장음표시 사용
51쪽
31. Utrum anta rationem habitam de bonis domini per seruum sereeptis et distributis, arvo agente dominus re8Fondere feneatur.
In hoc casu diligenter videndum est, utrum servus deductis bonis domini, cum quibus mus nomine negotia gessit, aliquid habuerit proprii, quod peculium nominatur. Et si sic compertum fuerit, tunc solutis, in quibus servus domino tenebatur, computandum est, quantum de peculi in rem domini versum sit per Servum pro eo namque ad querelam servi dominus rationabiliter respondebit. Intelligitur autem in rem domini versumμ non solum, quod secundum ejus voluntatem in gerendis negotiissemus expendit, imo etiam, quod fortassis ignorante domino servus in rebus ejus neccessario impenderit veluti si mutuatus pecuniam ejus creditoribus eam solverit, aut aedificia ruentia fulserit, aut familiae frumentum emerit, vel etiam fundum vel quamlibet aliam rem pernecessariam mercatu est. Haec etenim et hiis similia per servum lucide probata, dominus sibi integraliter resarcire tenebitur, pleno iure.
32. Da actione et responsion nobilium Ddiam terrae sub
jectorum. Licet nobiles et proceres, alias ladihones, in judicio gudae vel provinciae debeant conveniri tamen si in civitatibus hsreditates habeant et bona, de illis agent et aliorum querimoniis respondebunt in judici civitatis.
33. In actionibus criminum et malaificiorum semper est protestatio necassario. Si plures in unum agunt pro causa
criminali, et ille sese expurgat sicut decet, postea per unum eorum in eadem causa fuerit accusatus cum tamen protestatio de secunda querimonia non sit prius interposita, reus non poterit conveniri. Obmissi autem protestationis de secunda querimonia in causa civili ortassis sequentibus actionibus
non noceret. 34. In actionibus criminum et malociorum videndum est, cujus famae sit actor et reus, et utrum agatur animo calumpniandi, uel ausa inquisitionis veritatis et de probatione et e ursatione; at utrum testes in arando cadant uel alio modo inciant quia facundum talia emendae sunt moderandae.
Respondetur, quod circa talia matura deliberatio est habenda.
52쪽
Debet enim videri, utrum actor et reus inculpatae famae sint homines et honestae vitae in moribus et bonis actibus aequaliter o habentes; et si sic compertum esse fuerit, tunc actor sive reum non Vincat, sive reus se expurget et mundum faciat, ad nullas emendas tenetur; et reo sudiciat, quod nomen suum bonum et laudabile permaneat illaesum. Si autem actor et reus prius enormiter viventes, alicujus essent nota criminis maculati, tunc, ut praemittitur, actor iterum supportabitur de emenda. Actore vero fidedigno et reo minus idoneo et suspecto existhnte, aetor ad probandum suum intentum est rationabiliter admittendus tamen si reus forte ex advocati sui peritia vel alia de causa, qua multipliciter coram iudicio litigantibus incidit, purgationem contra allegationes actoris obtinuerit, per hoc non opportet actorem in emendis condempnari, sed reo sussiciat,
contrario vero si contingat, tunc videndum est et cum magna diligentia pensandum a iuratis, utrum actor infamis reum honestum impetat animo calumpniandi vel alia de causa. Et si primo modo, scilicet calumpniose, in eum agat et maxime si taliter vindictam in eo sumero voluerit, et in probatione, ad quam fortassis se obligaverit, deficiat tunc ad poenam obligabitur talionis. Alia vero causa, sicut fortassis experientiae vel inquisitionis veritatis, quia fama multorum ad hoc eum induxit, qu0d egit in reum honestae vitae tunc sive in probatione deficiat, sive reus se expurget, de magni et graVibus Supportandus est emendis quamvis forte, si jurati decreverint et expedire viderint, qualitatibus partium consideratis, emendas
juratorum secundum eorum numerum solvere tenentur.
Et bene consonat aequitati, quod actores maleficiorum non cogantur ad emendas alioquin etiam passis injuriam et vi0lentiam emendarum metu daretur materia, cauSa querulando nullatenus justicialiter prosequendi. Et ex hoc habetur solutio secundi quaesiti SuperiuS, scilicet cum enim actor audivit, quod judex ab act0re primo, de cujus querimonia reus se purgavit, sertassis emendas petivit, timore tactus, ne similiter ab eo judex emendas peteret, non praesumpsit judicio comparere.
53쪽
Notandum est tamen, si reus prima vice pro maleficiis in causam tractus, Vel actore non probante, Vel in probatione succumbente seu deficiente, vel se purgante, absolutus fuerit: quicumque ex prima suspicione, qua contraxerit eum, accusaVerit, postea vel judicialiter convenerit, quocunque modo res judicata fuerit, nullo modo obligabitur ad emendam considerandum etiam, quod actor obligans se ad convincendum reum de maleficio per testes, duobus modis cadit a proposito: rimo, quia fortassis testes nec habet, nec statuit, nec statuere potest; et in hoc casu obnoxius est emendae secundum arbitrium juratorum taxandae, praehabitis distinctionibus ponderatis. Secundo vero modo, quia testes statuit et cum jurare debuerunt, formam iurandi corrumpendo ceciderunt et sic sufficit, quod solum ad emendas juramentorum, et Dona alias, obligetur. Require etiam de hoc infra sub rubrica de accusationibus criminum, utrum de furtis et criminibus incusatus quarta vice possit se expurgare 57ὶ Require etiam in diversis sententiis fide emendis, furtis et poenis A.
35. De aettonibus eriminum et malinctorum, trum trans anta heredes. Licet filius non portet iniquitatem patris, nec puniendus est pro ejus excessu, tamen si ex maleficiis patris, veluti ex furtis, rapinis et consimilibus, aliqua ad heredes vel successores Vel alios quoscumque talia injuste occupantes pervenerunt pro illis et veri possessores, quibus ablata sunt, et eorumdem heredes, ceterique posteri omnes, qu0rum intereSt, agere possunt ipso jure Est tamen necessarium, in maleficiis manifestis per principales personas, quae dampnificatae Sunt, de talibus actionibus ex causa legitima in futurum suspensis protestationem publicam interponi sic enim et heredibus dantur et contra ad heredes transeunt. Item si pater pecuniam, vel rem publicam, Vel quando aliquid superfuerit de aliqua administratione publica, et ipse in usus suos convertit, cui erat illa administratio commissa: tunc iterum conpetit actio in heredem. Require infra De mortificationibus, tradit0ribus et eorum bonis'. 25.)
54쪽
36 actionibus religiosorum et claustralium. Cum religiosus praelato subjectus, nec possessor proprietatis, nec propriae seu liberae sit voluntatis sine abbatis et superioris sui licentia ad agendum de possessionibus non admittitur,
ipso iure. 37. Da actions homicidii, cui potius competat agere pro homicidio umori εἰ pueris, quando discordant. Querimonia puerorum est super occisione patris praeferenda querimoniae uxoris de occisione mariti unde actio puerorum est potior actione uxoris. Potest enim uxor alium maritum, si Vult superducere, pueri Vero alium patrem non habebunt. am relativa p0sita Se 0nunt, et perempta se perimunt, ex regula logicali.
38. De actore et reo, fideiussoribus, poenis, emendis et aliis easibus diversis circa homicidium contingentibus circa
ista triplex diffinitionis distinctio est ponenda: Fidejussores,
postquam reus in causa ceciderit et furiive a judicio recesserit, ad emendam L talentorum quae XXX arcas aciunt), quarum pars una judici, secunda actori, tertia civitati cedunt, obligantur, sicut in uribus Originalibes comprehenditur; et non privantur capitibus, sicut effugientem, si deprehensus fuerit, capite privari debet, ipso jure Unde si aliquis ex fidei pietate seu compassione pro alio, qui de excessu inculpatur mortali fidejusserit talem dejussorem ex fuga alterius vita privari magis est crudele, quam justum. Item reus, qui ex negligentia judicis et actoris, quia in bona ipsum n0 habuerunt custodia, judicium declinavit, absolutus est a judice et actore quantum enim in eo fuit, fidem non fregit. Nam captivo, ut vitam salvet licitum est carcerem et vincula evadere, si potest eum etiam vigilantibus et non dormientibus jura subveniant, quidquid detrimenti judex et actor ex fuga rei habent, suae debent inprovidentiae imputare. Et insuper, cum fidejussores pro reo votivo judici et actori satisfecerint, non esset conveniens, quod ipse reus ad satisfactionem secundariam teneretur. Sicut enim Dominus Deus, qui est judex justissimus, n0 punit bis in id ipsum, sic judex temporalis debet facere suo mod0. ropter istam tamen
55쪽
absolutionem, per quam reus in alio loco vitam salvat, non conceditur sibi ad locum, a quo fugit, redire, nisi secundum proborum virorum ordinationem pro anima occisi peregrinationibus et piis operibus satisfaciat juxta posse. Fidejussores etiam, ne abutantur fide sua, poSSunt eum pro emenda, quam Pro ipso solVerint, proscribere, vel alio modo ad ejus solutionem compellere, judici et juratorum consilio et auxilio mediante. 39. De aetore homicidii set omodo cadit ab actione. Cum uXor et heredes occisi tacent, nec proclamationem et publicationem de homicidi faciunt, nec aliqualem protestati0nem coram judicio, quia de occisione mariti et patris eorum scrutari et tandem secundum formam juris querulari vellent, interponunt, et modo astantos seu praesentes judicio sub silentio transeunt, et si aliter Actor fortassis in ipsum medio tempore homicidam pro eodem homicidio agit nec etiam eundem actorem
ab actione tali repellunt, ipseque homicida dictae acti0ni respondiSSet: jus suum quantum ad actionem hujusm0di40micidii perdiderunt, nec oportet talem reum de cetero e0rum querimoniae reSpondere. Dictum enim homicidium tamquam una causa suffcienter unius actionis querimonia terminatur heredes etiam et uX0 praescripti occisi a jure suo propria negligentia ceciderunt. Sicut enim loquendo, quae sunt tacenda, Sic tacend0, quae Sunt loquenda, coram judicio homo renuntiat uri suo. 40. De actore et reo ratione homicidii et olivat, quantum ad arbitrium et confessionem Reus de satisfactione homicidii, de quo manifeste est accusatus et pro quo resp0ndens, ex e0 praecipue, qu0 fortassis in arbitros consensit, vicem rei sibi assumpSit ex confessione subsecuta alterius, qui se reum dicit esse, Sedundum rigoris juris exigentiam, nisi consensus partis et judicis ad hoc accesserit, non poterit liberari. Si enim efficaciam talis confessio furtiretur, absens et qui carceremeVRSit, pr praesente et vinculato, mendicus pro divite, Vel
aliquis in dignitate constitutus, sicut superior et p0tens, r0 inferiori et simplici persona, homicidii vel consimili gravis
excessus Se reum posset confiteri propter quod actor impedita seu sublata satisfactione justitiam suam minime conSequeretur.
56쪽
Item, cum Teus non impeditus, ut praetactum est, ex confessione sua extra judicium, et postquam causa ratione
arbitrii in rem judicatam jam ut dictum est, transivit facta sententia puniri non meruit capitali sicut enim talis confessio personam rei non statuit, sic nec ad poenam reatus obligat et astringit. Et ex hoc patent alia bene intuenti, quod primus in
causam tractus tamquam reus, cum praesertim una poena pro
unis delicto sufficiat, pro homicidio sibi imposito, et alter pro opera sibi principaliter imposita c0mponere tenebuntur.
I. Ad idem quantum ad diuersos reos, quorum unu de homicidι aceusatur et alter homicidiram se perpetrasse constetur.
Si amici Occisi accusant ei rum tantum de homicidio, et juramenta calumpniae, sicut de jure consuevit fieri, de et tamquam de vero reo fecerint ipse etrus de homicidio resp0ndebit, non bstante excusatione auli, quae licet coram Deo fortassis sit justa tamen coram hominibus suspicionis
Scrupulo carere quodammodo n0 VidΘtur. 42. amus proscriptus quia nullo accusante confessus e8ta homicidium perpetrasse, ideo spiritualiter emendabit. Cum
querimonia unius homicidii de uno re mota per ejusdem rei responsionem et absolutionem sufficienter terminetur ex quo Ρetrus de dicto homicidio justicialiter est absolutus non oportet, qu0d aulus judici pro eo, cum actores n0 egerunt in eum, in aliquibus teneatur emendis. Sed si reum homicidii se noverit, Sicut confessus fuit, corde contrito ad illum recurrerat, qui in foro spirituali p0enitentiam sibi imponere habuerit salutarem. Tamen si de mortificatione, furto et consimili reatu criminoso per aliquem confessio facta fuerit, super e jurati, qualiter sententia ferenda sit, cum diligentia cogitabunt
43. De actor et reo, quando mulieres per incantationes et eaeperimenta dicuntur homicidi improcurasse. Si mulier in causam
tracta pro eo, quia fortassis aliquem cantationibus maleficiavit, tamen quod ex tali maleficio corporis sui detrimentum patiatur, fuerit, non obstantibus inctoris hujusmodi protestationibus
57쪽
et querela, si allegationes mulieris verae inventae fuerint, si quas legitime allegat, non est rationabile, qu0d respondeat, sicut pro homicidio consuevit justicialiter responderi. osito, quod mors exinde tandem sequatur, tamen quia communi regula juris civilis dicit, qu0 ad omnem querimoniam actori reus affirmando vel negando respondeat', sufficit, quod mulier simpliciter respondeat et juramento simplici e expurget. Unde cum circa crimina probatio requiratur clarissima et multo major quam circa causa civiles, cum agitur de incantationibus et russis consimilibus, quae non manife8te, Sed secretissime fieri c0nsueverunt recurrendum S ad ea, quη generant praesumptionem, videlicet si aliqua mulier concubina fuit alicujus viri, et si fortassis coram fidedignis, qui audiverunt, de eodem viro dixerit: nisi talia fecerit, et a talibus cessaverit, machinabor in mortem Suam et praecipue, si cum incantationibus circuire consuevit et in actu tali quandoque rapta fuerit. alis enim mulier in causam, ut Superius tangitur, tracta indiget, quod tamquam homicida cum testibus se expurget. In omnibus enim causis non exigitur probatio aeque lariis, imo secundum causarum diversitatem probatio et expurgatio rationabiliter Variantur.
44. Quod actor personaliter agere debet pro aeore εducta. In causa deductionis uxoris pensatum est, non licere actorem agere per procuratorem, Sed propria in pers0na. 45. De actione juria patronatus. Si quaestio est inter
partes de jure patronatus, illa ex eo, quod tale u est annexum spirituali est judicio canonico decidenda.
46. Ut um oecommunicatus possit agera EXQUmmunicatus
in judicio seculari agere p0test, licet forte secus sit in judicio spirituali.
47. Utrum ad actoris querimoniam de hereditatibns motam rau. semper debeat respondere. Cum contra partem inauditam, quae
directe tantum auditur respondendo, sententia diffinitiva non sit deferenda cum etiam ex communi regula juris civilishreus praesen ad querimoniam actoris affirmando vel negand0
58쪽
respondere debeat' ergo heredes praesentes, aut uxor, SiVelegitimus successor quicumque debent ad querimoniam ipsis motam secundum justitiam respondere. 48. Quod actor potast oecipere contra sum. Si judex et
jurati de his, quae actor in exceptione proposuit, testabuntur: reus non potest prolocutorem habere, et debet, si causa criminalis, mortis supplicio puniri. Et est advertendum, quod in omnibus gravibus excessibus, sicut, si aliquis committit homicidium juratis videntibus, vel coram judicio violat pacem factis vel opponit se judicio, vel aliquod tale estis perpetrat, dictus modus Servatur Scilicet, quod reo, si actor petit, prolocutor non datur, sed statim ut
convictu condempnatur. 49. Quod retis aecipere potest contra actorem. Si reus
potest actorem convincere testimoni sufficienti, sicut forma juris requirit, quod prius pro furto emendas notorie solverit: ipse utetur, et non tenetur ad ejus querimoniam, quae reputatur temeraria et frivola et ex dolo procedere, reSpondere Fraus enim et dolus nulli debent patrocinari; qui etiam semel fuit malus, Semper postea praesumitur esSe malus. 56. Quod actor potest oecipare contra judia m. Judex in causa sua vel heredum Vel familiariorum suorum nomine judicio praesidere nec alteri committere potest. Unde in casu hujusmodi excepti actoris est tamquam rationabilis contra judicem admittenda, unde propter suspicionem tollendam nec judex, ut dictum est, debet praesidere nec vice suas alteri committere, sed jurati judicem eligant, personam scilicet communem partibus conpetentem. OL Quod reus potest oecipετε contra judicam ει juratos.
Si judex et jurati simul in aliquam h0nestam personam agunt, aut vice e0rum per interpositam per80uam tunc exceptio talis rei, si interposita fuerit, efficax est et justa. Unde in tali casu, in quo judex et jurati simul agunt, sive per interpositam, ut dictum
est, perSonam, non poSSunt simul agere et officiorum suorum actus debitos exercere. Aliquem enim Simul esse actorem, judicem et sententiam diffinitivam dictantem, non consonat aequitati.
59쪽
Capitulum II. De accusationibus 52. De accusationibus criminum in genore. Nemo invitus agere vel accusare cogi debet, nisi incoeperit accusare vel agere. Qui etiam accusatur de crimine ab uno accusatore, ab alio de eodem crimine accusari non potest. amen si ex eodem facto Plura crimina nascuntur, tunc per unum de uno crimine et per alium de alio crimine non prohibetur aliquis accusari. 53. Ad idem, quantum ad tempus accusandi Mortificationes et reatus consimiles, si in medio habitationis hominum tempore diurno fiant, sunt per actorem infra triduum ad judicis audientiam per querimoniam deferendi. Si autem in campis et tempore nocturno contingant, terminus dicti tridui potest actori, si petit per juratos rationabiliter prolongari. 54. De accusatione adulterii etfornicationis). Homo extraneus mulierem sibi sanguine non conjunctam accusare de adulterio, quamvis hoc testibus probare et demonstrare possit, non potest; sed quia id fecit, quod ejus non interfuit, correctionem et emendam a juratis juxta eorum conscientiam sibi impositam merito sustinebit. Et quia etiam illegitima et temeraria talis accusatio est, judicem non movebit, nec accusatus etiam per eum fatigetur. aritus autem uxoris accusare de tali vitio uxorem Otest per se, non per procuratorem Vicini etiam illam accusare possunt, ne videantur tali vitio consentire. 55. D aeeusatione sententiati ad mortem Sententiati ad mortem accusatio non ligat, nec fidem facit, sed tantum Vehementem, ex qua non dampnatur accusatus, generat praesumptionem. Et similiter intelligendum est de malefico in vi culis detento, si aliquem ante sententiam latam denigrat vel accusat. 56. Cum accusatio de olivae sit facienda. Infra triduum vulneratus debet accusare reum pro V0Reyst quia post triduum neminem accusare poterit, nisi legitime impeditus sit; sicut si mutus esset, seu protestatio rationabilis interposita esset, tunc terminum tridui merite prolongatur.
60쪽
Heredibus autem, qui absentes sunt, quorum propinquu ex Vulnere mortuus est, non currit tempus dicti tridui a dis vulnerationis, sed a die notitiae, quo vulneratum mortuum cognoverunt, et adhuc illud secundum distantiam si commodum, qualiter judicem commode accedere potuerunt, est
mensurandum. 57. Utrum tribus icibus de jurto accusatus quarta vice
poterit se aepurgare. Si reus tribus vicibus uno die in eodem judicio a pluribus actoribus simul de furto aut spolio accusatur, et totiens se purgans, n0n potest quarta vice per testimonium vinci super eisdem ex eo, quod actores simul astantes judicio, reum a jure suo rigore justitiae non repulerunt, quaerentes, utrum per testes eum Vincere possent, sicut ultimo facere nitebantur. Gaudereque enim jure sibi concesso talis merito debeat, maxime cum sit inculpatae famae, consonat aequitati. Si autem aliquam notam criminis prius contraxisset et hoc primo contra eum probatum fuisset forsitan uri suo praejudicium irrogaret. Est tamen considerandum circa casum hunc, quod talis accusatio vicibus tribus per plures simul 1acta ex dolo videtur evenire. Si se purgaVerit, quarta Vice per tales testimonium contra se nunquam patietur, quia fraus et dolus nulli debent patrocinari; de tales actores malo ipsorum proposito merito sunt fraudandi.
58.α Utrum accusatio Π testium credibilium uirorum
potior sit testimonio seu accusatione communitatis unius loci.
Accusatus de incendio vel de consimili crimine vinci potest per VII testes idoneos, quia numerus septenarius est de substantia juris. Unde non oportet, quod propter Superstuum test, monium communitatis aliquis uocetur difficulter enim unus actus, uno loco et uno tempore factus, a communitatis multitudine nosci potest. Et sic etiam credibilius esset testimonium unius loci pro aliquo saltim singulari actu, quam testimonium juratorum plurium civitatum pro eodem actu. Unus enim actus aduratis ejusdem loci bene percipi potest, sed quod a juratis dive
forum locorum aeque bene percipiatur Vel ita plene cognoscatur, hoc videtur absurdum.