De dolore Simonis Portii Neapolitani liber

51쪽

turaliter cohaereat conluctaeque sint; distantia nee hedit,nec dolore affert.quod patet in digitis, qui csina li turaliter no cohaeret interse,sed sint disiuncti, si quis

ante eos coniunxerit, deinde disiungat, nullum propterea dolorem sentiet.Nec est audiendus Concili i tor, qui per distantiam, malam proportionem intellexit . Mala enim proportio est inter obiectum,& potentiam ; non autem inter instrum elata. Illud etiam

statuendum est,in aliis sensbus, praeter tactum, qui

organum minus crassum habet, non tantam seri

actionem ab obiecto, quod minus agere possit. Et quanquam in his etiam laesio aliqua, ac dolor excit

tur: non tamen tacta est, ut vere dici positi Blutio continui. Sed in tactu, cum obiectum si enicacius in agendo, & magis crassum, magis quoque asticit senius instrumetum: quod ad doloris generationem, qui maxima laesio est , necessario requiritur. Id cum Galenus probe intelligeret, negauit laesionem,quam humor inseri, dolorem excitare :Tum quia non sotiuit continuum , tum quia inter qualitates tangibiles minorem vim agendi obtinet Nos tamen ex Philololibi sententia ab humore etiam quandam molestiam euemque dolorem inferre posse censemus;licet non sis minum,quale continui solutio affert. quod Galenus quoque septimo de Placit. Hyppo.& Plat. videtur asserere. Ea quibus colligitur , eas qualitates, quas percipit sensus, etiam si continuum non seluat,

exiguos tamen dolores alterre:Atque ubi ita tedunt, Vt Vnitatem separent, cum haec sit maxima laesio,ingentem maximumque inferre dolorem. Atque ho ita accipiendu T. est, ut intelligas, pro varietate loci,

in quo dolor eli,& partium diuisarum;illum interidi& mitti polle. Postremo statuendum xst,excellcns

52쪽

na oo Lo Ra in obiectsi siue magnum, ut habet Arist.tertio de Anima sensum corrumpere: soluit enim obiecti excessiis rationem, seu proportionem; non quidem illam,quae inter obiectum est & potentiam nam cum obiectum excellens est,statim quoque proportionem excedit: sed qualitatum, quae in organo sunt, & humorum temperiem destruit. nanque his probe temperatis, fit sensus: quὀd s eorum temperies aboleatur,aut labefactetur;vel nullus fit sensus vel certe paruus,hoc enim voluit Arist.quinto de Generatione animalisi,insensu visiis cum sensibile sensem mouet, ut est lucidum organum sensus visus , est commensuratum ipsi obiectum cum ut humidum mouet,& temperiem agitat, tunc improportionatum esse obiectum dicemυs.non

intelligens,igitur, per eccellentiam, malam proportionem, & relationem,quam tradit Conciliator: sed potius obiecti excessum, quem sequitur illa proportio mala, atque immoderata. neque immoderantia

ipsa est causa doloris, alioquin ubicunque esset, jbi

dolorem afferret:sed causa est laesonis in instrii meto per se, potestque interdum esse adeo vellemes,& magna,vi sensui dolorem inserat,quemadmodtim supra monuimus. In tactu autem excessus obiecti per se animal interimit,& dolorem excitat: quoniam seluit unitatem. Frigidum venenum,puta Opium, quanquam laedit aniniat per tactum; non tamen dolorem affert,

sed stuporem,qui doloris potius imago & sensus priuatio, quam dolor dici debet. Quibus ita constit ut is facile nuc quaestioliabus,quae diu philosoplios,& medicos torserunt, satis fiet. Est enim proprium rectae diffinitionis, ecthntiam rei, cuius ratio quaeri tur, explicare ; & causas apposite reddere , accidensem, quae ab ellentia rei proficiscuntur : demum

53쪽

omnes nodos, & quaestiones, quae accidunt dissesuere. Huius igitur symptomatis, quod est dolor, ratio reddita est,& illius causae simul explicatae sunt: modo reliquum est ut dubitationibus respontiam. DGM,m verioritas ta ut di p. II. '

Ontraria , causas contrarias , quibus sunt. .necesse est, ut habeant. Quare cum dolor , &VMptas contraria sint; necessarium erit, uti causis contrariis generentur. Cum igitur seluti ontinuist acerba laesio,dolorem excitans: Iure & vnio,del ctationis causa necessario erit. Sed videmus, quὁdex conglutinatione & unione vulneris, non sequiatur delectatio . minime igitur confitendum est,diuia

sonem dolorem generare posse . Adhuc dolor fit simul & consertim: diuiso,est motus ut philosophi dicunt localis,qui tempore indiget igitur haec duo,

diuisio, & dolor haudquaquam cohaerent. Rursus, non videtur dolor esse passio praeter sensationε qu niam passio est qualitas, quam Arist.inter qualitates tertii modi reposuit, ut seperius reprobauimus. Praeterea, sentire est pati; dolere, est pati: igitur dolor, est sensus. & quoniam haec reciprocatur & comm ant, possunt assirmative in prima & secunda figura reponi. Accedit, quὁd si non esset sensus,esset sentabile: quo fit ut sentiretur. & quo argumento sup rius dolorem non esse qualitatem sentibilem demonstrauimus: eodem probauimus , esse sensum. ods non detur, sine dubitatione sensibile eritiquoniam

omne quod est in sensit , aut est actus, aut potonyi.,

54쪽

NE n olo R a aut obiectum. Amplius , saperius dicta manca esse videntur , ouod multa tacuerimus, quae ad doloris exquisitam intellectionem simi valde necessaria. non enim suit explicatum, quaenam sint partes, quae sentiunt dolorem:illae ne quae post diuisionem remans re diuisae, an illa quae per diuisionem aboletur.partes sane, quae diuisae relinquuntur,cum una ab altera distet,nullum percipiunt rei diuidentis sensum:& mulminus illa,quae iam periit : quoniam quod non est, sentire haud potest. Ad haec in iis quae superius dicta sunt, non explicuimus, an dolor sit morbus; quandoquide inuice pugnare videntur dolor, & morbus Morbus enim res est facta,& disposito permancs, ut Galeno placuit: Dolor est res, quaesit,& confertim. Sed si istionem esse affirmabimus, ut si pra diximus

erit dubio procul morbus. cum haec inuicem reciprocentur, morbus,& laesio. Desiderantur ad haec multa alia 'nempe an sit aliquis dolor naturalit. Deinde, an species, quam sensiis recipit, sit doloris causa; an res ipse percepta. Post haec, quod maxime, cum de dolore tractemus, videtur esse explicandum, praetem missum est: nempe, an eadem corporis parte, simul dolere, & voluptate affici possimus. Praeterea quomodo anima in dolore, & voluptate cum corpore afficiatur. Vlterius,utru dolor rectius dicatur Actio corrupta; an Passio corrupta,& an ex speciebus doloris, maior vel minor soluta continuitas percipi tur. Postremo, quomodo ob vehementerri imaginationem, in nobis commiseratio oriatur, ex alterius miseria, vel dolore ; si forte hu- . ius aut illius aliquod membrum lacerari, vel uri intue-

55쪽

Hs diu latuerit medicos,ae philosephos,&ratio

& causa doloris: tamen, quoniam aperta est ii ius dubitationis ratio, & causa, nodos explicare non erit difficile. Etad primam qu Ilionem dicendumest, assumptum esse verum, quod unio diuisarum partiti est motus, & constitutio secundum naturam;quoniascopum habet sanitatem, quae est corporis persectio; quemadmodum diuisio continui est laeso, & motus praeter naturam. Verilim clim unio non stabito fit,nε generatur inde passio, quae voluptas dicatur εἰ sed si affatim sit, in ipsa percipitur delectatio. Ex diuisione Vero percipitur saeuum symptoma, quod est dolor, cum conferti m fiati Ad alteram vero dicemus, Quod diuisio est laeso:qui cum primum a sensu percipitur, inducit passionem in appetitu, idque consertim.Modus igitur,& qualitas laedes, sunt summae causae: pro xima autem est perceptio laesionis,quae si consertim. Et quod perbelle Aristoteles libro octauo Physic. docuit,agens de caprisco diuidente parietem,& de guttis cauantibus lapide,& de generatione glaciet,quod sunt consertim,& tota simul,quamuis motus antecedat ; idem nunc de dolore, & voluptate sentienduputo, cum sint affectiones,quae sensum sequantur,&perceptio laesionis subito sat, affectioque tota simul

excitetur. nam idem verbum αθροως,quo usus est Plutosophus octauo Phys in generatione quoq. doloris Vsurpatur. An vero significet fieri in instati,vel simul, dissentiunt Porphirius,& Simpl. primo Phys at eg Simplicii sententiae accedo, quod consertim, & tot simul, & concauatio lapidis, & diuisio a caprisco,&glacies generantur. Iustii nanque de causis, semper

56쪽

ex Arist. sententia tenedum censeo, nullam naturale mutationem in instanti fieri; bene id est comsertim, & totam simul, quod in decimo Ethicorum nobis aperte significauit Philosephus . Sed nunc non his locus; ad alia igitur,quae de genere doloris ambiguntur respondeamus . Est enim genus doloris passio, ut docuit Philosophus;sed dicendum Arist telem non accipere pastionem pro passibili 'ualitate:

Sed intelligere passione, ut cum actione coparatur, ut veluti iam ante explicanimus ;& hac ratione

alterum genus constituit. At ii, qui probare nitur tur, dolorem esse sensum, hoc medio, quoniam, &dolor, & sensus pastiones diculum similiter decipiuntur, ac si quis probare velit homine esse asinum per hoc quod ambo sunt animalia. ut si ratiocinarentur, homo est animal,leo est animal, igitur leo est homo.

Sed & id quod pro confesso acceperunt, falsum euenempe haec inuice reciprocari. nam nec omnis passio

est sensus, nec omnis passio est dolor, sed disserentiabus rationibus sensus, & dolor dicuntur passiones: sensus quidem,cum sentiat,eo quod organu recipit, ac patitur,dicitur esse passio,& est facultas quae mouetur a sensibili,ut superius explicatum est.dolor a tem est affectus in appetitu ,ex sensu ortus. nam cum sentimus, continuo sequitur in appetitu affectus.

quod Philosophus septimo Ethicoru perbelle significauit,cdm inquit,animal in sentiendo laborare , tum quod spiritus in functione laboret,ium quod sequatur affectus in appetitu. Ad aliam porro dubitati nem dicamus; qubd diuisio,quam illi in medium ata duxerunt,manca est. ea enim quae in nobis sunt, sunt facultas sentiendi,actus,& passio, quq sequitur actu,qusque a Medicis symptoma dicitur,sensibile autem

57쪽

Est extra animam,&ob id libro, secudo de anim : um volumus non semper sentimus inquit philos,plius. Itaque cens aduine causas primas sentiendi, duas esse,unam in nobis, quae est facultas sentiendi; alteram vero esse sensibile ipsum. at dolor inter trusas non numeratura on valet igitur,non est a ius sentiendi,igituri est sens bile.nam est pasito, quae sentien di actum sequitur.In hac autem disteretia, inter acta senti edi,&affectum, quam silures non vulgares phalosis phi aperte decepti iunt. A risto decimo Ethicoru inquit, quod etsi actio sensus,& voluptas smul fiat,

non tamen sit ni idem.ubi illos damnare videtur, qui affectum;&actum sentiendi, ut' unum accipiebant. Sed iam satisfaciendum est iis. lui multa in nostra tractatione de dolore desiderabant: & primum sciscitan.tibus quaenam partes continui, cum primum diuidi-δur,dolorem sentia nil dicendum est, partes, quae diuidens tangunt,percipere sensit in rei laedentis, cum ill .aut alteratae aut diuise latum sint,aut diuis simul & alteratae. Diuisio autem unitatem corrumpit & dualitatem generat,vi iam diximus .Et quamuis, faeta iadiuisione, partes a diuidente distent tamen dum diuitati, partes hae ditii dens tangulatio tanguntur ab ili'. altera iam dubitationi satisfaciendum. si quaevis Jesio, sue passio praeter naturam, occurrens corpori, morbus dicetur; Iure sub morbo dolor coni prelae Hi poterit. At si,ut Medici volui, morbus est affectus .factus, & dolor symptoma est, & passio, vi loquitur inristoteles, nam passione vocat, quod Medici sym--ploma dicunt. suumque esse dum sit habet; no v q Hicetur morbus. Viiod si ulterius instabitur,dolor ali quando multo tempore durat, igitur inter moibos inumerandus videtur,ut Conciliator censuit.Ad bic

58쪽

dolor actiones saepenumero laedit; est autem morbi proprium loere primὁ ct immediate operationes. Γsi est respondendum,quod duratio non impedit,nec rei

mouet rationem,ac natura ret,ut Arist. primo Et ni adnotauit. nanque albedo quae diem Mim durati est eiusdem rationis, cum albedine, quae mille annos

durauit. Cum igitur dolor sua natura, & per te sic passio, profecta ab actione ,& illam sequens: propter

hoc quδd multo aut pauco tempore durauerit,lugi naturam nulla ratione mutabit. Deinde si morbu dicetur, erit dispositio, vel habitus antecedens ipsas, actiones illasque tadens, ut causa, & si laedit actiones, id facit, non ut res quaedam facta lacidum fit,& ut effectus non ut causa. Est enim aliquando tanta laesio in instrumento sensius, vi turbet len--

sum, & mouendi principium, quod afficitur dolire . est enim motus principium, appetitus: cuius dolor est affectus. Percontantur quidam ulterius, An ex Aristotelis sententia, dolor aliquis sit naturalis. id enim persuadere videtur dolor mulierum parturientium , & dolor puerorum qui dentire incipiunt. nati coniungitiir rei naturali, videtur naturalis, dolor igitur cum coniungatur rebus,quae a natura prouenitit naturalis videtur este. Sed ais satisfaciedum est, quod omnis dolor si praeter naturam ; quoniam adueri turnaturae,id est sermae,& conditionibus , 'uibus forma in materia permanet. quare si alicui rei a natUra profectae, Mingitur; illud a natura,non perie intenditur, ted ex accidenti. Proponit enim sibi natura amna at in lucem edere. ire quo tanta cernit perfectionem ut modo completum edatur, quamuis cum aliquo vitae discrimine compleatur opus, dolorem paruitaciat. simili ratione, di de aliis dicere expedit. Verum

59쪽

ω1 sIMO Is ' ORTI Ilo p. si omnia,quae materiar necessitate proueniunt,natu , rasa nuncupemus:laesiones omnes, corruptiones, acimortes , naturalia dicemus, cum materia sequantur,

quae natura quoque dicitur, ut patuit libro secundo iPhycdicunti r tamen esse praeter naturam,quod naturam ,hoc est sermam,labefacteiit. & ob id philos phi intra nos corruptionem es e affirmarunt: 'ioniam in nobis est materia, quae horum omnium su-isteptrix est. Sunt qui his dictis quaestionem inserant, qudd omnis sensus recipit speciem sine materia; tactus itaque spetiem comprehendet, & non calidum, isti dum, siccum, aut humidum, minimeque laeti nem ipsam. igitur species erit causa doloris, & qualitas ipsa extrinsecus laedens : aut necessarium erit ponere in ipsis sensibus,idque maxime in tactu,duas receptiones, duosque tactus ; unum, ut rem laedentem sentat: alterum , ut speciem recipit. Quibus fac respondeas ex his, quae superius enarrauim iis,quod in ipsis sensibus,duo an ini aduertenda sunt. Primum quod facultas est cognoscens. verum , Ut ab ipsa

materia ortum ducit, corporis naturam nanciscitur:

ut autem est potentia cognoscens, recipit speciem,&non rem ipsam. Sed cum haec species si rei praesentis imago: conditiones , & proprietates si inites babet ipsus rei, quae siensiui obiicitur. Si enim res illa est

qualitas, non excedens naturam facultatis, ct instrumenti : recipiet sensus speciem, & instrumentum ipsum non alterabitur. Sin autem res longe excedit , ct superat naturam instrumenti : sensus non modo species ipsis rei recipiet , ut facultas cognoscens : sed conditiones similes rei ducit in organum, quibus a suo temperamento, ac commensuratione mutabitur.& quoniam tactus magis terreum organu

60쪽

liabet, laesio magis sentitu &res ipsa ri Latini di

cunt recipitur ,& non solam species: initini igitur duo, unum dicetur iudicium,quod in sensu comi

ni,qui in corde residet,nouisiimest:alterum vero est palo in instrumento,ut corpus est.Quare qui dixerunt unam esse actionem senuis cum materia, de cognitione intelle erunt. verum alia est non sensui;sed naturalia ipsinstrumento quod corponeu est.at nullum corpus ab alio corpore tangitur, quin alteretur ac mutetur. . His sic constitutis, dicamus dolorem excitari a primis causs, nempe a specie rei. atque haec sane receptio speciei dolorem animi, ac tristitia prae dicta receptioni speciei,nisi alia coniungetetur non. faceret dolorem , de quo dicere proposuimus, qui hesionem membri sequitur. Requiritur itaque ad dolorem, qui laesionem corporis sequitur, & receptio speciei, ut proxima causa:& laeso membri quae aqualitate , vel corpore laedente prosciscitur. Qv d

si rursus in quaestionem vertes,virum horu duorum; primo insensi recipiatur' Dicamus interdum simul Vtrunque recipi, cum res consertim tangendo laedit:

aliquando vero species, veluti umbra rei & imago sensum aificit; & postea res ipse organum laedit. hae ergo ratione nudus iste explicetur. Sed alia quaestio huic succedit, quae obscura sane ,& difficilis vide .

tur; nempe,An eadem parte, eodemque motu dolere, atque voluptate aliqua afficcsimul possimus. profecto siquis dolores, atque voluptates, quae sensui accidunt, recta ratione pensabit,& dolorem voluptati ,& voluptatem dolori necessario necti intclli ψge ita ut simul 1 cotrariis afficiamur. quod Socrates docuit iniPhaed. ctim di it miram quando esse rem, quam homines Volii platani vocant: miroque modo