장음표시 사용
411쪽
ptionem. obscurum erit, volueritne naturalem tantum modo definire, an Eriam civilem. Et cum oratio illa civili non conveniat, negabitur rei definitae omni conve
Transsatum verbum est , quod rem significat non proprie, sed perquamdam similitudinem . sicut dicimus , prata ridere, cum id proprium hominis sit, non cujus
que alterius rei. Ideo autem transs4tum
verbum in definitione obscuritatem parit, quia contingere poterit ut latear, num siecundum propriam significationem accipiendum sit, an secundum transsatam, ut siquis temperantiam concentum esse vixerit. Proprie enim concentus la sonis est: quo quidem fieret, ut temperantia esset iaduobus generibus , quorum neutrum alte
rum contineret. Neque enim vel concentus virtutem, Vel virtus concentum conistinet. Quin & illud persaepe accidet , ut
eum poliat eaden vox per similitudinem ad plura transserri, inter se disserentia nocitantum specie , sed aliquando eriam genere, non facile appareat quid velis. Ualde impropria verba ea intelligimus in quibus ne transtatio quidem in est, ut siquis definiat, legem esse modum, vel imaginem eorum, quae natura justa sunt : apparetque hujusmodi verba transsatis etiam
412쪽
ta ut dictum est saltem quadam similitudine conveniant .' illa vero ne similitudinem quidem ullam habe nr. Inusitata aurem verba, quae sint, satis indicat vox ipsa, constatque ea, quae in usu non sunt, non posse sere esse non ob
Reliqui sunt duo loci, quibus etiam in . dicatur obscuritas. Alter est, si contrarii definirio ex ea , quae dara est , ur per esset, non intelligatur, ut siquis definierit, candorem esse colorem,quo visus dispergitur: non dicetur esse clara definitio , nisi etiam Intelligatur nigroris definitionem colorem esse, quo visus, Congregatur. . Alter est, cum prolata definitione, non Intelligitur cujus rei sit definitio, nisi ex inplicetur. Idem enim prorsus contingerer, atque si rudis aliquis pictor, equum sorro imperire adeo pingerer, ut sine inscriptione dignosci non posset.' eupervacaneum autem in definitione est id omne, sine quo definitio nihilominus lara remaneat , & perspicua, cujusmodi esset haec hominis definitio, animal terre' nam, ratione praedit rin, natura natum adridendum : quandoquidem sine differentia illa postrema Ratum ad ridendum . defiuitio absoluta erat & clara , Longe t*men
413쪽
368 JAconi Aco M v I pejus esset, si quid adderetur, quod non
universae rei definirete conveniret, uisi quis hominem ita definiat,esse animal gradiens, bipes , quatuor cubitorum . neque animrnagnitudo haec omnibus congruit hominibus quo fiet ut definirio haec de omni homine dici minime possir. xi. Si definitio nullum vitium patiatur
ex iis quae recensuimus, tum recte eam. quid res sit, demonstrare censendum erita Id autem ubi cognitum fuerit,rum ad causas e Tectesque erist vente adum.
x M. Quamobrem si quidem id de qua agitur aliquid sit quod a nostra pendeat
voluntate. hoc est si ratio quaeratur aut ars, qua aliquid efficere possis, perpendendum imprimis erit . quidnam illud sit, quod efficere cupias, corporeum ne Opu8 .an accidens aliquod. Si corporeum opus, Perscrurandum erit: quis ejus sit ultimus sinis cujus gratia desideratur. de unusae sit. an plures,de qui sitir. Deinde ut res ad hujjusmodi finex apra sit, qualem hoc est cujus sormae eam esse oporteat, quae mater latalem sarmam recipere possis: tum quae neces ria sint, quaeque fieri oporteat, a quibus, per quae , 4 caetera. Ut talis materia talem sermam recipiat. Si vero tam id quod arte efficitur, quam id cujus gratia fit accide ulla lateriat, Ze exiis
414쪽
TU DENT. DE ΜETHODO. 36λlis, quae assequi optamus , eisdem omni nn rarionibus considerandae erunt causae. At si ex iis fuerinr quae cupimus evitare. & illud ipsum essiciendum erir, & praeterea inspiciendum quibus rationibus tolli aut impediri,in essicax reddi una quaeque caussa possit ejus quod evitare cupimus r 8c quae sint contrariae causae ex quibus spera-Ii contrarius effectus possit. xi I . Quoniam autem mutra persaepe sunt ea quae unum aliquem ad finem requiruntur , rarionem sane quam finem ipsum assequaris renere minime poteris nisi eorum omnium 8e desinitiones & causas
.odem ordine perscrutatus fueris quare si exempli gratia) domus fabricandae ratio.
nem quaeras, Ubi ad materiae considera tionem perveneris, succurret forte calce
opus esse : oportebir igitur scire , quid litealx , quem ad usum requiratur, qua ex
materia, quomodo, & quando paranda sit: idemque dici potest de instrumentis. quibus in ipsa domo fabricanda uti oporter , quo fiet ut aliquando in unius artis con siderat ione, ordo qui est 1 fine , ad ea
quae ad finem pertinent saepenumero iterandus sit: quo tamen labore levamur quOtiescunque aliquam in rem incidimus, ex
iis quae ad ipsum finem spectant, quae ad
aliam quampiam separatam artem perti- neat.
415쪽
inear. quod genus essent in propositio exemplo calx, multaque instrumentorum genera quorum quael et suos separatim habent artifices, qui ea fabrican r. Sed illud diligenter observandum est . ut a fine seu effectu semper ad proximas quasque causas procedatur, fle ad illas quidem , quae per se cauta sunt, non autem quae fortuito , sive ut dicunt, per Accidens. Appellantque hanc Methodum re-
. solutivam a finis notione , sicut contrariam vocant compositivam. Ille ordo cogitandi est commodissimus , hunc vero compositivum inquam ) sequi in operando oportet. sinis enim omnium ultimus est, quae operan res efiicimus, in excogi-rando aurem primum. Sed cave hic ne multorum maximollsequaris errores, quorum alii cum tam illum ordinem , quo proceditur a commumnioribus ad minus universa , Ze eum quo proceditur a compositis ad simplicia , seu a toto ad parres, quam eum quo Progre dimur a sine ad caussas, communi nominere iurivam methodum appellari intellexerint : quasi ejusdem omnes sint rationis, quaecunque de postremo hoc dicuntur, ad
alios etiam transserunx, alii vero somniant resolutionem a finis notione separatum
quendam ordinem esse, qui possit in alicujus
416쪽
TRlDENT. DE LME TisDDo. 3 7 Ijus artis tractatione line divisivo ordine adhiberi. Res enim longe se aliter haber. Nam primum inrelligendum est alium e lieordinem magis communium ad ea , quae minus patent: alium compositorum ad simplicia: alium finis ad ea quae ad finem
pertinen r. nec sun propter Commune nomen confundendi, id quod de contrariis quoque ordinibu dicendum est. Alius siquidem est ordo minus universorum ad magis universa : alius simplicium ad composita, allus causarum ad finem, licet Omnes compositivi appellentur. Deinde sciendum & hoc est, quod si ad constituendam artem aliquam adhibere methodum volueris, non lassiciet unius ex hisce ordi nibus obfetvario , sed ratis esse ars poteri r , quae sere omnes requirat, E quibus tam ea
unus dominabitur , ille sc. qui est a fine ad
caussas: alii vero , modo unus modo alius, praecipuo illi deservient. Nunc enim investigandum erit ex singularibus universum , aut ex partibes totum τ nunc dividendum erit, aut universale, aut totum aliquod , interim tamen ordo ille a fine ad caussas nunquam deseritur , sed ejus ad extremum usque perpetuo habenda ratio est, sicut mox perspicuE, Quantum in Do bis erit docere conabim M. Hoc autem tanti esse censemus , ut siquis in eo hallu- 6 Cine-
417쪽
37α JAcon I A C O N T 'cinetur illum proficere in methodica ra tione omnino nihil posse comperti ssimum
habeamus. Si de rebus naturalibus agatur,aut aliis, quae cum a voluntate nostra non pendeant ex materia tamen constent, eadem fere consideranda erunt, quae in rebus arrificialibus , sed ordine , quem indicavimus supra , ubi diximus etiam quis sit in rebus,
quae non constant ex materia , cogniIionis . nostrae ordo.
Hoc autem latere non debet, aliquando thema ejusmodi posse occurrere , in quo simul admodum connexae sint caussae , ita ut non facile sit intelligere, vel certe exprimere finem seor si in a forma, aut materia vel subjecto. Sanitas enim quae medicinae finis est, ac scopus delcribi nequaquam pO
rerit , aut dividi , sine humani corporis divisione : quo si r ut de sanitate, de ipsius sanitatis forma,qualiscunque illa sit, deque ejus subjecto simul agere necesse sit ei qui
medicinae methodum velit constituere, id quod Galeno in de constitutione artis me
dicae libello contigit, & aliis plerisque in
rebus Contingere poterit. Sed non ideo Committendum est, ut non aliquam tum quoque supra dicti ordinis rationem habeamus. ne scilicet praetermittatur sorte aliquid, alioqui minime contemnendum
418쪽
TRIDENT. DE METHODo. 73 Sequitur nunc ut ostendamus quomodo quae dista sunt, omnia perspicere per Par tes quaslibet, ac species possimus. Quam quidem ad rem necessaria est , ceu instrumen rum quoddam, divisio. Dicendum est
igitur quid sit divisio, quo tu plex sir, quod
ejus sit munus qualem esse oporteat, suo ut optime defungatur ut munere, quae dividi conveniar, Sc per quae divisio fiar. xiv. Divisio nihil ely aliud, quam totius ad partes ordinatio. Sex aur m reperiuntur divisionum esse genera. Nam alia est vocis seu loquutionis in sua significarat quae tametsi uecessaria est persaepe, improprie tamen divisio nuncupatur, meliusque distinctio diceretur: alia est generia alia totius in partes: alta lubjecti in accidentiae alia accidentium tu subjecta : alia accidentium in accidentia. Primi generis exemplum est, ur si quia taurum dicat significare alias animal illud notum , alias coeleste signum: aut meum librum intelligi , vel qui 1 me sit compositus, vel qui emptus. ιGenius in species dividitur,ut Substantia in corpoream te incorpoream. TOrum in partes, ut hominis corpus in ea pur, manus, pedes, & reliquas Parte a Partium vero aliae substantia constituunt. ut materia de forma: aliae ad rei perrinent
419쪽
integritatem ' quarum rursum aliae sunt similes inter se , ut ligni vel aquae parteS : lite vero dissimiles, ut capur, manus, Pedes & reliqua. Et similes item aut simpli. cessunt ut e vj que elementi partes et aut
compositae,ut quorume unque eorum Par . tes, quae ex elementis constan
Subjectum in accidentia dividitur, ut si dicas animalium alia vol re : alia ingredi: alia serpere : alia natare. Volare enim &ingredi, & serpere , ti natare, accidentia sunt per quorum differentias animal, quod est subjectum, dividitur.' Aceldena autem intelligitur quicquid ejusdem non est generis , cujus est subje- .ctum, neque ad subjecti substant lam pertiner. Cumqt accidentium novem sint geneta , nempe post substantiam reliquae categoriae. sequitur ut subjecti diVisio fieri per totidem possir,ur animalis in bipes & quadrupes: & in serum, ge mansuetum. Sic dividere poteris homines , ut alii sint domini, alii servi, alit neutrum. Et rursus a nimal ut aliud ex semine , aliud sine semine gignatur, ut mus & alia quae nascuntur ex putri r 8c ur aliud sentiat. aliud seniussit expers: M ut aliud forte aestate conci-stiat, aliud aurum no,aliud vere, aliud omni tempore : & aliud in aqua, aliud in terra dogat , dc aliud pronum aliud rectum in
420쪽
TRIDENT. DE ME HODo. 37scedat, & ut aliud testa in tegatur. aliud pelle. Ace identis in subjecta divisio est, cum ipsum accidens in ea . quibus inest dividitur,ut sanitas alia simplicium est partium :alia instrumentorum. Accidens iis accidentia dividitur. Cum rea aliqua de accidentium numero in alia dividitur accidentia. ur linea alia est recta: alia obliqua: Febris alia acuta. sed brevior: alia non acuta , sed diururnior. Sed accidentis quidem divisionem nihil prohibet eandem dici generis in species. Cum enim dubium non sit quin accidens quoque omne suas in species dividatur , id quidem etiam per propria fieri poterit accidentiae quin Steam , qua subjectum in accidentia dividitur, ad eam , quae in partes sit, divisionam reserri posse non dubito. Quid enim aliud est animalium alliud sponte aliud parentum efficacia gigni, quam huic quidem animalium parri hoc accidens convenire , illi vero illud λ Neo ob id tamen putandum est , hujusmodi divisionem
parritiones inutiliter fieri. cum proculdubio ad clariorem earum explicat ouem pertinear. Nos aurem cum plastraque Omnibus divisionum generibus communiter palam sit convenire t earum quoque omnium membra, commoditatis causa, eOm