장음표시 사용
391쪽
ΤR DEN: T.. DEME'HODO. 34 compositum ad simplicia: aut ut caulam ad effectum: aut e converso. Contraria ve- .ro& adjuncta. & conjungara. & reliqua ejusmodi ad quaestionum tantum discucsionem pertinere . non etiam ad id, de quo.
' hic agitur, censendum est. N
Diu per quicquid praecognoscimus id
erit aut conjunctum aut disjunctum. Conjunctum intelligo quicquid oratione ali. quid amrmante vel negante exprimitur , quale hoc erit: mundu aliquando peritu rus est: disjunctum vero, quod simpliciaIsua voce vel etiam plWribus nihil amr- .mantibus vel negantinus exprimitur: qualia sunt: mundus, homo, substantia. In disjunctis prius quidem aliqua sing laria cognosci necesse em quam ad rei universae notitiam pervenias, quod inde iacile apparet, quod infans,antequam rem ullam viderit, neque quid hic homo sit, neque quid in specie . homo , neque . quid animal , neque substantia intelligir. tum aurem primum quandam hominis speciem
animo concipiet, ubi duos vel tres homines videri: atque inde pederentim proceder ejus notitia , semper ab iis, quae latius patenr, ad ea quae minus late : itaque evenie, ut perpaucorum singularium cΘgnl-sio, intellectum ad ea quae maxime viniverIa sint, perducat. ex duobus enim ho-
392쪽
minis species ζ ex homine & equo animai : ex animali &dapide vel ligno Corpus: ex lcorpore atque animali substantia,quo qui in
dem sit . converso splus p rspieuat fiant magis universa . quam eorum quae, sub ipsis continentur , multitudo. lmone haberi quidem potest singularium ominnium cogntrio , distincta scilicer, quomorido hune vel illum hominem vel equum cognoscere poteris. Verum qui genua ait quod intelliiar, is aliquarenus consuis vi
sum genus dicatur.u siquid in omnibus Communem quondam naturam intelligit :urpore in omnibus animalibus vegerandi senriendique vim. quare siquid cognoscendum tibi sit eorum quae sub cognito iam genere contineatur ἔ nori dia qua m ac qu Nres, ab us quae larius parent, originem sume r. nam siquid procul conspexeris, primum quidem agnosces id quod valde unia versum est, corpus videlicet esse : propius vero accedens, si se movere illud videris , intelliges anImal ede , quod mi aus pater, quam corpus, mox .pe cles esse homi nem, postremo plars nem vel Me parem. P Quarenus igitur aliquot singularia vel
minus communia prius cognoscere opor-' et quam communiora cognosci contin-
393쪽
TR DENT. D UMElπHODOI ΑΠgati: minus communia communioribus nOtiora e se dici possunt. Quatenus autem prius Coo noscuntur comamnio I a. quam eorum quae t ab ipsiε Continentur multitudo . Duriora erunt ι quae magis communiae fuerint : 8c maxime commuilia, maxime i em nota ac perspieua. A ristotelisque hoc modo conciliari posse videntur Contrariae hac de re assertiones. Quid vero naturae notius sir quidve ignoti usi , admodum equidem curandum n n puto, quum id ad rem nostram nona videatur facere.
neque enim naturae, sed homini cogitandi, cloeendique ratio traditur. Conjunctorum diversa rario eae nam esse videntur in natura hominis ingenitae universae quaedam notiones , quae quidem ejusmodi sunt ut si quis proferat,earum aliquam intellecta duntaxat verbΩrum vi, & signincatione , non possit aliquis non eam veram esse agnoscere, illique a sientiri. quod genus hae sunt : Totum qualibet sua parte majus esse: si ab aequalibus aequaliadema S, caetera aequalia remanere. Nemini sine caussa nocendum esse : B similes aliae. vocant urque Communes antini conceptiones , dignitates, primae & immedia raesentenriae , per se notae, ac prima principia : & iis quidem nihil potest esse notius
394쪽
uuorundam aurem noritia necesse est ut ab aliquo sensu originem sumat. Et quanquam sensus non 'percipir nisi singularia, nihilominus ex iis, quae saepenumero fieri sentir , experientia sit & cognitio stabilis, immutabilisque : nam cum saepe vi-iderimus ignem calefacere,' neque secus uno quam contingere, univer sa in nobis hujusmodi sit notio, Ignis videlicet calefacit. Totum partibus notius esse, & compos tum simplicibus nemini dubium videtur. quod intelligendum est, si totum accipiaal ut totum & parres, ut partes. At caussarum ad effectum rario aliqua distinctione indiger. nam in iis, quae Pen 'denr a nostra voluntate , ut est domus fabricanda : finem extremum seu effectum, omnium norissimum esse oporter, Siquidem hic, qui domum vult fabricare, nihil recte faciet . nisi ab initio considereri quot quasve commoditates in domo ex pret: . inde totum animo deformabit aedificium M tale scilicet quale praestare possit comm dira res illa s. mox autem materiae habebit rationem, considerabitque insuper quot Miquibus opificibus, quibusque instrumenti
opus sit : ur ex materia, quam paraverit 'construere tale opus possir. atque ita quidem fiet ut quo quidque fini propius fuerit, eo quoque prius in considera tinne ha - ,
395쪽
ΤsIBENT. DE METHODO. 3 9 beatur, tanquam notius: quo autem remotius , posterius, utpote minu3 notum , In iis vero quae a voluntate nostra pendent, & constant ex materia . ut sunt re naturae Sc opera omnia, quae ipsi non secimus I primum quidem sese osteri nobis to tum ipsum compositum, deinde partes spectamus, exinde quonam pacto junctae 8c in unum congestae sint, consideramus , postremo quem ad finem Omnia spectent perpendimus. In mathematicis alius non videtur esse cognitionis nostrae ordo quam a magis' Communibus adiminus communia. id quod apud Euclidem videre licer. De Deo aurem, de gentis, deque substantiis ejusmodi, liqua ratiocinationis ope acquisita est cognitio, ea omnis ab affectuum inspectione prosecta esse videtur. Inspiciamus igitur, qua ratione applicari notiora oporteat ad ea , quae scienda Circa unam quamque rem esse diximus. x. Quidnam res sit definitio explicat. cujus duo sunt genera. Si quidem alia est nominis definitio , alia rei, Nominis definitio ea est , qua nominis ut loquutionis vis 8c significatio exponitur, quae impro prie definitionis est nomen adepta. quan quam adhiberi eam necesse est, ubicunque aliqua sit verborum obscuIita 8.
396쪽
alia r*m tantummodo per accidentia Se : scribit, quae ia ipsa improprie definitio dΙ-I situr : alia vero qvid res sir, hoc est, quae, sit rei uenutura explicat .iquam bro issime cialique haec quidem proprie appellatur demi finitio quae ut recte suo desungatur munemve , necesse est , ut neque angustior sit ι ne-lque latius pateat,quam res definitata quod fit ubi de quacunque re dicitur res defini-ta , dicitur etiam definitio , & de quaeu queb re daeitue definitio dicitur etiam, res definitat: ut quicquid est homo , est animmal rationis parriceps mortale, & quic '. quid est animal rationis pisticeps mortale,est homo, id eit enim definitionem cum :re definit converiti alioqui enim vel, si latiua pareret s non propriam ejus uaturam; seo cum aliis item rebus communem indimicaret: vel, si angustior esset , niin: totius rei naturam explicaret, sed partis tantummodo. Α bsoluta autem omni ex parte,
erit , si ex genere composita tuerit , propriisque rei differentiis: M sii fuerit insu Per planais perspicua , hoc est , si constet verbis propriis & u sitatis. non autem Ob-iscuris, ambiguis, aut ex longinquo translatis. . Oi :Genus est id, quod plures subse Cornplectitur spectes, & de singulta in eo, qu d' quid
397쪽
8e 6 quid equus ' animal, si quid leo γ ant maI di sic de singulis. Et generum quidem 'alim est sumarum, a iud medium aliud infimum. Summum illud est . quod sub nullo comprehenditur genere : me dium est quod Se eomprehenditur sub alio communi b, Ze ipsum alia sub is compleδctitur, genera, infimum aurem illud est quod non alia genera . sed tanrum spectus
Summa genera deeem faciunt,quae vulgo decem praedicamenta nuneupantur Pnempe, Substantiam, Quantitarem, Qua- lirarem . Adl aliquid, Agare, Pati kl Ubi, quando , Situm esse. Habere : e quibus quidem sola Substantia eas omnes com plectitur res, quae sustinens accidenria, veluti nix candorem : reliqua voto omnia
Accιdentia sunt, nec subsistere sine aliquo subjecto possunt Quanti as enim vel Q--Η stilla esse nunquam poetefit,nini aliquid sit, cui quidem insit, quod & de reliquis omnibus diei pore t si aDifferentia nihil allud est, quam illud' ipsum, quo,cum alia ex iis quae sub eodem sunt genere participent, alia non patrici.
398쪽
IACO BILAE ON e I Ipent, efficit ut secern i haec ab illis possint i sed differentiarum aliae quidem sunt e jus modi, ut rerum, quibus instar, naturam, sermamque exprimant qua rea id sunt quod sunt . ut hominia est , rationis partiri Ceps. Homo enim ea re homo est quod ratrionis sit particeps. Suntque disserentiae, hujusmodi de caussa. pro Pter quam .rea.
est, id quod est .& formales, specificaeque appellantur, eo quod aptissimae sint aclconstituendas species , segregandamque unam ab alia. & ab iis persaepe denominantur ipsae species, quibus in sunt, si alio
careant nomine . quod sit in substantia formis : quarum haec quidem animata nuncupatura disseientia. illa vero inaniis mala a sua item differentia... Alix autem rerum tantummodo sunt accidentia, quarum rursus quaedam reipsa sunt separabiles, ut in aqua dator,qui cessare potest: quaedam vero sunt inseparabiles, ut in cygno candor. Et hae rursus aut sunt unius tantum generis, vel speciet pro-Priae.ut in homine ridere vel cum pluribus communes, ut in cessus, Quandoquidem igitur notum jam est quid si r. genus, Scquid disserentia, quot uplexque sit utrum que , nunc explicandum erit qua debeant ratione investigari ad definitionem constituendam. Primum omnium reperiendum erit
399쪽
TRIDENT. DE METHODO. 3s erit rei genus, quod quidem si notum non sir, ex aliquo erit noriore cognoscendum. cumque summa illa omnium sint notiss-ma , a summo erit genere luci plendum leur invenias, cui subjici ex decem illis generibus debeat . percurrenda erunt omnia si enim id de quo agitur , substantia non sit , perpenti an sit Quantitas,8e si non quantitas , an qualitas. 8e sic deinceps reliqua percurres omnia,donec inveneris ad quodnam genus referri debeat. Repertum autem summum genus proximas tu spectes divides, quae universum ipsum exhauriant: deindeque perpendes quam ad speciem res proposita pertineat
mox ipsam quoque si res ita tuleri r speciem divides alias in species, animadvertesque similiter, cul res ipsa subjicienda sir, Mpedetentim eo usque dividendo procedes. donec ad rem ipsam perveneris. Sumendumque pro genere illud erit,eul proxime illam subjici compAtum suerit, si modo suam habeat appellationem, sicut habent
anim4l, piscis, avia: non autem a sua differentia denominetur, sicut corporea & lneorporea , quae substantiae sunt species: runc enim necesse esset remotius sumere. Neque enim recta definiretur animal esse
corpoream, animaram , sentientem. est enim corporea non genere, sed differentia.
400쪽
Habito genere proximum est ut disse rentias investiges , per quast res ipsa ab omnibus aliis secernarur rebus, quae sub eodem sunt genere , & una cum genere propria ipsius demonstretur natura.
Ideo sumenda sena per esset different latit omnesvOIunt . Tei, quae definitur.
forma, eo quod sui diximus) aptissima illa
sit ad rei vico, naturam que exprimendam. Verum tamen cum rarissimε in prompta,
habeti ejusmodi possint differentiar,recur- Lendum necessario erit ad propria ipsius hei accideo . , Qualescunque Auxem sa-mantur differentipe. oportebit saltem pa- Iam esse, quod rei conveniane simul junctae soli. itemque omini Ze semper. Sed ubi Proximum sumitur genus . adiectis differentilε , quae a reliquis ejusdem generia sor is rem segreges t . definita recte erit. Quod si temotum adhibueris, neetesta erit omnes adlicere differentias, quae non, tantum 1 reliquis firmis sub proximo; Communi,cum re definienda, genere contentis, rem distinguant: sed ab omnibus: .mnino, quo remotum illud genus complectitur. ut si hominis staruMur genua substantis adjiciendae erunt omnes hae disq