장음표시 사용
381쪽
TR1DENT. DE METHODO. nunquam scare, ut ea sola tales fructus produceret. verumtamen ad artificiales. ejusmodi quoque formas rejiciemus. Natura. lis forma morus sive actionis est princi- pium : proinde & effectricis causae rationem obtiner . atque ea quidem aut simplex est. aut composita. Simplex est, quae simplicem, impersectamque haber naturam , eujusmodi sunt elementorum sormae, qua a prima induit materia. Cares aurem mare.
ria prima omni prorsus serma , non quod aliquando sine ulla forma existere possir, sed a compositis mente tantum abstrahitur, intelligiturque. composita forma est, non quae ex pluribus formis conster ea enim una est, non plures ) sed quae plurium& persectiorum motuum , quam simplex principium sit, ut stIrpium forma, quae vegetandi vi donara est, cujus motus persectior distinctiorque existir. In vegetatione enim continentur attractio . rerentio, & alii id genus vegetatricis saeuitatis motus, quo A naturales actiones appellamus. Eadem ratione rerum multisor mlum, quae non ex elementis solum genitae sunt, sed mistis naturis ex elementia, forma diis stinctior, perfectiorque est. arque hae ipsae res quo melius Contemperarae fuerinr , eis laboratiusque a narura permistae, eo compostiorem , distinctiorem , ac persectio- Iem
382쪽
rem habent formam , proindeque motus plures, ac persectiores. Elementa enim ipersectione & nurbero actionum plantae antecedunt: plantas autem animalia r homo vero. haec Omnia, quoniam loterea, quae in hoc orbe genita sunt. temperatissimus est, elaboratissimus, Ela velut naturae opus
absolutissimum, persecti iii mumque. A rtificiosam autem formam nihil aliud esse di. xerim, quam illud ipsum, per quod res ad
usum aliquem apta est. Sra tuae namque forma reddit marmor idoneum ad referendam alicujus emgiem . cultri vero forma cultrum ad incidendum. vi. Sed materiam quidem & formam proprie solae habe nr corporeae substantiae. Verum ramen in accidentibus accipitur pro materia vel subjectum , in quo accidens sir, veluti auditoris animus, in quo vi
orationis fit persuasis: vel id, circa quod fit vel de quo: vel si quid est praeterea , quod alio quovis modo efferri possit r. dicemus enim medicamenta , morbos. & reliqua , Circa quae versatur medicus, medici esse materiam , & bellum ejus orationis materiam, quae de bello tracter. sic & emptionis & venditionis materia erit, id quod semitur & venditur. Primum Quintilianua inquit considerandum est, Si quis, in
qua causa , εc apud quem , di in quem Mquid l
383쪽
TRIDENT. D E METH No. .3 7 quid dicar. Haec omnia . in qua causa . &apud quem , te quid dicat non alio pertinere arbitramur, quam ad Orationis mate-xiam & subjectum. Similiter est M aliquid in accidentibus in quo consistat. urres sit id, si quod est.
sicuti in emptionis Se uendi inhis contractu eae pretii convenrio . unde habet ut sit emptio & venditio , idque erit pro sot maaccipiundum. Eficientium cantarum duplex est conditio. Nam aliae effectum perpetuo comitantur , t quales sunti internaee aliaeὲ abesse . Pomant . quales sanr , quas evidenres , ae externas dicimus , ut solis ardor diariae se-bris est caussa, etiamsi a de urendo cessaverit. Quaedam insuper necessitate naturae , quaedam opificis arbitrio agunt. necessitatem sequuntur quaecunque cemsilit judiciique sunt expertia,ut ignis. proposito sibi quod url possit, nequit non urere : delectu autem agunt, quibus liberum est agem re, vel non agere,ut homines illis in rebus. quas consilio, rarioneque administranta, Earum quae necessitate agunt, quaedamnaturae conatu aliae externa vi agunt. Conatu naturae agunt ea ', quorum agendi principium est intra ipsa, nullo extero adjuvante , ut ignis, cui innata est urendi via ,' nec eessat urere, donec superest ali-
384쪽
. D 'A C D n t AsC o v T Vquid, in quod explicet vim suam. Externasi agere dicuntur , quibus aliunde age redi vis accessit, ut aqua fervens calefacit, non sua, sed ignis vi , a quo calorem accepit. Sed istorum tuis non ei iuturnat, verum aemittitur tha , ut stat i m ad naturam suam -τedeanta in Ha senecessitaxe agunt satis
ut possint agere: in illis vero quae deis Gu, opu est ut er iam velint. t Est & alia essicientium distretios quaedam lenim praecipua sunt& imperantia rquaedam Bbsequum Maninistrant, &lib. Hi alia agunt f Mial ia fiant instrumenra: ut stinviti bello gerqndo imperator , miles.
-- Aliae insuper mussae ejusinodi sunt ut so- .lae.ad effectum producendum lassiciant:
qaiaedam demum agunt taliquid e quae--dam vero ejusinodi sun r. iit ad Produce dum .effectum nihil quidem i pia conferre videantur, sed non producatur tamen ERfectus sine illis, vocanturque adjuvantes Caussae et exempli gratia, in late celandi de-aicti, aut pinnae 'uovis modo effugiendae -s Si eam quidem ad tem Isurripiendaminon movet, sed tamen minime eam surriperer, nisi haberet ejusmodi spem aliquam. atque huc quidem locum&temPuaerese
385쪽
TR D E . D 2 ME' Η Ο D o. 3Α9 rendum arbirramur. Confiderantur aurem in eis cientibus rei quantitas, qualitas , dc modus, ordoque agendi. Finis potissimus est caussarum omnium. Is enim est cujus gratia omnia agunt.
aguntque omnia boni alicujus gratia: 8e finis quoddam bonum est, quo pacto ergo ratio boni in rebus discrera erit, eodem Sc 'finium sit premus diversi ratem. Quaedam enim sunt per se bona : quaedam quia aliis conserunt. quae per se sunt bona , ea ceristum est summa esse,ut supra ea nihil sit expetendum. ea sunt, ut brevissime dicamus. narus uniuscujusque rei in suo genere persectissimus. Summum itaque ignis bonum est esse maxime calidum , & siccum. Sic uniuscujusque rei perfectissima illa , consummatissimaque habere , quae ipsis tribuit in suo rerum genere natura. Conserentia dicuntur . quae ad summa consequendum adjumento sunr. Sed bonorum, arque proinde finium ratio bifariam initur. Quandoque initur . pro singolarum rerum conditione, quam habent in suo genere quaeque ut domus perfecta ultimus est fabricantis finis in suo genere quandoqὸ vero fines accipimus ex
toto ordine rerum , quo cuncta, alterum alterius usibus videntur accommodata.
Possunt te aliter unius plures esse fines, ut P a aliua
386쪽
3qo I Acon I A CONTII, alius fit operis . alius . operantis . alius ju-hentis. Ubi plures sunt ejusdem rei fines. ii quidem erunt aut medit,ia quasi spectantes unus ad alium , quorum unus proximus sit, alii remotiores '. ut si dicas parari fraenum regendi equi gratia , equum an . tem gratia belli, bellum fieri propter vl-ctoriam, expeti victoriam tranquillitate frui ut possis. nam intelligemus vi quiliae- num sibi parat, equum regere proximum esse finem , reliquos autem remotiores . nempe hos, bellum, victoriam , tranquilinlitatem : sed tranquillitatem ultimum Mextremum esse finem . Aut erunt omnes aeque propinqui, ut si quid in amici alicujus gratiam facias , Sc ut te illi beneficii forte accepti memorem gratumque ostendas,& ut illum tibi magis benevolum reddas. Horum siquidem utrumq; ad id, quod facis , aeque propinquus erit finis. Et aut erit allus alio principalior , ut si pluris sa-cias gratum te amico exhibere, quam eum tibi magis benevolum reddere, aeque Principales erunt omnes , ut si non pluria hoc quam illud factas. Et finia aut est adeptio rei alicujus: ut in domo sabricanda habitationis Commo ditas , aut evitatio iocommodorum: ut siquid factas morbi declinandi gratia. Estque tandem finis, aut corporea res
387쪽
aliqua, aut rei corporeae Usus, aut actio tantummodo nullum post se opus relinquens: ut a probabiliter.& ornate dicere ponatur Rhetorteae finis esse: aut est aliquod aliud accidens ut si Rhetoricae finis sta ruatur esse persuasio. Joannes Argenterius plura facit causarum genera. nam instrumenta,& quas adjuvantes caussas appellamus, ab essicientibus sejungit. dc adjuvantium etiam duo genera enumerat : alterum eorum , sine quibus essici rea non potest : alterum eorum , cum quibus
fier, non pote st : segregatque insuper id, in quo res sit& Id circa quod fit, ita ut sint novem: id a quo res si , hoe est em- ciens γ per quod res fit i hoc est instrv. mentum: fine quo, de cum quo non fit: ex quo res sit, quae proprie est materia: in quo vir, quod est subjectum: ti circa quod, & eujus gratis res est; quod est finis, Mquod facit rem esse. quod est forma. Sld si
res non verba spectes, utram sequaris partirionem nlin admodum reserre arbitramur , dummodo in illis quatuor haec omnia intelligantur. il e
- Effectum aurem eujusque rei nihil.aliud esse dicimus, quam liud ipsum, cujus res est causa, quo8 & finis est. Sed quatenus a caussas producitur, effectus appellatur: quatenus vero sul desideri oessicietes cau- . P 3 fas
388쪽
cujus gratia, profectus saerat. sed d4m-
mos, tum Communiter, itum Pe PδNe aqua stiber. 8c sp je iisVerima irasque , ad simplicissimas94 intitrutinasque sp i . 'si vix. Et eorum quidem haberi ejusmosi , poterit cognitio, quae finit suae , 8c perisipetua te immurabilla : quod genus sunt iuniversalia omnia. . in fictitorum autem M.
corruptibilium , qualia: sunt singo laria i , nutu .est se lantia. Omuia vero aut pen
denr a nostra, Volumare: ut quaecunque' agimus. facimusque : aut non pendenra nostra voluntate. Eorumque alia eonstant ex materia ut res naturales omnes: alia ta-
389쪽
TRIDENT. DE METHODo. δη met si sunt in materia, intellectu tamen amateria separantur: ut quanti rates . Cuca quas versantur Mathematici : alia sunt omnino a materia se juncta : ut Deus de Genii. j v lsi. Hujusmodi autem cognitioni auIe erit capax, in quo naruralis ratio vlgear, cujus ope rerum possit similitudines, differentias consequentiasque perspicere. x. Ostendimus jam quibus constet absoluta eujusque rei cognitio, quarum haberi rerum possir, quis ejus sit capax. videndum initud nunc ex quibus gignarur cauta
m, si ve sponte discendum alicui tri, sive a
Idud sane dubium esse non debet, quin
Cognitionem omnem , quae ratiocinando acquiritur, ab aliqua gigni caussa oporteat.&caussa quidem illa necesse est uti sit aliquid ante iam cognitum , quod adhibitum ad id , quod ignorabamua prius, emeiat .ut , n ejus veniamus notionem. Sic & A ristoteles asserit, omnem doctrinam S: disciplinam, quae Ia Itone constet, ex praecognitis fieri, unde consequens est nihil quemquam posse ad diis ere,nisi ea praecognita habeat, quae apta sint. ad illud pare faciendum , iquod a si equi cupiar. Et cum infinita pIO-pemodum sint ea, quae addisce te homines pinu ut, maxime insuper credibile videtur
390쪽
nullum esse hominem , in quo naturalia tantum ratio vlgaar,cul non omnes sere illae in sint notiones, quae sint ad percipiendam unamquanque disciplinam , seu rem quam liber, necess. rhe : quanquam lateant persaepe , nec facile sit animadvertere quid ad quam rem coguoscendam , 8e quomodo adhiberi oporteat, sicur usu venire poniset ut aliquis haberet quidem dsmi omnium generum medicamenta, Delciret autem quo quisque morbus potissimum cu
gleae ergo munus est, tum hujus sellicet partia , qaam hic persequimur, tum alterius . quae ad quaestiones pertinet, no-λtiones illas ceu scient illas subcinere latentes detegere, apteque ad res obscuras illustrandas applicare. Quamobrem sciendum in primis erit, quaenam stat omnium notissima, ut sive contemplemur, sive doceamus, eo sumpto quod sit per se notum ad ea pergimus quae nos latent. Pro eodem autem intelligendum hic est, aliquid notius esse, Se prius,
. Necesse est ut ergo quicquid praecognoscimus, ad id quod ignoramus quodque ia-telligendum est aliquo se habere modo.aut
scilicet ut magis universum ad mlnus universum : aut ut totum ad partes: seu ut