Eduardi Wunderi emendationes in Sophoclis Trachinias

21쪽

ῆδος esse, eui ipsi suave sit, laetum, lubente in . Cuius rei probandae causa quod attulit exempdum Sopli. Oed. R. M., id minime afferri debuisse facito potest doceri. I hi eum Oedipus redire iamiam Creontem, qui Apollinem Delphicum consultum missus erat, a sacerdote admonitus esset, ubi

Ruis ipsius oculis adventure eum videt, ita V. 80 sq. exclamat:

Cui respondet sacerdos: άλλ' εἰκασω μεν, ἡδυς. ου γαρ αν κα2 πολυστεφῆς υ δ' ειρπε παγκαρπου δάφνης. Quo in loco ut paulisper concedam, poni eiusmodi adiectivuin potuisse, quo Creo laeto accedere animo indicaretur, tamen non eSt, quod, quae potuisse dici videantur, ea ita dicta esse opinemur, ut novas significationes verbis graecis assingamus nihil advertentes proprium et Vulgarem eorum usum, Ioci sententiae accommodatissimum. Ita hic manifestum est, rectissime ηειν accedere Creontem dici propterea, quod acceptus accedat Thebanis, saustum Iaetumque oraculum asse- reus. Eadem igitur huius loci ratio atque Electr. v. 929., ubi qui Orestem interisse Clytaemnestrae narraverat nuntius ab

Electra dicitur esse κατ οἶκον, siduς ουδi μητρι δυMερκὶς. Deinde vero Trachin. v. 123., de quo agimus, facile apparebit, quam Hormannus significationem osso adiectivi ήδους voluit, loci sententiae minime convenire. Constat chorus, qui haec dicit, ex virginibus Trachiniis, quae, cum mirifico amore ac honevolentia laverent Deianiram reginam, quo nomine v. I 38. appellatur, eo uno consilio accesserunt, ut animum eius tristissimum sollicitudinisque plenissimum consolarentur. Eo cum io in Deianiram essent, fieri nullo pacto potuit, ut laetas et 'obentes se ei contradicturas dicerent. Nam qui bene cupiat alteri, numquam profecto, praesertim nobilitate et dignitate si praestet, laetum lubentemque se contradicere ei s statur, nisi quando, cum alter gummum sibi insortunium accidisse opinetur, id non accidisse re ipsa probare possit. A qui ch0rus salvum esse Herculem, cuius de sorte sollicita tri-

22쪽

stisque Deianira erat, ignorans unum illud affert, quod ipsa 'tenebat Deianira, neque spein omnem in malis abiiciendam exsaot laeta tristibus misceri a dis solere. Id autona patet chorum pro ea, quae cum Deianira ei intercedebat, ratione tantum Clim verecundia quadam se asserre dicere potuisse. Porro vix opus est ut moneatur, non minus errare illos, qui αδεῖα interpretentur benevola, comis. Neque mimumquam eo Significatu usurpatum id adiectivum est. Accedit, quod, quae res utrique illi interpretationi adversatur, et pa ticularum μεν - δέ eollocatio et verbi φέρειν usus id nos fit tuere necessario cogit, ut ἄντία adiectivum generis neutrius est, ita quod praecedat adiectivum eiusdem generis et numeri eSSP. - Atque hoc quidem recte sensit Brunckius, quem omnino SenSn'. quodam recti et venusti instructum fuisse negari nequit, salsus tantum in eo, quod αδεῖα numerum esso pluralem voluit, cui opillioni et Atticorum leges grammaticas et huius ipsius luci rationem refragari recte ab aliis monitum est. Ex iis quae iam exposuimus cuivis appareat noeeSSe PSqet corruptum esse ἀδελ , neque quicquam, quod in eius locum substituatur, aptius esse quam id quos 'Musgravius proposuit αἰδοῖα, ita ut totus versus sic scribendus sit: ων επι μεμφοαένα ae αἰδοια μέν, αντία δ' Οισω. hoc Sensu: quam ob rem reprehendens te quamvis Verecunda tamen contraria asseram. De significatu Voc. αἰδοῖος cons. AeschyL Suppl. 194.:αλλ' ως ταχιστα βατε, καὶ - αἰδοῖα καὶ γοεδνα καὶ τα χοεῖ' επη

Certissimum istutem illud est, si quod vocabulum epicum Aeschylus in irimetris iambicis usurpare non recusarit, nihil omnino causae esse, cur vetustius aut obsoletius id suisso putemus, quam quo Sophocles uti in carmine melico potuerit, , quem poetam Homeri imitatorem acerrimum suisse inter Diunes

23쪽

eonstet. Denique eave, ne propterea αἰδοῖα recipere dubites, quod in paucis, quae aetatem tulerunt, fabulis Sophoclis non usurpatum reperiatur. Quae lex si valeret, plurima, in quibus nemo dum haesit, vocabula ex Sophoclis tragoediis Oiicienda esSent, quorum eX numero unum hoc assero, quod maxime huc pertinet, αἰδοφρονες, quod in uno Ded. Col. v. 237. legitur. Immo dubitari vix potest, quin nonnullae corruptelarum ill rum, quae Sophoclis sabulas etiamnunc hic illic obsident, ita emendari tantum possint, ut talia vocabula restituantur, qua eum incognita essent librariis, quod aut semel aut rurissim a Sophocle eiusque aequalibus usurpata erant, depravata ab illis esse consentaneum sit. Istiusmodi vocabulum nuper demum intellexi sine dubitatione restituendum esse Electr. V. 573., quem locum nemo dum editorum interpretumve corruptum eSSE iudicavit. Ibi postquam exposuit Electra, qua de cauSa Agamemno suam ipsius siliam mactandam Dianae putarit, V. 673.

ita pergit e

αλλη σrοαrῶ προς οικον, ουδ' ἐς IDoν. Cum nemo ante me de usu significatuque substantivi λυσις quicquam adnotasset, ego olim simili sensu positum hic verbum λυεσθαι, videri monui, quo saepe συνέεσθαι ἐς τοπον τινα uSurpatum esse constat, ita ut servari in locum significaret. Eam enim huius loci rationem esse apparet, ut nulla alia substantivi λυσις significatio ei accommodata sit. Atqui non minus certum eSt, numquam a qu0quam Graecorum aut verbum λυεσθω aut substantivum λυσις signiscatu illo aut usu patum esse aut usurpari potuisse. Quae res me commovit, ut Sophoclem ita potius scripsisse nunc eredain: ωδ' ην τὰ κείνης θυματ ' ου γὰρ ἡ λυσις αλλη στρατῶ προς Oiκον ἐν, ovo Ιλιον. tum est, substantiva in σις exeuntia non raro sic usurinpari, ut iacultatem rei agendae significent. CD. quae ad Ρhi- Ioct. 6I. adnotavi. Itaque sensus verborum hic est: neque enim alitor exercitui licuit domum aut Ilium venire. Substantivo autem ἐλυσις ter usus est Euripides, Hec. 67.:

24쪽

ί δ' - πρεσβυς υσraoco ποδί, πικράν μύκων ηλυσιν, πάρεσθ' υδε. In extremo horum locorum a Cantero domum, quem Omn siuro secuti sunt editoros recentiores, Vera quam exhibuimus scriptura restitutu est, cum iu codicibus omnibus pro ἰ λυσιν scriptum τὴν λυσιν reperiatur. In Sophoclis loco nihil mirabitur, ἰ λυσις a librariis in ἐν λυσις mutatum esse, qui meminerit, Sampissime in eiusdem poetae fabulis λὶν pro si a librariis. sci λ

In eadem autem illa Eleetrae oratione duo restant loci, quos. data hac opportunitate emendare placet, cum a coteris edituri hiis omnibus, tum a me pro incorruptis adhuc habitos. Electra enim ubi Clutaemnestram matrem, iure se occidisso Agamemnonem contendentem, monuit, nec interfecisse Ag memn0nem , id quod praetenderat Clytaemnestra, Iphigenium siliam, ut Menelao gratum saceret, nec, si eius gratia inters eisset, a Clytaemnestra occidi dobuisse, inde a v. 184. haec additici λλ' εἰςορα, μῆ σκῆ μιν ουκ ουσαν τίθης. 585 εἰ γαρ ε ἐλεις, δiδαξον, άνF Oroυ τανυναισχιστα πάνrων εργα δρωσα τυ χ νεις, ἡτις ξυνεύδεις τω παλαμναίω, μεθ' ου πατέρα τ ον άμον π ρOσ θ εν απώλε π α , και παιδοποιεις, τους δἐ προσθεν εοσεφις

ως τῆς θυγατρος ώνriποινα λαμβάνεις ς Quo tu loco verba v. 59 I. si καὶ τουτ' ἐρεῖς aliquid viiii e0ntraxisse, inde apparet, quod Clytaemnestra, cur Aegistho

25쪽

nupsisset, neque ipsa ullo verbo antea monuerat, nequo ab

Electra iam interrogata erat, ita ut καὶ muro hic quidem dici non posset. Immo quicunque totius loci sensum diligentius consideraverit, facile mihi assentietur, contendenti Electram nihil hic nisi hoe dicere posse: an hoc quoque, quod tu pissime cum A egistho rem habes, sacero te, ut filiae eaedem ulciscare, dices Id autem ut diceret poeta,

necessario sic scripsisse existimandus est:

si καὶ ταυτ' ἐρεῖς

ως τῆς θυγατρος ἀντίποινα λαμβάνεις ς id est, si ἐρεῖς, ως καὶ ταῶτα τῆς θυγατρος ανriποινα ἐστιν, ἄλαυβανεις; Duu iam insimulatur Clytaemnestra sagitia commisisse, ut caedem filiae vindicaret, primum, quod suum ipsius maritum occiderit, de quo ante dictum ab Electra v. 558 sqq., Riterum, quod eidem viro, quocum occiderit maritum, nupSerit. Confirmatur emendatio verbis statim sequentibus: αἰσχρως δ', ἐαν περ καὶ λεγης. ου γαρ καλονγαμεισθαι τῆς θυγατρος ουνεκα. Ceterum non possum, quin illud simul lectores admoneam, quod pluribus alio loco planum faciam, V. 588.: πατέδεα τον ἀμον προσθεν ἐξαπωλεσας, minimo a Sophocle scriptum esse iudicari posse. Postremo paene pudet me negligentiae meae, quod in eadem illa Electrae oratione eum ceteris editoribus omnibus intactum mendum reliqui, quod in his v. 605 sqq. verbis latet: τουδί γ Ovνεκα

κηρυσσέ μ εἰς απαντας εἰτε χρή κακην

μυ Grouαργον, ειτ' ἁναιδείας πλεαν. uuis enim non videat, alienissimum a sensu loci verbum

χρὴ esset Pro quo tu noli dubitare quin rescribendum id verbum sit, quod quamvis invitis omnibus codicibus tamen verissimo iam duobus in Iocis Sophoclis restitutum est, verbum dico

26쪽

Hic quoquo mirere recentiores editores, qui paene omnes v. 145. incorruptum esse iudicarint. Nam si qui vel obiter hunc quem rescripsi Ioeum perlegerit, hoc quidem primo aspectu animadvertat necesso est, non inconcinne, Red absurdo Ioc turum poetam fuisse, si v. I44. τοιοῖςδε posuisset' non addita explicatione, quam exspectare auditores potito isto pronomino iussit. Neque enim referri τοιοῖςδε ad anteeddentia posse, perso quisque intelIigit. Deindo non magno opus est ingenii acumine, ut perspicias, verba illa is τοιοῖςδε χώροισιν αυτου nullo nudis cum . ceteris quae praecedunt et Sequuntur congruerinuuin integra mente si qui haec legat, tu eandem cum Musis gravio opinionem incidet, ut poetam ita scripsisse putet: τὼ γήρ νεαζον ἐν τοιοιςδε σκεται χώροις, ἴν ου θάλπος θεουονδ' ouβρος, οὐδἐ πνευμάτων οὐδἐν κλονει. Quae mutatio adeo et necessaria et facilis vel potius nulla

est, ut ad confirmandam earn non opus sit Verbum addere.

Neque recipere eam dubitavit IIermanuus. Vides comparari, id quod alibi saepe factum, teneras puellas sive virgines cum plantis teneris, eo in loco sitis, ubi nec calori nimio, nee imbri, nee procellae obnoxiae sint. Conseratur Hom. Dd. G 478 sqq.: - 2

27쪽

υγρον μεντιον,

Addo quae Aiax in sabula cogn. ad filium tenerrimum conversus ait v. 518 sq.: τεως δἐ κουφοις πνευ3ιασιν βοσκου, νεαντο lν ἀταυιων. Ad quem locum Scholiasta recte adnotavit: κουφοις πνευ- μασιν κουφη καὶ σπαλῆ ζωῆ τῆ δἐ μεταφορῆ των μι- κρων φυτων ἐχρήσωτο, α τινα ουδῖν σφοδρον δυναται υπο- φερειν, ου καυσωνα, ουκ ανευον. Similia ex aliis depromta scriptoribus ad eum locum nos attulimus. Quid autem, quaerat iam quispiam, verbis illis quae omisimus αυτου καi νιν faciendum est Musgravio enim accedi non posse, aut asτου χλουνιν, aut αύτου παιδνον, aut ου ψυχη νιν scribendum opinanti, facile apparet. Nec minus a vero mihi aberrasse Hermannus videtur, qui quamvis nihil mutarit, ita tamen interpretatus sit verba illa, ut nesciam, an violentam lacero correctionem quam istiusmodi proponere interpretationem praestet. Scribit eniin, χρουροις, i, αυ υ, καί νιν etc., idque sic explicat: iuvenilis aetas huiusmodi in Iocis pascitur, ubi sui iuris est, neque etc. Nihil ut dicam de magna duritie, quae est in omisso verbo ἐστίν, ad pronomen αυτου intelligendo, illud profecto, qui veterum Gramcorum mores et Vitae consuetudinem diligenter adrerterit, Sine dubitatione concedet, nullo pacto virgines c0rum, de quibuS solis hic sermo est, dum iu domu parentum essent, liberas ac solutas suique iuris suisse, postquam autem nuptae essent, libertatem illam amisisse posse dici. Haeterea quis umqtiam credat, Sophoclem, poetam venustissimum, primum virgines si fuissent sui iuris, eo in loco dicturum fuisse, ubi cum plantis eas comparat, in horto sitis, qui tutus a procellis, imbribus, calore solis sit, deinde imaginem illam pulcherrimam sententia ista tenui et prosaica interpellaturum et depravaturum fuisse

28쪽

quamquam ego non tantum milii sumo nec arrogo, ut pro certo affirmari posso e0ntendam, quid poeta pro αυτον και νιν scripserit, tamen sic existimo, nec dubitari debere, quin eo rupta verba illa sint, et magna certe cum probabilitate genuinam poetae manum restitui posse. Verba enim θαλπος θεου qui diligentius inspexerit, facile intelliget non sufficere ad significandos torrentes solis radios, cum neque θαυrος de solo calore solis aut ignis, neque θεός nomen nudo positum de Sole deo dici consuerit. Ρosterioris nominis usum quod attinet, Neu ius in nota ad hunc locum Iectores Marklandi adnotationem ad Eur. Suppl. 208. scriptam conferre iussit. At is secundum Barnesium tria haec exempla affert, primum IIerodot. II, 24. , quo nihil probatur nisi hoc, quod vel pueris notum, Solem esse deum iudicatum, secundum Eurip. Suppl. v. 469.: εἰ δ' ἐστὶν ἐν γῆ, πριν λου δυναι Giλας,

τῆςδ' εξελαυνειν. tertium eiusdem Euripidis Med. v. ME: ει s η 'πιουσα λαμπας οφεται θεου. ut artum quod allatum est exemplum ex Eurip. Suppl. 208.

non numero utpote corruptum:

προς ει τοισι χείαατος ' προβλ ματ', αιθον τ ἐξαμ υνασθω θεου. In duobus autem illis, Eur. Suppl. 460. et Med. v. 352., plus quam satis auditores additis aliis verbis admonentur, dei nomine, qui cummemoratur, Solem Significari. quod non ita ost in Trach. v. I 4b., in quo mea quidem sententia dubitari vix potest, quin adiectum a poeta istiusmodi nomen fuerit, quo non solum, qui deus intelligendus esset, clarius pateret, sed Qtiam nimia eius dei et perniciosa plantis Vis significaretur. IIine ita poetam scripsisse puto: ' i χωοοις, ἴν αυαίνοντος ου θαλπος θεου, - Ουδ' ὐριβρος, οὐδἐ πνευματων Ουδἐν κλονει.

29쪽

unod participium si, quod fieri facile potuit, ab interprete adiectivo αυαντι κου explicatum erat, eaque glossa, ut factum saepissime in Trachiniis est, pro varia lectione habita et reiscepta a librariis erat, quis hon intelligat, facillima librariorum aut inscitia aut negligentia αυαντικον mutari in αυτου καινιν potuisset Salvo autem sensu omittere poetae νιν p nomen licuisse, non opuὸ est ut exemplis ostendamus. Pos remo Vix commemoratu dignum est, quod a Schuli in monitum, qui hic quoque codice usus est non integriore, quam qui nobis Servati suut, pro αυrου in aliis libris avrou scribi Do v. 167. Tor ἡ θανειν χρεiu σφε τωδε τω ZOOm, si τουν υπικδοαμοντα του χοονου τέλος

grammaticas non licuit scribere τουτο - του χοονου τελος, Sed requiritur necessario, TOυ δε - Tob χαλονου Τελος. Quod restituendum est.

Iδου μ ἀναταρασσει. Qui vel mediocri metrorum scienti3 praeditus sit, illico nobis assentietur, contendentibus, duo bacchios hie poetam posuisse atque ita scripsisse: i γδου μ' ἀνταρασσει.

Do forma ἀνταράσσειν conser ἀνrρεπειν, qua forma Sophocles Ant. I275. usus est, aliaque exempla similia, quae protulit Babr. ad Herodot. VII, IS. p. 469. Contra minime inirimetro iambico ferri poterit ἀννευπιασθω, quod Hermannus hac ipsa in sabulae v. 396. scribendum putavit. Eius loci seri, plura vulgata haec est:

30쪽

ως εκ ταχείας συν χρόνω βραδεῖ μολ-i ασσεις πριν ἡμῶς καὶ νεωσασθαι λογdυς. Ad quem Iocum Scholiasta haec adnotavit: καὶ νε ώσ ασθαι ανακαινiσασθαι, καὶ αυθις ομιλησαι ἁκριβως ἐκ νεαλῆ ou τω πρὶν ἡμῖν και τερους ανακοινωσασθαι λογου quibuscum si contenderis quae Eustathius p. 8II, 20. ait: 1ξ ου καὶ παρὰ Σοφοκλεῖ ανανεώσασθαι λογους, Tot ανακινῆσαι, εἰπειν δ/ κυομυτεοον αναπολῆσαι : quamquam illud probari vides, Sophoclem hic ἀνανεώσασθαι scripsisse, tamen neque cum Brunckio καί copuIa delenda equo cum Her- manno ἀνανεώσασθαι in αννεώσασθαι contrahendum, Sed κανανεωσασθαι scribendum videtur, ita ut εω pro unusyllaba sit. Cuius generis exempla simillima ad Al. 1000. attulimuS.

Do v. 225 sq.

Oρω, φίλαι γυναῖκες, Ουδέ μ ομματος φρουρα παρῆλθε, τωνδε μη λευσσειν στολον.

Nemo virorum doctorum, qui hac aetate Trachinias ediderunt, in his verbis, quae sic ut scripsimus in omnibus codicibus editionibusque scripta leguntur, aut haesit umquam aut quic- . quam adnotandum putavit. Νec tamen quicquam certius eSt, quam hoc, nun potuisse Sophoclem οὐδε ιι oαματος φρουρῶπαρῆλθε scribere. Ac primum quidem absurdum mihi quidem videtur, dicero, ομαατος φρουρὰ παρθλθε , oculi custodia praeteriit, ut significes, quod significandum necessario hic. erat, oculum meum non praeteriit scilicet agmen mulierum captivarum. Νam ut dicere possis, 'κμα ου παρ/ῆλθε, oculus non praetoriit, hoh sensu, oculus non aberravit, quamquam dictum ita esse a Graecis nullo probari exemplo potest, tamen vix quisquam eo sensu pro simplici no-, mino ρομα posuerit φρουρὰ Oμματος, Siquidem oculus, cum dicitur attentns esse, sponto intelligitur advertere ea, quae sunt advertenda. Vornm tamen haec elevare quodammodo p0

ses, nisi additum past ουδέ pronomen M8 esset. At eo addito φρουρῆ os ματος ineptissime dictum esse patet. Nam si quando