Variarum ambiguitatum iuris libri tres, auctore Caesare Costa I.C. Maceratense, Campanorum archiep

31쪽

Variarum Ambig.

liquitate Imperator ostendat, & non iactat eruditionem , & peritiam suam.

rum Instit. de rer. diuis . Zany aliorum, sentem refel-' luntur , cur ob rem modicam actis doli nodatur , cum furti concedatur.

CAUL IxON mediocris dubitatio uidetur in iure ciuili, cur sit quod cum detur actio furti pro reminima, ut gallina. s. gallinarum in1tit. derer. diui. doli tamen aetio non detur. l. si oleum, cum I. seq. ff. de dol. nisi sit summa maior duobus aureis. Di, dactis Couarru. acutus, & grauis auctor in lib. I. uariari res i. c. dum de ea quaestione agit, negat gallinam rem minimam dici, sed uir ille doctissimus, & praeter ueterem, & bene fundatam iuris peritiam anxie diligens , oblitus est Imperatoriς constitutionis in auth. ut omnes obed. Iudi . prouin. s. hic considerantes, cuius

uerba ad scripsimus. auid enim durius quam iasum circasublationem bouis , equi, aut ut exiguum quid dicamus) domest Ogallinae. Zas lib. a. cap. Inteli. negat simpliciter chionem furti pro re minima dari, sed abusive: ductus illius uerbi intelligitur ut, quod solet impropriam significationem indicare, sed Zasij sententia Tneophili primum auctoritate conuellitur, qui in eos. simpliciter actionem dari affirmat. Acceclit illud, quod cum uerbum intelligitur ad ea resertur, quae iuris sunt, ueritatem

32쪽

Liber Primus. I 3

tatem, non fictionem significat. Ias in l. si tibi cum seruus ff.de leg. i. Vnde ego diceba actionem furti sim pliciter proponi, ut omnibus, & pro quavis re dari solitam: Sed doli mali actio non simpliciter proposita, fuit, sed cum Praetoriae Iurisdictionis esset. Praetor pollicitus est eam dare, si ivlla causa uideretur. l. I. it. dedol. & causa cognita dabatur. l. si oleum L sin. eod. tiri multaque hanc actionem prohibebant dari l. non debet . l. haeredibus f. fin. eod. tit. Quando uero Praetor causa cognita se daturum actionem, aut statuturum aliquid pollicebatur, leues res non considerabat l. I. quod aute is de uenin inspi. Illud prςterea addo, quod dolus, qui sub aliquo uelamine latet, neque est apertus, S patens, minor est. Turpitudo enim uelata, & tacita minor est manifesta turpitudine Rip. ini. si plagijn me. 7. de uerbo. oblig. Vnde non mirum si pro dolo, qui sub nomine alicuius contractus latet, actio non detur : pro furto uero , quod apertam turpitudinem cΟ -tinet, in re minima detur, scio Gerardum de P trasancta singu. r . & Gome. Inili. de actio. in prin. num. 3 7. diuersa scripsisse, i lsed haec mihi satis probabilis ratio .

D Q. VID

33쪽

Variarum Ambig.

non a lege xij. tabu ed a media fur 'rudentia descetiis . di se demon iratur, declaraturo I. 6esus As n. g. de lega. 2. γ . cci P. X. II P A in l. re coniuncti is de leg. 3. num. 7. iuvaccrescendi definit esse ius accumulans portiones deficientium, portionibus petentiu, quam Cagno. in Rub. quand. non petent. par. num. F. refellit, ipsique aliter definit. Coras. qu oque in I testa a Iento. C. de Impub. num. I. a nemine definiri existbinans aliter definit. Ego conatus sum aliter describere. Ius accrescendi eli legis dispositio, qua ex pluribus ad liquod commodum uocatis, alterius deficientis parte acceptans acquiri ex coniunctione uocatorum contingens. Omnes fere qui hactenus scripserunt interpretes ius accrescendi a lege xij. tabul. descendisse putant. A curs. in l. Celsiiss. D. ff. de leg. a. Bar. ibi, Dec. in Rub. C. quand. non per. par. col. I .& Cagno . num. I atque hoc legis Celsus auctoritate ibi antiquo iure capit idest lege xij. tabul. probatur in l. I . fi.de pethaered. lex enim xij. tabul. antiqua est, & post exactos Reges prima . l. a. s. I .de orig.tur.Ego uero huic opinioni no assentior.Primo quia lex xij. tabui .simplicitatis amica fuit, nec Iuris subtilitates sequuta eis s.caeterii Insi de legit. agnat. su cess.l.lege xij.tabu.C.de legit. haere. ius aut accrescedi ex

iuris subtilitate inductu ei ne quis pro parte tellatus de

34쪽

Liber Primus. I

cederet,& ideo in testamento militis no habet locum bsi duobus E de mil. testa. Secundo mouet me textus a choritas in l. I.F. I. C. de caduc. tia. ubi Imperator i

quit, legem Papiam, quae alibi crudelissima appella

tur, in l. fin. C. de nupti caducorum obseruatione i troducente , nec testatoribus, nec prudentibus placuisise, & ab utrisque remedia aduersias hanc fuisse inuenta. Vnum erat remedium substitutio, alterum ius accrescεdi,quod ex coniunctione descendit t. si sub conditione E quibus mod. usessam mitta.sebstitutio a testatoribus inducta fuit,ut ibi inquit Imperator in prin. vers sed re ipsis, ergo alterum remedium iuris accrescendi per c iunctione prudentibus adscribendum est, quod magis uerisimile fit, quia prudentes, qui mediam Iurisprudentiam constituerunt,illarum subtilitatum auctores prςdi Cantur. d.I. cceterum de legiti. agnato. succes . Adl. Celsus in s. fi. respondeo ex commetarijs Vlpiani nuper repertis legem illam declarando. Sciendum est igitur lo-ge Papia,quae Caducorum inuentrix fuit, liberis testatoris, usque ad tertium gradum, iugum caducitatis non fuisse impositum,sed legata a liberis relicta, si contigisset casus caducitatis , ad illos libere reuertebantur, nec fiscus aliquid iuris habebat: hoc erat antiquum ius ante l. Papiam l. I. in prin. C. de cadu. toll. erubuit enim lex Papia in istis liberis quicquam disponere d. l. I. in primin l.Celsiis legata nominatim ab illo relicta fuerunt,qui cohaeres simul cum filio scriptus erat, ita ut praestare tur ab eo tantum, & si ipse haeres esset: hoc est enim nominatim relinquereὶ cohaerede non adeunte, cum eius

D a pars

35쪽

Variarum Ambig.

si ars haereditatis filio haeredi accrescat, non tenetur fi- ius legatum praestare, neque fisco defertur, sed ipse capit antiquo iure, id est iure, quod erat ante l. Papiam, quae hunc liberorum casum intactum relictuit. Vnde apparet illa uerba antiquo iure ad legatum referri, quod noaccrescit, non ad haereditatis partem, quae accrescit. Male itaquc colligunt ex illa lege partem accrescere antiquo iure, cum ibi legatum dicatur antiquo iure ca pi,&Vleianus tit. I 8. inquit antiquum ius in caducis datum tuisse liberis, & parentibus. Accedit postremo ad hanc sententiam, quod omnes leges, quae de iure accrescendi loquuntur, ex Iureconsultorum responsis collectae sunt ad i. Iuliam Papiam, ut uerisimile sit prudentum auctoritate, & ingenio legem illam ita restrictam,& limitatam, occasioneq, huius rei uarias interpret tiones additas fuisse.

TI E s prolatas Alciatus lib. c. c. rL Parergon Iuris declarat quas paterfamilias ex urbe rus Et adducit, ut usui ibi sint, dum rusticatur: ho que Plauti Carminibus in captiuis actu primo scen .prima probari putat.

Vbi res prolatae fiunt cum rus homines eum SimuI prolata ressiunt noctris dentibus uasicum calet cochleae in occulto latent

36쪽

Liber Primus. I s

Suoquesucco uiuunt ros non cadit Bem parassi rebu s prolatis latentis occulto miseri u et stansucco suo. Et ita putat Alciat. intelligi debere l. Aurelio E delibera. lega. Ego nisi me Alciati auctoritas moueret plurimum, dicerem alium esse illorum carminum se stim, ac ille arbitratur. Prolatae res dicuntur, cum n gotia forensia disseruntur, forumq; silet, eo tempore indictis ferijs homines, tanquam ociosi in rus eunt . Ludit parasitus Ergasilus, quasi indictis ferijs forentibus negotijs, ob discessum hominum a ciuitate, parasitorum quoq; dentibus seriae indicantur, Si necessie sit suo succo uiuere cochlearum exemplo. Secundum hanc signi ficatio nem diem differre dicimus.l. diem differre. U.

de recep .arb. fuit enim consentaneum,ut ide uerbu relatum ad dentes eande significatione retineret, Ciceros res prolatas ita intelligit in oratione pro L. Murena. Sapiens exictimari uemo potent in ea prudentia, quae neque extra Romam usquam, neque Romae rebus prolatis quicquam ualet.

Rationemq; huius significationis puto, quia uerbu rei, ad iudicium, & litem refertur. Vnde dicuntur res prolatae, cum differuntur iuditia. Ex his existimo ini. Aur lio. Ede libe. legat. non res prolatas esse legendum, sed Caprelatam, ut sit regionis nomen, vel caperlata, ut Anton. August. lib. 3. cap. 7. emendat, aliud enim uox mutata significabit. Alius ei Plauti locus in Penulo Actu 3. Scen. 2. gite inspicite aurum est. 6o profecto pediatores comicum Vacerato hoc pinguesunt in barbaria boues Verum

37쪽

Variarum Ambin

Vmum ad hanc re agunda, Philippesi est, ita nos as ulaxmur. Adnumerandi erant trecenti aurei, eorum loco lupini parabantur. De lupinis intellexit Plautus qui maceraseli, auro similes sunt, & bobus dantur apud Cisalpinos, ut fguiores sant. Alciatus lib. I. c. q. Parerg. iuris, n potu rotulos factos arbitratur; sed similitudo auri non est in napis.Commodius itaq; est de lupinis intelligere. Horatius alibi. Non tamen ignorat, quid distent ara Iupinis.

LEX CUM ITA A SED ET

rumbf. de transact. declaratur,incontra marenum in eius Legis intelligentia, disieritur.

sed & perso narum T de transaction. in alimentorum transactione animaduertenda est personarum conditio, an sint Personae sequioris uitae,quae de alimentis pendeant. Duarenus cap. 3I. disputa. libuet. putat Codice esse mendosum, uim uerbi non intelligens: legitq; segnioris uitae,affert'; Enguinarij Baronis iudicium,qui semper sibi locum illum fuisse suspectum affirmat. Alciatus lib. q. de uerbo. signis sequioris uitae homines appellat, qui sibi alimenta nequeunt suppediditare, & ab Apuleio sequiore sexum, muliebrem inquit intelligi. Ego didici homines sequioris uitae deterioris intelligi, & imbecillioris: & sequius dicitur, quod dete

rius c

38쪽

Liber Primus. i 6

rius est. Apuleius lib. 8. fol. 8 I. in parua impressione 'siquius aliquid susticatus. Idem lib. II, sol. Iro. Se quim interpretatus. Livius lib. a. Decad. prima pag. 3 3. Dicit esse, quae secreto agere uelit remotis arbitris. I ustui sinquit) quod sequius sit de meis eluibus loquor. Hinc factum puto , quod sceminae cum deterioris sexux sint,& infirmioris, sequioris esse dicantur. Apuleius, Grais feminaeis, stu in sequiorem sexum incertus , atque a Fonditus. Idem lib. I o. fol. II 3. infandauit uxori, ut si sequioris sexus edidisset fetus, protinus quod esset editum n caretur . Appellat sequiorem sexum muliebrem, quia i firmior est, non quod proprie muliebrem significet. Homines ergo sequioris ui tae appellatos existimo, qui

frugi non sunt, sed uitae deterioris, qui uel imbecillitam te, uel senio sibi alimenta parare non posiint. EX PONITUR CP AD GR. PRIMUS

Insit. de tecta. , quomodo Ius ciuile antiquum quodammodoseptem teties exigeret, cum luisse ei aperte appareat, ν quid inse-: - ia uerbumsignificet. P.MILMPERATOR in s. r.Instit de testim inquit antiquo iure ciuili quodamodo septem testes ad testamenti perfectione suisse desideratos. Constat aure quinquet testes puberes requisitos, ut in principio eiusdem tituli Imperator assirmat. Quae ab Accursio de

39쪽

Variarum Ambig

reliquis ad illius loci declarationem traduntur a ueritate aliena facile apparent. F ubi jcio quid sentiam. Puto hunc locum ex Institutionibus Caij declarandum. Is libro primo cap. 6. de emancipationibus loquens, idesh imaginarijs illis emptionibus, quae in testamentis antiquis requirebantur, quinque puberes Romanos ciues

requisitos ait, & duos alios pro illo,qui&libripes, id est

stateram tenens, & antestatus appellatur. Hinc ergo apparet, qua ratione Imperaror dixerit quodammodo ius ciui se exigebat, quia antestatus duorum uicem gerebat,& eius defectus duorum testium numero suppleb tur. Nam quod ab Accursio affertur, ut familiae emptor computetur,prorsus falsum est, cum nulla ratione computaretur. f. sed neque Iulli. de testam . ut etiam Baiierius ibi contra glossam argumentatur . licet nihil recti pro solutione afferat,nec Porc.Iason. Angel.quicquam

aptum attulerunt.

Insulam uer o Budarus uir doctissimus in annotati o. in Pandecti existimauit esse, quae communibus parietibus cum uicinis non coniungitur: E go uero hanc declarationem duarum legum auctoritate labefactari posse existimo t. quidam Hiberus E de seruitu. urba. pned. ubi de quodam Hibero fit mentio , qui in communi pariete cuiusdam insulae Balnearia faciebat: non erat ergo libera ab omni parte domus, si communis cum uicino erat paries. Probatur idem in l. praedijs cfin. ff. deleg. 3. ubi traditur insulam iunctam domui cuidam fius se. Verior longe interpretatio est, domus Magnatum, di potentum intelligi, Insulas uero tenuiorum homiri

num ν

40쪽

Liber Primus. I p

num, ita ex Publio Victore colligitur, & ex antiquoruaucto rum lectione obseruari potest, qui in regionibus urbis Romae separatim multas insulas, domos uero pau

cas enumerant.

simum I 7. quaest. . Henditur imperitia conciliorum multos errasse, is ueterum monachorum amictus refertur ex cyraecis auctoribus.

XIIII. VAE in bello capta sunt capietiu essiciuntur,

etiam liberi homines in seruitute deducatur. l.adeo. ff. de acqui. rer.domis. item ea quae ex hostibus Inili. de rer. diuiti. ut & in foro conscientiae r tineantur , ut pol Bald. dicit Iason in l. r. in prin. ff. de acqui. posse. Seruusque recedensa domino peccatc. si quis seruum II. quaest. . &per illum rex. glo. in c. ius gentium I. distinct. Quae tamen huius rei est ratio,cum

talis seruus postliminium habeat, & in bello, & in pace , nisi aliter conuentum sit t. nihil interest. l. postliminij, & l. in bello T. de capti. & cum pomiminium sit de Iure gentium, quomodo peccatum est, quod qquitate naturali conceditur Z l. postliminium E de capti. Memini Socinum Iuniorem praeceptorem meum in Bononiensi Gymnasio iti hac dissicultate tollenda,tanquam in re dissicillima sepius haerentem. Soluebatque primo t. nihil interest. T de captiu. habere locum bello accenso. cap. uero, si quis seruum, in re pacata. fecundo qua