장음표시 사용
471쪽
De tessibus singularibus in cassis Fidei
Raesens de testibus singularibus diisputatio
satis vulgaris est, celebris tamen ac dissicilis reputatur ; contendentibus multis, iisque magni nominis Doctoribus , heresim per singulares testes plene probari ; alijs , non minoris estimationis authoribus per Opp situm repugnantibus . ini tamen in eo conueniunt,ut ne tram partem tamquam improbabilem rei)ciant, sed quod unam, vel alteram absque nota, imo tuto & defendi, O sequi in praxi liceat. Verum cum hoc ita sit, non desunt hac temPeltate, qui, nullis de nouo adductis filii lamentis, sed proterua contentione, ne dicam,in portuna negotiati ne, & iniqua fraude assirmantem huius quaestionis partem sine fundamento esse, nullo iure itabiliri s imo iuri, & squitati contrariam, falsamque& iniquam esse asserere, ac vociferari non verentur: re ut imperitos, ac vulgares homines in suam sententiam trahant,probabiles opiniones damnant, pr scriptas consuetudines reprobant, leges iustas blasph mant,'ita iudices fidei quissimos oblatrare non cessant. An autern haec Procedam ex relo fidei, an ex perfidia, ex amore iustitiae, ut integra conseruetur, an vero ex odio, ut corrumpatur, facile quisque iudicabit. Nos ad qustionis nodum soluendinia accedamus.
472쪽
Proponitur sententia negans tenes 'gulares plene probare.
1 Vid testes singulares probent tam in causis ci- duilibus, quam in criminalibus, copiose,confu- Seque tractatur a iurisperitis, ut videre est apud eos,quos referuttir Iul Clar. in praxi 3.Mascarii.
tes i. quaap. 6 . Noltrae intentionis non est,de testibus singularibus in quacumque materia disputare, sed solummodo in
materia heresis formalis . . . a.
1 Duὰ sunt in hac re pretcipuae sententiar, ali s relictis, quae authores magni nominis, & authoritatis habent patronos, qui absqtie alijs fundamentis eas adeo probabiles resedunt, ut non sine temeritate reprobari possint. Ex ijs quidam asserunt ii resim plene probatam non censeri per testes singulares, ita ut illorum testimonijs possit licite imponi pς-na ordinaria inter quos numerantur Ioan. ydri in cap. ODficium s. i. in primip. de haret. c. Iacob in . in I. Hoc carmen. g. in. num. 13. F. de teHib. Neth de te Zib. num. ar . versic. Ad probandum certum crimen hqresis. Alex. confit.
473쪽
quaest. ιδδ. g. s. num. rsa. Probatur haec sententia. i3 Primo. Ex iure, ubili. aec pars negativa videtur dissunita. Cf. Nihilominus. quae Z. s. ibi. Nec eorum voces tamquam plurium admittuntur, quos temporuH quidem diuesitas simul interfuisse prohibuit. cap. De parentela. o. r. 33. q. 6. ubi de testibus duci ulr.in quibus omnibus non debet aliqua varietas inueniri. cast. Cum dilectis . 32. de ele t. ubi
reijcitur probatio ut insufiiciens : eo quod singuli essent i
fuis tectimoujssingulares. cap. Bonae memoriae. 23. eodem risulo. ibi singuli tamen ve yrum essent in suo tectimonio sinagulares. cap. Licet causam . 9. de probat. in quo ex eadem
causa probatio non admittitur: ibi, is quidam alν sunt in , dicta sui tectimonij singulares, cap. Licet uniuersis. 23. deiectib. ubi unius testimonium non admittitur ; nulla, inquit textus, ect tamen causa, qua unius tectimonio squamuis legia rimo9 terminetur. Testis autem singularis unus est. Ex quibus infertur, probationes iuridicas non fieri per testes singulares, cuius regulae nulla inuenitur exceptio in iure. 4 Secundo. Quo crimen est grauius,& defensiones, quae reis conceduntur, magis limitatae, eo maioreS, &vG sentiores probationes requiruntur: ne innocens ob defen- nonis defectum damnetur . eap. Ut ossicium. 6. I. dehainetis. Iib. c. cap. Vbi periculum . de elect.lib. c. sed in minoribus criminibus, ut homicidio, furto,& similibus testes singulares non probant,ut commmiter tenient Doctores relati per Farinacium dict. quassit. s. num. s . ergo idem maiori cum
ratione dicendum est in crimine hqresis, quod grauius est, in quo reis nomina testium non publicantur. 1 Tertio . Testimonium unius non probat; unde est axioma vulgare dichim unius,dictum nullius, eap.Iacet uniuersis, cap. Veniens ad nos, es. In omni negotio. de teLesb. I. Iuris iurandi. Cod. eodem. iit. late Farinac. de tess. quam cI. cap. r. num. r. st ' quando autem etiam plures testes
deponunt singulariter de diuersis criminibus, vel actibus, respectu uniuscuiusque actus quisque tellis sin aris est ue e go nihil probant, licet infiniit multiplicentur. 6 Ouarto. Non potest certo cognosci aliquem esse hae
474쪽
reticum, nisi citidenter probetur illum aliciu speciei haer sis adhaerere , neque enim dari potest haeresis in genere , ouae in aliqua specie deterininata non contineatur: sicuturobant Logici, & Metaphysici, &ex Iuris peritis Salred
in I. Tettium. Cod. detectib. Conrad. Bmn. lib. de haere cap. o. qum refert, & sequitur. Simanch. de cathol. infimtutionib. tit. 6 . num. r. atqui euidens est testes sineulares
non probare Titium, verbi gratia, certam aliquam haeresislaeciem haberemon igitur Probatur per eos illum esse ni reticum. Idem dicendum eit de haeresi in specie, prout de specie loquuntur Metaphysici: cum enim species non exastat, nisi in indiuiduo aliquo, quod dari, testes singulares non conuincunt:) sic etiam dari certam aliquam haeresis speciem non probabunt. et Quinto. In causis criminalibus, ex multis probationibus imperfectiS non conflatur una probatio periecta iura ficiens ad poenam ordinariam imponendam ; quod maioricum ratione Obseruari debet iii materia haeresis: t. Sanciamus. S. Si quis autem. Cod. M t. t. Vbur F ,
refert: dubitari autem non potest unumquemque testem singularem petis facere imperfectam
tiones debent ineluce meridiana clariores. L. Sciant cuncti Cod. de probat. cap. Sciant cuncti. Σ. quasῖ. vlt. Menoch. de arbitri casuare . num. a. o casu s. num. 1. Mas id. O
475쪽
ubi testium nomina non publicantur, valde obscuras esse λAliae rationes militiplicantur pro hac sententia, quae cum istis fere coincidunt.
Troponitur sententia contraria , approbatur
1 Ontrariam sententiam, nimirum hqresim plene per testes singulares probari, defendunt Butrig.
in I. Ariani. Salicet. int. Nicumque. Cod. de haret. Bald. in I. Actor. Coae de probat. Anani in cap. r. de haret. num. r. mers Vltimo scias. Alexand. consit. r. r. LA r. is consit Lya. Lib. s. Clar. inpra t. qua I. Dixi autem. Zanchin. de hae in cap. 3 c. num. c. Viu. in comment. vis. verbo. Testes singulares. Locat. in vere iudie. verbo TestiS. num. 1'. de alij, quos referunt Pen. pari. Dirin. Inquisit. ad quais. a. comment. I 2I. Mastata. de probat. lib. a. concI. ysc. Farinata de tw. quaera si . nu. ro I. is de haeresi quin. 1δδ. g.s. nu.rsy.1 Ut propositae sententiae veritas elucescat, iupponendum est primo singularitatum, ex quibus testes singulares constituuntur,uesesi e gradus, ac similiter tria testium singulariun,genera.Elt nimiriim singularitas obstativa, admianiculativa,&diuersificatiua: sunt & testes obstativi, adininiculativi,&diuersificativi. De quibus Baldus in cap. Iacti
in repetitiou. e . r. de haeret. lib. c. quaea. I s. num. 3δ. Cra- laeti. de c. ntiquit. temp. par. o. num. 1 s7. Pen. dicro commentia et t. Miranda de ordin. iudici quam 23. art. - Roses de h ret. pari. 2. assert. c. num. 122. Farinata detemb. qua's . a princitio per multos numeros.
3 Singularitas obstativa, quae testes obstativos constituit ea est, quae facit repugnantiam, & contrarietatem in stellium depositionibus, ut in testibus deponentibus contra Susannam, Daniel. cap. 13. Glossa in cap. N lominus . I.
476쪽
restis dicebat se vidi sic illam sub schino,alius vero sub pino;& sic deponentes de eodem particulari aetii, sibi inuicem repugnabant, assi nantes ditiersum locum commissi delicti.
In hoc sensu loquitur textus in cap.Ex tenore. cap Cum causam. de te Iibus. Potest etiam poni exemplum in omnibus
illis casibus, in quibus secundum ius testium dicta conco dari non possunt. 4 Singularitas adminiculatilia,seu cumulativa, quq D-cit testes adminiculativos, inuenitur in dictis testium, in quibus non est repugnantia, vel contrarietas, per diuersa
tamen media in eundem finem tendunt,& unus alterum c
adiuuat: ut si unus testis deponit de visu, alius de auditu: unus de facto,alius de fama: & uniuersim, quotiescumque plures testes deponunt de actibus compunctis, aut qui consi-1hint in successione: ut si unus dicat audiuisse Titium dice tem se esse Lutheranum, alius vidisse illum Sanctorum im gines conculcantem; vel si unus dicat se vidisse quendam Sacerdotem sacris indutum vestibus, Misi sacrificium inchoantem, alter vero vidisse illum Missam terminantem. s Singularitas diuersificatiua,quq testes diuersificativos constituit, datur quando testes deponentes de diuersis actiabus inducunt diuersitatem in re, in effectu, & in substantia; ita tamen ut non sit repugnantia in eorum dictis: ut si unus dicat desurioalius de homicidio, esius de adulterio. Sunt
quidem liqc diuersς criminum species, quae nihilominus in homine simul inueniri possunt. Sunt qui ponant exemplum, quando testes deponunt de diuersis actibus eiusdem crimianis: visi unus dicat se vidisse Titium furantem in uno loco , alius in loco diuersis temporibus. Item, si deponant de aliquare singulari pro diuersis locis,& temporibus: ut si Titius furetur vas aureum, & illud diuersis personis pro diuersis temporibus,& locis ostendat,fatendo se vas illud a tali loco sumpuisse. Verum huiushiodi exempla potius ad singularitatem cumulativam, quam ad diuersificatiuam spectant: quia licet ea de quibus deponunt, diuersa aliqua ex parte
uisum tamen alteri patrocinatur, & unus testis facie altrin
477쪽
alium in suo dicto probabiliorem. Hinc deducitur regula
generalis, quod illi testes dicantur vere, proprie,& pe ilae singulares, qui nullo modo uniri, & concordari possunt , a contrario vero, illi in rigore singulares non sunt, quivniri aliqua ratione, concordari, &concinere ad aliquid
probandum valent. 6 Supponendum est secundo ex Aristoti lib. r.eap. s. in primipio, is cap. I. circa finem,'ex Sancto Thom. ibid a.3o a r. hominem eruditum non quaerere aequalem certitudinem in omni materia, sed eam tantum, qui Προportionatur rei,de qua agitur;& in rebus moralibus,incute Philosophus, non est quaerenda ea certitudo, quae in main mathicis exigitur, quia scientia moralis agit de rebus con tingentibus, & quae mutationibus subiiciuntur, mathematica vero de necessarus omnino : unde in istis datur certitudo demonsti aliua,non autem in illis. Ex quo infert S.Τhom. z. 2.1uHZ.Zo.Qt.a. quem omnes sequuntur, ad iudicium h manum susscere probabilem certitudinem, quae ut in pluribus veritatem attingat, & sic in paucioribus a veritate deficiat: est autem probabile, quod dictum multorum testium veritatem contineat. Hinc etiam patet certitudinem,& veritatem, quae per testes comparatur, intra Jimites s Iummodo fidei humans contineri et fundamentum enim testimonij est fides, Forus. de verborum signisse. Mascares rom.3 probationci r3σquae nihil aliud est,quam comptio qusdam obscura fundata in veritate dicentis, venotat Suaaius de detract. r. disp. 1 est. r. m. rigiatur probabile sit, quod magis veritatem contineat dictum multorum, quam dieium unius,& reus sit unus qui negat, quod multi testes asserunt; rationabiliter, inquit S.Thomas diis. artie. a. inititutum est de iure diuino, &humano,quod dicto testium affirmantium stetur contra reum, qui negat. et His positis, sit prima conclusio. Testes, quorum sit gularitas est obstativa, nihil probant, imo minus creditur pluribus,quam uni.In hac conclusione conueniunt Doctoressio utraque parte citati. Ratio est quidens, tum respectu il-us quod telles affirmant, tum etiam personet contra quam Ee deso-
478쪽
deponunt. Per ordinem ad rem nulla fide digni sunt testes qui contraria,& repugnantia affirmant, cum haec nullo modo simul stare possint Hinc est, quod huiusmodi testes pre- sumuntur falsi,nec eis fides aliqua adhibetur, & minus criaditur eis quando sunt plures: ciam plures tunc inuoluant cometrarietates,&repumantias. Per respectium ad reum contra quem deponunt,nulla ratione aedendi sunt, quia fecitndum iuris principia unusquisque pr sumitur bonus,quamdiu non Probatur malus.L. Meritod pro Quoties. g. Qui d
o toο3.is aliν. Cum igitur reus sit in possessione suae famae, non debet ab illa cadere, nec illam amittere propter dicta testium impossibilia proferentium: impossibile enita non
habet rationem entis, nec veri.
8 Secunda conclusio. Testes deponentes cum singularitate adminiculativa, seu cumulativa, non faciunt regiae riter plenam probationem; maiorem tamen, vel minorem faciunt, pro qualitate actuum,& circumstantiarum seciua- dum quod magis,vel minus coniunguntur cum eo delicia, quod principaliter probari intenditur.Haec etiam conclusio communis est inter utriusque opinionis Authores: neque enim negantes testes singulares plene probare, eos omnino excludunt,quasi nihil probent,neque plenam probationem per eos fieriasserentes,id in omni euentu concedunt. Ratio conclusionisest,quoniam probationes,quae fiunt per huius modi testium depositiones, non semper sunt ita evidentes, ut ab intellectu Iudicis omnem formidinem excludanimam circumstantiae,indicia,& coniectur , quae ad probationem concurrunt, non semper eam habent coniunctionem cum delicto,quodnon possint ab eo separata inueniri, nec testibus semper plena fides adhibetur: quia tamen circumstanti coniecturae,& indicia aliquando taliter coniunguntur cum haeresi, quod raro sine ea inueniuntur, se inuicem. adiuuant estes etiam de illis deponentibus sunt fide dignῖ, deponuntque depraedictis, quae in eundem finem ordinantur,
479쪽
tur,nec reputantile omnino singulares: incitur, vi licet re Olariter non plene probent, suadent tamen magis,vel munus pro qualitateeorum,qui assimant.Dixi in conclusione, hutimnodi testes regulariter non Probare; quia, ut insta vudebituriunt casus in quibus plene, & euidenter probant. V Τertia conclusio. Testes deponentes cum singulariatate diuersificativa simpliciter, itayt dicant de ambus M. uersorum criminum Qui si unus dicat de iurio, alius deho micidio & alius de Dulici io: vel si deponant in materia fidei,testificentur de actibus diuersorum errorum :yt si unis deponat de achi paganismi, alius de iudaismo, alius de lu- theraniimo, nihil probant in particulari, aut in communi magis,quam probaret Vini isque per se.De hac conclusi
ne etiam existimo nullam esse controuersiam.Probatur comclusio,&primo quod huiusmodi testes non probent crimen in particillari,res est manifesta; quia cum vnu'tiisque testis deponat de speciali crinilne,diuerso ab alio de quo alius teiatis deponit,&quod cumillo in aliqua determinata criminuspecie non utitur: nihil magis probant, quam quod testis
virus singularis probaret quia in nulla determinata ratione iratur.Et in hoc sensu verum est quod dicunt Authores
inr.argument. relati, non magis probare mille testes, quam unum. Imo potius dixerim minus in hoc casu probare multos testes,quam unum: quia non facile credi potest limminem unum tot criminum speciebus deformari.
1 o God etiam 'non probent in genere, ostenditur exeo,quoniam illa crimit adlueris,de quibus testes deponunt, non conueniunt in aliqua specie determinata criminis, ut patet:ergo non possunt uniri,& coniunai ad perfectam cruminis probationem. Si quis contra hoc inligat dicens, omnes illos actus quantumcumque in specie diuersos conia nire in ratione criminis, & eos, qui ad hqresim spectant, in ratione hqressi ergo negandum non est per illos testes probari criminosum,vel hqreticum. Remondetur facile, comitententiam illam posse dici metaphysicam, a qua non Pr cedunt immediate actu, illi externi, de quibus testes deponunt: non vero esse conuenientiam in habitu, a quo actus E e 2 et
480쪽
Eliciuntur, qui semper est alicuius deter natae speciei de
licti;&quia liqcnonprobatur per unum actum, non datut probatio delicti hqresis in genere, neque criminis in communi; &sic semper testes manent in sua singularitate. Quoia modo explicandi sint Doctores,qui dicunt li resim probari in genere per testes singulares, infra declarabitur. 11 Quarta conclusio.Testes deponerues de actibus par ticularibus,alicuius determinatae speciei hqress, qtii raro inueniuntur ab ea separati vel de diuersis dees tationibus
eiusdem heresis,plene probant eum, te quo talia proferunt, esse hqreticum talis sectae: dummodo testes tot sint in numero,tales in qualitate,& circumstantiq concurrentes talis naturq,quae suppleant aliqualem singularitatem in ipsis re-Pertam;cum contestes omni ex parte non sint. Vt si Titius diuersis in loci ac diuersis temporibus dicat coram multisse esse Lutheranum vel Iud umδε unu uisque deponat coram Inquisitore de huiusmodi declarationibus a Titio se iis . Hanc conclusionem, Praeter Authores initio huius se
tionis relatos defendunt Simanch. inmtui. m. .
Dic,quod si generaliter, publiceque pro rost, is perlecta est
in Universitate Conimbricensi ab insignioribus,& maioris nominis Doctoribus, qui a prima eius landatione ad nos. trariove tempora in ea floruerunt: quam etiam in tractaruspeciali manuscripto acerrime defendit Petrus Barbosa. Nec existimo pro parte negatiua citatos Doctores, si attente e rum scripta injiciantur,ab ea dissentire. In hoc sensu praetucatur in inquisitionibus Lusitaniae a prima earum fiandati ne anno Quae etiam validissimis argumentis coni
12 Primo.Testes singulares deponentes de diuersis a tibus alicuius determinatissipeciei delicti, in aliquibus cruminibus abhqresidistincti plene probant, etiam ad imp stionem pinae ordinariae: ut in crimine laesar Maiestatis hu