Variarum ambiguitatum iuris libri tres, auctore Caesare Costa I.C. Maceratense, Campanorum archiep

51쪽

Variarum Ambig

duplici f. notentur cur Digestum eius, novum, , 'Infortiatum dicantur. LAUR XX. E N TIO a nonnullis dubitatum fuisse, cur Digestorii uolumina hac duplici nota .E inscribantur . Accursius ad duos.Federicos, quasi auctores, seu emendatores, sitne ullo argumento aem retulit, Alciatus lib. dispunctio. tertio cap. 16. a-Graeca litera incum circumflexo accentu ducit origi Mem literarum: putat enim latinos librarios in ea lite-xa excipienda deceptos pro π , quae litora Pandectas significabat duplex .se. reposuisse modica mutatione ad inibita: blaec Alciatus doctissime ut omnia. Ego huius rei rationem aliam Iustinianum ipsum annuisse exist mo: nam ueterum mos erat in templis maiorum gemtium,SI sapienter extructis aedifici js, duplicem hanc notulam inserere, cuius erat lignificatio Fabre Factum,ut in notis antiquis testis est Valerius Probus, quod eleganter Iustinianus obseruauit: mandauit enim Iustitiae templum exaedificari l. I. cunq. haec Cod. de uete. Iur. enucl. his uerbis Quasi proprium, acratisimittemptu iusti consecrare. Addidit ipse ueteru more aliquas notas. st. Sed cur uolumen Infortiatum ita appellatur ξ Accursus a Chaldeto uerbo insortias, quod est dispositio putat appet latum,quasi hic dispositiones ultimae claudan-euI:quod uidetur ridiculum, negatq. hac significatione in Chaldaea lingua reperiri Alcia.libq.Parerg c. 2S. pu

52쪽

Libet Primus. 2ῖ

tat ipse a Graeco uerbo duci ., m. quod significat quic

quid uictus,& annonae causa importatur, quasi ea, quae ad uictum necessaria essent in hoc uo lumine cotinerentur.Ripa a casu,& fortuna putat appellatum,cum hic cotineantur ea,quq a fortuna pedent. Nostra tamen in hac re bipartita erit sententia.Primo .n .illud afferimus,lianc quam videmus diuisionem Digestorum, nec a Iustini Mno,nec i compilatoribus traditam,sed ab exceptoribus,& librari js casu ita obseruatam: & ad hoc triplex me mouet coniectura. Nam uideo Digestorum quinquaginta libros uolume appellari in prooemio Digestorum f. hqcrria, oc in l. 2I.omni igitur C.de uete .iur.emicl.quali omnes quinquaginta libri in unum uolumen relati sint.Secundo,quia in Pandectis Florentinis haec diuitio no reperitur.Tertio,quia secundum Imperatorem in septem

partes Digella diuisa sunt, iuxta l. a .C.de ueter.iur.enucl.

Ego q. in Vaticana Sibliotheca antiquissimu Codice literis antiquis coscriptit,alia tamen diuisione vidi: Sc a liquitus duo erant uolumina, quorum primum usq. ad dimidiatanxl.quaerebatur isad inlcid .perueniebat, cuius memoriς causa,etiam hodie,maioribus literis inscribitur primum illud licrbum. Res ut ibi etia glossa aduertit: fuit igitur scriptorum haec diuisio,vel alicuius literatoris,quare solidam,atq. adeo firmam ronem in remale contulta uelleteddere nihil aliud esset,quam cum ratione insanire.Nostra tamen haec ei sententia,in nominibus tradendis accidens fuisse tantum quandoque consideratum l. r.st de orig. Iur. poli princ. Sed cum primu uolumen inciperet olim. a titulo de uete. Iur. enucl. ut

53쪽

Variarum , Artibi g

Pandecta: Florentinae testantur,dictum est Digestum uetus a Rub.primi tituli,cumque Digellum nouum a tit.de nou. Ope .nuncia.inciperei,dietiam est nouum: In forti tum uero non ab uno titulo semper, sed uarie coepit, dictumque est quasi Infartiatum, quasi utilissima quaeque in hoc uolumine coniecta, V coacta sint. sinsarcire enihoc significat uel quasi in tertiatum, cum duo olim e sent uolumina, excrescentibus glossis, tertium hoc medium uolumen confectum fuit. Vnde redibis est in latino barbaroque uocabulo latinam, aut barbaram, non Chaldaeam, aut Graecam ethymologiam quaerere,alias unicuique esset facillimum a Punica vel Aegi pria lingua ineptiam aliquam petere Accursij, & aliorum exemplo. Non omitto tamen me alias rationem hanc reddere solitum, In fortiatum dici quasi infortunatum, quia incipit a titulo soluto matrimonio ,& matrimonium solui, infortunium cst l. in rebus C. detur. dot. Scio de illa inscriptione Pandectarum FF. Cateia alianum Cottam in memoralibus coesuperius dicta sunt satis diligenter disputasse,&recentires quosdam Mediolanenses in annotatio.s iis aliter sensiisse :

probabilia uideri.

possunt.

54쪽

Libet Primus V a

Duce dicuntur a Tetro crisito ohiano, Volaterrano. C A P. XXI.

maximum salae tu uictorem, ac triumphatore ad extremam fortunam peruenisse,Petrus Crirutus lib. . cap. 6. de honesta disciplina retulit ,&Ioui anus Pontanus, Volaterranusque tradidere. Nam cumis Iustiniam imperium suis auspici, farinasset Vandalo Populos deleuister, de Persis triumphasset; Italiamque&Vrbem Romam a Barbaris, & crudelissima caede nos emel liberasset, post multas uictorias,& peractos triumphos; ab Imperatore ex 'catus suit, non ob aliam caursam , quam ob liuoris improbitatem: constitutoque sibi propter uiam tuguriolo nummulos ad uictum quςritabat, reliquum uitae trantigens , pretereuntibus dictitans , Viator concede obolum Belisario, quem livor, non err or excoecauit. Alciatus tamen eruditissimus, &nunqua satis laudares scribit lib. 4. cap. 3 . Parergon iuris hanc commentitiam fabulam Petrum Crinitum delusum accepisse, statimque in suos commentarios rei liste omnibus rerugnantibus historicis:&re prorsus ab omni ueritatissimili tu ne ali fili. Ego uero hanc rem non commentitiam fuisse comperi, sed antiquos quosdam Graecos auctores huius rei mentionem facere imueni, & inter alios TZetram in haec uerba.

55쪽

Vatiarum Ambig.

STE Feliserim Imperator magnus, Iustinianeis existens in temporibus Imperator, d omnem quadrantem terrae cit explicuisset tactorias s Tosea inuidia excaecatus, O fortunam is bilem,)U oculum ligneum detinens clamant Tlebi in stadio, Feliseris obolum date Imperatori, i uem fortuna quidem clarumfecit, excaecauit inuidia .. 1 by dicunt Chronici non excaecatum fui se hunc, iEx honoratis autem infamem profecto factum se: G itei um ad reuocationem extimationis uenis prioris

56쪽

Liber Primus. 2 FLEX NON. EST NOVUM C. DE

edend. exponitur praetrecaeteros eiusque ratis hactenus occulta a fertur.

CAP. XXII. ON est nouum inquit Imperator Alexander

eum a quo petitur pecunia implorare rationem credits

ris, uis desueri eon lare posit. Tria sunt praecia .pue, quae in lege explicanda coniicierari solent, uerba, legis uoluntas,& legis ferendς ratio:in quibus omnibus animaduerto huius legis interpretes, aliena prorsus,&ueritati cotraria in hac lege explicada retuliue, quod ut comode possit demolli ari, a primo uerbo exordiamur . 'Non eri nouum. Interpretatur Alcia. hic,fuisse hoc

olim a ueteribus statutum: constitutiones autem uetus

illud ius continentes a Triboniano stablatas fuisse, ius mihi non placet sententia. Nam si hoc fuit ueteri iure Gutum, cur nullae apparent huius iuris reliquiae r Nam illa nimis aperta diuinatio est, constitutiones fuisse a Triboniano sublatas. Accedit etiam, quod in l. fin .hoc eod. tit. uidetur indicari hoc ius costitutione Alexadri huius legis auistoris fuisse inductum,cum ibi ab Alexam dro sua constitutio a contrarietate defendatur. Alias non sua lex, sed antiqua dispositio fuisset a contrarietate defensa. Longe uerior erit alia expolitio, quam ne mo ad hanc diem animaduertit, declarando non es nouum, idest non est iniquum , quin significatio a n stris legumlatoribus usurpata eii in l. I. is quod quis . o G Iun

57쪽

Uariarum Ambig

Iur. ubi Dec. in 8. notabi. probaturque in eo textu ,

iuncta l. .3. ubi iniquum dicit, quod in prima lege dictum eli nouum. Ciceroq; 4n tertia in Verrem appellae noua iura,noua edicta,idelianiqua,pluraq; alia in hane sententia excpla,quod nouum pro iniquo accipiatur refert Duaren. Iib. I. Anniuersa. disputatio. cap. I. D

inde quod in hac lege dicitur non esse nouum, ab eodeauctore illud idem appellatur iustum in l. seq. quassi horum uerborum eadem sit significatio. Postremo idem auctor in l. sin. eod. tit. dicit dispositionem l . non est

nouum, aequitatis rationibus conuenire,defendit', ea, ut suam decisionem,non tanqua trobatam a ueteribus, sed consonam aequitati. Eum a quopecuniapetitur. Intelligunt omnes id est reum in quacunque causa generaliter . Ego uero non puto uerba in legibus polita octo sa esse debere. l quod ait. E. de adest. nec sine inisteriopolitum intelligi illud uerbum pecunia. Vnde puto ueriorem esse interpretationem intelligere reum i quo pecunia, id est reum in causa pecuniaria, ut excludatur causa capitalis: sunt enim hae duae cause distinctae in hac materia editionis l. a. g. diuus .ff. detur. fisc. in causa enim capitali fisco non editur dic. l. a.f. diuus, cum alias fiscus priuilegiarius sit: in causa ergo capit Ii secus erit, ratioque esse poterit, quia de turpitudine agitur,&de calumnia accusatoris detegenda: uolumias autem huius legis, dc decisio eth, actorem teneri dere reo etiam Instrumenta ad fundandam exceptionem: atque hoc indistincte tradunt scriptores. Vide

tui autem mihi parum diligenter rem omnem perso

58쪽

Liber Primus. 26

xisse,duo nanq; sent reorum genera,fatentur 'eida contractu,& obligatione,se tame soluisse dicunt,alij negat. sed ubi se conuictos agnoscunt ad alias exceptiones c fugiunt,&adeas probandas edi sibi rationes petunt, arbitror primis edendu, negantibus aute contractu,nis esse edendu . priuatur enim sui huius opinionis ratione referamusὶ mendax beneficio legis l. fi. C. de fideicom. praesertim circa probationes Bald. per illum tex. in l. I.

C.de fur t. num. Id. puniturque in onere probandi qui negat se contraxisse,& deinde conuincitur demenda cio. l. cum de indebito in prin. lcg. r. E de probat. dc per eam legem Bal. in auth. contra qui pr opria. C.de nomune. pecu. altaq; multa beneficia ammittit, it fideius. sor mendax beneficium excussionis, & cedendarum.

De poenis autem mendacij late Iason l. quod te. E.

si certa Pet. & Cassan. inconsuetud. Burgun. Rub. . t 7. in fin. Que autem sit huius legis ratio, magna eshinter scriptores controuersia. Caliren. inquit ideo reo edendum esse ad fundandam exceptionem,non actori, - quia magis favemus reo,quam actori,cum reus de se detendendo agat,& actor ostendat. Alex .aliter,quia actor poterat uonire paratus in iudicium, secus est in reo l. si quando C. de dilat. Iason ut scruetur aequalitas, actori enim editur ad replicationem fundandam, ideo reo ad exceptionem editur. Quae omnes ration es, ic a Docto , &a reliquis iure optimo conuellu 14 ur, & labefactantur, ut huius deci uonis ratio hactenus occultatu-deatur. Ego ita exissimo stituis se legem actoribus non esse edendua intentionetundata, ne homines ad liti-G a sandum

59쪽

gandum faciles ad iudicium descenderent hac spe allecti, q odiibi adfundandam intentiorem esset edendu: Multi enim essent,qui si item aduersatij uexandi gratia lites inchoarent, haecq; fortasse ratio fuit ab Alexandro Imperatore cosiderata in l.fin hoc titulo de edend ibi originem petitionis sumi, hinc est quod intentione probata, licet non plene, ad eam coadiuuanda peti pote1l editio: non uult enim lex inchoari lites editionibus, ideo prohibet originem petitionis proficisci ab aduersarij domo: sed ubi iudicium coeptum est, & alia

quid est probatum, uult celerius hac edationis uia uersetatem aperiri: Vnde actori ad coadiuuandam iotentionem, dcreo ad exceptionem fundandam edi uoluit: sentit enim lex homines ad dissentiendum , & litigandum faciles. l. item si unus E de arb. de lex uehementer lites execratur, quas tollere legislatoris est studium L quibus, prima constitutione Cod. multaque inuentaiunt ad lites tollendas ut usucapio, de iusiurandum. L . ff. de usucap. pro sito,&l. I. V. de iureiuria Ideoque fortasse non uult lex ex nudo pacto actionem dari, ne tot orirentur lites, ut maren in materia Pactorum existimauit. Praetorq; non uult satisdari, sed solui, ne lites ex litibus oriantur. L g. Praetor ait. ff. de re iud. Gra-

interpretatio pinguior ad sedandas lites. L Et an eandes de re iudi Modestique dicuntur, & uerecundi, qui li

que ratio reddi potest nam si ad fundandam intentio nem actoris ederetur facile contingere posset implica

60쪽

Liber Primus. 27

tio, & sui ipsius deceptio, ut si aliquis de aere alieno sollicitus, ut probi homines solent, in rationibus se debere scripserit, de deinde s oluerit, D eque ita diligens fuerit in solutione scribenda, si compelleretur edere, implicatio , &scribentis iniuri laesio sequeretur, quae ratio in exceptione sundanda cessat.

v IST UT TIO EADUERSIUS DOCTO. quest bonorum possis decretalis, ον quid disserat ab

iaciali declaratis paragr. Decra

est, usii, sensitque compertum esse in fere da aliqua lege non omnes ad unguem casu&comprehedi posse, ut nihil nouum contingat unquam, quod itatius legis oratione non claudatur, & Aristoteles lib. c. Etllicorum existimauitfieri non possede quibusdam legem ferri, quod a Iureconsulto animaduersitan est in L non possitnt .ss de legi. praecipue quae facti aequitate n eunt ude accessioribus V. de perpet. dc tempor. actio.. I si quis a liberis de liber. agnos. L sed & si per Praetores. ta Tex vita. causin posse. eat .. Idem in edictis solabat contingere in L I E quod cumfalf tuto. L si ex duobus de contra tabu. ibi quamuis edicti uerbisparum pressum sit - Idque etiamtumateria bononem pollectionis