장음표시 사용
21쪽
3 De Causis corrupi. Judiciorum
Ο mediocriter δι nonpossis anum aliquid insigniter: quod metuens ego, inquit,
maxime cum antiquitas suspexit: Politica, di Hilloriam animalium. Sed di perperam solum Aristotelem tractant. cum ne quidem summus sit consensu enim Icteres primas Platoni
Deinde in miali parte palmam meretur , Lipso censente, Seneca . qui pene unus lassiciat excolendo ingenium atque eloquium . sormando animos Njudicia. Nec minore Providentiae munere servatus Plutarchus: quo non magis carere Studia posse. quam cominunt acre, quidam merito existimat. AD firmare ausim, ea methodo quam laudamus, fere universas, de quibus dixi artes, eo dc temporis S laboris impcndio posse. quo nunc singulae aegre acquiruntur. Omnibus enim artibus sese jam permiscuit inanis . sed di mellis scrupulostas : metim imperitia male feriatorum; qui scientias non metiuntur usu . quia ab eo alieni ; partim
ambitione eorundem, dum arduam a que operosam esse artem volunt. in qua totam vitam conterunt. Cum Sene.
cadicam: Retinque istam Iudum liti ratium Philosophorum; qui rem magni centissimam adolgabas vocarit sui animum minuta docendo demittunt,
id agunt, ut Philosophia potius di fi
cilis quam magna videatur. Prosecto reddendum est testimonium benignitati Naturae, quae ea quae in scientiis usum vitae , aut oblectamentum animis&cultum adserunt. minime invinluta esse jussit; inanissima quaeque to tuosissimis altercantium acuminibus ad aeternos discentium labores intricantur. Et ab illa mente Plato: Verum Philosopum πεια-- similem esse, quippe qui nulli rei uni totus scrutat. minutissimae diligentiae anxietate in ea claborans; ita ut dum in ea totus est. reliquas res omittat aut deserat . ut solcnt in suo quisque genere artifices : sed magis omnes res artesque moderate liberre attingat. Illo, inquam, sensu salutare
hoc Platonis dogma est; alioqui enim vete Plinius judieati Ut satius est unum assiquid insignite acere , quam Flura
variis mestudiorum generibus . nulta fatis consistis, experior. Idque hactenus Verum . ut semper unum aliquod studiorum genus ut principale colatur.
ad quod propitii genii impetus impellet: pro hodiernis moribus Iuris prudentia. vcl Medicina. ves Theologiar reliqua interim non insuper habenda. Quemadmodum enim ea Virtutum cognatio est . ut una aliqua existere persecta seorsum ab aliis nequeat: ita disciplinatum commune quoddam vinculum est ; nec satis aut instructa aut ornata cise potest . sine adminiculo aliarum . idque potissimum in Iuri L prudentiam competit: quae tueri amplitudinem dignitatemque suam sine instructu dc comitatu illo nequit, quem adsignavimus. Et hane quidem aut meis .iorem docendi artes methodum legibus sanciri oportet: namque ea res non ad summam modo studiorum . sed Reipula pertinet: cujus regimen ' conformatio potissimum ab illis manat. Recte enim Aristoteles Politicae vindicat, constituere . quae aries & a qui- ωρ. robus, &quatenus discideiant. Et quis dubitet hane auctoritatem ad salubreni modum N methodum redigendi studia moderatoribus Reipub. esse; cum Senatusconsulta exstent , quibus Romani quaedam etiam pune submove
Deyurisprudentiae Doctoribus, tuos ae omnibus magistratibus publicum negotium agere ς S in procu- 'randa Reipia. Ialute latius patere eorum indo iam: ideoque muni ceram a Repub. repensari Obere. ut Fosnt contingere qui omnes ejus
SEd maximum momentum in m. istoribus est: neque enim similiorem sibi parentes sobolem gignunt. quam Doctores sibi juventutem sormant. Ab corum institutione polita vel rudi. Prava
22쪽
Ft Remediis Lib. I. Cap. XL i y
hrava vel recta. salutari vel inutili; pariter vel egregii vel inepti ad Rempub viri prodibunt. Sed frustra est disserere.quales ad munus hoc docendi oporicat eligi si non ante de praemiis eorum. A dignis honorariis sit constitutum et verum namque est , eo laborem impendi, unde
Enimvero gratuitam illam Virtutem , industriaeque suae prodigam in Reipublicae bonum . cum jactura rei familiaris , jam dudum paene exclusit non magis senescentis Sellaetae rerum Naturae ii erilitas , quam ipsa temporum dissicultas. Itaque facile erit in. venire Doctores . qui Academiarum gloriam decusque sustineant vel augeant ; potentes ingenio . & scientia opulentos. e institutione liberales, si
par merces non deerit: sine qua, ne ι.ε 1.f. retinebuntur quidem tales. Leges Ju- sebent tutorem . pupilli sui uomine, mer- ῶν. u. cedea constituere praeceptoribus, non
εμε, quas minimas poterit; sed pro acultate patrimonii, pro dignitate nata.
Lume nec minorem , opinor c altitudinem animi a suis illis tutoribus Reipublicae majestas exigit, ut malint liberali& egregia Institutionis ratione toti Reipublicae ipsiusque virtutiS perennitati consul cre a quam tenuitate honorariorum in liberalissimas artes . parcimoniam aerarii commendare. Alicubi quidera promotio Dodiorum ex Ven
iis populi suffragiis pendet: & erudita
Sapientia, cujus professio est,
ultro se plebi venditare atque approbare . iniquissima censura . jubetur, . non modo pro praemiis. sed ' muneret docendi obtinendo: tanquam non haeie D. ctemis verissimum sit: Non est eonsi. ex thim in vulgo. non ratio, non discri- - . men. non diligentia. Et: Privata cui. que stimulatio. N vile decus publicum. Sed non ideo culmina rerum' negligere eximiam aliquam excellentis m. elotis industriam debent: imo hoc magis advertere diligentiam favoremque vrum , quod promotiones ordinariae a populo pendent: si modo hanc tueri Opiniqnem volunt, quod felicitatem seculi pro muneris sui necestitudine pro.
moveant ; adamentque eminentes eruditae Sapientiae virtutes . tanquam sibi cognataS. Etenim quinam ex Occup
tis tantum Reipublicae prosunt, quantum eruditae prudentiae es civilium virtutum Antistites I Ille Romani ornamentum Senatus di praesidium Cicero, nullum majus se atque uberius praestare Reipublicae munus posse profitetur. quam erudienda juventute : hoc praesertim, inquit, tempore. quo ita prolapsa est, ut omnium opibus sustentanda
videatur. Pariter Seneca: Non is solus Reipublicae Mest,qui candiatos extrahit , S tuetur reos, S de pace belloque censet: sed qui juventutem exhortatur , qui in tanta bonorum Priae.
ceptorum inopia, virtute ius,uit animos p qui ad secuniam luxuriamque cursu ruentes prensat ac retrahit, Ss nihil aliud, certe moratur. In frivato publicum negotium agit. . . Occupati parvam Rempublicim curant , unius Vibis moenibus, aut regionis limitibus circumscriptam : Docto res vero magnam illam & orbis atque adeo aevi unixosi finibus porrectam: non praesentibus tantum . sed posterii utiles ae salutares: quibus ut pangendis
ingenii experientiaeque monumentis.
interviant, a splendore ' ambitu parvae illius Reipublieae secessere. et nius aetatis sunt , quae fortite uni: quae vero pro utilitate pisti Ierib ntur,aeterna sunt :tiit ille. Nola gerunt Doctores Veget
Nagistratus: sed eos qui ad Rempubli
cam accessuri. Gubernatoriis artibus subornant. Non regunt ipsi Rempublicram; ut rectores serment εἶ nis tamet in illis regunt, quos ad regendum instituerunt. Gajus noster iuris Prostsso- L i. r. res cum Oratorisus causarum compae
rat.Sed prosecth majus quoddam atque amplius est quod profitentur, quam causa cluentli aut Milonis peroranda. Oratores Titii vel Seii jus defundunt:
hujus aut illius causae merita exponunt; at Iuris Doctores , omnium omninoo , c--
23쪽
controversarum sata tractant . omniumque mortalium patrocinium suscipiunt.
Namque in tutesa Prosessorum iuris ipsa Iurisprudentia est quemadmodum tutela Jurisprudentiae , omnium vita, salus di fortunae continentur. Tam li- heralis igitur & regalis Scientia , ut dignos Antistites inveniat, praemiis Rhonoribus provocandi sunt i idque omitti nec sne contumelia Virtutis.
nec sine neglectu publici honi potest. Apposta prudentissimus ille Senator:
Scimus bonas artes honore nutriri d. atque hoc specimen egestorentis Re mHic . ut disciplinarum pros Elambus
Paenetia offulcnta pendantur. idque non ob tantum spectat, ut alliciantur ad hoc munus , detineanturque dignissimi i sed etiam ut aliis soluti curis occupationibusque . quas angustiae rerum important. liberrimo atque liberalissimo incumbant animo, ad Ornandam Spartam suam. Denique ut&Plendorem tueantur, qui ad dignationem Scientiae redundet, quam profitentur. Largius etiam Doctori-hus Imperat. Hadrianus consuluerat:
qui dum professoni suae inhabiles vi
deantur sy mo aut inoaletudine di-σatos honoratosque a professi one di mittebat , exemplo militum emeritis stipendiis dimissorum . cum praemii Setiam in rebus soli. Et erant tamentum illis luculenta salaria; quorumque quaestu ctiam in posterum res suas stabilire possent. Namque Vespasianus
Impcrator etiam oratoriae artis magistris sngulis annua centena id est,
his mille S quingentos Philippicos e
Apti nos ad Toctoris munus esse, qui S edendis Iurisprudentiae m numentis se Vprobarunt; Ssit
tiam experientia civitiam negotiorum perfecerunt. Ac praemiorum liberalitate alli. cientur ad docendi munus ii, qui
Scientiam civilium negotiorum luce jam perfuderunt: & si verum fatendume it . ii demum solidam possident maturamque doctrinam, dignamque quam in alios propagent. Demades olim interrogatu S quo praeceptore usus profoecisset y Tribunali, inquit, Atheniensi. Omnium quidem artium praestantia usu perficitur, cum ipsas experimentinrum observatio etiam genuerit ι sed potissimum Iuti siprudentia consumma tionem sui expetientiae debet. Nam si ad incunabula ejus respicimus , non magis in schola quam in soro natam
atque educatam comperiemus: ante
enim Jureconsulti exstiterunt. qui consultis suis serensia negotia ad Ius Raequitatem dirigerent dirimerentque. quam essent qui in scholis Iurispruden tiam docerent. Idque Pomponius tradit. Si vero ipsum Iurisprudentiae genium inspicimus, cum ipso Prudentiae nomine ostendit: cujus vis atque nor ma ab universae scientiae radice quidem proficiscitur, sed fiuctus omnis eL sectus non nisi per singularium factorum, ut ita disiam, ramosse decerpem
dum praebet. Tam diversas eventuum' factorum formas. aliis indies atquci aliis vultibus & larvis magis , quam speciebus renascentes . suo generi assgnare, ad summa illa naturalium &civilium decretorum capita revocare. id vero nemo poterit, nisi qui diu multumque se exercuit, cominus illa imspiciendo. tractando discernendoque:
is tamen Iurispludentiae essectus est&fructus, cujus gustu nisi in scholis juventus imbuitur, in sorum progresa. quaecumque occurrunt diverta putat ab iis quae didicit: damnataque Seientiae tanquam infructuosae industrii. incumbit ad comparandam sbi nescio quam iacultatem calliditatemque probabiliter ad captum imperitorum disputa di in utramque partem; ut ingenii impetu aliquo. ita nulla directione artis. Hane ego & Iurisprudentiae & Judiciorum corruptelami vel maximam puto: quae omnia incerta facit, & per errorum ambages quaerit . quae jam Perennis
24쪽
De Remediis Lib. Cap. XII. a I
perennis scientiae providentia definitio- pleriquc imbuti scientiis. aut ab eane certa stabilivit. Alice nunc. quod rum cultu jam dudum . distringentibus is demum usu frequentiores quaestio- undique negotiis. sese removerunt: sed nes. id est utiliores seligere poterit ex qui musas ab Heliconis umbraculis. immenso commentariorum acervo , secum in lucem civilium negotiorum qui usu sori. Iudiciorum 8t Reipublicae deduxerunt. ut antiquam earum can- instructus Denique quis jus Reipub. R. doris simplieitatem sui seculi solertia non periunctorie versatus 7 Constat e- instruerent. Et talibus certe. benefici nim, postquam 1 forma Romani im- fatorum ad docendi munus formatis. perii recessum est. Leges illius magis non praejudicabit desectus tituli. quem obliquo ratiocinationis ductu, quam Academia supremum largi trit quem- directa Constitutorum sententia gentes que negligete sere solent . qui ex scho- civitatesque regem. Igitur ille demumita ad Rempublicam transgrediuntur. poterit sine errore designare. quid ex Enimvero constitit, in re favorabili jure Romano probabilis consuetudo an- ipsos Licentiatos appellatione Dodi liquarit, quid verb institiae inula incultum jaceat, publico bono revocandum. Pessimo enim exemplo multi im. peritiam aut perversitatem negligen-riuin optimi ratione Constituta aucto .ritate consuetudinis propagant. Hae ratione obtineri poterit, ne aliud sit Ius Academicum . aliud Ius forense: ne Iurisprudentia scholarum septis conclusa. extra usum inculta jaceat: imo
ne argutiarum tanrum . atque antiqui
talis obsoletae umbris stipata, lucem seri & euriae perhorrescat. Sic enim Olim eloquentiam enervaverat. & usui ineptam reddiderat ambitiosus declamationum fastus, tam materiarum portentis , quam dictionis pomp1 remotissimus a civilibus negoriis: in quem Petronius Satyrae suae aculeum strinxit: ne es rerum tumore, is siententia. rum vavissimo Lyrepitu , hoc tantum grosiciunt, ut cum in forum venerint, putent se in atium terrarum orbem delatos. Et ideo ego adolescentulos ex-
isimo in Rholis Ditissimo eri, quia
nihil ex iis quae in usu habemus , antaudiunt aut vident; sed Piratas cum catenis in littore santes S t annos edicta secribentes, quibus imperent siliis ut patrum suorum capita praecidant f sed responsa in peΠHentiam
data , ut virgines tres aut glares M.
Porid illud tenendum, ne ex soro& curia aece santur, qui solis experimentis insignes , di periunctorie utrum censerit vel certe ne quam rem - Mart.
ram faciat acquisitio tituli. eum ipse Princeps conseret. Id enim Majestati competere, merito placuit, ipsa origi- n ne a)monente auctoritatis Jureconlut '' torum: talesque Academicis Doctoribus non pares tantum, sed potiores. si modo examine adhibito approbati.
Examen illud impleri quoque poterit
aestimatione publieati ingenii monu- rimento aliquo Iurisprudentiae: & tales Mens
maxime Academiis conveniunt, illu- r. h. straturi pariter famam earum & sciem 'olustias scriptis. in illo a civilibus nego- ':tiorum fluctibus quieto portu. Neque certior aliunde eruditionis & ingenii conjectura capi Potest . quam exedi. ζ. 'tis libris, cum sere conscii sibi prosectus, hanc publicam sanaae lucem appetant , ' nobilissimi cujusque vigor
animi. sensu suae immo alitatis. instigetur ad curam strae postcritatis.
Praecipuae optimi Docto=is legum do. teso in eam rem Constitntio Juliani
Imperatoris enucleata. De Virtute,
TEque alios aeque dixerim doeen-l l dae Iurisprudentiae iussicere,quam qui stilo promere in publicum possunt. quod Famae arbitrio probetur: 8t Genium habeat. quo perennet' quod non contingit nisi animis 3c ubertate
25쪽
11 De Causis eorri apt. Judicioriarii.
naturali & facundia multiplici atque as- quod , irtuti debetur; denique malig-sdux litterarum cultura mitigatis. nae aemulationis degeneri livore hostis Iraque quibus artibus perfusos piae- praestantis industriae & virtutis. Perse- cultosque Iuvenes ad Juti ludentiam ciae surisprudentiae integritas non ma- accedere oportere diximus: iisdem pla- gis Virtutis divortium . quam pruden- ne imbuti atque inundati fiat, necesse tiae recipit: idque propter naturale coq-
est . qui Iurisprudentiae prosessionem tagium Ingcnii Animique ; quo alie-sust ineant. Magistros fucorum So- eius S mores suo sapore judicium im-
f., e ctoresque excellere o ostet moribus buunt; a quo doctrinae vis sermatur: ea ero. primum , sedicentc Juliano Imperato- haud aliter atque aquae simplicitas suo-f re. deinde sacvnLa. Examinemus i- rum quasi condimentorum varietatemsta: ct verborum compendio inclusum aceipit a natura soli. per quod labitur; inveniemus, quantum exigimus. Anti sconditionemque spiritus ambienti, &quitas sic judicax it. scribente Fabio .rem permiscentis sese. Ut autem V irtus sinu. Pulcherrimam Eruditionem, cum vitiis dentiam complectitur; sic Eloquentia mentis non misceri: nec iix eodem pe- Eruditionem : adeoque quadriga haeceiore honestorum turpiumque posse eL est . qua Doctor ad metam profestio se eonsortium. Prosecto mens erudita iiis seliciter decurrat. Deinde ergo F, pulcherrimarum cogitationum obiceta. cundiam in Doctore impetator desidementis atque intentione avocata, non rat: tanquam scientia ad mu Itos petii- advertit animum aliis vilibusque ille- neat; illustrare vero eam posse. atque bris. quibus ceteri irretiuntur. Sic . aliis insinuare, propria dos sit Docen. nim Socrates cum assidue cum Sapiem ris. Id autem gloquentiae competit: quae
tia loqueretur, gloriari solebat. lam ideo docendi potentissima. quia noet dante Albitro. quod nunquam neque tantum plura reliquis scit . sed melius:
in tabernam con pexerat , nec ullius quippe non nisi ex ubertate ingeniosae turbae frequentioris concilio oculos notitiae multarum magnarumque arti- suos crediderat. Sed cum 1 nullarum um S rerum emorescens. cognatio- artium splendore separati possint mo-mnem mentiu atque eloquentiae ignorat. NS, qui tam ingenuam professionem qui eam verborum copia di splendore
deceant: tum ipsa Iurisprudentia, prae- definit: tanquam alius spiritus dictio-eipui quodam dure, dedignatur pectus, nis decori. quam qui A inventionis sae- quod prudentia non disposuit. Lumi- cunditati sulticiat. Optime itaque So-gitur Doctorem Imperator requirit, qui cratiis. qui in eo quemque eloquentisi, Eruditionem moribus commendet: ne mum existimabat. quod sciret maxime: alioqui auctoritatem professionis M. tanquam eadem scaturigine flueret co-
struat .jei sum Senecae justissimo con jpitationis N sermonis xes ubertas vetvitio) exemplum Greumferens intiti- sterilitas i eodem ab igne landeretur&lis aesciplinae. Quahi enim absurdum ingenii Seloquii lumen. Iino ingenii lust, eum Ius civile profiteri. qui nul-jmen eloquentiaeest; sine qua situ squalli civilitatis elegantia mores perpoli-ilet, tenebris lMrret,& umbra quadam ri-xity Eum Aequi boni peritiam pro-igeri ac vicissim eloquii lumen ingenium mittere, qui nulla humanitatis aequita meit. sed variis artibus quasi stellis diffin- te animum mitigavit λ Eum Iurispru-ieiuni; abeo enim ordo illius est .& vigor dentiam sibi asserere, qui nee commu-i& decor, A ubertas. est picturae pretiumnem illam prudentiam. vitae. actionum non colores iaciunt; sed imagines, con- ac sermonis tenore exhibeat y Eum de- venientium colorum ingeniosa mixturanique Iuris magistrum se prosteri. qui non expressae tantum feci pene animatae: Iustitiae sanctitatem violet: avaritia ve-isc eloquentiam non verborum flosculinalis in patrocinium aequi Siniqui; am- constituunt; sed saecundae mentis visor. sitione corruptor, di pecunia allectansiin imagine dictionis spirans . e et--
26쪽
Ft Remediis Lib. I Cap. XIII. a 3
genii impetu sermatae Quod in corpore pulchritudo. id indoctrina est secundia. Atque ut illa a sanguinis puritate, &temperie humorum totiusque corP
ris bona valetudine emorescit: ira orationis dignitas ct venustas non nisi excultissimi pectoris ubertate, & matuti- rate scientiae exsurgit. Itaque non aliud evidentius argumentum idonei ad docendum Iurisprudentiam viri, quam imterpretantis ipsam facundia. Nam ut alia nunc omittam. illam vivae vocis, ut 33 D. Hieronymus appellat. energiam. quae praecipue Doctorem libris utilio. rem facit, quis tueri poterit eloquentist
destitutus Sic enim Seneea: liuidest quare audiam , quod legere possum δmultum , inquit. viva vox facit, non quidem baec quae alienis verbis commmdatur ,Wactuarii vice fungitur. Nam quis alius auditorem excitabit δέ detinebit . quam eloquio instructus copioso & prosucnte. puro S perspicuo, apto' eleganti δ Ne vadio desiciat disceruis
intentio. dictionis decorossicit: ne dis-scultate rei alicujus interrumpatur, es ritate sermonis opus est; ne denique destituatur cursu orationis. copia quadam variari ea debet. Atque ex defectu ejusmodi faeultaris docendi. sepe illa stam Iarum solitudo; iis quoque quibus sincerus studiorum amor& diligentia, ad
mut S. ut vocant. magistros convc
sse tanquam ea facilior prosectus via At si docentibus officii ratio constat, id procuI dubio aggressis haec studia praestant. quod in peregrina regione versantibus indigena aliquis locorum. r tum hominumque peritus; qui quae cumque ibi vel natura genio. vel artis solertia eminent visenda exhibet.Quod apud virgilium aeneas ad Venerem:
Et quo sub ealo tandem, quibus orbis in Mis
jatiemur, doceas: umina hominumque Deo. rumque
id merito exotii hac studia usurpent. Ignari locorum vagantur. Per immensumI sprudentiae pelagus nisi cudum studiorum Prosesses dirigat, tanquam peritus gubernator. Ignari fominum errant; atque auctores in quos incidunt nulla cognitos familiaritate habenti fidere an dissidere debeant. ignorant: ipsa quoque peregrinitate sermonis impediente commercium. Igitur Doctore opuS. tanquam Pro . xeneta & interprete: imo gubernatore opus, qui deducat per opinionum -ctus, & controvetitarum ventos; qui bus alioqui huc S litae aguntur. Atque ut in hac imagine severem , quantum interest inter eum qui scripto rationem itineris exhibet, δέ eum qui comes imbdux itineris dirigiti tantum interesse non immeritb dixerim, inter docentem 'scriptorem . Utque evidentiore etiam imagine illustrem, quantb commodius
est vehi eulo quam pedibus longum iter
emetiri, tanto facilior perdocentis vocem, quam librorum lcinionem prosechus contingi d
Te consulti ima docendi via ; ad discentium captum , S Drisprudentiae solidae amplitudinem accommodata : per interpretationem legum Historicam ut stologicam, Anasi
, myragmaticam, Forensem. SEd ne immerito Doctoris voci tantam utilitatem vindicare videamurrexplicandum est de vera & eonsulti sima doeendi Iurisprudentiam ratione Nam non solum seire aliquid attis est.
inquit Cicerc iraedam ars etiam doceniadi est Haee interpretatione Iuris Iustin continetur,sed distincta & persecta:tum
ad discentium captum modulosque. tum ad maturam juris scientiam attemerata. Qua in re tum inscitia, tum aminitione graviter errari solet: veluti eum Institutiones. quas Elementa Iuris Imperator esse voluit, quidam praeclare sese interpretari existimanti si vel quaestionum nodis facilitatem earum implicuerint; vel omni sere congesta Pandeinctarum & Codicis materie ad summas illa capita. brevitatem earum obruerint. Quorum equidem industriam non omisnim contemno, sed prudentiam 3c j a dicrum oule
27쪽
24 De Causis corrupi. J udiciorum
dicium desidero: nescientium, non utique bonum tae, quod magnum est; sed quod bonum est, eo ipso magnum esse. Ignorare videntur, non hoc Doestoris csse, inani ostentatione scientiam suam egerere sed implere ingenia discentium: quae rudia adhuc, tanquam vasa angusti Oris . non nisi sensim instillato humorei inplentur, superfusam vero impetu copiam reIbuunt. Ipse Iustinianus hanc commouissimam tradendae Iurispru-S , L. dentiae rationem monstravit. Ut ιν imo, st, ct levi ac mplici via , post deinde dili.
Ψηρ- genti Ima atque exactili. interpretatione singula tradanIar. Quae ex clissima singularium interpretatio , si rencris ordientium haec studia ingeniis applicetur , vel sub impari onere deficient, studia deserturi: vel non nisi eum magna molestia, & tanquam per longas
crrorum ambages serius iter emetientur.
Adco verum est, quod proverbii loco apud Platonem saepe usurpatur : s su
nimiumproperant. tarrius absolvant. Huic corruptelae accedit δc altera , e
rum scilicet. qui tanquam docendi munia abunde ipia librorum juris diverstate distincta snt, scientiam non tam uberem, quam dissicilem reddunt: dum eosdem per Institutiones , Digesta , Codicem aliosque libros. Iuris titulos codem sere interpretationis tenore exhibentes, id agunt, ut eadem a multis tradantur; quaedam a nemine. Haec igitur duo vitia ut arceantur, universa Iuterpretationis ratio enucleanda cst. Quaedam enim universalis,
quaedam generalis, ct denique qumdam oecialis. Illa quas cosmographicam picturam quandam totius ju-
ris, primis lineamentis adumbrati, una in tabula exhibet, non aliud quam seriem Titulorum aliorum ex aliis ap- . torum demonstrans; cum explicatione verborum quibus concipiuntur ;&-plici ac supremo decreto quodam, quo materia illa dirigitur. Geueralis i nterpretatio tanquam articulatior pictura. sensa capitum cujusque tituli in compendium dc ordinem
ruendam colligit: quae vulgo Paratillaicuntur
Speciatis vero interpretatio est . quae singularum legum vim atque usum enucieat: utique insgniorum . vel perplexas iacti species disputantium: emque multiplex , est enim Historica ,
quae legis Iententiam enudat, Vel praemunitione , sive praemonitione rerum ad intelligentiam legis necessariarum, vel replicatione morum ' rituum priscorum, vel explicatione verborum.
si sermo sit obscurior; si adstrictior, paraphrasi ; si essii sor. epito me quadam; si perplexior, fguratione casus: quorum illa in Laconica Iureconsuli rum clegantia . illa in Asiatica Iustiniani copia : haec verb in singularibus facti speeiebus locum habent. Partim est Uaetiologica: quae rationes legis a principiis repetitas expendit & di Dcernit; positis dubitanai. & constituendi momentis. Illa leguleium, haec civilem Sapientem format . de quas in non jam dico . quia aliis ubertim ad hanc rem pertinentia executus sum. re ex illis Interpretationis speci bus proficiscitur tertia, quae Analogiaca dicitur: arbitra legum vel in speciem. vel revera invicem pugnantium. Dis.
solutio enim antinomiae eruenda e
verborum utriusque legis collatione: saepe enim propter specierum tenue discrimen, adversae apparent leges, quae tantum diversae sunt: reddendaque diversi utrimque juris ratio. Sed ' contingit interdum excussis rationum m mentis inveniri, aliud ex stricti juris ratione . aliud in eadem vel assini sp eie ex aequitate constitutum esse: quae tum utique praevalebit. Tertia conciliandi ratio est superiori vicina . cum uni lege Ius continetur commune ς altera vero singulare, propter personaequalitatemi, favorem, odium ver & ubique dubium non est, generi per speciem derogari.
Atque hadtenus de legibus prima
fronte dissidentibus: nam invassitur &vera dissenso. orta ex sectarum dive state , quas a Labeone & Capitone: u
institutas, cxcepere auxeruntque hinc
Proculianorum, inde Sabinianorum sa- I M, Euones.
28쪽
Et Remediis Lib. I. Cap. XIV. a s
ctiones. Inde is itur quaedam temere congesta in Pandectas vestigia ejus dissensionis: ubi melioribus rationibus innixa sentcntia deligenda erit. Denique manifestam saepe antinomiam faciunt leges relictae in libris Iuris . quamvis alia constitutione sint antiquatae: nisi quod eo ipso nomen legis, quo auctoritatem Iuris amiserunt. Est deinde Fragmatica Interpreta. tio . quam plures species adjuvant: versatur enim in amplianda legis sententia , vel contrahenda: deinde in eli-eienda definitione singularis quaestionis ex lege generali; vel ex adverso, ex lege facti speciem decidente communia quaedam decreta exprimit, ad alias quoque species transferenda. Huic assinis est Forensis interpretatio : quae Ius Romanum ad usum hujus aevi &sori aptat; qua actionum &judiciorum
via ad effictum deducatur, demonstrans : quid item consuetudine mutarum , quid similitudinis vel consequentiae ductu ad mores nostros transferri possit. Secundum hanc igitur distinctionem, tres Institutionis gradus esse
oporteat : Primum occupabit universalis illa interpretatio. cum Institutionum explicatione Historiea & Giologica. Secundum . illa articulatior capitum cu)usque tituli in summam congestorum descriptio. Tertium denique exactissima uberiorum reconditiorumque legum enucleatio, tanquam omni artis ingenio , colorumque viva
varietate persecta essigies. Nihil sol. mosius aut salubrius est ordine : eo
Respub. censetur, eo exercitus & potissimum acies consistit. eo denique ipsa rerum universitas & hic mundi or.
natus se commendat ac tuetur. Si arbores . s studius & quicquid natura perficit, consideres: singula nonuisi per
quandam incrementorum serieni ad summam naturae suae pertingunt. Idem in formatione ingeniorum ad Iurisprudentiam: de hac enim agimus. Igitur simplcxilla universorum titulorum saltem Codicis aut Digestorum, pie tura
S dcscriptio quaedam rerum quibus bu-mana societas ac communitas continetur , commodissima Isagoge erit: ea enim non praeculti vix unius tituli institutionum plenam notitiam nancisci queunt. Verbi gratia . Titulo siccundo omnium sere origines contractuum Iurigentium adscribuntur: igiturjam nosse oportet, quid contractus , societas,
depositum . quaeque ibi recensentur tintempestiva quippe eorum istic foret explicatio . abruptura instituti seriem intentionemque discentis. Adjungetur interpretatio Institutionum . sed non alia quam Historica dc Hiologica:
sive ordine earum contextum quis persequatur . sive rerum earundum capita
paragraphos intelligo alia methodo disponat, faciliore eloquio, simulque
rationibus illuminata. Secundae deinceps curae erunt, Interpretatio quam generalem appellamus . Vel Codicis, vel Pandectarum illuminata methodo. eloquio, 'causs. nec ultra; ideoque ubi Institutionibus insertos titulos ordo
revolvet, brevi commemoratione tantum in compaginem operis recipientursiae accuratiore expolitione. Hac enim
ratione omnia ad facilitatem & ordo' brevitas rediget: proindeque & tertia illa Interpretationis industria non quasi a landamentis opus excitabit, sed tanquam supremam imponens manum . circa seleeliores. ut dixi, leges versabitur, tractabitque potissimum quaestiones, quas vel antinomiae scholis . vel ambigui sententiae legis fines
CAPUT XV. 2uomodo praesaris P , ut Dris ιι-
dentiae facultas non sis ancipitis u. sus , sed eum vera prudentia justitiaque connexa S indiscreta. SEd ex omni interpretationum genere, nulla est salubrior.& ad institutum emendandi judicia aptior, qua in quae cujusque constitutionis rationes aperennibus illis aqui iniquique sontibus arcendo. Iurisprudentiam cum Justitia connexam indiscretamque praestat vel D osten-Disitigod by Go
29쪽
2 6 De Causis corrupi. Judiciorum
Ostendit: quae sola veros Iureconsultos mossenticulos. N litteralia quaessam aedi in publicum salutares sermat; qui li- ineptissima proloquia revocant: inopi1 res componere sciant, excitare di fove- haud dubie & judicii & liberalioris dore nolint. Talem enim Servium Sulpi. ctrinae 1 cum aequi iniquique distinctiotium nobis Cicero descripsit di quem a ex universae Sapientiae penetralibus ar- Iuris studio non peritiam modo, sed bo- cessenda st: atque ea demum instit, nitatem traxisse. assirmat. Et quid mi- tionis formst obtineri possit, ne cavillaiaremur, si ars aequi bonique bonos ae. trix sit Juri rudentia et etiam ea quae quos efficiat y vcra sunt. simillimis mendacio proba-Scilieri iureium placida mollitior ab arte , tionibus obscurans. Idque inter rudes
Et Invio moras conoenienter eunt. illoS Interpretes non nemo quoque vi- me
Illud mirandum magis. ex honestissimo dit ' probemus est. Adeo manifesta liv. up x. studio tot prodire tabulas, litium inci-ijus sentcntiae utilitas est. Sed quid ver '' tabula. & turbamenta concordiae ac bis opus est Τ Res ipsa clamat. quot
quietis : qui non modo scaevitate mo- erroribus interpretationem Iuris perrum pervertant Jurisprudentiae usum, Verterint qui eam ad Sapientiae decreta. sed ab ea ultio ad fraudes erudiri, aut id est . vera legum principia, non exe- certe armari vidcantur. Sed hujus tan-igerunt. Nec quaerenda exempla. sed
tae&tam late pervagatae luis non aliam teligenda sunt. Titulus Codicis est: μι ,. di xcro causam, quam primo quod sine Iussores dotium dentur e arcaniore ι, ιιι, ullo delectu, etiam perversis lima inge- ratione ab ipso Imperatore insert1 : Nenia ad disciplinam aequi boni admittun- causa perfidiae is connubio generetur. tur. tuae necesse est quidquid acceperunt An hanc rationem intellexisse videri in similitudinem sui vertant. Nimirum possunt, qui Mejussorem ultro datum cum Seneca universe dicam : Θω- a marito obligari censuerunt 7 Non admodum somachuae morbo vitia- enim, inquiunt, id prohibetur, sed matus , colligens bilem quoscumque rito tantum inmittitur. Et quomodo accepit cibos mutat omne alimen- non videatur prohibuisse Lex. quod tum in causam doloris trabito ita ani- contrarium fidei eonjugali censety quip-mus caecus , quicquid tui commiseris bipe quae non nisi mutua fiducia provo- id onus suum es perniciem S occasio- cetur ae sustineatur: ut Plutarchus in nem miseri acit. Deinde nocet. quod Praeceptis connubialibus tradit. Multi D. 3. Jurisprudentiae institutio saepe magis adierim, inquit Seneca. bti re doctierunt, disputandi argutias. & inde calumnian-idum timent favi. Nec minus pulchredi artes, quam ad aequi iniquique judi-iLivius: Vult si quirique credi: Shacium dirigitur : magisque ad litigamibita des issam plerumque obligat Adum subtiliter, quam inde decernen-idem. Rursus, quo non deduxit hallucidum prudenter . juventus excreetur. natio principiorum eOS, quia lege pro-Quod sere accidit. cum sine praesidiis hibente inter conjuges donationem, ia- verae Plutosophiae Iurisprudentia tra- terpretatione sua exemerunt maritumctatur. decrepitum conjugi juvenculae largien-Enimvero Sulpitius ille ut tam lau. tem y Quae enim species vel excogitari dabilem sincerae jutisprudentiae usum potest, quae tam direct1 fronte incurrat exhiberet, magnum in eam lumen in- in rauonem prohibitionis y Id enim tulerat artium honestissimarum. Eni- spectavit Legissator, ut solis animis.&tuit enim inter Oratores ejus aevi clarisi gratuitae fidei religione conjugalis amorsimos; qui tum quidquid scientiae&ar- provocetur; non etiam pecunia concites utile prudentiae habent. in ornatumiliari videatur, ad instar meretriciae eon. instructumque eloquentiae assumebant .isuetudinis. At in specie excepta mani- L 3. At plerique justi injustique examen ad seste agi videtur, ut vernantis aevi amae--
minutissimos quosdam λ pervagatissi-initas senili libidini pretio mancipetur.
30쪽
Ft Remediis Lib. I. Cap. XV. 2 '
Similiter plerique tallucinati sunt ignoratione altioris & c sapientiae fonte repetendi principii, unde in Legum San. eliones manarit improbatio captatoriae, institutionis: qua testator heredem captat, illecebr1 hereditatis suae, eum ad mutuam institutionem provocando: Titius qua ex parte me heredem serisserit , ex ea mibi heres esto. Etenim quid tandem integrum impolutumque in negotiis humanis erit. s ultimam at. que unicam judicii morientium since. ritatem quoque corruperint avidae spes N improbitas votorum ' Falso dixerit Lb.4 G Seneca, Nunquam diligentius rimas,. ic nunquam magis judicia nostra torque. mus , quam ubι remotis utilitatibus , Ium ante oculos bone Iumstetit: tamdiu o clarum mali judices , quamdiuina depravat spes ac metus Nec qui quam cura sancitiore componimus squam testamentum. Haec qui per spexerit, poteritne probare cum plerisque Institutionem : Titium heredem instituo ut me vie is instituat Z An mi nus in hac quam superiore formula e. minet intentio alternam eliciendi institutionem y aut minus manifestum est votum moltis institui. per quam ipsi potius heres fiat testator' aut sinceriore judicio & assediu. quam in specie praecedenti. hie heres destinatur δ Deniques exactius ad honesti & ossietorum regulam expendissent vim atque rationem SenatusconsuIti captationem istam damnantis di an consensissent Consuetudini aut Legi Municipali illud sorte antiquaturae 8 An etiam eidem subjecissent Senatusconsulto mutuas conjugum institutiones . vel legata, t. o. f. iisdem Tabulis comprehensa 3 Quan- . Tum enim remota sunt a staude captationis judicia . quae muruis affectibus conspirant vel sinccti officii alterno exemplo ad liberas benevolentiae vices commoventuri Denique quanta ignoratione principii . valere exillimant mutuam institutionem captatoris, saetam a conscio& aemulatore captationis 3 Etenim si captatoris dispositio infirma
tur , quia non sincero judicio, sed dolo. se aviditate heredem designat: quomodo eum ex animi sententia instituis vicissim videbitur. inescatus ad id spe praedae ' Aut quid absurdius, quam improbari captationis initium; probari exemplum' Imb quid iniquius, quam
hae tenus infirmati captationem . nefraudi si raptatori; hactenus vero juvari. ne successu improbi voti . di praemio staudis frustretur 3 . . Denique eum saepius in Iure relatum sit. abacti latus ream exilitio tantumplestendam esse: tamen Interpretes ca- L. R. fpitali poenae locum csse censuerunt, si tar laetus jam animatus erat; invecta in le- si .ges invitas peregrina distinctione: qua Icilicet conciliarent sententiam Tryphonini. Ait Lexi Cicero in Oratione 22 pro Cluentio Milo seripsit. Milesiam 'quandam mulierem, eis esset in a, quod ab heredibus secundis accepta Ee-cuvia partum sibi medicamentus i a abegisset, rei capitaΠs esse damnatam.
Sea'si qua visceribus suis post di
vortium , quod praegnaus fuit; vim iu- tulerit , ne jam inimico misito Ilum
procrearete ut temporali exitio coerceatur i ab optimis Imperatoribus nostris rescriptum est. Qui responsum
hoe ad principia sua non exegerunt, conniventibus oculis tanquam otiosum transmiserunt, quod Milesia illa a substitutis veniti in ejus perniciem pecuni1 fuerat corruptat in posteriore vero sp eie mulier ad id incitata erat ita in maritum: ut vero irae suror crimeo attoliuat.
ita avaritiae ratiocinatio illud exasperat. Illa impetu, haee consilio deliquerat. Deinde pernicios exempli erat illa eum substitutis contentio de exstinguendolatu, qud ad illos hereditas perveniret.
- Minyr admiratio summis satis a Debetur monstris, quoties facis ira nocentem si Hunc sexum. Rabie jecur incendente feruntur Praecipitet.
Sed de cotruptela per nummos addit:
Hane ego non tulerim qua computas , o scitis triens Sana rarit.