장음표시 사용
401쪽
primantur verbis claris ac perspicuis, quo ad ejus fieri poterit paucissimis, ita ut nihil redundet . Definiri aurem possunt , quae neque singulatia sunt , quorum diximus stientiam non esse, neque ita univer
u , ut nihil extet os sub quo ipsa Contineant heomm uni us , qualia sunt, quae vocant transcendens la sic enim nihlh extaret, quod posset in definitione tauquam norius adhiberi sed larer utraque collocataru P. Et haec quidem sunt praecepta, q uae de rue oda definitione dari fere possunt quae tamen adeo absoluta minime sunt,quin eo rum in rebus definiendis observatio longe diffieilia existat. quo sane fit ut piae runque ea in re, vel a magni nominis viris non leviter peccari soleat I incirco .seperae pretium facturi videmur, si vitiorum, quae caridere in definitio qns potium, quendam Pe-iluti catalogiam Rubjecerimus : ut Cum nociita ita promptu sir Perspicere quid sequamur, saltem quid tugiendum sit. non la
Primum igitur vitium erit, si sorte sumptum recte genus non sit: quod quidem ex generia inatura , dc proprietatibus perspicuum fiet. Nam genu de omnibus dici debet , qqadi sub siugulis. Hua formis Continentur usque ad individua. quamobrem si rei, quae definitur species aliqua,vel quip- piam
402쪽
tur , usque ad individua , non contineatur sub eo quod pro genere sumptum est, ne; psius quidem res genus suerit: ut bonum voluptatis esse genus non poterit, quod aliqua voluptas in bonis non sit. Genus ejusdem Categoriae seu praedicamenti necesse esse,cujus suist & ipsius spe-i siles, quare cum nix & cygnus ad substantiam pertineant, candor aurem ad qualit rem , non poterit candor nivis aut cygni genus esse. Si res definita non numereruria ter specles in quas immediatei sumptum genus dividitur, necesse erit : ut saltem ad 'aliquam ex ejus formis reseratur: quod is non conringar, quod sumptum suerit non
erit genus: ut dicemus motum volup raris genua non esse, quia volupras neque numeretur inter fimas moru1. formas neque
cuiquam ex illis subjiciatur. cum nulla motus speetes sit voluptas. Genus larius Patere oporrer, quam speciem . quare cum
opinabile latius pareat, quam id quod eae nam 8e quod non est, comprehendit) non poterit id quod est genus esse opinabilis. Sic& cum quod initium est dem sit principium, & quod principium initium, non lPorerir alterum alterius esse genus : neque enim alterum altero latius est, sed aequale. Unius speciei plura esse genera non P Ls ra
403쪽
TRLD ENT. DE MET Hono. 3s sunt, quam unum, nisi alterum altero con tineatur. quamobrem si ejusdem rei allud , quam quod sumptum e st, genus sit, neque alterum alteri subjiciatur, id ejus genua non erit: ut scientia justitiae non erit gemnus, quia justiriae genus sit etiam virtus Mneque virtus sub scientia, nec scientia sub virtute continetur. Genus plures sub se complectitur Specie S , quam unam . quare si quod propositum est, rem tantummodo continear,quae definitur; non genus erit. sed idem cum reipis, ut si lictum sit jucunditatem esse genus Voluptatis. Genus separari a specie nunquam potest, neque ab iis, quae sub specie usque ad individua continentur . Quod si res quae definitur,consistere aliquando possir,ut illi non conveniat, quod sumptum est, progenere . illuc quidem genus non erit. quamobrem , si separari aliquando ab anima omnis motus potest, non recte diceturm rus animae genus esse. Genus debet quid res sit demonstrare, quare si non aperie respondeatur in quaestione, qua, quid res sit, quaeritur. non erit Genus , ut quod album est, non erit nivla Genus . sed accidens: non enim idem est nix , quod album aliquid, sed accidit nivi. ut sit alba, Non demonstrabit autem,quod
404쪽
i 18 I xc 6 n Aco N et tri tam priim est Genus,quid res sit quin quae-1iber etiam ejus Species in quaestione quidreasr, dicatur: φ Genus debet cum re, cujus est genus omnino Convenire , non aurem ex aliquitantum parte. quare aspectabile hon erit animalis genus. Est enim animal ex patre aspectabile. corpus enim sensum mover, at non anima. Sic M. eorpus non recte dice-rur animalis esse genus si quidem animal pro parre tantum eorpus est:
Genus vere de formis dici debet quare
non tectε definirur inrx aqua conCreta, cum vere aqua no sit neque coenum, erra humore rem perara,cum verε rerra non sit.
Si rei quae definitur aliquid contrariumst, necesse erit aut sumptum genus de contraria quoque re dici, aut contrariae releontrarium esie genus. Q amobrem cum morbo contraria sit valetura non erit morbi genus quod malum est nisi etiam valetudinis genus sit quod bonum est : aut nisi idem sumptum genus de utroque Coo intrario diceretur, sicut color de candore M
' Si in id, quod sumptum est pro genere, non cadat id, quod cadit in rem , quae definitur, id ejus esse genus non potnit. Ita que cum scientia quandoque aburi qui, possit , virtute non possir, eo quod virtu-
405쪽
T ii E N m. v h METHono. 269ris nomen amitterer, non poteri r scientia virtutis genus esse : sicut etiam, si res quae definitur aecessionem recipiar, ut col rsumptum autem genus non recipiar, id ejus esse genus non poterir.
Assectio rei alicu jus , quae ei quod definitur, non inest , ipsius esse genus dicenis dum non .erir. quare Cum somnus sensul non insit, non eri r somni genus imbecillitas sensus: Cum enim somnus sensus non sit, ne sensus quidam imbecillitas erit. Rei qpse definitur accidens sumi progenere non debet, utpote quod vim habet ad essiciendam rem . quaxe cum aequalitas contrarium rationum vim habear ad eis
ciendam dubitationem , dici non poterit aequalitas illa dubitationis esse genus. Ubi genus exacte perpenderis eadem diligentia discutiundae erunt differentiar, animadve tendumque aliquid ne in iis sit quod damnari jure possir. Primum aurem reprehenderur differentia , si reon recte indicet, quale quid res sit. Et Rusmodi quidem erit , si , cum res a C. ce monem recipiat. id quod pro differentia
ponitur. non TeCipier, aut non simul. quare non recte definierur amor, concumbenis
di cupiditas: cum fieri possit, ut qui vehementius amat , aliquando non magis concubitum appetat, quam is, qui minus
406쪽
ΤR DENT . si ΜετHODo. 36rfinita dividatur suas in species,singulaeque species usque ad individua, singulatimque
Idem et t. si cum duo simul rei possint
convenire , at rernarim proferantur, ut si .
cum pulchrum possit aures simul atque oculos oblectare, pulchrum id e de definia tur, quod aures & oculos obieetat. Aut si cum pari ratione contraria et dem rei natura possint convenire, alterum tantum explicarum fuerit, ut si quis definiar animam scientiae capacem esse, est enim & ignorantiae.
Aut, si cum res ad plura quoquomodo pertinear, aliquid ex iis praetermittatur . quod fierer, siquis Grammaticam definiret esse artem scribendi, id quod dictatur.& profertur. Nam cum sit etiam legendi , id quoque exprimendum erar. Hoc tamen observandum non est. ubi ad aliqua res pertinet proprie & per se, ad aliqua vero casu 8c temere. id quod videre est in medicina. Siquidem eius vis peri se cernitur in valetudine, in morbo autem casu & temere, cum & alienum situ medicina morbum efficere. In ejusmodi ergo rebus ad ea duntaxat, quae Plae stantiora sunt , accommodabuntur di
Aliud vitium erit in differentia, si non
407쪽
semper rei quae definitur conveniar, hoc est, si auferti aliquando, aut Commutari possit sine subjecti interitu, cum nulla res, sublata sua differentia i permanere in starupossit, Homo enim si desinar terrenus e Te, homo simul esse desinet, quamobrem non . erit bipes commoda hominis differentia. cum possit quispiam unum aliquando, aut nullum habere pedem. addendum est igitur natura bipes.
oppugnatur insuper differentia , alias quidem quia noo sumptum sit , quod in re est excellentius. quapropter si res, quae definitur, perse sit ex perenda , non recte explicabitur tanquam expetenda propter aliud, ut si quis justitiam definiat esse legem custodem. Quamquam enim quaedam cum per se bona sint, experi etiam propter aliud possint, definitione tamen illud explicari debet , quod excellentius est. Et si res natura ad aliquid apta sir, non recte explicabitur per ea, ad quae fortuito uti liceat , sed per ea explicari debebit ad quae natura apta & destinata est. Alias reprehenditur , si sumptum sit quod ipsa re non sit potius, & ejusmodi
quidem erit si non sit magis universum. quamobrem non recte fieret, si res per Contrarium explicaretur , ut si definiatur bonum, quod malo contrarium est. Sunt enim
408쪽
TRIDENT. DO METHODO. 36 enim contraria naturae ordine simul . de Consequenter , aut aeque nota , aut aeque incognira, Quae ramen cum alio conseruntur, necesse est explicare per eorum opposita, quorum ipsa suor, ut dicemus patrem
esse qui filium habet , & filium qui habet
Patrem. Neque enim recte intelligi aliter eorum natura potest, Sic di quae privatione opposita sunt , necessario definiendasvnx per opposita, ur, inaequalitas aesu alitatis privario dic trur. Idem etiam contingeret, si id pro disse. rentia sumeretur , quod tantundem significarer, atque ipsa quae definirur, res, ut si quis scientiam definiret opinionem veram cum differentiae intelligentia , cum idem sit differentiae intelligentiae & se lenis ria r vel id sumeretur , quod esset rei proprium, ut si defineretur lupus animal quadrupes, natura ad ululandum aptum, Cum enim nullum aliud animal. neque omnino ulla alia res ululet praeter lupum nisi forth lupum aliquis imirerur, nemo cerri intelligere poterit quid sit ululare , nisi, prius lupum cognoveri r , ululantemque audierit , Quare differentia illa ad ululandum aprum , nihil asseret momenti ad cognoscendum quid sit lupus. Longe autem de rerius esset, si res ex-Plicaretur per ea,quae a nostra notitia ma-
409쪽
.gis ement re mora , quam ipsae res, ut side- fineretur ignis eme substantia animae maxime omnium simillima , magis enim nos
latet , quale quid anima sit , quam quid 'ignis, Quod si mi Iiter contingerer, si quis rem defineret per id , quod in ipsa re intelligeretur,vel tanquam ejus species, vel tanquam pars, ut si definiretur animal. substantia , cujus species sit homo: aut navis, cujus pars sit puppis. Haud levius erit vitium, si pro differentia id sumatur, quod certum non sit an rei, quae desinitur, conveniar , ut si definiatur ignis , esse quo primum animi sedes consistit. cum dubium sit, an primum consistat in igne animus. Postremo minime idoneae dicuntur di seren riae, si rem quae definitur ab aliis,ejundem generis, non distinguan r. ia distinguere quidem non poterunr, nisi sint ipsius rei propriae. Sed id quidem de singulis intelligendum non est. Nam singulae magis universae ipsa re debent esse, sicut dictum est supra : verum de pluribus simul junctis , ut in ea hominis definitione , qua dicitur eme animal terrenum, ratione Prae- dirum , utraque enim ditarentia latius patet quam homo Nam terrenum esse, Commune est homini cum multis animalibus dratione praeditum esse, commune illi est
410쪽
TR DENT. DE METHODO. 3 6 scum geniis r at simul junctae illae duae differentiae in nullo alio reperiuntur ani mali, praeter quam in homine , essi cluntque definitionem propriam. Propriae aurem non erunt, si alicui rei simul junctae conveniant ejusdem generis , praeterquam rei quae definitur , Se sub ea comentis. quod perspici ut possit, percurrendae erunt species omnes. in quas genus ipsum, quod In definitione adhibitum est, dividitur , deincepsque unius cujusque speciei species, usque ad singularia. Reliquum deinde est ut videatur numin definitione aliquid sit obscurum aut redundans : quae vitia cum in omni oratione vitanda sunt, tum vero in definitione damnantur maxime , sed praecipue obscuritas. Nam cum adhibeatur definitio rei cognoscendae caussa , obscuris id verbis usi non assequemur. Contingit autem obscuri ras tum in ipsius rei , quae definitur nuncuparione , tum in ipsa oratione , estque in verbis aut ambiguis, aut alias valde impropriis, aut inusitatis.
Ambiguum verbum est, quod plura significat: ut siquis cognationem definiat esse consanguini ratis conjunctionem Cum enim cognatio de naturali intelligatur iade civili hoc est , de ea . quae est per ad O-3 Pti O-