장음표시 사용
981쪽
DE BERGEN DE PERSPIRATIONE VISCERUM. 4o
gis, pulmonmaa, Ventriculi, intestino rima, Vesicae, uteri transpirationem tribuens. Ut adeo ex his testimoniis satis superque elucescat, Veterum aeque ae recenti ortim plurimos hujus perspirationis internae veritatem agnovisse, quam nemo etiam nisi occoecatus sun filonum viscerum prorsus ignarus, negabit unquam. Dolendum saltem, ingeniosii mum SANCTORIUM, licet tot egregiis inventis & experimentis cutis eXternae perspirationem locupletaverit, de hac interna, pulmones si excipias, penitus tacuisse. f. IV. Obiter notamus: in explicanda perspirationis viscerum Transitus ad natura & indole, nos ea, quae ex principiis physiologicis functione viscerum in universum & perspiratione Sanctoriana in specie,demonstrata sunt, ceu cognita & evidentia praesupponere,
β. U. Quod si ergo organa consi aeramus, per quae haec in Orgava per terna perspiratio fit, facile largimur Omnia viscera, musculos se ' ' membranas, Ossa, imo omnes partes solidas perspirare. Ast si quaestio est, quibus praecise viis haec vaporis insensibilis a
reliqua humorum massa separatio contingat 3 opinamur hanc fieri vasculis exhalantibus, extremis arteriis a latere continuis , oblique sub viscerum porosa cuticula patentibus, tantae exiguitatis, ut, si calculo LEEUπΕNHOECRii a ) fides habenda, Iaso O . numerentur hiare in spatio unius vulgaris grani fabuli. Haec autem viscerum cuticula osculis vasorum eXhalantium undiquaque pertusa vocatur, eXternaeque epidermidis propago est, quae superne super labia reflexa in palatum, oesophagum, Ventriculum, tracheam, pulmo
982쪽
io DE BERGEN DE PER SPIRATIONE UISCERUM.
nes continuatur, Inseriae reflexa villosiun vesicae uteri de cra sorum intestinorum tunicam constituit. Non itaque cum viris clarissimis Lis ΤERo b BERGERo c lentimus, qui glandulas miliares sΤENONIs pro organo perspirabilis hujus vaporis assignant, quas potius sudori velificari contendimus. Neque soli Lis ΤERo assentimus, qui praeter has glandulas majora viscerum foramina & duetus excretorios speciatim nominat, perspirabili viscerum materiae patentes. Obstant enim eXperimenta, quo minus glandularum miliarium hypolli est subscribamus, immissa quippe in arteriam axillarem aqua totum brachium sudare facit, ubi nihilominus superstes a Q. Gatione massa per venas refluit. vI.
In quo vero potissimum interni perspirabilis materia
consistat, clarius patebit lustrata Sanctorianae transpirationis indole. Haec enim teste Cel. BER GERO d9 aquae partem maXimam constituit, licet eidem multum aetherei, multumque succosi dc nutritii. admisceri non inficietur. Aqua enim alimentorum S eXcrementorum vehiculum constituit, quo menstrui instar soluta crebrioribus de iteratis singulinis circuitibus ad destinatos usus praeparantur, donec munere suo functa, potiori mole per universum corporis habitum exspiret, ct halituum forma reddatur. Addamus hanc aquam circumeuntium humorum effectu naturam seri sanguinei induere, ocsic eXhalatione sua multas lymphaticas, salinas , siilphureas, imo forte spirituosas partes secum abripere. Non tamen re pugnabimus, aliam materiae perspirabilis partem esse secundum Clar. de GoRTER e) lympham puram, in involucris fibrarum Comm. ad Sanct. g. s. sect. I. e Physiologia med. 18 .
Morbi Epidemii descriptio. Harderor. I73 3. 4.
983쪽
brarum nerveariun ab arteriis minimis eo tendentibus ad labricandas illas depositam, quae peracto hoc suo munere, dum in peripheria corporis haec involucra in corpus reticulare mutantur , evaporat. Quare etiam recte nobis sentire videtur NANCTORI Us f,) materiae perspirabilis duas partes statuens, levem scit. & ponderosam, quarum illa subtilissimas secum ferens particulas , laudabilium tinuit humorum, lymphaz stil. nutritiae, imo forte liquidi nervet quandam partem abripit; haec vero detrita a massa humorum, abrasaque a solidorum substantia, terrae saliumque ramenta tantum recipit. Sunt qui contendunt liquidum Sali florianum esse sudoris materiam , sed hic , qui sua natura crassus oleosus & saepe foetidus est, a perspirationis materia summopere differt; ceu blandissima, mobilissima , subtilissima parte, ad flexilitatem machinae nostrae conservandam elaborata, minime eXere mentitia, nec magis corpori subtrahenda, quam ipse sanguis, nisi a vitio adfecta vel corrupta. Unde & de G o R T E R g) inquit, sudorem perspirationem minuere, 'quod fac tu esset impossibile, siquidem perspirationis dc sudoris materia una eademque esset. Nunc vero sudore fluente, glandularum miliarium emissaria di stenta , vascula perspirationis eXhalantia comprimunt & perspirationem sistunt, ut taceamus sudorem quemvis oleositatem suam ex liquata sebacea miliarium glandularum materia mutuari.
Dicta hactenus de perspiratione externa . 6. non Mater a per- promiscue sed circumspecte insterni perspirabilis materiae appli Uratisim ς' camus. In genere vero existimamus, hanc ipsam longe adhuc subtiliorem & forsan nobiliorem esse quavis perspiratio-
984쪽
4ta DE BERGEN DE PER SPIRATIONE VISCER UM.
Materia perspirabilis uintraque nou
ssemper sensus subterfugit. nis Sanctorianae materia. Quas enim SANCTORI Us
j. 6.) partes constitutivas sui perspirabilis recenset, has pariter in perspirante viscerum materia reperiri non facile admittimus, pori enim ac organa hujus materiae expulsioni famulantia sunt longe subtiliora, quam quae in cutis ambitu reperiuntur, unde ponderosam hic deficere partem haud absque omni probabilitate asserimus. Nobilius quoque esse hoc perspirabile internum inde constat, quoniam egit locis undique clausis, & viscerum ac membranarum venis bibulis rursum resorbeatur, imo iisdem iterato functionibus destinetur, necesse sit.
Non obstante hac subtilitate perspi rans materies interna redditur visibilis in vivorum animalium ventribus apertis, aere imprimis ex istonte paulo frigidiore, ubi viscera omnia, imo OmneSpartes solidae, calentes adhuc dum , tenuis Itinum vaporem reddunt, non nisi se e factis membris remittentem, imo in recens mactatis animalibus omnes partes quae succinguntur epitlielio , si a tergo dum adhuc calent leniter premuntuΓ, faciunt redire humidum, licet saepissime abs ergatur. Faciliori cum successu transpiratio Sanctoriana, & quidem multis modis redditur visibilis. In fodinis subterraneis glaciem aestate conservandi caussa factis, si quis manum glaciei acervo intrudit, fumabit continuo. Calentes si quando manus lavamus, vel si frustum glaciei calido corpori applicamus, Vapores illico condens antur & apparent. Idem fit si nummus aureus per momentum injicitur lixivio salis ammoniaci, qui postea extrahitur ιχ frigescens cuti imponitur. Frigus enim maxime hos vapores tenuissimos condensat & sub specie visibili representat, unde halitus ex pulmonibus redux vociferantibus vel cantantibus sub aere frigido vaporosus est. Aestivo tempore licet hi vapores haud condensentur, certa tamen enchei
985쪽
DE BERGEN DE PERSPIRATIONE VISCERUM. 413
resi adhibita visiun non subterfugiunt, docente πINsLO VIOb), qui tua bram capitis candido & solis radiis illustrato muro objicere jubet, ut adstantes adscendentem e capite Diariunanimadvertere possint. Vel si fumus specie visibili sisti nequit, condensati perspirabilis guttulae apparent si quis brachi- Una pedemve naudatum magnae ct siccissmae phialae ita immittat, ut undique clausa sit, quo facto brevi superficies interna tam humida sit, ut facile quis decurrentes serias observet.
IX. Praeter subtiliorem & nobiliorem perspirabilis visceriam Disserentia naturam T.), disteri quoque a cutis transpiratione ratione usus, quod scit. propter reditum in eadem viscera eXbus eXpulsum erat, nullatenus eXcrementi titim sit, haec indagatur. in auras avolet, & non expulsi sanguinis impuritates clamUlet. Ratione materiae utriusque perspirationis differentia liquet, cutis enim duas perspirabilium partes labet 6.9, le-Vem quae a Volat, ponderosam adhaerentem, coinquinantem& contagiosas infectiones una cubantium producentem. ΙΠ- terna autem perspiratio minus cola posita est, ct tota quanta laudabilis & nutritia esst. Ratione 1nodi perspiratio interna differt a Sanctoriana. Haec enim conjunctim fit per cuticulam ct cutim, ita quidem, ut destructa cute, centies licet renascente cuticula , penitus sistatur, cum interna per solam cuticulam fiat, cujus pori cum extremis uni culis sunt continili. .
Aetas ipsa in perspiratione viscerum differentiam ponit, in senibus enim debilior sit necesse es , quam in juVentute, cUm ipsa cutis perspiratio tum temporis in dies minuatur, vi duplicis aphorismi Sanctoriant i ) senum robur saepe a corpo seris pondere magis quam a viribus dependere. dc iterum: Ue-
986쪽
14 DE BERGEN DE PER SPIRATIONE VISCERUM.
itas animal exigiti ponderis posse diu vivere, sed non posseelle robustum. Auni temporum intuitu variabilem esse vis- certini perspirationem testatur HIPPOCRATES a P, αι κοιλ αι,, χFίμωνος και Θερμ, οταται φυσει &C. Ventres hye- me & vere natura calidisiunos esse . Excedens hic viscerum calor perspirationem internam per hyemem majorem reddit, piam aestate, cupis rei contrarium, quum sANCTO
Ous b) de cutis transpiratione Observaverit, clare patet,quam insignis internam inter & externam perspirationem detur disterentia.
Altioris momenti rem aggrediuntur, qui in universum perspirabilium internorum quantitatem determinare volunt. Quippe cujus natura dc indoles tanquam magis occulta & recondita, sensibus nostris haud ita facile manifestatur, adeoque indagatu dissicilior eae istit. sANCTORI Us c) perlpirabilium per pulmones quantitatem aestimavit sextam circiter esse partem tot ins perspirationis, quod ipsum, quo ex fundamento deducat, non satis liquet, hinc probabiliori, me judice, conjectura rem assequi videntur, qui hic ex analogia concludentes suum calculum, iis omnibus, quae de transpiratione cutis dudum jam demonstrata sunt, superstruunt. Qui ergo tot viscerum cavitatum corporis superficies nobiscum attente considerat, ficile largietur, harum superficierum summam longe esse majorem superficie totius corporis, ut necesse sit perspirabilis interni quantitatem ingentem supponere. His denique qui addit, vim cordis in viscerum superficiem, utpote minus remotorum, majorem esse quam in cute, sanguinisque motum in pluribus horum viscerum velociorem esse,quam
987쪽
DE BERGEN DE PERSHRATIONE VISCERUM 41ue
in externae cutis regionibus: quod quippe tot se- ct excretiones sensibiles, his in visceribus sirequentissimae, luculenter satis evincunt; is demum convietus dabit, viscerum perspirabile mole sua multis superare modis Sanctorianae perspirationis quantitatem. Ρorro constat unumquodque fere viscus pro ratione functionis, qua oeconomiae animali famulatur, proprias circumeunti una num oriun leges observare; unde sequitur, duo viscera, licet mole sint paria, eandem perspirabilium quantitatem habere non posse, quae quippe potius in unoquoque viscere est in ratione velocitatis sanguinis per hoc vel illud viscus trajesti, si simul attendimus ad variam viscerum fabricam ct motum quem a natura habent: diversam enim texturam & crassitiem tunicarum viscerum perspirationem augere vel imminuere posse, probabatione non indiget. Tandem visceris cujusvis perspiratio vietus rationi est proportionata. Viscera enim tum temporis maXime perspirare, quan
do sanguis perspirabilimn apparatu gaudet, ct coctiones absolutae fiant, nota res est. Quare s1ciiti cutis, sic viscerum perspiratio in somno copiosior erit, quod denique mirum in modum perspirationem viscerum accelerat & per consequens perspirabilium internorum molem auget, est aeris eXterni, ejusque pressionis defectus, Sicuti enim aer atmosphaericus, ceu continuis vicissitudinibus expositum a nRtura fluidum, externam perspirationem mox intendit, mox imminuit, sic econtra aeris in cavitatibus absentia, aeqUalisque semper calor, qui hic residet, aequabiliorem, ac sis Dul Velociorem perspirationem producunt, quale quid fieri observamus in fluidis calefactis, sub vacuo Guericlitano celerius vapores emittentibus, quam in aere libero. Possemus quoque perspirabilium internorum majorem quantitatem ex alio fonte, eorum scit. subtilissima natura asserore, quae excretis corpusculis S moleculis crassioribus specifice graviora sunt, ut recte pronunciat SANCTORI Us
988쪽
i5 DE BERGEN DE PERSPIRATIONE VISCERUM.
R I U s Liquida plus oneris, data magnitudinis paritate, Ma corpore auferre , quam dura & consislantia. g. XI Ex communibus motus sanguinis legibus cloncludere
licet, causas utriusque perspirationis viscerum aeque ac cutis et se easdem & naturam tritam ubique servare viam. Quemadmod tam enim sanguis externa corporis membra permeat, hocque suo motu, in regionibus a natura destinatis mo-
leculas quasdam segregat & separat quae avolant, sic manentibus causiss iisdem , effect us circulantis sanguinis in vis ceribus pariter eosdem fore, necesse est. His positis principiis ultro quisque largietur, cuivis viscerum sua peculiaria esse Organa, per quae perspirans aufugit materies. Ad causas proximas perspirationis viscerum insolidis partibus quaerendas referimus pororum, fibrarum & membranarum contractilitatem, sive naturalem tonum qui diversimode materiae perspirabilis egrestim modificat, sicuti cutis fibris in culanea perspiratione tale quid adscribimus. Causis e cientibus perspirationis calorem quidem in sanguine & fluidis reliquis cum eo circum luctis, adscribimus, id quod Aippo CRAΤEs b, testatur φλεβιον, αιμα-
nula sanguinis multitudine calidior essecta, aestuosum quod--dam producit, confestimque excernit. Non tamen ideo placitis celeberrimi cujusdam hujus aevi medici subscribo, fla- tuentis, eo sortiorem semper esse. transp i rationem , quo majori aestu corpus uritur, solus enim calor id efficere nequit, cum in membris inflammatis penitus sistatur ex obstructis arteriolis lymphaticis, & in febribus continuis calor siccus &aridus, sub paulatina copiosi muci in lingua collectione & oculorum rubore Observetur, quo perseverante Sanctoriana per
H l. i. S. I. f. 26.b de morb. vulg. l. VI. S. VI. . a.
989쪽
DE BERGEN DE PERSPIRATIONE VISCERUM. 41
spiratio inhibetur ac viscera excernendorum sordibus aggravantur. Sudor ipse, licet insensibilium excretiones, ut vidimus β. 8.) infringat, plerumque massae sanguineae quandam quasi pacationem & aestus febrilis remissionem adfert. Absit ergo ut solum Calorem unicam perspirationis caussamessicientem statuamus, ut potius Certo credamus, aquatilium piscium & quorundam amphibiorum gentem, cui frigidus propemodum sanguis est, nihilosecius perspirare. Omnia porro quae viscerum vim in liquida magis solvenda augent, quaeque poros & fibras cutis & viscerum ad laxitatem disponunt, ad perspirationis allistae causas numerantur. Quemadmodum si de externis causis perspirationem promoventibus disserendi locus ac tempus suppeteret, ingestorum spirituosorum volatilium, sudoriferorum, quae motum sanguinis progrestivum accelerant, mentio pluribus facieuda esset.