장음표시 사용
31쪽
1 8 De Causs corrupi. Judiciorum
sinitis quotidie exemplis edoceri possumus. quam in disciplina Juris late ma-
cipia autem illa non minutis quibiisdam& vulgatissimis pronuntiatis utique contineri. sed per omnes Philosophiae partes pertinere . potissimumque ejus
quae naturae humanae penetralia aperit; indolis animorumque varietatem ac sensuum etiam arcana & ambigua quibusdam notis ac vestigiis distinguens: quae turpium honestorumque exactiore discrimine. omnium regulas ossiciorum constituit; quae denique ad pulcherrimum ordinem descripta Republica uni. Versa. Omnem , publici imperii. judiciorumque' consiliorum ratione, prudentiam & artes complectitur. V ideamuS, quantum Oratori instrumentum artium clarissimarum Veteres assignarunt; nec dubitare poterimus . quid
professio desideret Jureconsulti: cum. in quibus causis' disputantis Oratoria olim industria se ostendebat; in iisdem dijudicandis prudentia Iureconsulti hodie sese approbare debeat, propagatis jam latius hujus disciplinae finibus. ut
suo loco insinuabimus. pabium audiamus in suo illo Oratore universae appaLA ia. ratum Philosophiae desiderantem: Vive inquit, cum sit in tres divisa pari is , Naturalem , Moralem, Nationalem: quae tandem non e II cum Oratoris ope. re conjunectat Scd particulatim videamus . quanto magis Iureconsultus, quam Orator instructus ea facultate esse debeat Nam ut ordinem retro agamus, de ultima illa , quae tota vemueatur in verbis , nemo dubitaverit, S Proprietates vocis cujusque no e , SAmbigua aperire , ω 'Perplexa ius cernere , s de Falsisjudicare, is colligere ac resolvere quae vetis Oratoris esse. Sed an non meliori jure haec ipsa Jureconsultis vindicaucro δ quorum circa verborum proprietatem diligenria. 7. tiam ipse Fabius praedicat. Quid idem
v I 'de Ambiguitate Z Scripti, inquit, Suoluntatis stequentissima inter Comsultos quaevio est: S pars magna controversiae Iuris hinc pendet. Iam Nperplexa distinguendi facultaς ; cui magis ademe debet, quam ei qui Anti
nomias. Qui Bris nodos cr Legum animatasolvat
Denique colligendi ex manifesto id quod dubium est solertia, an non peculiarit cr ad Jureconsultum pertinet δAd quem enim alium Status causarum spectat. quem Ratiocinativum dicuntyisi quoa semel Pus est , idem S se. FAG.
pius. Incesti damnata , S de saxo'. I s cipitata , viva repetitur. An quod in uno S inpluribus: qui duos uno tempore t annos occidit, duo praemia
petit. An quod ante , Sposea e Raptor ofugit, rapta nupsis reverso
illo petit optionem. An quod in toto, idem in parte. Aratrum accipere sis
gnori non licet; vomerem accepit. Auquod in parte, idem in toto et lavas vehere Tarento non licet : oves vexit.
Sed porro camus cum Fabio: Iam quis dem pars illa Moralis , quae dicitur
Ethice, certe tota est Oratori accommodata. Nam in tanta caligarum varietate , cum alia conjectara quaeraπ-tur, alia Finitionibus cmesudantur ,
alia Iure summoveantur, uri tran Ierantur, alia colligantur , vel ipsa inter se concurrant , vel in diversum ambiguitate ducantur; nulla Ieri' dici potes, cujus non Iurte iv atiqua tractatus GH qui Soovi reperiauIur. Scd haec ratio an non manifeste Jum.
consulto adscribit omnes moralis copias Philosophiae 7 Quis enim meliore
Jure tractatum sibi vindicat aequi Bonique yaequum autem & Bonum ut Flo-nc sto continetur; ita ab illa quoque Philosophiae parte examinatur, quam virtutis omnisque ossicii arbitram diximus. Ploc enim vult Fabius: Gam.
omnis aut Verborum proprietate, aut et Equi di putatione , aut voluntatis convectaria continetur s quorum pars
ad Rationalem Logicam intelligit
Fars ad Moralem tractatum redundat: eminere tamen ac quasi principatum tenere tractatum AEquitatis; permixtum quippe reliquis controversiarum
32쪽
Et Remed iis Lib. I. Cap. XV. a s
quitas praescribit: eaque ipsa ad conjiciendam voluntatem plurimum valet; quippe quae cum naturae impetu seratur ad id quod rectum est honestumque id voluisse quemque sero prςsumimus, quod debuit. Unde quemadmodum aequitas reliquis dominatur: ita quoque ea principia potissima sunt, quae ex morali scientia fluunt: quam totam inquit Fabius) complectistir Naturalis Philosophia: nimirum quod principiis eam suis fundet contineatque. Hoc igitur modo iurispludenuae institutio si diri gatur , non erit ambiguae, ut sic dicam. iidei; quae aeque in malitiae, quam prudentiae parteS propendeat, prout hinc vel inde major merces invitaverit; sed fida S aetern1 societate cum 'austitia conspirabit S virtute di hujus sequetur fgna. ab hujus partibus stabit; & optimis geri auspiciis existimabit, quae illius dirigentur imperio. Illud admonendum est. non nimis rigide in Iure omnia ad severissimam virtutis normam cite exigenda. sed pleraque ad popularc in illam justitiam reserenda. Enimvero contingit interim, aliud Honestum videri. aliud Justum . N praex alere illud de re . Philosophis quidem videtur, nominatim Hippodamo Pythagoraeo : aliter sere Jureconsultis. nisi quod Papinianus interim animo sus indulget praestantistimae indoli suae: omnia ad generosum illud Honestum revocando. Exempli loco: Ad tempus
ordine motos ex crimine, quod ignominiam importat, in perpetuum removendum , scribit: quia sententiae impcdimento cessante . adhuc infamia honori obstet; cujus nempe templum de decorosis occludit religio honestatis. Sed contra Ulpianus sentit: Neque enim, inquit. exaggerauda uit tententia , quae modum interdictio ni jecerat.
Id enim specialis Iustitia cxigit: quia
sententia non tantum contra damna.
tum . sed&pro ipso valere debet. Idque& Imperatorio rescripto stabilitur. Adeoque ipse Papinianus rationem proxime dictam secutus est, sed circa cum cui advocatione interdictum ad tempus. Ne poena tempore determinata contrasententiae fidem uisertus porri. gatur. Sed & idem Papinianus respon μ μ sum suum quod universia justitiae ratione exstruxerat . aliquando ad normam specialis justitiae reconcinnavit. Responderat nimirum, non competere actionem venditori. si pactum non servasset emptor de mancipio extra It liam exportando, poenae causa: dixem sum esse, si in favorem servi cautum id sitisset: quia benescio a ci hominem ι 7-ὸ intest hominis. At in altero casu re- , pugnare honestati eam intepretatio. nem, qua intereme cujusquam censem tu quod animo viem isjatis attum non esset. Sed in contrariam Sabini senistentiam tandem concessit: existimantis. ideo dandam esse actionem, quod contemplatione talis pacti, minoris servus vςnisset. Exactiorem Officii regulam secutae leges antiquae . infirma- ami. I. bant legata quae poenae caus1 relinque. Τ δε rentur : quia abirent a rectitudine be.
neficii : cujus duo probabiles sontes Valerii sensu) Benex olentia, R Judicium. Illa vero nos legatarii charitate,
sed odio heredis adscribi videbantur: nec tam quod dignum hoc honore illum testator censeat. quam quod hunc indignum, voluntati ejus non obtem. perantem. Sed Justinianus hoc abro. I.
gavit, Specialem illam . haud dubie G λ)ustitiam intuitus : quae convenienter
libertati concessae ultimis judiciis . servari Iubet legem quam rei guae testator dixit; dummodo vacet manifesta turpitudine ; coercendi heredem jactura totius hereditatis, vel parte alteri reddendae si non paruerit alicui turpi mandato. Itaque Iurisprudentia praecepta quidem sita exigit ad normam decretorum sapientiae . sic tamen . Ut contenta sere sit mediocritate ossiciorum saepiusque ad specialis . quam Universalis justitiae regulam se moderetur:
sed tanta cum ratione , ut ea constare& liquere non possit, nisi in collatione utriusque.
33쪽
3o De Causis corrupi. Judiciorum
thodi beneficio . fines suos disciplina Jurisprudentiae habebit: cum docendi
ratio ab arte semota . infinitate qua-
Reliqua ad docendi rationem pertinentia pertractantur. De multi.
plici fructu methodi supra monstritae. Se veteribus S recentioribus Interpretibus. ydis pisticum seor- m S cum cura docendum esse. ATque hanc ego consultissimam docendae discendaeque Iurisprudentiae rationem existimo : qua & tam diora ingenia excitentur. & flagrantium 6. Os. animorum cupiditas discendi dirigatur , ne se impediate ut Seneca ait. Hac ratione docendi artificiosa. non fortuita di vaga, totius Iurisprudentiae vis&majestas comprehendetur. N quidem rato ordine i Nee enim palim carpenda sunt , nec avide in denda' universa. Id quod aliis tali methodo
destitutis contingit, qui partes tantum Sen. V. S summa decerpunt, nec in altum defv. credunt. Historica interpretatio, amoenitate sua conciliabit animos & praeparabit ; Rulliologica . interiore sanctioreque doctrina ad finem suum Jus diriget . & cum prudentia ac justicia sociabit : Pragmatica & forensis , usum fiuctumque legum ostendent; Analogica . excitabit ingenia subtilitate sua. Universalis interpretatio sermam operis suturi describit. Generalis ipsam structurae molem essicit; quam specialis consummat ' instruit. ad ornatum pariter& usum Si urisprudentia ex aequo jueunda, honelta. α fructuosa essicie tur di his laborum gradibus . id quod i 43. Seneca praescribit. onus viribus apta-situr , Ν paulatim laxabitur animus ad ampliora recipienda. Distributis quoque hac ratione docendi muniis, commodius singuli iis admovebuntur. ad quae propitio natura vel industriae impetu magis apti: namque historica interpretatio Iureconsultum desderat litterarum & antiquitatis notitist egregie ς ultum ; aetiologica , praecipue studiis sapientiae imbutum; Pragmatica. denique R sorensis, usu sorijudiciorumque exercitatum. Denique hujus me
dum vagetur. Idque Cicero de priscis Jureconsultis scripsit: eos ignoratione docendi saepe quod positum est in una cognitione . id in infinita dispartiri.
Enimvero ut recte Plutarchus inge- D. Gnium non ut vas aliquod impleri, desiderat: sed magis ut rudis materia eL uis. formari. Nam ut Boethus:
Lauι profecto semen antrorsitis viri,
nimirum. cultu eruditionis sevendum
N producendum eR Imo ipsa doctri- sis. .:na instar seminum est i quae multum 18. ' ciunt , licet angusta sint , tantum
idonea mens rapiat ilia , in se trahat. Multa iuvieem S i a generabit;
Sstas reddet,quam acceperit. Idque ego artificiosae institutionis vinuti vindico qua destituti majorum nostr rum aevo Interpretes , immensa illa &incondita commentariorum mole Jurisprudentiam obruerunt. Quod si quis inici roget . quid de illis sentiam ; S an
recentiores praeponam , cum Seneca
dicam i Amtium egerum qui ante nos .F. fuerunt, sed non perege unt: suspiciendi tamen sunt, is ritu deorum c tendi. Corto in Historica & mtiologica interpretatione deficiunt, vitio rudioris genti; qui seculo illo eas affixerat artes. sine quibus illae interpretationis partes impleri non possunt i sed diligentiam illorum summam demonstrat Analogica; etsi S haec a recentioribus magis exculta. Jam & in Pragmatica legum interpretatione accurati: sed neque haec sincera undique esse potuit. prioribus partibus vitiatis: deinde modum non tenuerunt. Iterum cum seneca dicam; opiniones Veterum - M. 6.ram exactas esse, S rudes. Nova IV υπ-
ventum es , illis nihilominus referri debet acceptum. Addit: In omni nego. v. 3I
tio longe si σὰ perfecto fuere imcipia. Quid ergo Τ ait Seneca: Non ibo per priorum vestigia r Ego vero utar
34쪽
Ft Remediis Lib. I. Cap. XVI. 31
se defunctos munere suo Putant: cum via veteri: sed simiorem planioremque iuvenero.hanc muniam.Optime: &ut ad veteres Interpretes aptem; scripta illorum asperam re confragosam viam continent Iurisprudentiae: si sermonem
respicias, nihil aut tanosus aut obscurius; fi ordinem confideres, nihil pertur'hatius; si quaestiones spectes, nihil sub inde inanius: si argumentationes . nihil sere contortius, admixta ubique sophisti . Cum Cicerone dicam: Veteres verborenus acute tui quidem ; sed non ad Moec usum popularem atque civilem, is Republica disserebant. Itaque neglectum sere ab iis Ius publicum e cujus tamen notitia tanIum repraesentare studiosis praemium potest, quod Iustinianus Promittit,regendae Reipublicae.Ideoque seorsim & accurare doceti Iuspublicum expediat: sic enim magnatum liberi invitabuntur ; qui alioqui hae studia sere despiciunt; tanquam solum ad causidicinam spectent. Pessime sane publico accidit, quod leges hodie vix alium usum praebeant, quam litigandi: ne que vero aliunde remedium , quam si Ius Publicum sive Senatorium Gubernatoriumque , praecipuo splendore in
Academiis excolatur , praesertim cum
ab illo S reliquam sere Iurisprudentiam dirigi oporieat. Sed de isto alias scribere memini. Illud quamvis minutum quaeramus , utrum dictandi ratio , an continuus disserendi tenor . utilior sit' Sed hoc ita temperandum est , ut &quae dictantur. vivae vocis ministerio clariora reddantur di inculcentur ; Suna aliqua Lectio sit. tantum disserentis , qua longius jam progressis & ingeniosioribus consulatur, qui di tandi scribendique motosam molestiam reis sugere solent. Druides sane, ut Caesar scribit. Fas non putabant sua titteris mandare, quod nolgent eos qui discunt, Iitteris con os , minus memoriae sudere. Et quidem multos videmuS Omnem industriam scriptura dictatorum finientes: tanquam in chartis , non in animo eruditio consistat. Scribunt quae in bibliothecam , non in memoriam recondant; adeo postquam scripserunt,
tamen scribendi ratio eo pertineat. ut comuncta cum audiendi sensu. intentione discentes adjuvet. & magis excitet ad intelligendum. Zeno Stoicus ante edicebat auditorem sic assici debere. S dictis intentum esse , ut nec otium habeat ad excerpta aut subnotationes. Itaque, ut dixi. utraque ratio miscenda erit, dictandi S disserendi etiam
De emeritis sudioram Dris. Ex dissoluta in iis tribuendis facilitate
ingemim corruptelae vim exisere:
ideoque tuam lege ad fringendam ad veram severamque exploran inormam prosemu ambientium δε- risiconsulti titulos.
Ae tam severa institutionis ratio. ne non perfunctorie excultus. isdemum dignus eIt, qui Academiae suffragiis, titulo Iureconsulti, ex umbra in fori celebritatem dimittatur. Nec alia tacundior seges corruptelae judiciorum , quam Publicae indulgentiae facilitas in largiendis hisce titulis; ne dicam dividendis: quibus ista juventus cruda adhaesiuina ut cum Petronio dieam in forum propellat. Iam olim
recepto more tostimonia Doctorum
de suorum prosectu di doctrina . apud magistratus & tribunalia hanc indepta auctoritatem sunt adoptandi. ut sic diem. in familiam Jureconsultorum,
prudentiae Antistites . quam Institores audire malunt. moderate utentur jure suo : nec justitiam prosessi, urbes populosque decipient : plusque apud illos
Astraeae religio. quam vilis lucri auctoramentum valebit. Quod si illos verecundia non refraenat. etiam lcge & infamiae metu coercendi sunt. Enimverbquid aliud est, quam Themidem prostituere ad lucelli illecebram . titulos Iurisconsulti prodigae 8 Querebat ut
35쪽
31 De Causis corrupi. Judiciorum
Diat censio honores; mabitur: atqueco tandem res deveniet. Inde gravis,dex, inde severus Eqμ . ut prudentiores Catonem illum imiten-Sed nondum eo avaritiae furor processe-jtur, qui cum jam omnia statuis Romerat . ut sub pecuniae quoque arbitrium occupari coepitient, strenuorum juxta sapientia veniret . quae sola suae spontis, S ignavorum; rogatuS. cur in tanto nuia ambitiosae potentiae Fortunae invidiam mero nulla ipsius esset y Malo. inquit. faciebat; quod nec dari ab ea, nec eripitolim quaeratur. cur Catoni flatu a nulla posset. Hic igitur tanquam ultimus ereeta fuerit; quam cur erecta suetit. insaniae gradus deerat avaritiae ut essent Universe enim verum est: Vilesitho quibus edicere liceret: Tantum nu- nos , si vulatur. Non desunt tamen mera. hujuS licentiae patroni. Esic, inquiunt. Atque esto quisquid Servius aut Laseo: Oportet dignos hisce titulis. & indi
ut Petronius ait. Tullius L. Valcrioignos; qui ex dignitate hane professii titulum Iureconsulti inscribens: Cur nem sustineant, & qui impares tam enim, inquit, tibi hoc non gratificer siquam sub onere succumbanti hi enim nescio. aesertim cum his temporibus illorum illustrant gloriam. Examine audacia prosapιentia liceat uti. Quod mus haec: Esse oportet dignos , Sim Tullius per bocum ; id illi serio&sen- dignos. Imo esse oportet rudes. & ptu. tiunt & agunt: neque ram utuntur li-identia alta insignes, ut appareat quos centia temporum . quam faciunt; in- ad regendum, quos vero ad parendum stramenta profecto mali seculi: illorum .ssata produxerint; ordinisque politici inquam. culpa passim jam audacia pro ratio conflet. Sed illi quid aliud agunt. sapientia viget. quam ut discrimen Omne tollatur. sine Plastaret igitur alia ratione emolu-iquo esse ordo nullus potest y ut impe mentis antistitum Jurisprudentiae con-jritia tituli praerogativa insolescens, nee suli. ut libero judicio nec impedito ma- illam secundae notae, ut Hesiodus di Iesuada lucti illecebra , dcccrnerent deistinguit, prudentiam praestet . utendi profectu & meritis suorum : ne passim assentiendique consilio Sapientioris i ut ut si is implerentur, qui avectoritatem praejudicio venalium vulgariumque ii habent Iurisprudentiae . cum etiam a tutorum. st pc veri Doetores quoque vulgari illa prudentia remoti sint. Au idespiciantur λ Tantum abest , qabdiu
geantur Dodiorum stipendia a Princi' digni titulo gloriam illustrent digno. pe : R Fisco ejus dant illa quae pro rum. Dici hoc fortasse posset, si pauci titulis penduntur. Neque id absurdum: aliqui indigni innumeris dignis admia
origo enim titulorum honorumque sterentur: quomodo in picturis umbra omnium penes majestatem est. eminere lumen iacit. Nunc vero indi-Frustra de minuendo numero Prag-ignorum multitudo longe exsuperat.&malleorum deliberatur et ' , quae inde dignorum prudentiam ab iis obrui ne- prosei scitur. multitudine ac diuturni- cesse est: passim enim numerantur sentate litium. si sine deleelu digniS&indi- tentiae, non ponderantur. Esse oportet,
gnis illa dejure respondendi disserendi- qui hanes fessionem ex dignitate J-que vere licentia conceditur. Ego sane lineant, S qui tanquam sub onere nullos de Republica pejus mereri existi- deficiant. Igitur esse oportet, qui Iu-mo, quam qui eam Licentiam conce- risprudentiam ornent. R esse qui dehodendi jure tam licentiose utuntur: tra, nestent. Saltem igitur ut distinguan- ducunt non tantum. ut dixi. &Jurispru- tur, non aequali Testimoniorum ho- dentiae. &suam existimationem; sed di nore producendi in lucem sori & Reipua omnium qui vera industria eos titulos blicae: non unus idemque elogii tenor
meruerunt, aut merebuntur. Namque sit oportet. Non emeritorum stipen-
eonfuso docte industriae.&rudis inertiae diorum tantum: sed 'quaedam causa. discrimine, ille non ultra honos aesti- ria missio usurpata Romanis ducibus insu
36쪽
la suos milites: hare quidem ut integra existimatione . ita sine adjectione honoris contingebar. Quid ' quod haec titulorum prodigalitas , ipsos deci-
.io. pit, quos ornat 3 Initiatos enim se rem
dunt , S tantum in vestibulo Dri pru-Τ dentiae haeuent. Quid λ quod haec facilitas studentium industriae nervos dissolviti Quibus intendendis unicum
subsidium esset a severa promotionum ratione: quae indulgentia vera non sal. Iaci temperanda. ut tituli ultro etiam remisso exura ine, remissa ratione tem
poris ad eos definiti, osserantur iis, qui indole di ingenio praestantes, industriam & prosectum quocumque expert-mento idoneo approbaverunt. In reliquos severa diligentia inquirendum erit. 8c tanquam si a juratis judicibus de civili eausa disceptetur: namque 3c de re longe graviori agi. 8c ab obstrictis non minore religione jam ostendimus.& Imperatoriis sane Legibus ad jusjurandum tenentur. Inquirendi autem se a ncmilia, quam ipta docendi ra. tio ; an Elicet ei congruat prosectus Candidati. Er. quis modus prosectus yNon alius, quam ipse doctrinae scopus. Igitur non tantum Thesis disputatione tentanda industria crit; sed etiam consultatione, proposita scilicet quaestione aliqua finita, ex i is qua quotidie in fore,
occurrunt. Nam ni si huic operae aliqua. tenus lassiciunt, cum fraude clientum 8c Reipublicae in forum dccutiam. tan. quam civilibus negotiis maturi ι ablegantur. Porro non tantum in doctrinam . sed Zc mores Candidati inquiri oportet: hi enim corrupti, 8t usum Iuris in noxam civium detorquent; &ge nemsol est Iurisprudentia , quam ut cum iis societur. Arbiter Eloquentiae Studiosis hane regulam inorum edicit:
istis severae s quis amat effectus a
Mentemque magnis a beat , prius
Fruatitatis lege poliat exacta;
ceuretrito regram trucem vultu;
Giensque coenas impotentium c plus
Nee perditis addictus obruat vino Mentis calorem s neve piausor in scena . Sedeat redemptus , Histrioniae ad. dictus. Frugalitatem inprimis exigit, quia nihil tam mortiferum ingeniis, quam Luxuria r ait Annaeus. Intellige autem non modo insanam illam potandi
commessandique dulcedinem, sed & libidinem Eque amores. Sic enim Tublius fieri non posse scribit, ut digna industria Eloquentiam 'quanto miniis Iurisprudentiam tanto illi majorem y eolat animus libidini deditus ἰ amore, ostis. desiderio, rapidicate, copia , inopia pra triae nonnunquam impeditus. Dein-:verus Arbiter recidi jubet omnia
ambitiosa 8t voluptuaria avocamenta.
Severius etiam Tullius : Omittendae sunt omnes voluptates , relinquendae studia desectationis: ludus reus , convivium, sermo etiam penὰ omnium familiarum deserendus. Nunquam Astrae litabit juventus , quae persun-etorio cultu eam adorat : quae studia
respieit tantum, cum ludi intercalam sis. itur, cum Hiquis pluvius intervenit lib.
dies , quem perdere libet: quae se in f. ter stuata.vitia nclis aequa portione dividit, ut Senecae queret 1 utar. Nehlandiantur sibi. ut ejusdem denuntiationem usurpem 1 non es studium Iutis- prudentiae ressubcs ,sed ordinaria.
Sambucam estius caloni aptaveris alto,
ut eum Persio dicam, quam ejusmodi bis
juvenibus Iurisprudentiam. Ut totum ei pectus vacet, asserendum a volupta tibus. 8t claudendum illecebris est. Non contingit Iurisprudentia inter carentes etiam culpa occupationes; nedum animis vitiorum servitute oppressis. Ad hane justius ego transferam. quod seon tot Seneca de Eloquentia: In hos in- ti, arquit nee Dii tantum mali permittant, μώ-- ut cadat Eloquentia : quam non mira Urer , nisi animos in quos se conferret,etigeret. Hi tales interim titulis professionis ad dignationem perveniunt Clarissimorum:quamvis si vita censean-E IM
37쪽
3 De Causis corrupi. J udiciorum
tur . nihil stipsssordidius; si ingeniis, nihil obscurius; si judiciis, nihil magis plebeium . i origine, nihil ignobilius.s fama, nihil ignotius . si scientia, nihil
ignorantius. Quis inter haec Claritudini loeus ' Horum igitur umhr1 etiam vere Clarissimi laborant. Vulgi enim hane conjecturum Poeta exprehit.
tr crimine ab avis Disce om-- .
Li,tE judicium meum profiteor. Neque enim ostensa metuenda est. non modo apud Ptudentes. quos latcre discrimen non potest inter dignos indignosque: sed indistincte tuta haec cen- Iura est. Namque merentium hos ritulos generosa fiducia perstringi gaudet lis indignos 3c horum cogmta semper ignorantiae arrogantia se notari non intelligit. Sed & instituti operis sinceritarem professo contemnenda ollensa est quam veritas gignit. . .
38쪽
Praesi tum de Iuri Dudentia Romana
eam Providentiae Disinae munus esse. Summa disendorum.
Acta sunt land menta operis destinati. Nihil enim perinde interesse reor sinceritatis Iudiciorum, quam ex praescripto Iuris prudentiae regii il- . Iam dico aequi bonique artem , quam sapientissimi auores , ct peritissimi gubernandarum rerumpu composuerunt. Romani rerum domini, qui ut Iustitiae accomodatissimas leges sancire; ita ex norma aequitatis interpretari Potuerunt. Itaque quantum lauais aliae gentes. potissimumque Graeci meruerunt ceterarum inventione artium 'cultur tantum gloriae vindieare sibi R mani possitnt vel ex sola Iurisprudentiae expolitione; sive Nomotiioticen spectes . sive potissimum Dristiceri. Namque ut illam legum condendarum prudentiam eum aliis populis communem ; ita hane alteram interpretandi leges artem praecipuam habent. Metito igitur Vates rorabum adii causas, calliis meati Describent metius tri regere imperiopopulos Romane memento Hac tibi erunι -tes.
Nam cum providentiae ordo Romanos imperio orbis terrarum destinasset: non magis viribus & solertia eos ad devin cendum populos instruxit . quam Prudentia & aequitate ad regendum. Idque & diuturnitas imperii illius osten- iasiit tribus enim rantur' inciae, jure retinentur , imo frustra acquirumtur , nisi regantur: regimen autem imaequabili legum & aequitatis descrip. tione consistit. Sic Paulus a Emilius, scribente Livio, leges Macedoniae δε- dis cum tanta cura, ut non hostibus
victis , sed sociis benemeritis dare videtur e S quas ne usu quidem
longo tempore, qui unus es legum com rector, experiendo argueret. Iraque . dubitare nemo potest, quin ut Imporium Romanum Fatorum placita provexerunt : itaquoque Iura ipsorum pro videntiae aeternae amatu concepta descriptaque fuerint. Sic enim providentia illa per vatem suum de se praedicat: Per me reges regnant, S Iegum cou- P -.ου.
ditores justa deremunt. Igit imperio illo vel exstinctorum. vel in varia regna dispersor Jurisprudentia tamen Romana fere orbi terrarum cultiori dominatur. Imo Romanum imperium ut aeternum esset, injure legibusque viget: Spostquam esse
Romani terum domini uesierunt. leges tamen illorum regnant, aded non vanum de illis apud maximum Poetarum vaticinium:
ras ego nec metas remm nec tempora nar '
Imperium fine e Lai. Ego sane Iuti sprudentiam illam Romanam , non ut hominum commentum . sed ut Providentiae aeternae munus . venerandam puto: Neque enim sinbenostra ista quae inmerimus dixeris etiώ. Muon magis quam quodcrescimus, quam quod adconstitutum tempora uaere '
39쪽
3 6 De Causis corrupi. Judiciorum
sori secta respondent. Quomodo Seneca universe artes ad allistorem Deum
reserit ego peculiaritet Iurisprudentiam Romanam. Nihil enim est ilii P incipi Deo , qui omnem hunc mundum gubernat , quod quidem in terris at , acceptius , quam concilia caelinque hominum jure sociati , quae
Civitates appetiantur : ut praeclare Tullius. Quia ordinis omnis aut ior
Deus est.quo rerum omnem naturam in hanc coagmentationem , harmoniam.
atque ornatum descripsit: Jurisprudentiam quoque invenit, quae idem in Republica aemularetur atque exPrimeret. imb quo affectu in Civitates humanum genus junxit; eodem Jura legesciue adjunxit . tanquam illarum vincula qui- . hus cohaerent. imb nervos quibus minventur . adeoque spiritum quo regum tur: ipsam quoque Jurisprudentiam. si libros confide A. tanquam Iuris thesaurum, copiosum cum delectu, multiplicem eum dispositu, imo si artem spectes. tanquam te mlantem, unde deriventur, &amussim qua expendantur: denique mentem, quπin omnium sussietat interpretationem. Propositum
igitur est . in universum de statu habituque Iurisprudentiae disserere. ut constare ei ratio aequitatis pariter pos-st atque Auctoritat : id est, ut Jus
non certum minus finitumque, quam Iustum atque aequum sit. Utroque enim opus, ut quod Cicero in eo sem. per spe standum ait aequabile sit. Igitur ut primus Liber ad iuris Prosesiores. ita hic ad Nomothetas & Nominphylaeas pertinebit. Prior pars Decre. ta habebit; altera deinde educenda ΜΟ.nita constituendae custodiendaeque Iurisprudentiae. Sed quemadmodum Tullius it egium librum scripsit asserendae Philosophiae . quem Hortensium inscripsit: ita nobis non perfunctorie defendenda ante omnia Iurisprudentiae
ni penes ipsam et urissprudentiam causa corruptorum Pudiciorum y Diis putatio emam qui ae mant.
Non desunt enim qui ipsam Iuri
prudentiam . tanquam litium Rcalumniae seminarium . infamant: &ut eos omittam, quos obtrediandi studio transverses agi. probabile sit: in ea opinione esse videntur duo clarissimae prudentiae scriptores, Lipsus & Guiectarc nus. uterque a cognitione Iuris non alienus , alter etiam magnarunt rerum illustri experientia cognitus. D-rs dictionis , inquit, ratiouem seu ' me Turcas usitatam, non prorsus repreis μ'
hendendam puto. Neque adeo praeci item eam esse , suam expeditam. Etenim qui clausu quasi oculis, ex aequo S bono decernit; plurimas causas celeri dexteritate deridis; tiberatrue . litigatores a temporis X sumptuum jamera. quae tantabrielis nobis imtervenit, ut ei qui justa causa nititur. expediat, ab initio eam amittere, quam per judicii ambages obtinere. Taceo , quod interea causae ,stitia obscuretur atque evertatur, partim fraude via imperitia Pudicum, partim 'sus juris rigore.*calumniosa interpretatione. Sed apertius Lipsius: ra. QNou multae leges, inquit. bonos mores. bonum jus faciunt: sed paucae, fideliter servatae. Atqui inter Feniunt
Calamniae. Quid igitur 3 quo e yudoy quo ne Princeps est y Iue vir bonus es os justitiae, iste potens. V viva ipsa lex, an non verbo uno decides
Et da, quod alibi malbe quid magni mali es δ primum in re obscura , Sin qua haud vave intersit, Titius ausurs vincat. Deinde vera dicam in in re parvae in Mello, in praediolo , in pecuniola. Habeat, cui judex δε-nat. Absit tantum aperta rnrquatas: neque aliter in maxima orbis parte hodie vivunt.
Sed prosectb rationes huic jum te
sententiae adeo eam non juvant, ut p tim
40쪽
tius eae ipsae nos ab illa alienent. Quis enim velit, tantum licere Iudiet y quo limite aperta iniquitas satis db occultiore illa distinguatur ' Et quod satis dignum in obscuritate momentum: cum hane ipsam depellere Jurispruden.ria prosteatur Τ Illud vero de parvit re, cui probabile videri potest y Etenim satis importuna haee philosophandi r rio , cum tradilatur de disponendis negotiis , dc componendis discordiis vulgi : cui pecuniam animae & sanguinis loco esse, Pocta dixit. Deinde non semper pecunia, sed saepe quoque salus S existimatio in dimicationem Iudicii
adducuntur. Neque vero exemplum barbaratum sentium multum valere potest, cum dejuris Iudiciorumque ratione quaeritui , qua maxime ab illis distinguuntur gentes cultae Zc humaniores. Verum reserandi postea erit locus i nunc porro adversarios audia.
mus , qui plures sunt. Nam quid Poetaypostquam dixit:
foro rabies , nee stricta pratia lin
tanquam causam addit. Morum jura viris , solum in fine fagi
Non desunt quoque exempIa. Nam
cum ante centum viginti annos Matthias Corvinus ad gubernacula Panninniae accedens, secum quosdam ab Italia Iurisperitos duxisset . atque ex eorum consilio rudem ad id aevi & inconditam penes eum populum juris Iudiciorum. que formam ad praescripta Iurisprudentiae expolivisset ; sic repente litibus omnia, calumniis. &discordiis flagrare coeperunt, in gente antea hujusmodi certaminum rudi, dc ob id privatim quieta . ut non multo post Iurisperiti omnes regni finibus egredi juberentiar.
Iurisprudentia, inquiunt, tot argutiiS, tot tamque perplexis rerum discrim, nibus. quas non immerito acutas ineptias Seneca vocat, tot rationum & legum & interpretationum contrariarum
pugnis, quid nisi Litigatoribus utrim. que tela quaedam subministrat. 8 judiciostensacula objicit, quibus cognitionis cursus inhibeatur Τ Quam expedito Rdirecto ad justitiam itinere, ipsa integrae
naturae vis, &incorruptae mentis liberrima industria judicem deducereti si
non impedirent tot acuminum spinae, tot disputationum salebrae tot ambages distinctionum, tot legum tanquam indagines , ad captandum judicantis decreta dispositae 8 Non esset injustitia crimen, si non nisi tam operosae scientiae apparatu ad justitiam perveniretur: imo desinit justitia Virtus esse. s noti
adeo naturae sponte omnibus una sormae pulchritudine assulget, ut nec inter eoS conveniat. qui eat i tam artificiosa diligentia quaerunt. Nimirum justitiae simplieitas maxime ingenuum bonum, amat potius animos libero obtutu in naturam perpetuo intent S . nec arte corruptos: hi enim soli verae germanaeque justitia solidam illam 'expressari .
cffciem . quam Tullius desiderat, comprehendere possunt: cujus tantum um- ' Dris atque imaginibus reliqui utuntur: ii scilicet qui non quid naturae principiis consentiat. sed quid Iurceonsuli rum rationibus, atque aded verbis consequens si, inquirunt. Quid thoc est aliud, quam soFium perennitate praeterita. turbidorum rivulorum minutias
consectari y Desinit justitia esse civilis Vi tug. idest ad omnes omnino pertinens cives quod omnes sapientes cene sent) si tam arduae scientiae subtilitas ad paucos eam relegat. Quemadmodum Seneca a Philosophiae scrupulosissima subtilitate sapientiam vindicans , ait: sertior res est sapere: imo simpliciore D. os se illi adversus Iurisprudentiam: apertior res est justitis; imo simplicior. Et quemadmodum Dialectica disserendi
ex vero copiam promittit; cum tamen
respicienti ad illas vetereos mi artis ficii , ut idem Sophus appellat, leges ,
non tam loquendum sit, quam obmutescendum : ita δc cum Iurisprudentia agi existimant. Cui enim' non si lac, lius dirimere controversam justitiae se. quenti ductum .quam jurisDuid enimῖ videmus cos qui ex juris alte de controversis respondent, magis sere occu-