장음표시 사용
91쪽
gatio voltisonis imperatae. Si ergo constiterit, nullum ex his valere, comitabit libertas actui penitus intrinseca. si Et primis quidem non potest actus constitui liber per aduerte tiam rationis, qua deficiente idem actus non esset liberi aduertentia siquidem rationis proponit aetiim ut bonum, honestum adeoque liberumos bonitas ergo, si honestas, ac libertas cum sit obiectum aduertentis ratio. nis debet esse i tali aduertentia contradistincta .,Alioquin non potest explicari talis aduertentia, nisi per circulum,dum proponit, desuadetainini ut liberum, & honestum, qui constituatur liber per aduerten trapa illunia sonsiderantem ut liberumn honest*m.
σε Simili argumento probari posset, actum non eqnstitui liberum per dccretu Dei disiunctiuu , quippe quod deberet inωndςm pctu ut liberum, adeoque inexplicabiliter refleclare Lipra se, ut dustum est de aduertentia rationis. Sed potest hoc idem efficacius exunci ex eo, quia si actus ςsset liaber per decrerum Dei formaliter, sequeretur quod auripossemus constitvi
boni, vel mali perfectiores,vel imper.ecti ea per aliquid nobis extrudecst. Constituimur enim boni, vel mali non per actus ut cumque ed per aruis, ut liboros: si ergo actus constituuntur liberi per decretum Dei, nos etiam conlstituimur boni, vel mali per tale decrerum , quod est nobis penitus ςxtrinsecum 67 Fauot etiam manifesta experienua. Unusquisque enim cum male
operat ur,expori tur suam operationem esse malam, adeoque liberam; cum
ergo decretum Dei cadero non possit sub experientiam, non po- operatio constitui mala ,&libera per tale decretum a.
68 Denique quod volitio non constituatur libera per nem ione actu. imperantis,suadetur ex eb, quia per tales amas imperamus volitisnes, ut liberas & honestas debet ergo talis libertas di honestas inueniri in volt timnibus imperatis intrinsece, & no per denominationem ab actu imperante; quia alioquin imperium vellet se ipsiam , & non haberet pro obiectia bonistatem a te contradistinctam, adeoque in eius explicatione comm Heretur circulus inexplicabilis. .' 6 9 Et quamuis talis circulus videatur recurrere, concessa etiam libertain
intrinseca actui,ex eo quod saltem actus est liber per hoc quod essentialiter depedet a decreto Dei d,ssiunctivo, & ab aduertetia rationis: tamen dicimus ita circulu vitari, quia libertas est perfectio quaeda absoluta, ac qu*da pulchritudo amas honesti, seu turpitudo inhonesti, antecedens in suo cocep omnem volitione possibile versari circa illam , dc omnem cogniti ORemm praesentativam illius, licet explicetur deinde istud praedicatum per. lui nem dependentiae a decreto distinctiuo Dei,&ab aduertentia rat ionis qua relationem essentialiter insert Eodem modo contingentia rerum explica tur per hoc quod pollini a Deo fieri,vel non fieri;licet prius ratione se rem esse contingentem, ad contingenti .m vero sequatur in Deo libertas alla
92쪽
o Volitiones istae essentialiter liberae semper ineluduntur in obiecto euiuscumque virtutis, praecepti, vel prohibitionis, adeoque in obiecto iusti-stiae . Omnis enim obi satio est ad aliquod liberum, & positum in noltra
potestate : sed omnes ahae actiones sunt liberae, atque in nostra potet fateo per denominationem a nostris volitionibus formaliter liberis , di immediate constitutis in nostra potestate; ergo omnis obligatio est etia ad tales Volitiones. Ratio vero quare in contractibus non exprimatur obligatio adactus liberos volisionis, sed solum ad actiones externas est, Quia cum actu nostri interni noti cadant sub experientiam alterius, sed solum externi, frustra, explicaretur obligatio ad internos, qui Per externos Lantum cognosci possiunt. i Quonia totu id quod directe e dit sub obligatione potest esse volitua nobis ex motivo satisfaciendi obligationi; cum unica cuiuscumque praecepti,& obligati unis utilitas sit praebere tale motivum, & cum actas sor- maliter liber cadat sub obligatione, hinc et , ut pollimus nobis emcaciter
imperare actus formaliter liberos. Actus vero imperans non habet solum V.m excitandi sis ectes , quibus intellectus moueat voluntatem ad exercen. dum actum imperatum, ut docent aliqui A uetores, ira ut voluntas romareat indifferens ad eliciendum, vel non eliciendum actam imperatu; alio-' in posset aliquis, velle facere actum, quem potest facere , &tam ea non iacere, vel velle obedire praesepio diuino, cui potest obedire,de tamen non Obedire: quae iunt inintelligibilia. 7 2 Neque suis cienter enodatur dissicultas dicendo cum alijs,regular, ter actum imperari cum quadam indeterminatione in ordine ad tempus; in quoc isu actus imperatus est simpliciter liber ; quia hic, de nunc posset
non fieri etiam suppusi eo acta imperante: si tamen contingat ut imperetur praecise pro eo instanti, in quo fit, adhuc habere nouum moritum distinctum a merito actus imperantis, quoniam licet noeessarius, tamen ex natura sita est aptus vesit liber, S: laudabilis, per.quod dissori ab ad uexterno, qui non addit meritum supra internum, quia ex natura sua non potest unquam esse sermaliter liber, & meritorius. Non inquam hoc valet. Si enim semel admittamus, iussi ero ad nouum meritum, quod actus hic&nunc pecessarius, possit esse libor, quid ni dicamus, amorem beatificum. esse meritorium, praelertim in sententia eorundem autorum non dii inguentium illum ab amore viae, atque adcb eoncedentiu illum potuisse esse liberum Ideo videretur neganda noua bonitas in actu imperato Sed hoc etiam est dissicile. Nam inde sequeretur nunquam posse praecipi a Deo actuserm liter bonum; esset enim praeceptum, cui non possemus velle obedibre ; velle enim obedire mli praecepto, ost me imperare mihi actum praecep-m,ergis si eo ipso quod mihi illu impero no facio ad ii imperatu formaliter
bonRm, non possum velle obedire praecepto de actu formaliter bonor Et xamen constat dari multa praecepta talia: Nam ex praecepto Dei teneorgiteri attritione meritoria in Sacramento poenitentiae ; teneor elicere com
93쪽
tritionem meritoriam in periculo moros , si habeam conscientiam peccati
3 AIij docene proeptum eiusmodi, impleri per actum etiam non formaliter,sed denominative bonum bonitate tu per naturali ab actu imperante.Nam talis adtricio,vel contritio imperaxa, licet non habeat nouunia
meritum, est di ositio ex diuina lege sustidiens ad iustificationem; sicut
ablutio aquae,qine non auget meritum m 1 actu , requiritur ex diuina lege,
ut ego iustificer in baptismo. Cum ergo per vo .itionem liberam denominatiue obediana praeceptu vitatur illud absiardiim , quod aliquando detuli praeceperi cui no possiam vςlle obedire. Adhuc irame no soluitur diffcultas. De ratione enim conrritionis iustificantis est,ut fatetur quod sit meritoria & libera saltem denomina tune ab imperio libero si pernatutali: sed praecipi-pitur contritio apta ad iussilicationem, ergo praecipi ur contritio meritoria, &libera saltum denominatiue, eripossum mibi imperare hoc meria
um secundum totum id quod tricludit: quod per hos: A Mures est impossis bile, cum eis ipso quod al.quid emcmbet imperatur ut faciendam bicnunc, non sit liberum formaliter neque meritum. 74 Dicendum ergo actu imperatoa esse formaliter liberos, & meritoriri os,quamuis eorum negatio sit inconiungibilis cum imperante; alioquin nullus actus possci praecipi ut liberire meritorius. Et confirmatur quia cha ritas debet posse imperatqMI omni uiri vinutum, ut habentes propriam di speciale honcstalc, non posset autem imperare si eo ipso,quod irreeraren tur,aΠinterem liberta mi&ihpnqstatem propriam. Porro in coniungibulitas negationis actus i91 rati cum actui imperante non obstat libertati actus imperati. Volunta4 mimi non e ςm modo imperat actus suos,
aliarum potentiarum sibi sit bordinatarunt. Actus enam aliarum potontiarui perat per imperium completivum potentiae proximae,5 antecedenS , at actus suos impcrat per quasdam complaςentias essicaces non se tenentes cx parte cause, sed supponentes totam c. visam completam in actu primo,& comitantes actum iccat di im,eo i nodo,quo causal ras comitatur effectua inconiungibilitas vero alicuius non antecedentis, sed concomitantis, cum negatione actus non t0llit libertatem.
si Hic eri actu imperatus formaliter liber semper ingreditur obiugationem iustitiae, vel obedientiae, ita ut actus oppositus displiceat Deo itilum prohibenti. Actio externa, si non dependeat a tab actu , t nquam c. munis brutis,& amentibus non est matella prohibitionis ,& praecζpti 7 6 Concedendum videtur, nihil Deo displicere nisi peccatum forma' liter, cum omnium aliorum Deus si causa per se. Qis sententia suppo sita, possiimus soluere celebrem dissicultatem, a recentioribus inuenta scirca explicandum obiectum libere a Deo prohibitu, i. q. tria prohibitori. genera distinguendo. Primum est illorum in quibus ex notitia terminoru*pud quemlibet sanx menti apparet, inlionestas: cuiusmodi cst parricidia ς icuri limo lucro, di dς tria non potest quaeri an sica velim ignQ
94쪽
usum rationis & secundoru a bene penetrante eorum naturam, i
ra' sinita nobis a disseticere sit elisan curam huc, dc u ci
'deo 'mis i imbis eligi sine peccato. lmpl: eat ergo zelig si ne peccato. Quod si id nobis non intimetu o se non datur lex cornes ibens illa actiones, adinae non di licent O H
aliquo hic, α nunc complete prolubet . In hoc enim Deus dinc dendis legibus a creatis legislatoribus: quoniam legislatoreS creati quia
non possunt iniungere singulis praecepta distincta, nec singulos assam per locutiones diltinctas mxim MV---a cutionem , qua conantur multos Ooligare alioquii per quam lege Ocnificant displicentiam obiecti prohibiti, etiam in casu, in quo cilciatur ne peccato, cum etiam tunc possiit illis noaere, & tunc etiam illud impedirent si possent. At Deus, & potest singulis per locut hones distinctas loqui, sicut loquitur de facto per singula momenta, in quibus unicuiqui roponitur locutio Dei, ut lassicienter credibilis;&praetcrea nihil aux-tur nisi peccatum , cum coetera omnia utpote bona Intendas' ponat. leges ergo uniuersales non dicit sibi displicere actiones pro casibu&ill s, pro
pro Om rubus ; qualis est , v. g. de non comedenda carne suilla; explicanauest obiectum talium prohibit; num,quas vocamus seges incompletas,uco ergo, quod per ealem lege significauit se velle,quantu erat ex se,ut omnibuIudaeis,&In omnibus casibus occurentibus appareret,displicereipli UeO,l
95쪽
ease dispensim, hoc nihi nune diplictaui & praeterea praecepit, v oc idem significarent nomine ipsius, dc ut darent operam,ut quindo casas postea P
iem comestione Deo displicere. Et qua aulis i d cita
dictans displicere Deo volitionem liberam comedendi carnem suilla huc,& nunc, iudicet coiectum necesi rium, & verum independenter ab
omni lege libera Dei, cum talis ubi tio sit essentialiter mala : Deoque d '
Lplicens,tamen supponit aliud iudicium de veritate contingente,& 4epen. ntea lege Dei. per quod assirmatur, Deum condidisse legem illam , ni-
potest esse aliquando falsum, ut si quis iudicet, Deu prohibuisse comestionem carnis die Mercurii, licet iud ciu, quo tunc tu remis nos obl ara
. Echoc solum iudicium proxime practicum, cuni illud aliud
y Colligi potest ex dictis , quomodo possiit aliquid euenire contri mutarem complaceiuran, Detive cum peccatur. & ex alia parte ad D et
positivam,non esse obiectum poenitentiae, & doloris. Si quis, v.g. com
Σαξ - qm , Mit Duo prodesse ad vitam aeterna :
ν ,sdicis ''μ- ς xvm φη f ςri4 Histori; Mum ex communi fidelium p.riuasione; tamen potest esse utile ad vitam aeterna no quide considerata
96쪽
cum ijs circumstanti)s, quae erant in eo signo, pro quo pecca ui, sed consideratum cum alius circumstanti js posterioribus,& per accidens secutis. Ad hoc autem ut aliquid sit obiectum poenitentae, & doloris practici assective, debet considerari secundum eum statum, in quo erat quando suit positum;& quia nemo prudens quando committebatur peccatum f rmale, tuisset formare iudicium, quo putaret illud esse utile ad meam faelicitatem, sicut potest id putare de peccato materiali ideo peccatu formalceti semper obiectum doloris practici,secus materiale. Posium quidem magis gaudere dodonis spiritublibus milia ortis per accidens ex peccato sormali, quam doleam de illo,ac proinde speculative desiderare non caruisse utrisque , praetice tamen semper debeo dolere de peccato formali. Sicut vero seccatum consideratum in ijs circumitantiis, in quibus fit, non potest esse nobis utile;
sic e contrario bona opera, ac diuinaelegis observansia considerata in circumstantijs, in quibus fiunt, non possunt cile nobis noxia in ordime ad salutom aeternam, L cet pollini deinde per accidens esse occasio superbiae, dc etiam damnationis aeternae. Et in Loc sensu est explicandus Sanctus Thomas 2. 2. quaest. I 6 3. art. b. ubi disputans , an debeamus petere aliquid a Deo determinate respondet, sententiam Socratis id negantis es le vcrami tum quantum ad illa, quae possunt malum ouentum habere, cuiusmodi sunt dii titiae Sc. 'uantum vero ad illa , quibus beatiscamur, & beat; tu di-mm meremur, utpote quae malueuentum habere non possunt non esse vo-ram , atque adeo talia bona petenda esse deterri tinate , N absolute.
si Ex eo quod tota peccati malitia confist it in actu interno,videretur sequi solum actuna internum explicandum este in consessione. cum tamen cortum sit oppositum. Q si enim occidit hominem non satis peccatum suu confitetur si dicat se illum voluisse occidere,licet sic totam malitiam explicet. Et quamquam aliqui autores doceant exprimendam osse malitiam nosolum formassi, sed obiectivam, atque adeo actionem externam immodiatam, sia est obiective mala in sententia ipsorum,nori vero effectum sequutum; tamen & sic no redditur sussiciens ratio, cur debeat explicati malitia obiectiva, quae non reddit me magis reum; & est contra praxim fidelium quod non debeat explicari effectus secutus, alioquin ; qui hominem occidit, sussicienter consiteretur dicendo , ego ieci sagittam ad finem hamum inre fetendi. Simili vitio laborat ratio, qua eandem sententiam probant alij auctores ex eo, quod in consessione sint explicanda peccata, & non solum actus interni, sed etiam externi sint peccata iusta definitionem Augustini definientis peccatum Amum fictum, concupitum contra legem Deι.
iam cum finis confitendi peceata sit,ut ab ijs absoluamur; a solis aute actuus internis, utpote qui soli nos ligant, absolui possimus, cur etiam exprimendi sunt externi Praeterquamquod etiam homicidium in communi ter- Inone vocatur peccatum, licet non sit actio, sed effectus sequutus ex vol, ione, dc actione; cur ergo & tales effectus non exprimi debent
8 α Melius ergo philosophainur, si dicamus, eiprimenda osse in con fessione
97쪽
fessione omnia ca,quae euenerunt cotra finem immediatum prohibitionis; Est aute hic finis immediatus,& proximus abstinetia ab illo effectu,qui eisplicite prohibetur in lege. Es.finis legis prohibentis homicidium,est negatio occisionis passiuae hominis.Haec vero lex prohibendo homicidiu reddit mihi illicitas omnes illas actiones, ex quibus video per se sequuturum h micidium, licet illas actiones sigillatim non descripterit ι quia id erat impollibile. Sicut ergo lex vi prohiberct istas actiones, & volit.ones conduceres per se ad homicidiu,prohibuit uniuersim homicidium,ita Deus in praecepto consessionis, ut obligaret ad exprimendas omnes illas actiones, &volitiones sub aliqua saltem ratione generali, praecoset confessionem homicidij, per quam satis illae intelliguntur exercisae. 83 Ex eadem doctrina colligitur iniuriam Armalem, non tantum assectivam , vel attentatam,esse illam actionem,euius negatio est finis immediatus prohibitionis et e g. ipsa ablatio rei alienae est iniuria tormalis, volitio auserendi est iniuria affectiva; conatus, & inquisitio rei auserendae est mi u Tia attentata; & uniuersim applicat o alicuius medii ad finem inferendi iniuriam, iniuria est attentata. Ad distingueudum porro iniuriam consummatam, seu formalem, ab affectiva, vel attentam plures regulae possvnr a Lferri. Ptima est ut iniuria cosummata si,quando operans facit id, ad quod
impediendum alius habet ius, si physice potest, vel per se ipsum, vel au iblio curiae,&magistratus. E. g. quo alius habet ius impediendi apprehen-
98쪽
si essent applicabiles, adhuc ego noli possum applicare in plenamiatisi calonem praecepti, vel oblisationis id, quod non est totum id, quod mihi praecipitur Mad quod obligor: sed actio facta sine intentione, non est per aduersarios rotu id,quod mihi praecipitur oc ad quod oblisor; ergo non potestapplicari in plena satisfactionem obligationis.1 3 Et confirmatur quia, si peculiares virtutes obligarent ad peragendarem p ceptam ex motivo ipsarum, multo magis obligarent ad faciendam rem praeceptam peractum honestu ut sc ; quod enim obligat ad speciem , multo magis obligat ad genus: sed non obligant ad faciendam rem princeptam per actum honestum; alioquis qui solueret debitum per actum venialiter malum, non satisfaceret obligationi iustitiae; atque adeo si illa esset grauis, peccaret mortaliter; cum peccatum mortalo sit non satisfacere praecepto, & obligationi graui; ergo nec tenetur ad peragendam rem praecep tam ex motivo peculiarium virtutum. Cuius rei ratio a priori est quia si Praeceptum .set de facienda operatione ex motivo praecepti, reflectetret supra sciξsum , nec haberet obiectum sundamentale distinctum a se; quod esse absurdum, & per se patet, & ostendimus alibi.
8 6 Addimus tamen,quod qui faciunt rem praeceptam a virtute , &n n x motivo illius virtutis, no contrahunt honestate talis virtutis. Licet enim ad inhonestatςm contrahendam non requiratur amor ipsius mali inhonesti; sed sum ciat aeeoptaro illud malum, quod apparet in actione mala,quae eligitur propter voluptatem, vel propter alia commoda , quae asseri , no Propter malitia, tame ad virtutem nossessicit no odisse bonu virtutis,sed requiritur , ut operans tanti illud aestimet practice, quanti est estimandum .
Bonum enim virtutis debemus amare eis caciter, ut simus boni, malus , viiij iussicit non officaciter odisse,ut simus mali, quod est valde consonum communi hominum existimationi. Sed, scet per actum elicitum non ex motivo virtutis non contrahatur virtutis honestas, vitatur tamen violatio pr*Septi impositi ab O viri ut , quae violatio vitatur etiam,cum res praecepta fit per actum malu madebque
praeceptum illud licet non impleatur positive . impletur negative . Cum, en m omne praeceptum consistat in hoc, quod reddat illicitam aliquam,
ain: onem, vel omissione in voluntariam , satis est ad non violandum praeceptum abstinere a tali exercitio negativo,vel positivo voluntatis.Sicut ergo qui dormit e. g. non violat praeceptum temperantiae, ita qui ieiunat ex avaritia , non violat illud idem preceptum, licet uterque careat merito Lemperantiae; quia neuter mouetur ex temperantiae honestate.Verum quidem est, quod in casu proposito , dormiens neque operatur contra tempe
rantiam, neque contra aliam virtutem cum tamen auarus operetur contra
liberalitatis praeceptum prohibens omnem auaritiae assectum .
87 Ex his colligitur primo, quod si quis die festo audiat sacrum immemor praecepti, non tenetur ad aliud sacrum audiendum. Imo etiar
99쪽
in cata', in quo promulgetur praeceptum audiendi sacrum aliqua die: post
uuant Petrus ea dic ex deuotione sacrum audiuit, probabilius est Petrum non teneri ad secundam auditionem sacri. Praeceptum enIm intend t tam tum, ne quis voluntarie omittat ea die sacri aud tionem; qui vero sacrunia
nudiuit non est amplius in ita tu sacrum omittendi. Addimus praetereata, quod etiam si aliquis audiret sacrum cum poficiua intentione non satisfaciendi praecepto per illam audi ionem,adhuc sati faceret, nec teneretur ad
aliud sacrum audiendum: cum tamen si habere z talem Intentionem is,qu i vovit audire sacrum , Utique teneretur aud re secundum sacrum. Ratio
disparitatis est , quia scut possum mihi imponere obligationem voti, ita possumillam extendere ad casum, ad quem non extendebatut , hoc eth ad auditionem secundi sacri: At vero sicut non possum imponere mihi obligationem praecepti, cum non postim exercere iurisdictionem supra me irtim,sta non postum illam extendere ad auditionem secundi sacri,ad quam
sp Demum insertur ex dictis, quomodo possit esse vera doctrina, quod
Iucremur indulgentias, ct si faciamus opera iniuncta per actum malunia venialiter. Quamuis enim id non verificaretur , si indulgentiae darentur ut praemium operum requisitorum, cupraemiu essendialiter supponat meritum, tamen potest veriticari , si illa Opera requirantur, ut pura conditio . Possunt autem hoc pacto prudenter concedi: quia potest praeuideri . quod si ad lucrandas indulgentias praerequirentur rates actiones per m dum conditionis; paene Omnes illas exercebunt per actus bonos morais 8 9 Aliqui auctores docuerunt, ius ad idem omnino posse esse totaliter in duobus pro eodem instanti. Si enim qui donat,aut vendit no haberet iusvic in re qua donat, & vendit, non posset de illa diiponere,cu d. spositio sit actus domini j. Ex alia parte, donatarius, & emptor habet ius S dominium integrum rei in eo instanti, in quo transfertur in cum ius integrum t Iis rei ; ergo in eodem instanti ius integrum rei indivisibiliter est i duabus perlonis. Per hanc vero doctrinam reijciunt argumentum, quo solet probari, Deum non posse obligari ex iustitia, quia est Dominus omniurem.Posset enim, aiunt,ita esse Dominus,ut pro eode instanti daret alteri, Sc imul haberet ipse dominium ;&quia actus l. ber Dei est liber indivisibili' ter pro tota aeternitate, ad res antea gestas, ideo semper Deus retineret Dominium illud integrum,etiam si rem illam alteri donasset. 'o His tamen non obstantibus dicimus non, posse ius ad idem omnino esse totaliter in duobus pro eodem instanti. Ius enim totale existensi
Petro ad aliquid nihil est aliud, quam facultas, quam habet Petrus, ut pro sua voluntate possit reddere illud obiectum, ad quod habet ius, iustum vel niustum.Haec autem potestas non potest esse in duobus.Nam si sola volumias Petri sussicit ad reddendum illud iniustum, illudςrit iniustum etiam req
100쪽
pugnante Paulo, qui proinde non posset illud pro sua voluntate reddentisi uittam, velimustum, nec haberet plenum dominium illius. Donator igitur, & donatarius &sic de alitu habent quidem pro eodem initanti ius integrum in eadem re , sed in ordine ad diuersa circa iliani rem; atque adeo non habent singuli dominium plenissimum illius. Hoc autem explicatur; quia Petrus donans habet ius disponendi nunc de illa re in alios usus etiam renuente Paulo, nisi mAit donare Paulo rem illam : & quia de facto vult donare , cum non purificetur conditio, non habet ius absolutum disponendidere,Paulo renuente. Paulus contra donatarius potest quidem de facto disponere de re prout sibi placuerit; sed non potest id facere in omni casu, ac praesertim sub illa conditione, nisi donetur sibi res illa d Petro ; cum ergo donans possit solum disponere de re in sensu diuiso a donatione,donatarius vero solum in sensu composito cum donatione, non habent ius ad identa
si Colligitur ex dictis, quod licet,nec donans nec donatarius,sint perfecte Domini rei donatae; magis tamen proprie est Dominus ille, qui do nat,& transfert dominium; non solum quia potest proxime donare aut ve-dere ; quae species sunt dispositionis, & usus dominis; sed etiam quia habet potet fatem ad usus ph) scos magis indepentin tem . Denique explicari potest quomodo dominium Dei supremum constet cum do-Πιυ io creaturae. Earundem nimirum rerum, quarum est Dominus Deus, poteti esse domina creatura: sed Deus habebit dominium adaequarum , de independens, utpote potens iuste disponere de re in omni casu citra voluntatem creaturae, cum nemo possit de illa disponere cura voluntatem diuinam: Creatura vero poterit disponere no in omnes usus, sed solum in notia vetitos a Deo, tanquam Domino proprietatis; Sc rarias habet ius, ut nemo
alius pollit uti re illa contra voluntatem ipsius creatum, nisi id specialiter
91 Ius diuiditu r in realein peGnaleragonia imam Him.est potestas reddendi alteri aliquas actiones, vel omittiones il licitas ex proprio placitor actiones vero sunt a personis, ut ab agentibus, & circa res, ut circa subiecta, confundi videtur ius reale cum personali cum omne ius reale obliget personas ad aliquas actioncs,vel omissiones,dc e conuersbomne ius personale obliget ad aliquid agendum, vel omittendum circa aliquas res. Vt ergo distinguamus haec duo iura, dicimus ius personale esse illud, quod ordinatur ad subordinandam unam personam alteri in ratione agentis, hoc est personae, non in ratione patientis, hoc est rei, cum e conuerso ius reale ordinetur ad subordinandas alteri res vel personas consideratas utre hoc est in ratione patientis, quomodo consideratur seruus dum dicitur esse res Do
93 Exemplis res patebit. Qui conduxit operarios,ut laborent in vinea, ius habet personale aduersus operarios, cum tale ius ordinatum sit ad hoc,