sunt ut uirtus uicio discipli ignorantiae omnia uero inter se corverti maifestu est pater. n. filii pater filius pris filius sed oportet apte a texualteri reddere Nam siris dicit ala auis quonia alterii

alteri apte non reddidit nypoterit corvertere no .n. meo quod auis est sed in eo quod alatu est ala est susetia diligenter obseruadi ut doctrina docti doctri sed doctus doctrina doctus Actio est qua quido agit

id quod subiicie agere dicitur Aetioni sex partes subiicititur generare corsipere augere Amiuere alterare loco mouere orsi singulas species subiecta Mindiuidua hoinem uerbi ca uel hunc hominem generare aut cor/rupe crementi uero 6 diminutiois species suci longulati profudit indiuidua hac logitudine uel latitudine uel altitudie id facere Alteration1s calefacere albefacere caeteraq; huiusmodi extremi generi aliqua specie secudu locum mouere ut sursu deorsum Actio actio noniticontraria est ut incendere extinguere Quare a gis ac minus suscipit sed illud praecipue actiois priuut in motu sit Omnis . n. actio i motu est Mois motus in actione seruas Passio est actionis essectu eius pies sunt generari corrupta caetera quae aetioni esse dicebatur non ut agiat sed ut patiuntur bi es quae a loci circiiscriptio procedit corporis locatio no est .n. idem locus Dubita locus est in eo quod capit & circumscii bit ubi uero in eo quod capitur circumscribitur huic

27쪽

categoricae nil cotrariu est queadmodu nec loco oc species eius loci species sim norat locatibus sed ut locat1 quae stat sex sursum deorsum ante retro dextra sinistra Quando est que relinqtur ex tempore rey assectio id diuiditur m praeteritu instans sutu quis nihil hoμ sit Nam cum haec tria tempora sint quando tempuS non est sed assectio re qua fuisse uel esse uel sutura dic1tur Situs est partium quaedam positio ac ordinatio qua stati sedentia aspera lenia et huiusmodi dicuntur cuius species sunt accubitus festus aspum etiaδε lene non ut tactu iudicant sed ut positione quadam pilum inter se constitutitur Positio non suscipit magis hinus Qua

ob rem nec cotrariti nec. n. lare ac sedere cotraria ut

ne tin plura contraria sintd quoniam de quocunque dicitur unu contrariorva altea stare aut de n nullis

dicit de quibus sedere reste non dicit Habere dicuntrcuca quae aliquid adiacet haberi uero ea ipsa quae ad1acent huius species sunt armatu esse anullarii esse susci

pit aut bre magis Ac minus Quare 6 contrarium n6 ut bitum sed ut priuatione ut armatus inermis cumultis modis dicat quos Aristoteles enumerat ex sui habere qualitate ut disciplina quantitate ut proceritate quae circa corpuS uel corpori'ptem sui ut uestem anulum ebruit manu habere ut in uase ut modius habet triticu possessionem ut domum uir etiam uxorei uxor u1rii habere dicitur qui modis omnibus al1enio, est ibi n. aliud , simul bitare ostendere uidetur quibus ocius tertius solum modus binus categoriae est

28쪽

Opponi aliud alii quatuor modis dicis ut ad aliquid

quo modo duplum dimidium ut c6traria sicut albu nigria uirtus uicui ut habitus & priuat1 sicut uisus cecitas rusticia iniusticia ut negatio oc affirmatio ut sedet non sedet Cortraria sunt quae in eode genere posita plurimu distat Eorum alia mediata alia mediata dicunt quoi si uidelicet alterutμ,6 est necesse susceptibili esse ut albu uel nigru esse corpus quodpia necesse non est poterit en esse russum uel flauu Sanu uero aut egrum esse necesse est aiat Quare sanua aegru mediate sunt uari uero dictit Maeciique re ea caret quae cinnatura inesse potest risi inest nec en uel lapis uisu uel puer dentibus ante litae possit priuatus est dicitur. Prius sosterius quatuor dicitur modis natura tepore ordine difgnitate natura id plus est a quo uertiri potest consesquentia ut si currit mouet nec.n poteri uertere ut dicas quonia mouet currit Quare moueriri currere plius est tempore ut Romulus anteari Camillus sui Ordine ut exordiu in oratione narratione priu dignita te ut homo brutis consul praetore His quintus accedit apud Aristotelem quem etia nata consistere opinat is est cum eoru quae mutuos c6sequut unu alter causa est ut si homo es uera est qua homine es asserius oῆo Item homo oc risibile pater & silvis Simul duobus modis tempore ac natura dicitur tempore simul sunt quorum generati ac corruptio in eodem est tempore na tirrantiaecunque se mutuo cosequunt cum neutru alterni causa sit ii duplum dualidiit c quaecuque genus

29쪽

aliquod diuidui ut gressibile uolatile aquatile animal

diuidunt Motus species sunt sex generatio corruptio crementu dim1utio alterat1o per locu mutatio Motus simpliciter quies cotraria est per singula uero corruptio generatio crementu diminution opponitur 6 qeS 1 loco mutationes quae per locu est cui etia opponitur in contrariu locum mutatio ut quae ad inferiora es 41

quae ad superiora est alterationi similiter in qualitate quie motui opponis qui uel ex eadem qualitate uel iopposita qualitate est ut 1 albedineries ex albedine nigredinem motus uel de praed1caeniis satis nunc de

sillogismo dicendu est Syllogismus est opo in qua ex his quae posita sunt aliud necestario cosequit Syllogismo; quid praedicatorii da condicio ale dicun praedicatorius est qui proposicioibus costa praedicatoriis qui si tribus4positioibus absoluit infectus est si dua, bus costat impfectus S enthimenta nucupat 1llogismus piactus tribus costa propositidibus de tribus terminis Terminor unu more altea maiorem tertui me

diu appellaus bos in sillogismo bis sumere necesse est Nam aliter e tribus terminis tres conficere positioes non postimus Medius ergo est qui cu bis ante conclusioem sumat in ea tertio repet nypotest Maior uero is es qui in coclusio praedicat Minor qui coclusice sebiicit Propositiou quibus sillogisnus constat unam maiore altera miorem tertia c6clusione n51aus Maior propositio est quae e maiore domedio termino constat Minor est quae ex minore ac medio termo c6stat Con

30쪽

clusio est qua praemissis duabus postidibo maiore

atq; minore necessarioidiequit in ea cu recte fert mram termius in non recte minor praedicat quod in

unq; mois pr1 solum6 accidit Sillogismo tre sunt figura prima secuda de tertia Prima est in qua medius

terminu subiicitur in maiore o praedicaturis unore

quis o contra seri, soleatri possit Secunda est qua medius terinus sem praedicat Tertia est in qua medius termius sem subiicit suas ob res patet figuram nihil aliud esse nisi terminoio, dine Modus in sillogismo positionu series est de sutines dece iove noueprima quatuor secuda sex tertiae figura: Ea uerba poamus quae 5 uulgo sertatur S tota hanc rem praeoculis ponti Nam o si barbarie quanda resonare uident ap/tius taen atque breuius ola tibi subiicient Barbara e larent daru serio baralicto Celantes dabitis sapesmostis, m cessere camestres festino barocho arapti Felato dissais datis boccardo serison In bis ut uides

uersibus quatuor uocaleS inueniue qua et a uiuersalem assismativa significat e uiuersale negativa illiculare assirmativa o negativa particulare Quare barbara primi modii prima figura e duabuS assirmatiuis uiuerialibus e iisdem de quantitatis Ac qualitatis conclusione derre significat utine aiat est substati ois homo est,sal est ergo Ois homo substatia Eodem pasto in caeteris omnibus ubi recte sereda dclusio est praeteres 1 inq; postremi priae in bus minor termitis de maiore in conclusione praedicatur uerbi gratia omne at mal