장음표시 사용
51쪽
48 De Causis corrupi. Judiciorum
Singulae tamen causae, inquit, prop- etiam fortunae obnoxia : at Iustum. Per varietatem circumstantiarum infi- Licitum. δ' quum . quaeque ad Juri sinitae . extra fines artis sunt. Cum Sene- dictionem pertinent. Cundem magiSca respondebo Aristoni: De maximis vultum servant, nec magis personis, lo-ae necessariis rebus non sunt infinita cis, temporibus reguntur, quam regular.
Praecepta: tenues autem diserentiastQuaerunt deinde . si sinita est Iurisisabeut , quas exigunt tempora, lo- prudentia, quando ad fastigium per-ca , persuae. Sed his quoque dantur sectionis suae producta sueriti HisFraecepta generalia. Illud cnim mag- respondibo primuin , quam is perseni erroris est, existimare quamcum- ctum Jus esse non potest, nisi finitumque circumstantiae varietatem inuecte- st: non tamen vicissim utique persere juris tenorem: cum ex adverso cau. ctum est, si finitum. Post Regiae marum sit. jura non in singulas personas nus arbitrium. post consuetudinis vaga constitui. Sic enim & Cicero monet, exempla deinceps jurisdictio Romana quamvis causae personis , locis . tem-ijus ccitum , & proinde aliquatenus fi-poribus finitae sint; non in iis tamen jus nitum coluit : nam quamvis Edicta
carum consistere, sed ex quaestione in. Praetorum annua erant. non tamen cx-
finita repetend&n esse additque conve- tra eorum tenorem jus singuli d icebant. nienter illis Senecae postremis verbis: di Deinceps industria Iurisconsulti Iulia- quida era praeterea hominis aut dig- ni, di auctoritate Hadriani Principis gratas aut Indignitas,extra quaesionem perpetuum jus esse coepit: paulati est: sea tameni a oratio aduniversi' que ad consummationem produci in- generis di 'utationem referatur ne- genio, scientia, arte, S usu praestanti iaces est. Quis . inquit, Imperatorem, si morum Jureconsultorum; ita ut tan- quis Reipubl. moderatorem perpetuis, dem magnitudine sua laboraret,&quare ad singulos iactorum articulos iussi- s luxuriaret fertilitate ingeniorum rcientibus praeceptis instruxerit ρ Dissi. ideoque a Iustiniano non tam perscimile hoc est. Illorum enim se extendit, 'um, quam finitum reddi debuerit. munus ad quicquid domi militiaeve uti. Populariter enim loquentes ista distin-le aut opportunum: ad jurisdietionem guimus: quamviS proprie jus persevero non utique pertinet quicquid Iu- ctum. idem di finitum N perpetuum stitia. fides. ct omnis ratio officii prae- sit, necesse cst. Tantumdem&dejure scribit, ut supra auctore Senem proia finito dici potest, ut si idem perpetuum havi:& manifestum est. Iudex enim & persectum : sed communi usu loquen. administrator juris est. non conditori di illud jus finitum intelligimus, quod utique enim inter Legislatorem &Ju- arbitrio opponitur. Et hoe adspecta dicem interest ; inter justum & legiti- affirmo univcrsejus finitum esse At pos-mum. Ideoque Iudex non magis ex. se&debere; Romanum illud etiam esse. tra Legum Lenorem, quam contra ju- paucis exceptis causarum generibus. ris praescriptum decernere potest: exci- cpra Arbitrariae dicuntur. Quod si quae- Pio causas arbitrarias, de quibus in rat aliquis, num ' altero illo modo fi- tempore memorabitur. Deinde Con- nitam esseIurisprudentiam existimem:
filium ex rebus ipsis educendum est, s ad Ius Justinianeum respiciat, diram ct pro re nata ut dicitur) constituen- quod Aristoteles de Philosophia. parva
dum i Jus vero non esse in causis ρο- accessione facta perfici posse. Sin autem situm, jam diximus. Utilitas, oppor. Doctorum interpretationes uno jutis tunitas, facultas, securitas. necessi-,nomine compleAatur: non dubitabotas, quaeque talia consultatio spectat, assirmare, novo Iustiniano opus esse. non habent unum tenorem . sed in Verum delioc postea. Sed neque opus horas mutantur: personis, locis . tem. est, inquit, operosa illa Legum inte potibus , di occasionum momentis, pretatione singulas causarum species ordinanter
52쪽
ordinante: non magis quam in jaculandi aut pingendi arte , ad singula loca. ParteS, formas, docendi sumus. Dissi te hoe est; istae enim artes smplex quiddam S uniforme spe fiant; nec tam
Praeceptis. quam exercitatione constant : at jusse judicandi peritia in plurimas diversmmasque res explicatur. Si. inquit, Iurisprudentia omnes spe. cies comprehenderer, non esset perscienda usu. Falsum hoc est: non enim tam Juri tardentiam quam Iurisconsultum usus adjuvat; ut magis scilicet in illam se penetret: partim enim me
moriam excitat' continet renovando;
partim ingenium illustrat quod quanto ditasius singula. tanto Harius univcrsum genus perspicit, quo illa tenebantur involuta: partim denique judicium format, dum assuescit Niversa illa decreta S praecepta apte ungulis applica.re : quae omnis Iurisprudentiae summa est. Itaque in Iureconsulio S Judice primas agit judicium; unde & nomen huic collatum potest videri Inventio vero Legi satoriSest. Unde Sapparet. quid respondendum sit argumento,quo . Ius infinitum esse contendunt. quod Iureoonsultus major habendus sit . qui sin industrili nititur ad inveniendamorquitatem, quam qui sterili labore inventam ab aliis quaerit.
Ex aequitaris non satis inteluctae si
mulacris mustas Iurisdictionis corruptelas exsere. Plena luius descriptio, eum quisqve aliorum imperfectis , quae coniunctae ad eam ro
ferri rigunt. O Jamquam ex his colligi possit.
quid sentiendum de aequitate sit. ex plustula ali 1s de ea disseruerim: lubet tamen seorsim N enucleatius de ea disputare: cum error qui hac in parte plerosq; oecupavit. plurimum ad corrumis pendam jurisdictionis sinceritatem valeat. Etenim quod in re politica plausibile libertatis nomen; id in jurisdictio. ne speciosus de aequitate error: adeo u.
trumque blanda, sed falsa imagine populos decipit. Vulgus enim pro vera libertate imitatricem ejus licentiam sol, tam atque estraenatam ample inur, vana a Mente illecebra & mapnis saepe eladibus expianda: cum ex adverso vera libertas justo regiminis obsequiique nexu contineatur; admonente id impe-tio antiquissimo & aliorum vera effgie.
quo mei S animum. anima corpus o noxium tenent: quo turbato. veram servitutem hominis ex iuere. inter Sapien- res convenit. Pari sere errore aequitatio
species blanditur & decipit; cum damno juris justitiaeque: quem errorem ut discutiamus, proderit insipieere, quam
vario x ultu ostendere 1 vulgo aequitas a soleat, ut veram ejus sermam atque ideam tenere possimus. Igitur licet defini re aequitatem, veram Legis interpreta. tionem . vel rectam attemperationem
Iuris ad singulas species, vel directionem Legis ad suum finem&usum. Non enabis quoque . si dixeris, aequitarem esse snceram distinctionem finium legis , qua scilicet pertineat, qua non Pertineat. Hinc α spiritum Legis redieappellaveris, in varios eam ac iu Sexplicantem di moderantem. flediti κejus & parens Prudentia est; illa rctum hominumque perita, ossiciorum arbitra ; virtutis consors; omnis divini humanique iuris praescripta. vim potestatemque eorum, seriem arque ordinem complexa; exculta civili moralique Philosophia. Materiem in quam msuam explicat, praebent species atque
articuli eventuum sive saetorum: cum Leges sere in universum scribantur Forma modusque ejus potissimum cernitur in comprehiendendo modum rationis legis; quos casus scilicet vel amplitudo illius complectatur, vel anguilia excludat. Finis vero ejus quis alius, quam justitia χ unde apparet quanto errore Opponatur Iuri; cum summus sit consensus ebdem tendentium. Vctum de hoc postea. Nunc videamus . quam vulgo aequitatis rationem tendiant: qui in hoc maxime errant. quod summam rei non comprehendentes. su-G orsim
53쪽
y o De Causis corrupi. Judicior um
orsini in partes eam carpendo corrum- lpant. Quidam igitur aequitatem pro jure n*turali capiunt: neque id falsbin parte quidem. Sic enim Imperator: 1 3. C. Grave est non Ρωm Le ibus I verum
etiam aequitata naturati contrarium,on pro alienis debitis alios mole sari Ε-nimverh ejus interpretationis, in qua
vis aequitatis cernitur . potissima norma est Ius Naturale: adeo scilicet ut illa ipsa ratio Legem cum Naturae principiis conjungeus, Aleat appellari aequi. r3s; illa scilicet. quae Legibus commendationem praestat. Plures aequitatem intelligunt benignitatem laxius remissiusque agentem: quia ea maxime con-
astute bonitati R Iuri Naturae. Nequenm. 1. ct irae tenuS errant. Sic enim Seneca: CD Gem, mentia liberum arbitritim habet ; non
'i' sub formula , sed ex aequo is bono ju
dicat. Sed non ea vel plena vel perpe-
. ' tua finitio. Alii accipiunt aequitatempto sententiati mente extra verborum figuram collecta. Sic apud Ciceronem: orat. Ex aequo S bono, non ex cauido vem
flutoque jure rem judicari oportere: scriptum sequi , calumniatoris esse s boni Indicis , voluntatem Frigraris auctoritatemque defendere. Atque hii a parte aliquid dicunt. Nam ct illud naturae bonitas atque justitia late exigunt.
Pari ratione quidam aequitatem ap. pellant . eum disputandi subtilitati prae fertur id quod communi mentium praesumptione justum est; vel nimis cautae scrupulositati liberior agendi facultas: quo modo sublatae tandem suerunt con. ceptiones verborum . quibus Actiones. Institutiones. Legata, aliaque negO- . , tia adstrinxerat antiquitas. Denique e. O vcl vulgatissima significatione capitur aequitas pro jure non literis publicis comprehenso, sedjudicis aestimatione
Pro re nata constituendo: idque non
absurde hoc adspectu . quod aequitas scriptis jam Legibus per interpretationem singularum specierum adhibeatur, nonnunquam a judice quoque. Variae hae finitiones sunt. sed seorsim impersectae: conjunctae vero ad explicandam veram quam posui definitionem prodesse possunt.
CAPUT VIII. Supra positae finitioned imperfectae redarguuntur. e Equitatem nec Pure Naturali , nec lenitare S re
missone rectὰ Iniri. Operae pretium est sigillatim jam
definitiones illas redargueret magnis enim Justitiae damnis aurisdiqistioni constanti necesse enim est errorem principii latissime manare. Igitur non recte communibus Naturae notionibus aequitas definitur: quippe quam Jureconsultus Tryphoninus etiam civi libus S praetoriis . non tantum natiralibus praeceptis aestimandam scribit. In quo lapsus Tultius quoque videturm tertio O carum , dum Mercatorem qui in urbem annonae penuria i borantem importavit frumentum, is stinato cursu ante versis navibus, quas soluisse scit frumentum quoqu advehentes; hoc ipsum indicare oportere .existimat; pari ratione aequitatis qua venditor aedium enuntiare emptori tenetur vitium ipsarum. veluti si pestilentes sint, aut spectris infestae. Enimvero inter utramque speciem largiter interesse existimo: utrum inquam . mez-cis tuae vitia dissimulos . an copiam ejus penes alios venditores. id est
mercis . an mercaturae statum celes emptorem, quem instruere non teneris, tanquam consiliarius ipsius: sed fraude carere satis est . quae vel praedicandae mercis vanitate, vel vitii occulti dissimulatione committitur. Alter id agit, ut corruptam ab ipso metiscem sumast alter non monstrat tibi. unde viliori pretio sumas. Alter kro utitur, di occasione caritatiS quam rerum penuria invexit: alter caritatem dolo facit, tanquam sincerum indicanS.
quod vitiosum& vile est. Quid y quod illud sive sortunae donum, sive potius
industriae praemium, invidendum ci non videtur, qui id egit. ut maturius rerum S animorum publicae angustiae
54쪽
Et Remediis Lib. ΙΙ. Cap. VIII. s i
laxarentur. aequitas igitur hanc col- aeque perspicua singulis naturae com-
lationem fraudi non imputat: sed aequitas Civilis. Haec enim . inquiunt Impe. Contractus emptionis S vendi. n. rι M sub antia est, quod emptor visit -- liore comparandi , venditor carioret disrahendi votum gerentes, ad commercium accedant. Etenim manifeste L FUAE Ulpianus quandam Civilem, quandam Naturalem aequitatem appellat, quae di-r. S. 1.1. stinctio illuminanda exemplis est. Edi. ctum Praetoris quo minoribus in inte. grum restitutionis beneficium comparavit, a naturali aequitate commendat Ulpianus. Et merito. Hoc enim natura
di fiat, eorum tuitionem Magistratui Praecipuam esse debere, qui Per aetatis nondum expertae fraudes simplicitarem , quanto in spem & fiduciam sin-
Cero candore faciliores tanto magis
dolis & insidiis patent: iniquum eme, aquali rigore juris in negotiis & commerciis eos adstringi, qui reliquis peritia rerum & calliditate impares. At non eo secius ad aequitatem . sed Civilem, retulero Senatusconsultum Ma-Cedonianum . quo creditori pecuniae quam filiolamilias mutuam dedit, condictio denegatur: quia usus docuit, occasionem credendae pecuniae magnam esse juventuti illecebram prodigalitatis; qua cresccnte in dies, cum aere alieno. R accedente deinde credi- et torum importunitate. cap et parentum Isc. hereditatem voto pictati inimico. H. Μης ἀ quitatem hanc appello, quia communis juris moderatio est: sed non excommuni naturae sensu. verum ab cxperientia hauritur: neque tam ad naturae bonitatem. quam adversus naturae corruptelas adaptatur; sic quoque naturae integritati consentiens, quam
tuetur. Etenim magnus angustarum mentium error. toto genere aequitatem
Civilem ab illa Naturali separare: cumspectet in publicum. N ad tuitionem
universorum, quorum utique major cura naturae, quam singulorum, praesertim cum universitate singulos comprehindente, illius favor ad hos quoque pertineat, sed occultius: unde nec
mendatio salutis publicae; altioribus tantum animis impressa. Quid 'quod justitiae cui utique aequitas consentit primae, post religionem, partes sunt. in tuenda .cietate humana. Hine promptius erit, secundam definitionem
erroriS convincere, quae aequitatis vim
in lenitate .& solutiore aestimatione ponit: quam plurimum imperiti judices sequuntur, controvertias arbitri temporamento decidentes, qui saepe dum id agunt, ne adversus unum duiarius constituant, contra alterum injurii sunt: & dum malis parcunt, bonos produnt. Sic enim manifeste Triplion. quia aequitas non naturalibus, sed &civilibus praeceptis exigitur, inde constituit. aequitati convenire. ut depos-
tum quod suscepisti ab eo qui deinde .
deportatus est, non ipsi reddas . sed Flico: quamvis benignius videatur , ' depositi naturae convenientiu S, ei restituere qui custodiam tibi. non etiam disponendi arbitrium commisit;& reddendi fidem . non distribuendi judicium elegit. Sed exemplo alio e- :1 2
tiam hanc perversitatem redargua. Furi.
mus, quod Celsus lC. tractat. Infans surto sublatus apud furem adolevit. Quaerebatur. an actione surti in du-litum aestimatio infantis. an vero ado- escentis contineatur 3 Illud. quamuis remistius, tamen summo Iuri convenire
videtur: stricta enim rarione tantum circa infantem furtum contradi uin videtur, quippe quod amovendi actu redepositione rei in locum destinatum finitur. At IEquitas contra ' in pallem severiorem dccernit. Nam quid tam ridiculum, inquit Jureconsulcus, quam erimen poenamque surti sublevari diuturnitate & perseverantiay Etenim si eundem hominem Iam primum fur sustulis let, haud dubie in poenam furti
duplatetur aestimatio adolescentis. Igitur non quamcumque duritiam Riquitas aspernatur . nec quamlibet sa-cilitatem amplectituri Salutaras enim
seribente Tullio )reisiaticae cau severitas , viscit inanem speciem cis-
55쪽
y a De Causis corrupi. J udiciorurn
mentiae. Unum etiam exemplum in re legendum qua, non quo: apto sanε civili addam a magno illo aequitatis sensu, quem mox promam. Similiter A ntistite Papiniano ; qui propter inse- in rebus favorabilibus . veluti libertate,
clitam ubertatem. solvendam penso. dote, matrimonio. testamentis . iamnem domino rcspondit, quam is colo- sciis Principis nulli damnos s. similino ob sterilitatem anni remiserat, do- bu'sie aequiras in benignitate & lax t S nationis verbo usus: quasi inquit non mento quodam cernitur: similiter &intia. sit donatio sed transactio. si strictum dubiis, quia praestat clementia indigna
Ius consulimus, valebit remissio: do- severitati injustae. Alioqui enim lenitas natio enim jure compensandi sterilita- separata a justitia adversa est aequitati. tem, cum ubertate insecuta resolvi non quam nee puto distingui a justicia: u- potest, quippe quae cum nullo Iure co- trumque certe nomen promiscue usu gente fiat. non sterilitatem anni spe. pat Triphoninus in illa de aequo 'ho-etavit. sed liberalitatem animi. At no disputatione. Ulpianus, intempe icontra & severius aequitas, mentem stive misericordiam exercere . dolo pro- Duos potius quais verba spectans, eaque se- ximum censet: cum scilicet ad alterius Cundum rem propositam declarans, damnum redundat, vel privatim. vet donationem causae finibus adstrinxit. publice. Itaque ut admittam illam tria
Erroris causa plerisque est . quod non plicem Iutis formam, Recti. Remissi
. prospiciunt longius, unde cum adver- Severi; non tamen unam speciem aetas unum lenti sunt. adversus alium quitati assignabo . sed omnes: utitur iniqui existunt: atque ita sepe falsis enim singulis, prout quaeque causa po- nominibus ut apud Salustium est cle- stulat. Enimvero neque gratiosa tam i ii .. . d. mentiam liberalitatemque exercent: large . neque tam stricte odiosa aequitas ρνι-2.
ia alienum largiendo vel condonando interpretatur, ut Legis vim eludi sinat. - η '-,b. injurias. Reete igitur Triphoninus: Exempla utriusque dabo. Quid favo-sarm. δ e Equitatem ex ommibus personis.quae rabilius libertatey tamen cum minor' negotio suo continguntur , impleri. Et qui manumittere per legem non potest c. hane esse Iustitiam, quaesium cuique Titio servum dedistet ea lege ut manuisita tribuit , ut non distralatur ab ul- mitteret: nec ex Titii manumissione 1.1 stius personae justiore petitione. Quid contingere libertatem , Proculus re- igitur, inquieta liquis: nunquid triplex spondit. Poterat dici, nihil contra le-Justitiae forma: Recta, Restricta. Μο- gem factum: quia nec minor prohibea. derata : haec quae favore rei gratiosae, tur servum in Titium transferri; nee laxius eam pinguiusque interpretatur; Titius manumittere : quod minor seisia, quae rigidius. justo incitata odio; cit, id ei remissiim esse; quod vetatur. illa, quae simplici aestimatione rationis ipsum non secisse. Sed aliter Iurecontenorem sequitur 3 Sic enim distinguit sultus. quia totum hoc in fraudem imnonnemo, quod Imperatores rescri pse- gis gestum est. Quod probare aequitas runt: Placuit in omnibus rebus praeci- non potest; aliter quippe non interpre- ουν. puam justitiae aequitatisque , quam latura legem, sed eversura, monstrata strictibris esse rationem. Non nega. via vim ejus cludendi. Idem spectam riz a mus aequitatis vim interim in benigni-idum ' circa cana interpretationis antate cerni: sed non eum perpetuum ejus gustiam . qua uti aequitas in poenalibus finem esse ostendimus. Et quidem San- causis solet. Sic Marcianus, quamvisettonum asperitas interpretatione mol- vcrbis Legis Iuliae de adulteriis non te-lienda est; poenae enim asperius legemneatur propter adulterium a viro dimis- statuendae, quam sentcntia exigendae .lsa quidem . sed reducta: eam tament ut Isaeus dixit. Et hoc sorte sensu Cel- neri constituit. Quia alioqui aperta via sis: Leges benignius interpretandae. csset circumveniendae legis. Unde apin L 33 quo voluntas earum conservctur, nisi paret aequitatem magis ad justi'am. quam
56쪽
Ft Remediis Lib. II. Op. IX. y 3
quim lenitatem rcspicere: nec tam ad mitigationem legis, quam indagationem tuitionemque voluntatis ebus :&alterutra suadente causa, non refugere l. is. V severitatem. Recte Celsus: Benignius interpretandae sunt Leges , qua vo-Lutas earum conservettir , ides, quatenus voluntas earum flatitur.
2uid praetextu aequitatis peccetur
Extmentis δ Lege eum , ad quem ν alio Ius non pertinet: S utrum Legis ratio per singulas exquirenda ἐITaque propius ad verum accedunt
qui AEquitatem accipiunt pro laxi O
re voluntatis interpretatione extra an
gustias sermonis : dummodo sciamus
non tantum voluntate . ex ratione legis singulari collecta . Estimari aequi. tatem : sed interim es Iure Naturali ,
communi omnis Iuris fonte: non declarante tantum sententiam. sed interim dc supplente. Sed videamus quid per vana hujus AEquitatis simulacra Vulgo peccetur, per nimias distinctiones. legum vi saepe elusa. Quidam enim
propter quanicumque in personis vaticiatem oblatam tibi occasionem putant. praetextu aequi boni. a lege recedendi, tanquam ratione ejus in causa illa cessante: periculosissimo sane errore non animadvertentes. nudam legem
satis commodam omnibus o e s se msa m. tis GP Livius ait si in Jmmam' et ''st. Itaque non facit aequitati locumri . s. si ratio legis in Titio aut Sempronio quasi fortuitb deficiat; sed necesse est
in certo desnitoque genere deficere. l. 3. im Iura enim non constituuntur in ea quae sive praeter opinionem 3c Or-ων. dinem adveniunt. Exemplis haec qum
ι,.s que illustremus. Ulpianus. postquam 3 i. . de imbecillitate juvenilis prudentiae exposuit i lis ideo , inquit. hodie in hoc
que aetatem adolescentes curatorum auxilio ruuntur: nec ante rei siue administratio eis committi debebit.quam. vis bene remsuam gerentibus. Poterat videri, cessante legis ratione in iis qui praecoci prudentia exsurrexerunt . iis curatorem dandum non esse di id tamen Ulpianus non admittit. Similiter cum testamenti factio puberibus concessa. idcirco quod ad eam sussieit pietas &gratitudo. quae sponte naturae per id aevi exsurgentes. Vel amicitiae meritum vel sanguinis foedus expendere & sentire pol hunt: quamvis ad commercia opus praeterea fit experientia. quae adversus fraudes muniat dissidentia & peritia rerum consulebatur Imperator de testamento puberis indole tardioris; sed is non ideo deflectendum a communi Juris tenore rescripsit, quod non. t. 4 C.
dum vigoris emersi sent epigia. Etenim si legis ratio per singulas personas exqui teretur, nihil certi designatique esse possit; parata occasione omnium fere vim legum eludendi. Quid igitur. inquies, legem quae poenam infligit patrono , qui libertum jurejurando nuintiis renuntiare adegit, temperat Vlpi 'i . snus in castrato: tanquam legis ratione ,.ι ad eum non pertinente quae soboli gi- I gnendae prospexit ΤAliqui diserimen in y hoc constituunt, quod ratio hujus legis cesset in toto genere castratorum; superiorum vero in uno aut altero. Quid ri sigitur δ nunquid genus aeque frequens M. io .constituunt, qui vel praematuro vigore Θ 7ρ praevemini aetatis cursum. aut contra ab eo deseruntur demissae indolis tarditate 3 Plures usque tales , quam castrati. Similter Paulus. cum exceptio
pacti de non petendo cum debitore initi idcirco fidejussori ejus quoque prosit. ne per hujus latus ille exigatur. obnoxius ci mandati judicio; negat. eam prodesse illi qui mandati adlionem
non liabet. veluti si donandi animo intercessit. Atqui ' hic casus rarior: communiter enim mandati actionem fide-jussor habet. Existimo igitur non tam intuendum , an frequentia sua genus constituant casus in quibus legis ratio deficit; quam an certo manifestoque genere censeantur. ut redigi ad liquidum queant: ne alioqui obicuro discrimine, rarata occasio sit circumscriben-
57쪽
De Causis corrupi. Judiciorum, q
dae legis. Veluti in exemplis memoratis, illa ingeniorum qua praecociras, qua tarditas genere quidem aliquo contine. tur . sed non certo designatoque; ad animum enim spectat: unde aliis alium vel praematuri vigoris, vel intempestivae ruditatis modum finientibus . non tam ad distingendam . quam Perturbandam legem interpretatio spectaret; imo ipsa lex quae ordinem praescribere
voluit, consulionem inveheret. Diversum est in fidejus re actionem non
habente ; itemque castrato: altera enim
species jure ; altera sensibus finitur: ideoque de eastrato locutus est Ulpianus, non de sterili. Sic cum serae non nisi capientis occupatione acquirantur; ab eoque ut sorte, ita & jure diversus si qui tantum vulneravit: quidam excipiebant eum qui feram ita vulnerasset, ut capi possit. eamque persequeretur. Tanquam eadem rati 'hujus esset . atque ejus qui cepisset: utriusque enim summa eadem potestas in seram: erepta quippe ei libertate naturali. Nam di appret ense sera. si custodia nostra
elabitur . non ideo nostra esse desinit. si nondum potita est libertate, conspectui nostro subtracta &perscrutationi: adeo ut qui lucri faciendi causa surripuerit, surti teneatur. Pari igitur iniquitate in proposita quaestione ei qui
ita vulneratam feram persequitur, prς-mium industriae ab alio interverti videtur. Alii ramen contra, quorum sententia praevaluit: quatvvi S enim exceptio niti videtur aequitate, infinitis tamen ambiguitatibus obnoxia est. Rarissime enim ad liquidum redigatur.an qui vulneravit. capere potuerit. Itaque eum aequitatis sit. legis mentem enucleare. finire ' δέ munire i maxime ab ea est alienum . eos velamento desi. cientis rationis . aut benignitatis amplecti exceptionum articulos, ex quihus occasio patescat fraudandae legis. Uι. 7. Seneca apposite ad hanc rem: In omui
t quaesisve propossitum nobis sit bonum
p. 16. publicum. Praecludendae sunt, excludendae sunt excusationes ingratis, ad
quaae refugere possunt, SDb quibus
inficiationem Dam tegere. Quid tu
tam imprudentesjudicas Majores nostros fuisse , ut non inresisterent, iniquisfimum esse , eodem loco haberi eum
qui pecuniam , quam is creditore acceperat , libidine aut alea absim us Seum qui incendio aut latrocinio aut aliquo casis tristiore aliena cum suisperdidit 2 Eam excusationem receperunt , ut homines scirent idem utique praestandam. Satius enim erat a paucis etiam sam excusationem nouaccisi , quam ab omnibus aliquam tentari. Quis neget multum interesse. corrumpendae religionis causa Iudicidatum quid sit . an excitandae industriae vel remunerandae fidei 3 Deinde qui donavit, bonam causam persequebatur. an iniquamῖ dissicultate prorogatoris judicis, an liberali allectu movebatur IIpse judex venali levitate sit, an gravitate constanti; nec muneribus expugnanda y Nihil tamen horum dignum
contemplatione jus aestimavit . di in universum , judicem qui donum accepit, punit; sententiam infirmat; dantem jaetura litis mulctat. Namque illae exceptiones, quidni fidiverticula peccandi ut Cicero appellat, largiuntur ZItaque proposito Senecae vehementer assentior; non etiam exemplo. Nam remoto etiam illo adspectu. aequam puto legem: Incendium aere alieno nouexuit debitorem. Nam discrimen hoc
quod Seneca considerat: per nequitiam, L. it. an calamitatem perdiderit quis pecu. Mniam, ad rationem Justitiae commerciariae non multum iacit dicet aliquando & persenarum contemplatio inse- stat rigorem. Deinde qui durum putat. infortunii miseratione non sublevari debitorem; is cogitet longe durius fore, alienae sortis calamitatem in creditorem derivari. Sors enim cuique sua serenda
est. Sic responsum a Neratio sid usi, L ., sti est: Exceptione , quae tibi Prodest in ma- debebat , usus, injuria Pudicis dum N natus es , nihil tibi praestabitur jure mandatio quia injuriam, quae tibi facta es, penes te manere , quam ad alium transferri aequius es. Sed hoc quidem
58쪽
quidem Paulus tempcrat sciliceis Apa tud injustae damnationis causam praebuisti. Verbi gratia, lacellito Judice. 3c ostento; volente quidem aequi tale in illa specie . qua fidejulsor non suo. sed principalis debitoris nomine damnatur: ad quein proinde injuria pertingit. Caeterum enim Neratii ratio firma est: qu1 innixus Ulpianus, rei per imprudentiam vel sordes juὸicis
evictae nomine actionem negat emptori : quia Injuria quae ipsi fit. auctorem
non debet contingere. Multo minus calamitas quae debitori accidit. pertinere ad creὸitorem debet: debitori auiatem utique accidit, quippe Peamiae domino vi N potellate mutui. Imo debitori accidit. non obligationi: salvo quippe quod in eo versatur, ncmpc genere, non specie; quod ab interitu utique immune.
An liue quatenus reconditarum rationum subtilitas repugnet e quitati J Quomodo xtrimque diverso sed
parι errore Feccetur , exemplis o
SEd hoc ipsum, dicet aliquis, subtile disputandi genus tam aequitati contrarium est, quam stricto juri familiare: illa Ethicis aut Politicis; hoc Logicis aut Physicis rationibus exiguntur. Imo illa, ratione illustrante, ultro in oculos incurrit; istud obstu rorum subtilitate argumentorum aut similitudinum juris exquiritur. Et fatendum est, frequenter rem se se habere : sed tamen perpetuum id non est; eum aliquando ipsa aequitas non ita in promptu sit. sed enucleatione indi geat; aliquando etiam non tam ad nativum aequi iniquique dilectum controversia isectet, quam ad veritatem a citote disputatione limandam. Nam ct saepe exquiritur, non tam quid aequum, quam quid aequius sit:& ratiocinationis acrimonia opuS est. In. terdum quia aequitatis non interest.
vel ca ambiguitate inexplicabilis; spe
ctatur quid tenori juris, quid vel bis
scripturae consequens. quid repugnans sit; vel etiam quid ordini reruni naturae congruentiuS: quorum alterum Logicis . alterum Physicis dirigitur principiis. Itaque par error est. AEquitatem claram argutiis adumbrantium vel delentium , dc removentium omnem ab
aequi dc justi arte subtilitatem. Exemplis singula illustremus. Quaerunt DO-ctores de interpretatione legis municipalis . vetantis transactionem de cruento ictu; an pertineat ad eum qui ictu aliquem humi prostravit, collisione demum terrae cruentatum. Plerique enim negant, quia qualitas juncta verbo exigatur tempore actus illo significatii sic
igitur eam cruentationem non notari.
quae a percussione sit distincta. Alii vero contra : quia lege Aquilia tenetur de Occiso, qui de ponte in flumen aliquem praecipitavit; licet non illa vi, sed aqua iussocetur. Sed hoc dissimile est. Lcxenim Aquilia non distincte in eum qui ictu vitam extorquet dirigitur; sed sun-pliciter in eum qui occidit: quod proinde de quacumque , i manu adhibita.
quae in mortem valeat . quamviS no a .utique in continenti. acceptum est. At vero Lex proposita non infinite cruentantem, sed diserte ictu cruorem exprimentem notat. Longum cit. &piget recensere omnia. quae longe alic. niora contortioraque ex legibus incam quaestionem utrimque congerund. At quanto simplicius di expeditius imuiras , quanto apertius & rectius consti. tuerit , implicatas animi notioncs e obvendo δ Quis enim ictum solo serientis actu, non etiam perpessiontacti finive .rity Quod si percussionem aestiniamus
toto illo impetu corpus impellente;quis ab illa collisionem prostrati separaverit Τ Sic necessario collis cruentationcmictui adscribemus. Hoe de verbis ic-gis : ad mentem vero quod attinet εἶ cui non veniat in mentem. lcgem dillinguere certa noti voluiise ictum atrociorem a leviore 3 Quis igitur minus atrocem percutarem censeat. qui nudis manibus, quam qui saxis hominem illidendo attigod by Corale
59쪽
16 De Causis corrupi. Judiciorum
illidendo cruentat y Denique s ad ra tionis normam ct noxam aestimamus S legem i quis dixerit legem de eo cavere qui manibus, non etiam de eo qui baculo percusserit; qui ictu, non etiam qui jactu cruentaverit 3 Quid vero interest, saxum homini illidas. an hominem saxoy Atqui . inquiunt, Lexilia odiosa. R communis Iuris humanitati adversa: stricte igitur interpre.
randa. Imo sic interpretanda. ne occasio praebeatur vim ejus eludendi : quod continget. si aliter interpreteris. Infinita sunt apud interpretes. quae contortis legum argumentis obscurantur:
ustissime vetb 5c facillime aequitatis prudentia constituuntur. Nunc eorum uoque errorem , qui omnem a Jure ubtilitatem removendam putant. exemplis redarguamus. Quidam apud Senecam non enim ipse: melior ei sensus ad acutas Jureconsultorum iu tias reseri, inter hereditatem. & res hereditarias distinguere. Atqui ego existimo, confundi illa non posse, non modo sine totius Iurisprudentiae . sed nec sine. civilis vitae summa perturbatione. Tolletur disserentia inter hereisdem ' legatarium : non constabit ratio exsolvendi aes alienum defuncti. Nemo enim ejus verus successor erit: nam si is honorum occupatione, non Juris continuatione censetur. teneri non ulrra quantitatem hereditatis poterit. Qua ratione vacillare inter homines fidem necesse erit. Deinde non
alia crit petitionis hereditatis, quam rei vindicationis ratio : sequeturque, quod iniquissimum est. non aliter verum heredem. ab eo qui pro herede vel possessine hereditaria bona tenet, ea avocare judicio, quam si singulorum corporum dominium defuncti fuisse probet. Denique consequetur, hereditate vendita de singulis rebus evictis emptori heredem teneri r ta- men non ultra quam Jus successionis. quod jure defuncti finitur, in commercium emptionis venditionis deductum sit; ipsaque bonorum desuncti comprehensio unum corpus constituat, augmenti diminutionisque capax. Quae omnia aliaque plurima coniunduntur, s pervellae subtilitatis crimine damnamus hereditatis & hereditariarum rerum dictinctionem. Pergamus reliqua illustrare exemplis. Materiam rudem quae mea erat, tua industria vel ars bona fide in figuram certam descripsit. Quis involutam dominii aequitatem subtili ratione discernendam non arbitretur δ Imb quis non putet, aequitatis dilectu quasi cessantc. id contemplatione rerum naturae dirigendum. id est . subtilius ad reconditae veritatis amussim exigendum y Utique enim certi
finitique aliquid esse debet: δc quae finiendi in hanc aut illam partem melior serma, quam ipsa rerum naturae evoluta ratio 8 An alia veritatis, alia aequitatis investigandae ratio 3 Ego puto kre convenire. Marcellus, de legato unionis eum hyacinthis, qui deinde alii ornamento applicati fuere: Sus,inquit,
fieri potes , ut segatum vel fideicommissum durare existimetur , cum id quodie mento dabatur, insua specie
nonpermanserit,sedquodammodo m. t.6 F.
sinctum At y ire interim omittam quod etiam disolutione ac permutatione tali
voluntas quoque Uriatur mutata. Εcia ce cadem ratione qua veritas limatur. etiam investigatur voluntas. Summus tuisque aequitatis antistes, an subtilitati Da Lais renuntiavit Papinianus y Quaerebatur pecunia dotis causa avunculo data a nu. F. Daptura ei, an condici posset nuptiis non
secutis 3 Videbatur prima fronte repeti ' '
tionem inhibere communis repetiturae
causa turpitudinis. Quid Papinianus yNon turpem causam in profosito, quam nutum fuisse. Non enim stupri causa pecuniam datam. sed matrimonii: id quod jure impediente non exsistcret.
equosos ea mortuo, perire quidam ita ι. D.
credunt, s equus ille discessit. qui δε-
monstrabat quadrigam: id est . unde
denominabatur. Sic enim mutata somma . prope interimitur substantia rei.
Sed addit: s medio tempore deminuta suppleantur , ad legatarium pertinerit.
60쪽
Et Remediis Lib. II. Cap. X. 3 7
his. eadem enim res censetur. quomodo Aristoteles disputat eandem esse civitatem decedentium succedentium.
que hominum mutatione renovatam: non eandem esse. Reip. statu mutato.
Quemadmodum Chorus diversus censetur iisdem licet hominibus constet, si ex Comico in Tragicum. vel contra, transipit. Quicquid enim mmpositum est ex pluribus . mutati formi. aliud
appellaturiquomodo earundem vocum concentus variato tenore, modo Dori-2.ix. s. cus. modo Phrygius nuncupatur. Ulpianus pariter: Si Histrionis resisti . h. Ut Uumfructum, S eam ad aliud mi nisterium transtulerit: extinctum essenis ructum dicendum erit. Forma quidem hominis applicatione ad aliud artificium s sic enim intelligendum hic est ministerium) non mutatur; sed se vii &exstinctum jam illud videtur, quod ex homine legavit, non quaslibet operas, sed Histrionis. Et probabilius
utique est. testatorem 1 legato recessis. se, transformatione artificii. quam cui
. histrionis usum&artem destinavit. ad eundem quodlibet quoque ministerium pervenire , oluisi ei Id enim ita demum diei poterit. si Stichum legavit histrionem, non usumstructum ejus. amplitudo enim dominii magis servi
demonstrationem. quam modiscati
nem legati recipit a qualitate alecta, nimirum si Stichum histrionem. non simplicitet histrionem legavit: hoc e nim casu idem dicendum esset. si ad aliud artificium testator cum transtulerit; non etiam si ad aliud ossicium. Nam
cum artis industria praevaleat operarum
oblequio ; hoe quippe servis omnibus commune, illa huic aut tali praecipua;
merito Jureconsultus ait. O cium a mi cis erilingui, non e contrario. Potius enim coq iod praecipulina est qIam
quod commune, unaquTque nersona
censetur 3c distinguitur: & quod principale est . id ita eminet supra reliqua. ut accessionis loco in se rapiar. 3c obscu-L3y4s ret. Modestinus: Equisper fideicom missim legatis, pos moram heredis.1artus quoque delentire Equitio amtem legato, etiam si mora non inter cedat . incremento gregis foetur accedunt. Duobus verbis iub item hujus
disserentiae rationem insinuat: quod quilium ut grex unum sit corpus ex di stantibus uni nomini subjectis. aug' menti diminutionisque capax. Ulpia nus; quod dicitur , debere usu studiuvrnamsubmittere ex foetu in locum capitum defunctorum, totiens Terum est 1. 1, quotiens gregis vel armenti. vel equi. 3 3 fili, id es, numersitatis visu ructus aelegatus est: ceterum .si singulorum e
situm, nihil supplebit. Quid igitur 3
inquiet aliquis; ad tam reconditae subtilitatis legem, imperitorum sermonem exigi. AEquitati convenit y ista, men tem spectari jubet. quam rudem. qui cruditius inquirit. nodum in scirpo
quaerit. Ego vero aliter longe existimo. Etenim. sunt in animis omnium quaedam adumbratΣ. complicatae, atque involutae notiones : His enim nomi nibus uti Tullius solet. I um homi t. t. D. nem , inquit. Natura non filum cele. L s. ritate mentis ornavit sed etiamsensus tanquam satellites attribuit ac numcios; rerum plurimarum obscuras
nee satis Vertas Intelligentias inchoavit , quasi fundamenta quaedam
scientiae. His notionibus communibus. naturae vi reguntur etiam imperiti in sentiendo. loquendo, agendo : unde si interpretationem ambiguitas vel calumnia necessariam facit; unde ea arcessetur nisi ab evolutione complicatarum notitiarum, ab illustratione adumbratarum a persectione inchoatarum 8 Quid aliud enim ad Naturae sen-lum propius nos admovcbit; aut quid aliud ad impetitorum mentem . nisi naturae sensus explicatus 7 Hoc ipsum
vero quis negaverit cruditionis csse opus' scienciatum p Quod si conjecturae hoc genus veritatem aliquando sallit; ne id quidem satis causae est, cur in universum repudietur: in hoe enim utique prodest . ut aliquid definiti ratique cile possit, nec omnia vagemur incerta. quod necesse erit. s arti renuntietur. Hoc vcit, quanti ς stimamuSyma-