장음표시 사용
41쪽
38 De Causs eorrupi. Judiciorum
pari in consutandis iis quae ex adverso Jurisprudentia objicit . quam in stabiliendo legibus causae aequitatem: adeo in calumniam & aequiratem anceps Jurisprudentia est ; plusque sero negotii facessit justitiae quam auxilii ministrat. Igitur ut eorum hominum disputationem concludam . Romani Sophi de
inutili Philosophiae artificio sententiam ipsis commodabo i 'Postquam ricti prodierunt, boni desunt. Simplex enim illa S aperta virtus in obscuram S solertem mentiam versa es: doc
murque di putare. non videre. Similiter enim Iurisprudentia effecit, ut
Vivere non paucis , sed disceptare melimus Legibus innumerιs , cr avaritia velut arismis :
ceu ait Puteanus in inclyto illo carmine Quid enim Z an non verissimum experimur illud Arches lai : Ubi plurimae leges sunt, ibi injustitiam vigere maximὰeserinde atque morbi abundant,
ubi multa pharmaca S medici. CAPUT III.
Puris 'udentia hoc crimine liberata, di olutis argum tis supra
positis. NIhil tam exactum ad utilitatem
vel elegantiam industria unquam invenit, quod probari di placere omnibus posset: adeoque ne rorum quidem natura quicquam tam opportunum ad usus vitae comparavit, ut abutentium furore non transeat ad noxam. Non nova ingratitudo est ea Iumniantium Jurisprucientiam. cum Rprocreatricem hujuS ac parentem omnium laudandarum artium lacessat Philosophiam : Quae . conquerente Cicerone, tantum abes ut perinde ac de hominum es zita merita, laudetur; ut
a mtillis etiam vituperetur. Nec facile dixerim, ut tum magis succenseam damnantibus Jurisprudentiam, an a utentibus : utrique enim eam violant.
Quamvis enim illorum tam iniqua judicia moveantur potissimum horum culpa: non tamen prudentis aestimato. riseit. ad invidiam infamiamque prς- stantissimae artis referre hominum cautentium perversitatem. Cum Sopho so . . Romano dicam: Si beneficia naturae L. ' utentium pravitate perpendimus . ni fit non nostro meso accepimus. Deinde iniqua est in omni re selectio incommodorum . praetcrmissis commodis. Quid noxae abusus Iurisprudenti ae adserat Reipub. commemorant; transeuntes non modo utilitates, quae ex sua
cero ejus usu promanant; sed 3c obliti, quis status rerum exstiturus sit. Iuris- prudentia de medio sublata. Idem enim ipsis respondero. quod acute Aristoteles adversus eos qui distinctionem dominiorum improbant. recensitis avaritiae & luxus & discordiae & pauperta
tis inde orientium malis . non cons de rare eos incommoda longe plura & graviora quae extiterent ex communione rerum. Illa enim. inquit, noramus, quOtidie quippe hoc statu rerum occurrentiat ista veto dissimulamus, quia non
experimur, communione rerum exi
stente tantum plausibili nomine & opinione tenus. Sed ut sciamus. quis stu- eius oppressae JuriSprudentiae foret; a- ligulae singulare consilium . id est . pes
smi Tyranni votum audiamus. Is enim . memorante Tranquillo. de Pu-In .iri risconstultis. qua cientiae eorum om
nem usum aboliturus. saepe, Iasit: Τ' se mehercule effecturum , ne quid mpondere po ent praetra eccum. Ille nimirum Caligula, non minuS naturae.
quam imperii probrum: cui unica odii causa rei cujusque excellentia ad decus. vel opportunitas ad publicam salutem: qui cogitavit etiam de Homeri Cariaminibus abolendis itemque Virgilii S T. Lisii scriptis ex omnibus Bibliothecis amovendis. Talis igitur fuit qui de Iurisprudentia deliberavit. quod nemo alius Imperator. Et quis scopus consili tam singularis' dignus plano Tyranno: ne quid Iuris antistites respondere ultra possent praeter eccum, id est ecce eum; omnia scilicet ad Tyranni arbitrium reserentes; ut libido ejus Juris auctoritatem haberet. om ne ue
42쪽
Et Remediis Lib. ΙΙ. Cap. I. 39
nesque divinas & humanas leges figeret tura largitur; R excitanda excolencia- ac refigeret in horas. Id enim ambiguae que industriae proponit: ne praecipuum abusone vocis ad aequum bonum sig- hominis bonum, fortuitum videatur .
nificavit: smili quippe occultato sensit sibi quemque illud debere voluit: & sie
in meherculer quod cum adseverantis animantibus reliquis hoc praecipui ju- videri possit, intellexit Mercule, & re hominem praestare. ne communio- suae potentiae vi id efficiendum: imple-mnis etiam inter homines sorte vilesce- rurae deinceps vicem omnis qua priva- ret. Iustitia igitur magis qua voluntari qua publici juris Quanto civilius Ti- tis quam qua scientiae 1 Natura est; prς- eit. berius Imperatorῖ Satis. inquit.ouerum sertim cum ad dispositum regimenque 3' Principibus,satis etiam potentiae: mi earum rerum se applicare debeat quas nui iura , quoties gli at potesas snec non tam Natura, quam civilis industria utendum imperio, ubi legibus agi possit. invenit. Si Naturi contentis esse vel Adeo verum est quod Tullius ait: Le- oportet vel licet, removeatur omnium gum ideir servi sumus , ut liberi es industria artium; nulla enim est, quam sepossimus. Quam improvida igitur non adumbravit Natura, cujusque non querela . nimium coerceri judicantis in- contineat initia. In hunc sensum Fabi- Lib. 1. striam. S legibus nos obsideri y In- us. Omnia quae ars consummavit, a '' genuae. inquit, industriae vis rectius 'c natura initia duxilP. Aut tollatur expeditius per se decidereti sed cum Medicina, quae ex observatione salu- non temere, sed ex Prudentiae praescrip-ibrium atque his contrariorum reper- . to judicandum fateantur. quaesiverim. ta es, Sut quibusdam placet, tota coli. utrum Prudentiam solius sponte natu- sat experimentis. nam is vulnus Δ.rae magis vigere existiment, an perac- ligavit altrias, antequam haec ars
cessionem usus & doctrinae 7 Farebun- esset: is febrem quiete S abstinentia,tur utique eam juvari S perfici, qua ex- non quia rationem videbat , sed quia perimentis, qu, scientiae decretis. Scd id valetudo i a coegerat, mitigavit. Iurisprudentia quid aliud continet .sNec fabrica sit ars r casas enim isti quam dogmata educta e principiis na- primi sine arte fecerunt. Nee Musica
turae. acerrima Sapientium cura, quo- cautatur ac fastatur per omnes gretes rum jugi obtutui illa clariore luee afful- aliquo modo. Itaque pulchre Mani-serat' quam observationes prudentium,ilius rex seriis deliberationibus curiae & pala- PGr varios υβι artem experientia ferit , iii collectas Τ Ciceronis adversus Phi- Natura monstrante usam. losophiae obtrectatores ratiocinatio- Si tam arduae artis opus justitia est, in-ti,, 4. nem huc aptavero: Aut negemus, in-iquit, plerique civium ab ca removen-quit, Picquam ratione confici, cum tur. Falsum hoc est : justitia enim vo-
contra nihilsine ratione rectes eriposiluntatis. Jurisprudentia scientiae est: &sit 1 avit ei Philosophia ex rationum cessat injustitia . quamdiu de jure non uatione constet, ab ea, si is boni S constat. Deinde si placet non separari beati velimus et . omnia ad montaijustitiam a Jurisprudentia; & hujus de
s auxilia petamus bene beateque vi. mum societato illam perficit apposite vendi. Virtus, inquiunt, omnibus na- disputatum ab Aristotele est , aliam tutae heneficio exposta est: idelique& esse subditorum, aliam regentium vir- Iustitia extra serupulostatem tam dis tutem. Iustitia ad omnes spestat. Ju-ficilis artis est. Quid igitur 7 nunquid & risprudentia propria regentium est. Prudentia Virtus est y ideoque conten. Sed absurdum est. inquit, non tamia solius naturae adminiculis. Imb quid ex directa Iureconsultorum veterum aliud Iustitia, quam prudentia distri- sententia , sed & ex consequentii ea huendi pro cuiusque jure ac dignitates rum aequitatem indagare ac constitue. Semina & sundamenta Virtutum Na-jre. Ne id quidem reprehendi potest.. si ex-
43쪽
si cxploratum habemus id quod est ve. tissimum, nihil consequi ex vero posse. nisi quod verum st. Quis igitur vetet. juris auctorum sententias ad veritatem limatissimas vice principiorum interim iungi. E esse instar locorum quos Dialectici
vocant, normam omnium opinionum. mensuram omnium controversarum ΤFaccitra hanc amussim ςque refle,sque etiam convenienter quod seri non
potest ) constituere poHe ingeniosam
industriam r non tamen tantundem valebit ad auctoritatem; solertiam naturalem omnibus ex aequo sibi vindi. cantibus cum tamen maxime multisormis sit. Nusquam enim effusior rerum naturae lusus de quas luxuries. quam in varietate ingeniorum , ut recte Ulpianus dixerit. Naturalem ei e h mi-nnm ad dissentiendi m proclivitatεm; non magis scilicet ab ambitione, quam mentium diverso ac dispari impetu. Ego plane existimo . qucmadmodum nihil de sacris A religione convenire inter homines posset, citra beneficium divinorum oraculorum; quod illa priscarum superstitionum immensa varietas ostenuit: ita in civili Prudentia nihiltatum A constans fore. remotis monumentis juris . quae antiquitas ipsa jam quas consecravit. Idque hoc potissimum seculo, quod mcliore jure dixero ad Dinnam perductum Diem riam; quam Seneca suum illud. Itaque qui legum paucitatem smplicitatemque probant, inter quos est di Strabo; antiquae simplicitatis candorem eodem restituant, necesse est. Fuit enim illud aevum. cum Legislator nequidem de adulterio cave um putaret. tamquam ultra fraudis humanae terminos posto. Itaquenon juris operosa descriptio calumnias sevit ac produxit: sed ex adverso contentionis libido perfidiae ct fraudis ingenium excita, vere leges. ut maj Ire se arti scio instruerent. id quod accidisse & aliis artibus Seneca testatur: Fuit, inquit, ne dubio Uritis tua Sapientia cum maxim/naseus rudis: non minus quam caeterae arIes , quarum in processu subtilitas crevit. Sed ne opus quidem adhuc erat remediis ditisentibus. Nondum in ravium nequitia surrexerat, nec
iam lat e sparserat: sotreant vitiis simplicibus ob are remediassimplicia. Nunc necesse es tanto opero ora esse
munimenta. quanto valentiora sunt,
quibus petimur. Meae cina quondam paucarumsuit scientia herbarum,quibus teretur fluens sanguis, vulnera coirent ulatim: deinde in hanc pervenit tam multiplicem varietatem.
Denique firmanda Iutisprudentiae sum rum latifundiorum professio est maximi Plutosophorum somnia. qua fieri potest, legibus comprehendenda cente tis & auctoritate 3c rationibus : quas ille tres prostri. Prima est, qubd Ptudentia illa describendi interpretandique
jura. quam ardua. tam etiam rara sit; facilius proinde in uno aut paucis.quam in multis invenienda: facilius, inquam. in Legislatoribus. quam tanta Iudicum turba. Deinde Leges per longi temporis experimenta. majoreque diligentia quam Sententiae seruntur. Tertio Leges in universum di de suturis constituunt. id est . de personis nee notitia nec assectione speciali ipsas contingentibus i diversum est in Judicibus, qui de singulis δc praesentibus decernunt. assestibus proinde obnoxii. Hoc &Seneca insinuat. Quid tibi videtur Lex irasci his quos non novit, quos non videt , non futuros speret λ Iutus itaque sumendus es animus , quae non irascitur , sed consiluit.
CAPUT IV Superiora exemplis illustranturi URomanum Pus communem quandam amus1n eamque rectissimam omnium controversiarum , etiam
ex peregrinis Legibus orientium , Ssecimine quodam sexditur. SEd ut mani sestius constet quanto melius ex Iurisprudentiae ut vo cant) rivulis, quam ingenii sonte colligatur aequitas: libros Annaei propono
44쪽
Controversarum , de quibus dissertim cultissim
rumque ingeniorum. Sed quia Iurisi prudentiae amussi destituuntur, cum subtilillime iiivenerunt, id tamen inisse dixeris, ut appareat quaestionis magis dissicultas. quam di)udicandi ratio. Et quoniam Juventuti quoque scribimus , permittet sevcrioris prudentiae labot. specimen hujus rei quoddam exh:bere : dum quasdam ex illis controversias. quaS ingenia ista magis implicuerunt . Iurispludentiae rationibus ad hq iidum redigo. Quae disseruerunt ipsa noli recensebo: liber enim in manibus omniumest.lgitur talisLex ponitur:
stui sciens damnum dederit , reddat quadruplum s qui iustiens, simplum.
Thema tale. Dives pauperem victuum rogavit, ut sibi venderet arborem , qua ibi dicebat obstare. Pau per negavit. Dives incendit plata num , cum qua S domus arsit. Pro arbore podicetur quadruplum , pro domo simplum. Quaeritur. an simplo illo defungi possit δ Examinemus ista Juris rationibus: & ni fallor.constabit, ctiam pro domo quadruplum Persolvendum esse. Nam cujusque negotii causa N principium inspiciendum est:
origo autem incendii a voluntate divi tis, adcoque & causa exustae domus. Al. I s Ideo quippe merito voluntati imputas tur, quod quamvis per imprudentiam eo evagatus sit ignis, causa tamen im---. prudentiae sit a dolosa ejus industria. Igitur quemadmodum casus sortuitus culpae imputatur , si haec illius causa: quemadmodum responsum est de eo, qui vento die in stipulas agri immiserat flammam, quae impulsa in domum vicini eam exuserat: ita ' eulpa dolo adscribitur, si inde exorta est. Utique in hac causa, id est . pecuniaria: nec alibi commodius dixeris, latam culpam do.
Ium repraesentare. Atque ita non O, stat, quia percutiens non occidendi animo , non teneatur de nece insecuta. Enimverb&specie ista digerunt. vulnus Scaedes. In proposito autem una
delicti species est, unum factum est, quod diverso censerijure . absurdum sit. re . r. Apposite Ulpianus : Qui saccum habentem pecuniam surripit, furti etiam sacci nomine tenetur: quamvis non sit ei animus sacci surripiendi. Sic tam r. ii. ponius eum qui ansam in poculo suam δε ia. putavit. vel vere suit;totius nihilominus poculi furtum facere: quamvis diversumst circa duo pocula, quorum alterum surputavit suum. Proposita autem quaestio priori speciei magis convenit: M- gbor enim domuspars est vel additamen. ibi . tum. Similiter, quamvis injuria nonnis a sciente fiat, tenebitur tamen tibi qui te perculsit, cum Titium cssie exi. stimaret. Denique necessario originis i is conditione totum factum eensemus: ε . quia deinceps definiri non potest, voluntarium si, an non st. Hoc enim ex eorum numero est, quae iiiitio in potestate sunt di quemadmodum de proji-eiente lapidem. Aristoteses scribit aliud tu. , Thema: Quidam Drannum ex arce Ethic. fugientem cum persequeretur , in pri. Ut y tam domum computit. Incendit domum, S in ea tyrannum. Praemio accepto , convenitur ia domino actione de damno. Quid apud Annaeum dissetatur de hae controversia, scire quisque potest. Sed ex Iuris ratione non tenetur. quia sine injuria damnum dedit quomodo enim per injuriam , si praemium meretur 7 Et si non tenetur, qui privati periculi metu, domum vicini destruxit, scilicet ne incendium ad suas aedes perveniret: multo minus qui publicae permet ei depestendae causa. Sed quoniam Lex Rhodia de jactu, jubet
omnium contributione sarciri, quod omnium saluti erogatum esti ideo damnum in proposito repensabitur ex publico. Rempublicam enim eum navi comparari, non est novum. Aliud exemplum. Lex erat: Rapta . raptoris aut mortem, aut indota s. nuptias optet. Und nocte quidam rapuit duas. Aurea mortem optat, atatera nuptias. Puto sequendam voluntatem optantis mortem. Nunquam
nim plura delicta concurrentia essiciunt, ut ullius impunitas detur, inquit
45쪽
a De talusis corrupi. Judiciorum
I. C. quippe cum unum etiam scossim Iudicio fecerit, capite uniatur. Thm
crescat contemplatione alterius. Con- ma. MissusIFbicrates adversus Tra-
suetudo cnim delinquendi exasperat cum Regem , his acie victus . foedus poenam. Igitur in proposito. qui mori cum eo sercussis , S uam ejus duxit deberet propter unicum raptum. non in uxorem. Cum Athenas reriisset potest defendi accessione alterius: quid causam Hreret , vi sunt circa judi- cnim tam absurdum est . inquit Gaius cium quidam Thracum ctiltu armari , noster. quam meliorem exiitimare o- Sine reus gladium frinxit. Cum Importere esse conditionem furis. propter dices citarentur ad judicandum sa- continuationem furti y Nec refert. quod iam absolutorias tulerunt sententias. inter pares numero sententia, dispares Accusatur de vi. Manifestum est. χ- delicti aestimatione praevaleat mitior: nere accusationem. Nam Vim facere In I. 16.1. quia id locum habet in uno eodemque judicio censetur. qui dolo malo secerit. v L Dcrimine: hic in singulis una sententia quo minus judicia tuto exerceantur; Garspectatur, constituentis pinnae modum. aut Judices. ut oportet. judicent: vel Alia controversia ex eadem Lege. is qui potestatem imperiumve habebit Rapta producta nuptias optavit. Ju- quam ci jus erit. decernat, imperet. venis raptoremsi nega it. Convit Ius faciat: ut Ulpianus scribit. Id enim es. Illa optionem repetit. Existimo id di proposito actum : neque admitten- admittendum. Re enim integra. vari, da defensio rei. quod gladium strinxere in optione licet: id est . antequam rit, ut condemnatus sorte de se statue- alter eam consensu suo firmavit . qui in ret: quod barbari non ad vim, sed ex proposito. eam impugnando id effecit, more armati. Apparet enim quaesitum Ut lucrum ex ea sentire nequeat: adem hunc colorem esse : cum barbaris suumque justam variandi causam praebuit. morem reverentiae judicii & alienae ur- quasi repulsae contumelia. Denique quis his submittere decuit: neque id ignorare negaverit jure. & tanquam re integr1 potuit Reus in publica luce suae civita- optionem repetit cum facta suerit inu- tis semper versatus. Neque ejus contiliter. id est . praemature, quippe ante- stium de consciscenda sibi nece, excu- quam constaret de raptu y quemadmo- sationi esse potest.cum arguat consciet dum dicitur de aditione. ves repudia- tiam reatus. Lex. Tyrannicidae prae-tione hereditatis praematura. Lex est: mium detur. Thema. In adulterio δε-
per vim metumque gesta, irrita sunto.iprehensus is Dromo,gladiumextorsit Thema. Bello civili patronus victus Uranno, S eum occidit. Quaeritur. Sproscriptus. ad liberium confugit. an praemium debetur λ quod non puto Receptus est ab eo , is rogatus ut σει Lex enim fortam & de publica 1aluteras remitteret. Remisit. Consignatio sollicitum animum remuneratur : hic
facta est. Restitutus indicit operas. neces litate defensionis sui. vel ultionis Quaeritur, an jure 7 Quod negare prom- privatae stimulatus est in caedem. Non plum est. Edictum enim Plaetoris per- virtutis instine tu, sed turpitudinis oc. tinct ad merum injustum. & ultro aicasione ad caedem venit. Quid enim si stipulante allatum. Eleganter enim fortuito occidisset Τ nemo dignum prae- χ ρ. S. Pomponius ait: Si quo magis te de vi mio censeret. Apposite Ulpianus.agens 7 f hostium, vel latronum, zei populi tue-ide prsmio servi.quicsdem domini dete--ivi. rer ὐ vel liberarem , aliquid a te ac. xit. Utrum autem is solus videatur indi' cepero , veste obtiga vero: non debere casse vel arguisic.qui ad hoc ultro prosi me hoc Edicto teneri nisi ipse hane lit: an etiam is qui cum accusaretur ipse tibi vim summis; caeterum si alientis detorsi in alium crimen y Εt magis est. sum avi, teneri me non debere: egoiut ille hoc praemio dignus sit . qui ultro
enim operae meae potiὰs mercedem ac-iad accusandum prostit. Lex erat: Fur
46쪽
Ft Remediis Lib. II. Cap. V. 43
ditatem aecusasset proditionis , noctis parietem e res perfodit, Sscrinium, in quo missae erant ab hostibus titerae , Masulit. Damnatus es dives. Q
conrionari vellet accusator, d Magistratu prohibitus es.Agit injuriarum. Certum est , inique prohiberi: neque enim larest, qui non lucrifaciendi cau-t.1ν. s sa sustulit S essiegit. Verum est. ln-- μυ- quit Ulpianus . si meretricem alienam ancillam rapuit quis vel celavit, furtum non esse. Nec enim iactum quaeritur . 2.13. sed causa iaciendi. Et Paulus: Male -- fica voluntas & propositum delinquentis distinguit. Tenetur quidem furti, ut tabulas & cautiones alienas surripit; i lucti causi id faeit. Caeteriam si sup-
primendae veritatis. crimen salsi com-L. 16. mittit. In proposito vero nee salsi eri naen intervenit: quia non ad occultan-
ι ' dam veritatem pertinet. sed ad publi-L1, 1 Candam cum salute publica. Actio verbifuriarum ita demum locum habebit,s non per errorem, sed contumeliae causa Magistratus intercedit. Lex. AHI.terum cum altera qui deprehenderit
dum utrumque interscia sine fraudes t. Alia Lex. Iuratis actio. Mil.
tiadespecuiatus damnatus, in carcere alligatas decessi. Cimons ius evus ut
eum sepeliret, Vicarium Repro patris corpore dedit. Callion dives Dialia natus, redemit eum d Republica , pecuniam h ivit , eique fiam couocavit. Ine deprehensam in adulterio,
deprecante patre, occidit uxorem. D. grati reus es. Et puto merito esse. Nam Papinianus 'ipsi patrono adultero parcendum putat in memoriam acceptaeriadisι. beneficio ejus libertatis : multo igitur magis gratitudinis relisio Miltiadem jubebat liberatori suo deprecanti condonare filiam. Parentos enim acerbius in liberis, quam in seipsos torquentur. Deinde Lex permittit, non jubet: ideo. que a pinna caedis . non utique a criminc Ingrati exsolvit. Sed ista jam sussiciunt, aut etiam nimia sunt. Apparere enim inde Iuventuti potest ingons Iutisprudentiae regnum , etiam tu peregrinis & alienis a
Iure controversiis. fere etiam excogitatis vim suam exserentis: adeo omnia
sibi obnoxia trahit ars illa de civilibus negotiis&quaestionibus recte firmiterque decernendi.
CAPUT V. A Uumenta eorum qui exi mant nae
infinitum esse, nec proinde universim doctrinae ambitu contineri: sed suraque Iudicis ingenio S arbi-rrio relinquenda , qui pro re nataeonstituat Iuriscon uisum enim magis esse , qui exemptam Interpretam aequitatis sequatur , quam qui ad praescriptum interpretationis re- piciat. Lia hoc loco tractanda est quaestio. An Iutisprudentia certis descripta limitibus , de quaecumque in judicium
cadunt ambientibus, non relinquat ullum arbitrio Iudicis locum: nam si Omnia comprehendi nequeunt. incipit necessario aequitati locus esse. Ita duplex incurrit inspedito : de aequitate dc Iuris udentia. quam qui finitam esse posse non credunt, his argumentis mo
Leges per omnes sere gentes di versae semper suetunt; & quaecumque imperio, sere dc Iure institutisque Civilibus
separantur: igitur materia tam diversa atque adeli contraria. tam vaga & fluactuans. artis finibus conclusa videri non potest. nam 3c mutatio Legum interve nit, cujus periculo non aliae exemptae. quam quas providentiae aeternitas sanci vit; animis hominum tam alte insculis pias , ut cum deleri sine illis nequeanr, ei etate sortis ipsorum interitum cum vetustatis di inconstantiae injuria effugiant. Musmodi vero Leges quam paucae numero . ut tam distula Iurispi dentiae volumina carum auctoritate ac beneficio perennitatem scientiae usurpent y Unde manifestum est. quod maximam partem Iutisprudentia versetur in iis . quae Natura aestimatione 3c dilectu suo non dignata, nec Justitiae nec iniquitati adscripsit: quae proinde cum F 1 opinio.
47쪽
De Causis corrupi. J udiciorum
opinionibus hominum vagis & incertis gubernentur, in artis conitantiam non cadunt. Alice nunc. quod ne in caeteris quidem extra indifferentium gregem. artis perpetuae terminis constitui Iuris prudentia potest: nam cum pertineant
ad dirigendum judicia dirimendumque
controversas; ea: non nisi circa singularia existunt; quorum non magiS numerus comprehendi. quim praenoscis is e lentuS potest. Pariter enim Aristo Chius. magnus Sapientiae Sto cae an-yψ tistes, sola Decreta Philosophiae vindicans , quae constitutione summi boni illuminatos depuratOSque animos, naturae conciliant & cum ea ingratiam reducunt . ut ipsa duce rectum tenere vitae cursum pollint; removebat ab eadem Praecepta, quae in singulorum monitis ossiciorum cernuntur. Quia, inquit, incomprehensibile opus est Alia enim da= e debemus faeneranti , alia resentia rum . alia Regum amicitiassequenti, asia pares , alia inferiores amatu-Do. In matrimonio graec ias, quomodo vivat cum uxore aliqvu quam Virginem duxit , suomodo cum ea quae alicujus matrιmonium experta es, quemadmotam cum locuplete, quemadmodum chm indotata. An non sutas ahquid e e disicriminis inter sis, Hem 9 foecundam s inter provectio reme, Delum; inter matrem , Unovercam λ Omnes species complecti non possumus e atqui singulae propria exigunt. Leges. autem Philosophiae breves sunt , S omnia algigant. Ali. ce nunc , quod Sapientis praeceptassinita esse debent S certa : si quas iri non possint , extra Sapientiam sunt.
Sapientia rerum terminos novit. Ergo illa pars praeceptiva summovenda est: quia quod sancis fromittit Uraesare omnibus non potes : Sapientia
Igitur si secundum Aristonem, dijudicatio honesti vel turpis, decori vel absurdi in singulis actionibu S, propter
infinitatem sui, praeceptorum terminos
effugiti distinctio quoque justi & in. justi, aequi . c iniqui, per singulas controversias . extra artis vincula vagatur.
Quis Prudentiae, ut sic dicam, Oceanum, in praeceptorum rivulos distri.
buerit' Nam si liciti & illiciti. aequi &iniqui, per singula cognitio arte continetur: etiam utilis & noxii, iacilis &dissicilis. tuti & periculosi per omnes eventus descriptio praeceptis alligari po-
test. Utrumque enim prudentiae ex aequo est. Namque rationem naturalem legis habere vigorem. Interpreto tradunt: imo utrumquecssici perinde nequit. Sed neque necesse est. Nam ut
Aristo: Quemadmodum qui jaculari discit. desinatum locum captat , Smanum format ad dirigenda quae miratis r eam hanc vim ex disciplina Sexercitatione percepit , quocumque
vult ilia utitur e sc qui se ad totam vitam decretis instruxit, non de Grat particulatim admoneri, doctas in totum. Idem de Iurisprudentia existimandum putant.Noscenda sunt decreta legum, illas, inquam, quae proprie hoc
nomine funguntur a natura vel potius Naturae auctore Deo; a Principe, vel iis penes quos summa rerum. latae: de usu S interpretatione earum in singulas causas edoceri . ut infinitum italu pervacuum est; nisi tractenus ut exemplis exercitatio dirigatur . exercitatione facultas paretur. Atque ita Tullius de M. a.
Eloquentia ei vili judicavit. illa Iuris - prudentiae utique amni. Sic fatuo, inquit. cum tradita sunt cujusque artis difficillima , retiqua quia aut facitiora avis ilia sint, tradi non vocesse esse: ut in pictura , qui hominis oeciem pingere perdidicerit, post
eum cujusvis Tel formae vel aetatis , etiam se non didicerat, pIngcre: Ne- Pe se sericulum . qui leonem aut taurum singiat egregiὰ , ne idem tumultis aliis quaarupedibus facere non
possit. Neque es omnino ars ulla, is qua omnia quae tua arte essicipossunt, ὼ Doctore tradantur: sed qui primm
rum S certarum rerum genera i aridicerint , reliqua persequuntur. Si universa artis praecoptione J urisprudentia toneretur , supervacuus csset usus :
48쪽
Et Remediis Lib. II. Cap. V. AI
quod adeo contra evenit . ut videamuS. multos solo usu exercitos majore dexteritate de aequo di bono disceptare quam eos qui nudis praeceptis nituntur. Quod si aequi & iniqui ratio artis terminis est comprehensa: quaero. quando id effectum suerit; An sub Scaevola, an sub Sulpitio J Unde enim Labeo &Capito in cliversas distracti sectas. quasi fundamenta jecerunt hujus disciplinae. si eorum quos nominavi ingeniis persecta erat Τ Quod si ad Labeonem λ Capitonem lianc consummationem reserimus:unde tanta moles industriae Iuliani superfuit, ut quasi Iurisprudentiae uni Cus auctor, ordinato Edicto perpetuo. emineret 8 Quid ad tantam deinde hujus Scientiae gloriam Papinianum extulit . si omni occupata a prioribus materia. nihil restabat, nisi inventa majorum meministe' Quod si illi consti
tutae artis gloriam asserimus : quid est quod deinceps tanta celebritate famae Domitius 3c Julius, quasi ab ipsa origine structuram Iurisprude 'tiae excitaverunt λ Nam ad Iustinianum quod attinet. quo modo implevisse artem videri potest . qui monumenta priorum recidit ῖ Aut si iustiniani industria consummata haec disciplina est: unde commentariorum illi acervi tanti . ut hi seugum ubertatem ; Libri Iustinianci exilitatem seminum exhibere
constantvry Quid y quod Pomponius scribit. non posue constare Pus . nisi r
atiquis Pur; eritus per quem possit
cottidie in metius produci. Ex quibus omnibus cssici volunt. infinitum quiddamesse Iurisprudentiam. si ad ipsas causarum lpecies reseratur; nihilque unquam satis in ea exhausti
esse. eamque. proinde non tam senten.
tiam Iudici vel Iureconsulto dictare posse. quam arbitrium di ingenium dirigere. Quomodo scilicet ad Pruden tiae Politicae usum. consiliorum sectorumque illustrium exempla proponuntur . unde excogitandi generandique simitia facultas nutriaIur s neve dementa trepidet intentisius suae, qui probatis eam evertentis eo arabit. Quis cnim tam arctum ingeniis terminum ponit, ut nihil ex se audere ipsa jubeat ' Quis tam maligne de suo seculo judicet, ut tanquam extia usta sertilitate Naturae, ad relegendum recor dandumque tantum inventa Veterum. omnium industriam releget y Antiqui illi opinionum conditores excitare generolam indolem debent ad paria conandum; non vero deprimere, ut contenti illorum inventis. tantum actuarii vice fungantur; quid eorum quisque de simili causa censuerit, quae pertinentia ad eam invenerit, recensentes potius . quam ultro ipsorum exemplo excogitantes. Seneca Opposite: m s istos numquam auctores . semper ist=- 3; pretes , Pub aliena umbra latcules ,
nihil puto habere gener Osi, numquama , aliquando facere , quod diti didicerant. Memoriam in alienis exercuerant. A od es meminisse; aliudicire. Meminisse , est rem commissam
memoriae casurire e at contra scire,
es)sia facere quaeque , nec ab exemplari pendere tostes ad magi rum
respicere. Sed opportunius etiam Fabii tia. illud usurpetur : 'Plurimi eum iu bos p iue I abios laqueos Inciaeὸ uΠt, omnem et ιam quem ex ingenio potuerant habere conatum, velut adprim cor
tis legum vinctitas , perdiderunt: t , masistrum res iclames, naturam sequi ducem de erunt.
yus Ruitum esse, enucleat/ di ertum; quomodo id intelistendum s quomodo etiam obtincvatim. Contrariae
Iehientiae causa sve occasio , consequentia es noxas itemque argumenta Agiuatim refutata. ΗHic talia sunt, quae disicri in eam rem solent, partim ab iis qui labo-rcm refugiunt evolxendi tot monumenta Iuris ; partim vero ab iis qui illum aristae juris distionis rigorem aversantur, in gratificationem ' corruptelas proni. quae illo arceri dubium non est. Non desunt quoque id alendum e F 3 nim
49쪽
6 De Causis corrupi. Judiciorum
ium est)quos ingenii fiducia generosio-ideratur. sed ille ex adverso Iuris moderis in eam opinionem impellit; dedi-jrandi pote statem habet. Ad Ius enim gnantis vincula ista non quidem ut illi imerito transferas, quod Seneca de V ir- ώm .
religionis in judicando; sed ingenii & tute: Non est Virtus , sisequi potes.
prudentiae . quae illis impediri credunt. Primae partes ejus sunt, ducere debet, Sed neque horum quam speciosa erro- 1 erare ,summo Iocosare. Tu tuam ris tam probabilis causa est : nam non'Iubes signum petere. Itaque ut Juri Dutique erectioris ingenii sumnia a- prudentiae a uotoritatem suam vindice-crimoni: optime administrari publica. mus . persectam esse ostendamus i imbjam olim Thucydides monuit ; quia illi ut Iurisprudentiae majestatem desentales ad movendum ' novandum res damus. Ius ab infinitate asseramus . proni. ne leges quidem satis reverentet necesse est: per hanc enim illa minuitur; habeant. Alios denique ipsa disciplinae efficiturque ut disciplinae ductum at-Jutis perturbatio movet: nec enim ide. que moderationem effugiat. am civ S contemplantur, qualis esse pos- Primum auctoritate agamus. Nerastae debeat. sed qualis sere esse solet rius Iibro quinto Membranarum Susse I, 1
insciti 1 docentium & utentium perver- rens, non eandem ignorantiae Iuris,dcstate. Sed de hoc 3t tractatum est . & erroris facti excusationem esse, ratio- tractabitur. Nunc quoniam adversus nem lianc reddit; Quod Pus nitum Stestes ductum est. dicendum est adver- post esse S debeat. Eventuum verbsus testimonia: redarguenda enim pror- notitia plerumque magis ad divinatiosus opinio quae tam multis blanditur, nem, quam prudentiam spectet. Adeo adeoque late jam pervagatur judicia;sscilicet eventuum infinitas non impeditis modo ea sincera' munita; non gra- quin omnes controversiae finibus discitiae non siaudi pervia; imo si ipsam Iu- plinaeJuris teneantur: quod mox explitisprudentiam salvam incolumemque cabitur. Seneca de beneficiu Iertio inter volumus. Quantulum enim inter hos eausas cur non ex diat A em δε- interest . & illos qui removendam Iu-igrari constitui, hanc suoque reddit. risprudentiam contendunt Τ Nam quodlquod & beneficii, S referendae gratiae. ad Jucis rationem attinet. quid releri, di ingratitudinis aestimatio incompre- usum disciplinae hujus tollas. an aucto- hcnubilis sit, potissimum quia reseren-ritatem detrahas. ut tanquam imper- da ad animum, quo utique illa dirigun-sceia Iutisprudentia. nec plena. judici tur 3c formantur. cum ad interiora illa censura Hus deseratur 3 Quid refert. amicitiae jura spectent. quae ossiciis &utrum non sit Jurisprudentia; an vero virtute, id est . mente ipsa constant:
si quidem . sed sub judice' id vero a lauaec aeque inquiens incognitionem gar, qui Ius infinitum esse volunt. cadunt , comprehendi possunt non sod si est . necesse est imperfectam dari infinitam licentia udici Cog-: Iurisprudentiam: idque si ita cst. nitionem appestat notionem ' Iurisdi. sequitur arbitrii judicis esse . per singu- ctionem. Rationem autem adjunxit. Iasserceausas. an in iis deficiat Iuris. quam supra explicuimuxi &ipse deela- prudentia ; ut ex aequo & bono proposi- rat, inde affirmans certiore statu esseta lex vel limitanda sit, vel amplianda causam bonam . si coram Iudice.quam propter personae, loci, temporis, simi- si coram Arbitro agitetur: quod illum Iiumque attributorum, per singulas se- praescripta actionis formula in ordinem re lites variantium conditionem, idque cogar, & Iuri adstringat. alter vero ipsum si ita est, ne quidem remanet Ju- liberiore aestimatione vagetur, quantisprudentia; amissi quippe auctoritate tum aequius melius id dati. Agit enim Iuris. quod utique esse desinit. si inar. Seneca non tam de arbitro, compro-hittio est judicantis: sci non imperat. missario. vel de arbitro ad finiendum sed patet; si, inquam, non judici mo- aliquid extra Iuris rationem controversum iub
50쪽
sum. electo. veluti pretii aut merce- nem : copiosa enim illa dc exultans, podis modum. vel in societate luccidam- pulo accommodata est . qui auribusnique partes; quam de eo qui de incerta maxime ducitur; quas illa impleti imbCie. ν,, pecunia. ut Cicero ait. judex datur. libertati apta est. opes sua explicans; in actionibus arbitrariis . in familia: dc blandum persuasionis regnum. Aterciscundae . . communi dividundo , vero pressor illa facundia . severiorissimilibusque Iudiciis. Quoniam gene- prudentiae taedium declinans . 8c ipsa ratim qua auctoritate . qua ratione pro- modestia sic in obsequium composita. batum cst. Jus finitum esse posse & ut tamen characteri dictionis Impera-
debere. Respondeamus nunc argumen- toriae conveniat; sub Principibus detis adversae sententiae. Et primo illa Le- cchat. ipsa admonente arte. Similitergum per singulas sere gentes diversitas. de Iurisprudentia dixerim hoc ipsum
vel penes eandem mutatio. non im- ad artem ejus pertinere. varie attempe-
pedit firmae finitaeque Iurisprudentiae rare leges itatibus Rerum publicarum rartem: non magis quam Ethleen a Phi. non enim eaedem omnibus conveniunt;
Iosophiae corpore avellit varietas decori potissimum quod ad Ius publicum at- pro genio cujusque populi incultu, ge- tinet. Denique nihil facit illa varietas: stu. 3c habitu omni cxterno. Nam potius enim non ubi e Iuris artem. cum Iutisprudentiae duo veluti gradus quam nullam esse, arguit. Et quid mi- snt: Nonaothetice . 3c Dicastice: illa rum 8 propria. ut diximus. illa Laus in legibus ad naturam 8 Rempub ac- Romanorum fuit . exculti constitutiis comodate serendis cernitur; altera in que Iuris. Non quia divorsum pergen- carum interpretatione ex norma aequi tes Jus. ideo id remotum ab arte est: tatis. Et quidem posterior haec facul- sed contra ab ipso artis desed tu. vari, tas magis propria Iurisprudentiae Ro- tas juris exstitit. Utique enim gentesiaranae est atque intima: tamque ab ea aliae aliis incultiores 1 8c leges legibus est persecta 3c enucleata . ut omnium ad naturam & Rempublicam accom- gentium legibus dirigendis 3c tempe- modatiores . vel contra. Sed paucissitandis lassiciat. Ad Nomotheticenvc-mmis. inquit. praeceptis Jus illud naturaero quod attinet. ejus quoque ideam comprehenditur; dc quae in summam
Ius Romanum exhibet. ad quam om- tam vastae scientiae exiguum momemnes aliae leges examinari 3c expoliri at- tum adserant. Imb Jus illud naturaeque emendari queant: proprie tamen non mole, sed viribus; non substantia. ea facultas ad Politicen specta Non sed facultate. denique non ortu primo, minorem sere Eloquentiae . quam Ju- sed propagatione aestimandum est. ris penes populos varietatem arguunt Decreta illa naturae. quid nisi semi- illa dicendi genera multum inter sedis nasunt, quorum tacunditas perpetuasdentia: Atticum, Rhodium. Asati- aliorum ex aliis nascentium serie Jutis- eum : an ideo tamen artem quandam prudentiam constituit; industria Legi orationis disertae esse inficiabimuri latorum instar periti agricolae clavo-Quid y quod etiam in una eademque ranae . sed 3c moderante auctoritate. Civitate temporibus variaverit Elo. Ideoque nec Iuris infinitatem facit illa quentiae forma 3 alia quippe in Repub- rationis inexhausta lacunditas. Perpeliea Romana libera . alia sub Impera- tuum enim non est . rationem naturaistoribus suit: illa profusior . 8t dictio-ilem instar legis obtinere di isque errornis quasi luxuria libertatem Urbis re- ingens ' periculosus est. Seneca recto strensi ista adstrictior, Et quasi Impe di apposite: zuanto latius patet olfnrii quoque i aeno coercita. An ideo Ε-jciorum quam Turis regula Z zuam loquentiam extra omnia artis claustra multa pietas , sumanitas , liberatiis vagari dicemus' quin hoc ipsum artis tas , nstitia , fides exigunt , quae est , temporibus attemperare oratio- omnia extra publicas tabulas sent 2 sin