Gerardi Io. Vossy et aliorum Dissertationes de studiis bene instituendis

371쪽

Sive Recta investigandarum, tradendarumque artium ac mentiarum

ratione. Urn apud omnes qui tantum judicio prorsus no 1 casent , in eonfessio sit nullam artem nullamque scientiam , nisi diligenti ac cerra quadam methodo adhibita, vel tradi recte posse , vel percipi: cumquε & antiquis rem po ribus , Si nostra hac aetate quam plurima ingenia, praeclara illa quidem 3c pene divina summis laboribus , summaque alio qui diligentia in id incubuerint, ut Posterorum studiis quam optime consultum relinquerent: nunquam equidem satis mirari potui, qui factum sit, ut cum nulla es fer ars, vel facultas de qha aeq;referret ab soluta , ac perspicua extare praecepta, atque Methodo squod nimirum caeteriS Omnibus lumen afferre una possit) nemo ea me sere extiterit qui dignam illam putasse

372쪽

videatur in qua non dicam illustranda. sed ne recta quidem cognoscenda ingenii sulvires intendere r. Quo quidem factum est, ut cum nulla sit ars, quae non infinit a propemodum scriptores habuerit. quod tamen pene dixerim) omnes rectam methodum neglexerint, nunquam intelligi eas satis posse ipsa doceat experientia. Dicam exempli gratia de una atque altera :quam plurimos quidem invenias qui Rhetoricae praeceptε , quae prodita sunt literis, M saepe diligenterque perlegerint, de insuper diu se exercuerint, optimoa quosque oratores sibi imirandoa , proposuerinr,mul rarumque rerum cognitionem adepti

sint. & natura alioqui ad dicendum mini me sint inepti: quorum etsi orario sit pro-Pria . ornara, elegens , copiosa , in iis ramen ad persuadendum vim roburque demderes. cujus rei nulla alia potest esse causa, nisi quia artem, quod sine recta methodo tradita sit, non lail assequi potuerunt quamquam non negaverim, quae scripsit ea de re Aristoteles ad Theodectem, ea bona ex parte habere methodum. sed

quod obscuro illo, ac spinoso dicendi genere, more suo usus sit perpauci sunt, intelligere qui illa possinr. Dialecticorum irem frequens ubique est numerus, ar si scripta si disputationea observes, nihil minus

373쪽

ΤRIDENT. DE METHODO. 327nus invenias, quam Dialecticos, quia scilicet illa similiter facultas adhuc methodum desideret: id quod de aliis quoque artibus, facultatibus , ac scientiis serE Omnibus dici jure posset. Multa sana de Methodo pluribus in locis scripta reliquit Aristor. 8c praecipu/ in x. lib de parribus

animalium , sed tamen integram arrem complexus non est. Id enim agebat tam tum modo suorum ut scriptorum ratio. nem redderet. Scripserat Galen. librum qui non ex rat de constituendis artibus cujus jacturam aliquatenus conati sunt re.

sarcire Martinus Acachias& plerique alii medici qui tametsi plurimum lucis huie facultati attulerunt . ita scripserunt tamen , ut vel ubi de Methodo tractant, ibi nihilominus jure Methodum requiras, praeterqoam quod Galenum sequuti sunt, cujus sententia,quod censuerit non eadem Methodo contemplari commode & docere aliquem posse, sed contrariis, probari mihi nullo modo potest.apertissimE reci mante non rantum Aristotele, sed Be ce ii sit ma ratione. 8e ipsa quoque experien tia. id quod suo loco ostendemus. Equidem quibus constet vera meth dus diu ac pertinaei quodam labore conartus sum intelligere, nec tantum libros πο-

tui consulere, sed multo etiam diligenti

374쪽

experientiam. sim ne autem tandem perfecte assequutus dicere equidem noti au sim. hoc scio, me vere posse dicere , quum estem natura ad rerum investigationem minime aptus , rationem tamen me all-

quam ejusmodi studio, ac diligentia comparasse , quam & ad emendandum illum naturae defectum , & ad res commode ex-Plicandas , maximo experiar mihi esse ad-jumento. Quicquid autem illud sit, cum

optimo cuique ingenio magnopere profv turum sperarem , statui hunc qualem unque meorum laborum fructum cum studiosis omnibus communem facere.Itaque

si quidem in thesauro quod magnopere velim aurum inventum fuerit, erit id mi - .hi tam jucundum, quam quod jucundissi.

mum: sin inventi fuerint sui est in proverbio) carbones , conatum certh meum, qui pro de ise et si non potuero , sal rem voluerim , nemo nisi nequissimus improbabita Forth enim excitabuntur hinc feliciora aliqua ingenia , quae quod ego non potuero, ipsa praesten r. Sed rates ego maxime Opta rim lectores, ut aut nullam omnino habeberent, seu habere se crederent methodicarrationis cognitionem , aut si perlegissent, quae ab allis ea de re tradira sunt, Conaren-xur saltem quamcunque illius intelligen- iam se assequutos existimarent, eam Ian ii

375쪽

tisper soponere,dum quid & nos sentiamus integro possent judicio perpendere. Opra

rim insuper ut nostrae rationis periculum etiam facerent in facili aliquo argumento, indagando: primum ex praeceptis quae tradituri sumus, rei notitiam : ac deinde rem eandem explicando. Neque enim persuadere sibi deber quisquam arrem se ullam reiste posse intelligere, nisi usus accesser tr. 6c nisa experimenta perspicuam reddan perCeptorum vim,atque efficaciam. Quod si haec percurrat aliquis tantum,ceu historiam quampiam, dignoscere profecto nun- q. 'm poterit quid boni insit. aut mali: quin imo qoam primum viderit me a relinquorum Orbita paululum recedere, lectoremque fallere, singulis locis eadem quae apud alios legerit, aur parum admodum diversa expectantem,facile opinabitur,lc me aliorum scripta minime vidisse, Se se satis

casisse habere nostra contemnendi. . Nec

vero pigere studiosos debebit laboris,quem impendere cognoscendo methodico huic usui oportuerit qui sane pro rei dignita te haud erit magians sed quantuscunque

tandem erit; tantus tamen nunquam esse

poterir, quin illum cumulatissime ejus sit utilitas compensa rura. Equidem si filius mihi esset aut adolescens quil plam alius ad que caruε, qui speraret .habiturum se rriginta

376쪽

ginta annorum otium, quod in literarum studiis sumeret, hortarer illum, ut potius integros v ginti in assequendo vero methodi usu insumeret, quam ut eo coutempto, reliquis studiis rotos illos triginta au- nos daret, minimeque dubitarem optime. illi consul rum fore: pro certo enim haberem reliquorum .decem annorum labore ad majorem eam solidioremque erudirionem perventurum , quam si ea re destitutus,aliis tantum in studiis aetatem Omnem

contereret: quod minime mirabitur qui quia putat Platonem alicujus saltem fuisse judicii, cum is in Phaedro Socratem dicere

faciat. si quem inveniebat qui unum cognoscere posset & plura quae tamen memthodicae rationis non nisi pars est quae'. dam in ejus se vestigia sequi solitum ranquam numinis alicujus. Sed longe minus mirabitur quicunque se in ea aliquam di exercuerit. Tanta est enim studiose lector

s mihi crede ejus utilitas, ut aestimare ne- 'mo nisi experrus possit, urcunque paucis quibusdam . ac renuibus constare praece

piis videatur, c . a 'Caeterum id praecipue conati sumus,ut maximam brevitatem cum pari perspicultare conjungeremus. Nam cum artium utilitas non ex earum cognitione sed usu constet, necesseque sit, siquidem arte ali- qua

377쪽

TRIDENT. DE MET MODO. rat

qua uti velis, ejus tibi praecepta esse in proriptu , non secus arque literarum elem nta scribere aut legere volenti, diligenter videtur in rradendis artibus verbo sitas omnis fugienda. Quam quidem ob cauta iam disputationes quoque , opinionesque iis coacervandas reliquimus, quibus curae est ostentare potius, quam multum ipsi sapiant , quam aliorum studia promovere. vel quibus res est cum pertinacibus. Dubitandum sane mihi esse non vide intur, quin Methodos ad logicam referri deis

hear, quando & definiendi & dividendi, decolligendi leεes complectitur. quae omnia saris constar ad Logici ossicium pertinere: ur igitur intelligi commode quid sit Methodus possit. definiri ac dividi Logicam

oporter.

I. Est vero Logica , meo quidem judicio utcunque eam definiant multi) recta contemplandi docendique ratio , ac duorum sane alterum, & contemplemur, Hedoceamus necesse est: nempe, aut rectene aliquid de aliquo assirmari possit, vel negari, seu hoc ne portus quam illud: ut An servanda sit inimicis fides , nea ne Zitemque militiane,an toga dignior sit λ aut

ut relicto veritatis examine , quaeratur relalicujus explicatio : ut quid sit hellum, quibusve constet ars dicendi aut christia-

378쪽

IAcoar Aco NTI na religio: vocabimusque ea quae ad primam rationem pertinent Quaestiones rquae vero ad alteram referuntur , Themata, sive Proposita. quo fiet ut Logicae duae sint partes: quarum altera pertineat ad quaestiones , alte νa vero ad proposita . quam nunc expli candam suscipimus. Quanquam enim veri quoque ac falsi examen recte fieri non sine Methodo aliquaporest. magis tamen nomen Methodi adstam videtur pertiuere rationem, qua recta

ordinaraque propositorum fit discussio.

Sit igitur Methodus recta quaedam rati O,qua Cirra veritatis examen & rei alicujus notitiam indagare, & quod assequurua

fueris, docere commode ponas. Quanquam autem in Thematis alicujus explicatione multa incurrere possunt, quae con firmatione indigeant , non tamen ea fumenda erit ex Methodi, de qua hic agitur, Praeceptis : quin ad eam tum Logicae par tem erit recurrendum quae pertinet ad quaestiones. Siquidem harum Dialecticae. Partium officia confundenda non sunt.

. . Quis autem sit Methodi finis propter quem est expetenda ipsa definitione

indicatur. Est enim rei alicujus cognitio , quam qui contemplatur , assequi cupit: qui vero docet, aliis impertire nititur. ι I. Dicendum est ergo qualisnam in

379쪽

TRI D ENT. DE METHODO. 3 telligatur esse integra rei alicujus cognitio: hoc est, in quibus consistar, aut quando eam habere dicamur : mox quarum haberi rerum possit. 6e quisnam sit ejusmodi cognitionis capax. Postremo ex

quibus gignatur caussis , ac de illa quidem

cognitione hic agi sciendum est, quae rario incinationis ope acquiritur, non aurem de ii 'la, quam innasci uobis arbitramur: cujusmodi est communiorum animi conce prionum noritia,ut de illa quae a sensibus proficiscitur, de quibus infra dicemus. v. Integram rei alicujus cognitionem tum nos habere arbitrabimur, si noverimus quid sit, quae sunt ejus causae, qui veeffectus: δc qui haec omnia perspicere pocst circa rem aliquam. sine dubio, is iasingula poterit perspicere.

v. Ac nequis verba sorte magis inrueatur, quam res ipsaS , animadvertendum est in artibus, tum cognoscendis,tum traden-

. dis rei caulas eas ser me intelligi, quae adlp sarum artium fines spectant. Si enim ponatur Rhetoricae finis esse persuasio , rumdemum Rhetoricae te causas putato asse- quutum , si persuasionum causas assequutus fueris. Nosse enim , exempli gratia , quis Rhetoricae inventor, constitutorque fuerir,& caetera ejusmodi parum refert. Inistelligimus autem quid res sit, si primum

380쪽

nominis significario . ambigultare , atque obscuritate omni sublata , deindeque rei natura perspecta nobis fueri r . Porro causarum quatuor faciunt genera, Materiam, Formam, Essiciens, Finem. Μateriam dicimus, quae formas recipir, tam quae naturae ope proveniunt, quam quae artificio fiunt. Quae naturales sormas recipit, aut simplex est, arque impermista, aut composita. Simplicem Aristoteles primam vocat, quod ut plerique arbitran- tur primorum corporum, quae elementa dicuntur, formas recipiar. Composita ex

quatuor elementis constat , quorum contemperamento reliqua omnia generantur.

Dicitur & materia, ex qua aliquid emci- turi aut nascitur, ut pannus, ex quo vestia fir: quemadmodum ex lateribus, lapidibus. lignis, calce domus: ex aere, Cera , Plum bo statuae. Formarum vero quaedam naturales sunt, cujusmodi est hominis, equi, leonis :quaedam artificiosae, ut statuae : quaedam partim ab arte , partim a natura proveniunt, quod genus sunt fructus, qui in arbore nascuntur quae in alieno, eoque non suae speciei, trunco insita fuerit neque enim fructuum illorum sorma a sola provenire natura dici potest, cum nemini dubium sir, nisi agricolae ara, operaque accederer,