Elementa botanica : methodo Cl. Linnaei accomodata atque in usum auditorum evulgata

21쪽

n. COMPos IT Us caulis, qui adscendendo in ramulos subdivise deliquescit: hicque est Dichotomus, dum quilibet ramus in duos ramulos bifurca tur. Di mobus, dum rami in duos ordines dividuntur. Subdivisus, dum rami multoties absque certo ordine dividuntur.

B. CULMUS esta. Respectu divisionis.

FOLIA plantarum, quid sint, vulgo adeo notum, ut non sit opus definitionem dare; quae & etiam imperfecta esset, quum situs, figura, neXus, ct Cetera, ex qstibus aliter definitio construitur, in foliis admodum diversa sint. Foliorum genera multa sunt, quorum primaria, sicuti ab ipso CEL. I 1NNAEO in Horto Cifortiuno describuntur, hic trademus, quum differentiae specificae plantarum ex iis potissimum desumantur. Si duo genera combinantur, oritur ex duobus Combinatis unica species , adeoque species constat duobus generibus, & genera partes specierum evadunt. Datis autem generibus conficiuntur facillime species, quae nulla egent definitione dum nota sunt genera, adeoque nec memoriae onerosa sunt. e. gr.

Cordatum

22쪽

PLANTAE.

Observandum vero in speciebus foliorum, cui gen ri prior, cuiVe posterior adsignetur locus; . res enim indifferens non eli, cum posterius genus formam sternat enascentis speciei, prius Vero eandem emendat &ouasi quid exceptum Vult, ac si prius transii flet in posterius folium. EX. gr. Lineari- lanceolatum latius est, lanceolato propius. Lanceolat0- lineare angustius, lineari magis amne. Dividimus folia in Classes tres: in Simplicia, Compo ita, & Determinata. A. Folium S 131PLEX est, Cum petiolus unicum modo gerit folium. . Foliorum simpli uin ordines VII sunt , in quibus conssideratur folium' secundum Circumscriptionem, Angulos, Sinus, Marginem, Superficiem, Apicem, La

tera.

I. CIRCUΜsCRIPTIO folii dependet a peripheria absque sinubus vel angulis ullis. Adeoque sub hoc censu consideranda venit o nis figura, quae CX annulo Varie CompressU , absque tamen quod sinum Vel angulum admittat ullum, oriatur. De marginis extimo vel apicis nulla hic habetur ratio, modo qua talia) indivisa considerantur, & integra folia. o r) orbiculatum cujus diameter longitudinalis &tranSVersalis aequales sunt; adeoque margine a centro aequali spatio distat. T0urn. t. qi . I. a) Subrotundum cuius diameter longitudinalis brevior est transversali. P0urn. t. 6 7. q. Sumitur etiam hoc vocabulum Vulgo latius, eoque includuntur specieS I. I. 3. 4.

3b Ovatum cujus diameter longitudinalis superat transversalem, & basis folii segmento circuli inscribitur, superior ver, pars versus apicem angustatur. 20urn. t. 637. 8.

Obverse

23쪽

, p L A N T IE. obverse ovatum dicitur, si petiolus angustiori solii parti inseratUr. ) Ovale sive Ellipticum cujus diameter longitudinalis superat transversalem , & superior ac inferior pars folii Husdem est latitudinis , utraque segmento eirculi circumscripta. s) oblongum cujus diameter longitudinalis aliquoties superat transversalem, & utraque eXtremitas segmento circuli angustior est 6J Cune urine cujus diameter longitudinalis superat transversalem, & pars inferior a superiore parte deorsum sensim angustatur. a. ANGULI sunt partes prominentes solii cujusdam integri concepti. Angulus differt a sinu, quod angulus sit pars folii prominens, at sinus pars folii demta; adeoque angulus in folio existens, sinus vero eXtra folium. Latera ne Confundantur cum angulo, ut Vulgo fit, est angulus in horizontali folio, latus Vero in perpendiculari.

marginibus vero secundum longitudinem aequali spatio di stantibus & parallelis. Tori n. t. q*8. 7.

VJ Subulatum a parte inferiore lineare 8 est,

at a medio sursum lente attenuatum in apicem. ob Triangulare tribus angulis gaudet , quorum duo laterales cum bassi horizontales sunt margines tres recti. ii) Delloides angulis quatuor instruitur , quorum apices a centro longius distant, quam laterales. ia) Q ιinquangulare angulis quinque notatur, quo rum margines recti, nisi aliquando in medio fracti. Ex hisce datis facile formantur rarius obvia folia a numero angulorum indicanda. ia) Rotundum angulis omnibus caret, adeoque horum -ra J oppositum. 3. SINU s discum folii in partes dividunt. B Sinus

24쪽

IO PLANTAE.

Sinus hi vel in has I - Ι 8. vel superne 2I, 22. vel ad latera I9, 2O, 23, 2ψ, 2 s. vel undique 26.

tum absque angulo.

is) Cordatum e1t ovatum basi CX cavatum absoque angulis posticis. Obverse cordatum sit, si petiolus inseratur apici folii. 16) Lt nutata n est subrotundum cr) basi exca-Vatum, cum angulis posticis falcato - incurvis. 17 ) Sagittatum est triangulare io) basi eXcava

18b Cordato-sagittatum si margines ConUeXi iob Hastatum est triangulare lateribus & basi ex-CXCaVatis, angulis refleXis. ro) Pandi raeforme Diti. est oblongum, lateribus Coarctatis, superne latius, inferne adhuc latius.. a1J Bi 'dum est folium superne divisum in duas partes, laciniarum marginibus interioribus rectis. Quid Trifilum, Q rsadrifilurn, Quinquesdum, Mult dum sit, ex datis patet, limitat Phrilmero. ra) Tritobum est folium divisum ad medium intres partes distantes marginibus conVCXiS. T0tirn. t.

Quid Bilobum , Tritobum , Qtιadrilobum , Qrι inqueI0hum sit, observato solo numero , patet CX praedicto. 13J Palmatum dividitur a suprema parte ultra me. dium vel ferme ad basin. T0ETH. t. sq. 22. Pi)i=rat dum, quod utrimque lacinias longas horigontales exserit, sinubus lateralibus divisis. Tuurn.

as) Laciniatim, quod sinus plures ad medium folii pertingentes, lobis subdivisis, admittit. T0Erri. ib. 16) Sinuatum proprie J est quod ad latera sinus admittit, lobis interjacentibus vix divisis. Sintiato - dentatum si lobi laterales lineares sunt. Retr rγum sinuatim si lobi acuti versus basin resectantur.

25쪽

a Q ιinquepartitum quod ad basim usque in quinque dividitur parieS. Hinc demto numero patet, quid Bipartitum, Tripartitum , Ouudripartitum, Ouinqueparti ἰum, &c. I litipaytituni sit. 18) Integrum sinu bus Omnibus Caret, adeoque 'horum I 27.) Oppositum. Inditisum idem eli & synonymum. Integrum probe distinguendum ab integerrimo; Integrum enim caret disci ipsitis folii sinu bus, at In te gerrimum marginis 1 inubus, quod integrUm non respicit. a. MARCO quae, in extima folii parte inque ipso margine, fiunt diversitates, modo hae discum folii non feriant, indicat. EX cluduntur a margine, quae in margine apicis

fiunt.

ap) Dentatum est, quod e margine promit acumina horigontalia, folii consistentia, distincta inter se, &spatio remota. ob Serratum cujus margo angulis acutiS, alterameX tremitatem folii respicientibus, ferme imbricatis no

tatur.

Respiciunt hae crenae tapius apicem. Retrorsum ferratum ubi basin folii respiciunt obsolete ferratum si crenarum apices obtusi sunt. Duplicato serratum , si duplicis genet S serraturae, aliae minores majoribus insidentes. 3I) Genetium cujus margo angulis inaequalis fit , iique anguli contigui sunt, extrorsum Verii, ncc ullo modo apicem Vel basin folii versus incurvati. Acute orenatum si anguli acuminati sint. Iriurn. t. qIO. Obtu e crenatum si anguli rotundentur, T0urn. ib. II. Duplicat0- Crenarum si parvae Crenae majoribus crenis insideant. 3 r) Repundum cujus margo lobis segmento circuli inscriptis secundum longitudinem notatur, interjectis sinubus marginis obtulis. . 3J Curtilagineum cujus margo a folii substantia membranacea vel carnosa distat cartilogine.

34J Ciliatum cujus margo setis palallelis undique cingit folium.

26쪽

3 ς) Locerum cujus margo segmentis confertis inter se inaequalibus & difformibus constat. ' 6J Crispum si in folio undulato Vel plicato margod Visus . ao, 3O, 31, 33 sit. T0urn. t. q*I. Ι6. Eruum si folium sinuatum & sinus obtus1 mi nimi alii marginem feriant. 38J Integerrimum cujus margo integer, nec ullo modo incisus est. Dimept ab integro 28 . . SUPERFIC Es folii, quae in supina ejus vel

3 Tomento um si villi oculis non distinguendi tegant solium. 4ob Pilosum si pili distincti occupent superficiem folii. H rsutum, Villo una , Lanigerum vix differunt gra

1 i) Hispidum si setae rigidae fragiles per superficiem folii sparsae sint. 42 S a rum si parvae inaequalitates discum folii inaequalem redd2nt. 3b Aculeatum si acumina cartilaginea pungentia discedentia occupent solium. - ) Spinobum si acumina cartilaginea pUngentia, folio ita innata, ut absque lae Ione folii separari ne- Ueant, si 'e quod occupent discum si e marginem. -) Popillobuin s1 vesiculae ininimae tegant folii su per Ciem.

46 Nitidum est folium glabrum, si quasi politum

niteat.

) Plicctum si a bs si folii exeant ad mlargines Vasa, quorum alterna discum folii ad angulum acutum elevant, alterna deprimiant. Unculcitim si cyterior pars disci ipsius folii . Jatior evadat, qUam circulus ad centrUm , CleVatur extima pars deprimitur passibus determinatis. Torirn.

49J Eligo lim si . Venae fossorum excavatae in supina solii parte sibi arditores quam disci substantia, Ut tur eat interjecta caro. Ve=ro lim si vasa discurrentia ramosissima ana stomoses copiosiores nudo exh,beant oculo.

27쪽

P L A N T aT. II si Nereo frιm si praedictis i notis 3ς - 'I Careat, adeoque iis opponitur. 6. ApEx folii sistit, quae in summa folii parte contingere possimi, diversitates. 1 3) Truncatum si apex linea transversali termine

tur.

1 ) Retulum si sinus obtusus apici insideat. sue ) Pr orsum 1i truncatum ela sinu acuto patente divisum sit folium in apice. Emarginatum si crenulam admittat apex. Obtuse e narginatum eX denticulis judicatur. Acute emarginatum ex denticulis judicatur. 1 ) Obtusum si segmentum circuli folium termi

7. LATERA considerantur, cum folia perpendiculariter extensa undique examinantur. 6 i) Teres quod cylindraceum est, excepto stepius apice.: 614 Tubulosum quod interne detruncatum ) cavum est. Tourn. t. 669. 9 6al Carnosum quod intra membranam, superiorem ct inferiorem superficiem constituentem , pulpa repletUr.

6 in Membranaceinia quod intra utramque superficiem nulla pulpa scatet. 63 γ Depre1fum est, quod a latere caulem spectante imprimitur. 663 Compres' um quod a lateribus oppositis, caulem non respicientibus, imprimitur. 6 Plunum est: depressum , cuius longitudo hori-Zontalis censeri potest. 68ὶ Convexum est depressum in medio magis ele

vatum.

Ο ) Concavum est depressum in medio CXCaVatum. o in Canaliculatum est depresssum, sed secundum totam longitudinem excavatum. Tourn. t. qq9. IO, II. ibi Carinutum audit.

28쪽

s I) Eiisforme est compressum, utroque margine a- initum , secundum totam longitudinem angulo con

1 Acinaci forme Diti. est folium longum triangu Iare, lateribus duobus latis fere lanceolatis, sed niarginem inferiorem versus gibbis, tertio latere superiore lineari angustissimo recto, acuminato. 3 i Dolubriforme Diti. est folium oblongUm, VCr-fus basin teres, extrorsum compressum, deorsum gi bum in aciem, apice obtusum, ViX Cmarginatum, idque juxta crasi1Orem marginem. ) Linguiforme Diti. est lineare, obtusum, Carnosum, depressum, subeus Convexum, margine saepius cartilagineum. s) Triquetrum est cujus latera tria plana sunt: hoc saepius subulatum simul est. Hinc Quadriquetrum &c. quid sit, notum est . 76) Trigonum est: triquetrum, sed latera canaliformia, & proin anguli acuminati membranacei sunt. Tet unum , pentagonum quid sit, clarum ; Vulgo

commiscentur haec Cum IO, D, II.

Sulcatum si anguli innumeri, ut iis modo intercedant s nus obtusi. 78, Striatum si lineae excavatae longitudinales parallelae inscriptae sint. B. Folium COMPOSITUM sit cum communi petiolo plura adfigantur folia. Compotia componuntur a simplicibus foliis, dum ex

pluribus unum CVadat.

In his dicitur quod ex plurimis constat minoribus IHIium, & singulum quod constituit compositum dicitur Foliollim. Ea petioli productio, cui in compositis foliola aue haerent, Cota dicitur, vel Rachis. Dividuntur Composita folia, in Composita proprie dicta, Decomposta , & Sagrassecomposta. 79 A. CoΜPos I TA proprie dicuntur, quae semel vel ex una compositione fiunt. 8οὶ ogitatum quod apice petioli communis foliola plura annectit; adeoque species hujus sunt 8I, 82, 83. Arctius Vero sumitur pro eo , quod pluribus quam quatuor soliis componitur. Tolirn. t. qs7.

29쪽

PLANTAE.

81 Binatum quod ex apice petioli communis duo soliola profert. 8a) Ternatis quod ex apice petioli communistria profert foliola, sive sessilia, sive petiolata. I burna

natum, &c. eX dictis intelligitur. ο3 Ramo βιm quod in petiolo communi bifurcato plura foliola gerit. 8 Pinnatum quod secundum longitudinem petioli communis foliola adnectit; hoc cum variis fit modis, sequentes meminisse species juvabit. a. Pinnatum cum impari seu cum foliolo terminatri

bruptum seu absque impari aut cirrho. Tolirn. ib. 28. alternatim seu foliolis alternis. interrupte seu foliolis inaequalibus. Iouor.

cirrhobe seu cirrho terminatum. foliolis decurrentibuS. Vid. Ν'. ID. peti0lis membranaceis articulatiΙ. 83 ) b. Coniugulum est pinnatum, unico modo soliorum pari constans : datur vel s5 c. I 'rutum folium compositum, factum e simplici infestae diviso, ut infimae laciniae remoVCantur, a folio, si alio, nec Cohaereant cum majori. ο ὶ n. DECOMPosITA sunt quorum petiolus Communis bis subdividitur, antequam foliola adnectat; haec 88, 89. 88 Duplicato-ternatum seu Ternat0- ternatum est de- compositum ternatum folium, bis 81 l.

Bigeminatum de conjugato 83 duplicato praedica

tur.

89 Duplicato - pinnatum seu Pinnato - pinnatum est decompositum pinnatum folium. Vo) c SUPRA-DECoΜposiTA sunt quorum petiolus communis plus quam bis o multoties subdividitur, antequam foliola admittat: uti 9 I, 92.

abruptum. cirrhinum. petiolis membranaceis. petiolis uiatiΙ.

30쪽

T SP L Α N T AE. or) Triplicato - ternatum seu Ternuto - ternatum est folium, cujus petiolus ter trifidus eVadit, antequam λαliola admittat. Σὶ Triplicato - pinnatum seu Pinnat0 - pinnatum ess cujus petiolus ter petiolos minores pinnatim 8 exerit, antequam foliola accipiat. Folia partialia hujus vel abrupta sunt vel cum impari.

C. DETERMINATIO foliorum consistit in ista dis

ferentia quae disserens reddit folium, ab eo quod structuram ejus immutet. Determinatio secundum 4 ordines peragitur, qui consistunt in Directione , Loco, Insertione, Situ. T. DIRECΤIo est ista expansio, quam a basi ad apicem adquirit folium. ς Inflexum si versus plantam arcuetur. . ς Erectum si ad angulum acutum a perpendiculo discedat. υς) Patens si ad angulum obtusum a perpendiculo dehiscat. 96 Horizontale sive Patenti Pimum si ad angulum rectum a perpendiculo recedat.

9 3 Reclinatum & Resexum si apex folii inferior si basi. 98) Revolutum si superior pars folii deorsum re

volvatur.

00 Radicans si ex apice folii radiculam exserat; ut silices quaedam. ioo Radicatum si ex disco folii supino radices prodeant; ut in algis quibusdam. rci) Natans est quod superficiei aquae incumbit. a. Lo C Us folii consideratur secundum punctum cui inseritur ipsi plantae. Ioa Seminute Cotyledon plantae est. io3) Radicule quod e radice immediate prodit, nec cauli inseritur. Io a Caulinum quod e caule prodit.

ros Rumosum quod ramis insidet. i ) Subalare quod ramificationibus caulis subj ici

tur.

ro J Florale quod flori proximum est, nec umquam pr0dit, nisi floris proventus sit.