장음표시 사용
31쪽
SUMMA TERMINORVM METAPIIYSICORUM. 23
rum atquo differentiis quantitatem licet inspicero, undo
vulgatum illud omnia in numero, ΘΓ Sur et momento.
Sicut orgo res distingui dicuntur, Si ou et numeri, ita et
numeros omni licet appellare, et per OnSequen quanti- fassem in omni genere et generi partibus atque iroum Stantiis possumus considerare. Huius tres sunt prima differontino numerus, qui dicitur quantitas discreta, o cuius partes non copulantur ad terminum ommunem magnitu 1HM do, quae dicitur quantita continua, uita partΘ copulan- 10 tur ad unum terminum Communem momentUm, quod neque diSoret neque Continua quantita est, quod etiam
indivisibilo potos osso et in partibus. Et ho momentum os ut in substantia, quo seu dicitur infinitus, ii natura finitae item in qualitato, quo efficacia et potentia una 1 vol in uno dicitur maior alia Vol in alio. Et ho proprie
modo quantitas est in omnibu rebus. Quantitatis oro continua specie prima dicuntur
longitudo, latitudo et profunditas, sub quibus materialiter sunt linea riua prima dimension constat, supersiolos ΑΒ o20 qua duabus primiS, corpus quod omnibus dimonsionibus
constat. Non enim osSunt esse plures tribu S, quia non lure quam tres linea possunt in eodem pia noto ad cli amo-tro rectos Se intorseostro Linoa et sup0rsiolos duplicitorpoSSunt accipi uno pacto ut tormini o absoluta dimon-25 siones, et hoc pacto sunt in genore quantitatis alio modo ut partes quaedam et subiecta dimensionum, quae proprie sunt longa et lata, et mensurantur otiu quam menSurant, et Sio Sunt in genero substantino. Similito corpus vol si subiectum trium dimensionum, empe longum, la-30 tum se profundum, set ita est in genero Substantiae Vel Significat ipsas tros dimonsiones absoluto, et ita os in hoc genero quantitatis. Addunt hi speciebus locum et tempus,
32쪽
qua similito distinguuntur, ut torminant et ut per e capiuntur. Locus enim pro Cori pore Continent Significat Sub 13M Stantiam, Si eut ΡSum corpus quatenus lagonam dicimus loeum aquae quatenu vero Significat Superficiem corporis Continentis, cum Vulgo eripateticorum est quoddam aeeiden in genero quantitatis quatenus Significat patium, in quo Sibi corpora Succedunt, ut molius philosophantos do- finiunt, si non est subStantia, quia non St Subieetum, Deque ediden S, quia On Si in Subiecto, sed locus Tem- 10 pus quoque, ut dicitur menSura motus aeoiden quoddam eS in genere quantitatis; ut 0ro si aliquid absolutum amotu et quiset o durationem tantum significat, in nullo Subiecto proprio conspioitur et non habet rationem eoidontis nisi secundum potontiam Specios quantitatis disero- 15 a dicuntur numerus et oratio Oratio oro alia Si menialis, alia vocalis, alia Soripta. rima magis est in genere qualitatis, quatenus est secundum disposition0m vel habitum in mente quatenus Vero numeratur et profertur distinosis concoptibus iuXta suarum partium disti notionem 2 per certa temporis intervalla, tune ut meti Suratur tempo-ΓΟ, et UOD COUtinuis partibus, sed dis crotis oseu dis rota AEBS sunt dictionses of syllabao profertur, tum concepta tum dicta est quantitas discruta. Dimonsione quoque Charaeterum, quibus distinguuntur dictionos a dictionibus et sylla-25 ao a syllabis non in una continuitato positis, faciunt
etiam Soriptam orationem esse quantitatem discretam. Numeru quadrupleXeSt primo res, ut dictum St, quod OmniSSΡΟDie per Se Umerus quidam est, si out quadam differentia et tormino definitur secun do mons seu ratio, qua nume 1 a M30 ramus vol molimur tortio ipsum quod numeratur, Vel 11H-
33쪽
SUMMA TERMINORUM METAPHYSICORVM. Eo
merus hominum Vel boum; quarto ipsa specie quantitatiS, ut denarium, quinarium, Seriurium. Quantitatis dissorsentia prima sunt finitum os infinitum, ubi animadvertendum os infinitum dioi secundum plu- re SpecieS, ut magnitudino seu dimonsione, multitudine
Infinitum tom dicitur duplicitHr uno pacto quasi indesinitum, sicut infinitum dicimus numerum rerum quia ΠΟΠΡOSSUUt numerari, etiamsi non in innumerae, Si ou etiam 10 Arithmotici supponunt di contos sit Dia morus insultus, ideSi quantuslibos, et uometrao: si lino infinita, id est quantalibet et in qua quotcunquo se quotlibet possis eoisere arteS, ubi perperam intelligorent infinitam, id ostsimplicitor of Sino suo, cuius nullus S usus es quam uJ- 15 amisso autumant. Infinitum rursum dupleX Si uno noto incompletum, ut distinguitur contra finem qui est perfectio, dicitur infinitum quasi non finitum, Don OnSummatum completumve finitum oro quasi completum, ut finitum dicimus librum Vol domum, qua Omnibu SHi numeri et 2 partibus constat. Rursum infinitum sumitur duplicitor negati Ve, Secundum quam rationem Deum dicimus infinitum, quia finis omnia os nihil finit ipsum, contino omnia os nihil continet ipsum, o non est aptum finiri alio noto sumitur privativo, sicut infinitum dicitur quod requiri finom quom 2 non habos. Primo modo j dicitur infinitum quasi in fino, Bruci Secundo infinitum quasi caron fine. X. QUALITAS 1 M Qualitas primo sumitur duplicitor: Vol ut significat quidlibet praeter substantiam, Secundum quam ignis en-1 diciturquo G 23 aptum T aptus G
34쪽
fionon Aristotolos in capito D substantia dicit omnia significaro aut Substantiam aut quale quid, id est modumo conditionsem qua os circa Substantiam Vol in substantia sociando distinguitur eoundum retiorem Signinoatio
non in latitudin prasedi onmonti unius, et ita dosinitur
qualitas osse ooundum quam quale esse dissimur, sicut quantitas est Secundum quam quanti, notio Seeundum quam agentes. Et huiu quatuor ad tueuntur poetes. Prima
os habitus vol dispositio, nempe affectio quaedam intorior 10 0J X hortor, qua levius vel graVius, fortius Vel lentius, soparabilius Vol inseparabilius, perfectius Vel imperfectius, hi ovius Vol diuturnius haero subi octo, ubi dispositio via os ad habitum omnis issem habitus nomino dispositionis
in Signitur, non e contra per habitum enim affecti vol dis-15 positi sesso dicimur, non autem e Contra per disposition om habituati, sed habitos. Secunda poeio est naturali potentia vel impotentia, nempe qualitas, qua naturaliter ad aliquid agondum vol forendum Sumus idonei ot dieitur naturalis potentia, qua facile agimus, movemus, et dis otio 2 patimur et movemur, sicut incolumitas, nervorum forti tu 1 do, agilitas, pugillaris facultas Naturalis impotentia e contra est qualitas, qua naturaliter Seu e prinoi piis naturalibus sumus associi ad facito patiendum et dis noli agondum et movendum, sicut imbocillitas, valetudinariotas, obili-25 fas, lassitas et similia, quae a nati Vitato et a ComploXione connata Sortiti sumus. Ad hoc genus referuntur hebetudo, crassitudo ingonii, indocilitas, sicut ad Contrarium, neumon, Strenuita S, alacritas i Tertia 'pectos qualitatis is clBclpassio et passibilis qualitas, ubi passibilis dicitur omnis
stitia, pallor item qui X tri Stitia proficiscitur, Veroeundia et rubedo quae e Verecundia, Similiter et omnes affecti0-
35쪽
ΠeS, Une e Sen Sia turbatione vel laesion provoniunt. Adhoogonus roserunt dulcedinem, amaritudinem, nuStoritatem, quae passionem enuSSant item invidiam formidinem, pomo similia, quae a Sensu et Seeundum Sensum fiunt Passi- bilos qualitatos dicuntur duplicitor vel quin sensum nolunt et movent, ut fulgur, JuX, Strepitus, rumor Vel quia a sensus motione fiunt, ut surditas o multo strepitu, disgregatio visus e multa lueo. assionos oro dicuntur, quae On Secundum Sensum sunt, set huiusmodi a 10 1 otion os, qua communitor in his qua sontiunt et quae non Sentiunt inveniuntur Quarta pocios isseu dissotron 1T M tia si sicut forma se circumstans figura forma quidem,
qua aliquid dicitur pulchrum, turpe, humanum leoninum figura, qua dicitum quadrangulum. triangulum, Pyramia dato ita lico infordum ista significationes Confundantur Forma autem est duploX intrinseca, et Oo acto, ut os facito vo difficii mobilis, portino ad primam peciem qualitatis, o os forma superVeniens CompoSito Si vero est forma intrinseon constituon momΡOSitiam, Uno 20 vidolioes immodiat in hasero matoriae, uno est in genere Substantiae, quandoquidem substantia triplo est, quaedam ut materia, quaeda in ut forma, quaedam ut CompoSitum. Forma autem mediato ad Vonion maioriae, id est quae On-Sequitur formam substantialem, rursum Vel Stis 3 turn, 25 id si concomitans formam substantialem et uno Vol est 0011Sequens illam necessario, eum appellatur proprium Seu proprietas, si soli pocioi convonis Vol concomitatur formam Substantialem contingentor, Cum potentia nil agendum Vel patiundum aut impotentia ad utrumque, et UNO 30 appellatur naturalis potentia vel impotentia, Dems in Se-
36쪽
so in hasero os mobilitor of habo nomon dispositionis, Vel gravitoris stabilitor se habes nomon habitus se ad hoo ge- Dus t reforiantur artos sol sentia os annos habitus, qui sunt S
Soeundum sonsum os intollectum issem virtutos se vitia fomne habitus, qui sunt Soeundum voluntatem sensiti Vam ut iras ibilitas, Vol rationalom. Suocodunt formae Xtri Π-SeCRΘ ΘΠ XiseriorOS, qua Sunt in superficio compositi et 1 ros oriantur ad sensum Visus, tanquam obiecta ad propriam potentiam; et istae constituunt quartam poeiem qualitatis, non or Conditionsem albi se nigri se aliarum dissorentiarum, quae Sunt intor haeo Xtrema, sed por conditionum voci os curvi et alias difforentias, qua sunt Secundum 1 figuram se formam, ut diotum est, XterioΓΘS.
Ρossentiam superius distinximus, ubi on distinguobamus se in propria significata distribuobamus atque suasennalogiae modos, quando potentiam in activam et passi-20 am nun Voro iuXta seliqua prasedicata, ut aliquid habunt proprium in hae secunda perfractatione dodueento eundem terminum, dicimus potentiam aliam osso ad substantiam Seu Substantialem, sicut maioria prima ad suseeptionem formae, Vel Sicut embryonis ab susceptionem forma ani-25 malis alia os ad accidon sui accidentalis. Et apo Sta ut in subiecto, ut os possentia maioris magnitudinis, Seu adoloseondi se nutrionili otionorandi sibi similo in compo- Sitis naturalibus se vivontibus; aut est circa Subiectum,
37쪽
SUMMA TERMINORVM METAPHYSICORUM. 29
Sicut pollentia ad agendum, moVondum, qui ficandum, ad 1DMgenerandum, dominandum, dandum, Reeipiendum, ostendum se standum, iuxta omnium praedicamentorum enora quandoquidem, ut Supra diotum est, Omnia gonora divi- duntur sociundum potentiam se notum, set idcirco notus of potentia sunt i difforentia sentis ultra hoc quod nuno su aBoeomuntur ut Specie praodieamentorum. Et lippo possentia distinguitur in absolutam sol naturalem, qua aliquid agit quantum poteSt, si cudi omnia naturalia agunt iocundum 10 omnos numeros sua possibilitatis, ut ignis urit quantum potest, lapis ponderat quantum potest, i quantum Ρο- tost frigos scit alia os possentia ordinata seu limitata, qua aliqua non agunt quantum possunt, Sed quantum Volunt, o huiusmodi sunt possentia se actu voluntatis of arbitrii,1 qua pro modulo propositi sinis ot capacitatis subio oti limitan possentia actum intensius Vol remissius Xpondondo, Sicut fabor ferrarius non percutit ferrum totis viribus perpetuo. XII. A CTVS. 20 Actus duplicitor sumitur uno noto relati Vo seu ΓΘ-Speoti Ve, nempe ut distinguitur ontra possentiam, of ita Sicut rotationum natura Xigit seodem pacto dividitur sicut se possentia, o tot modis dicitur quo modis of potentia; alio modo sumitur actus absoluto, et ita distinctus off25 supra in primum os oeundum. Rursum notus inoo noto absoluto sumptus di l stinguitur Vulgo in physicum, mota HO M. physicum et mathemati eum, sicut et potentia Aetus physi Cus est qui circa materiam Vol in materia est, qui limitatur iuxta possentia limitation om undo nulla dieitur possentia 3 cuius nullus est actus Aetus Vero metaphysicus est idem
38쪽
quod possentia, quia in aeternis idem S QSS of OSSO, Si ou Doum notu intolligor o potentia intelligor os idom, quia hau duo non sunt relativa, sed sunt Synonyma potius, o distinguuntur non X parto rei, Sed nOStri onoestus. Αotus oro mathematicus univorsalitor dictus, ossi pondeata potontia, non tamen illi perpetuo respondet ponitur enim Vulgo potentia mathemation sine suo actu, sicut linea ostpotontia, id os divisibilis, infinita partos, id est . in inDUita purioS, etsi nunquam Vonia divisa. Ad hoc tonus AT G10 refertur possentia logica, sicut phoonicos praudicabilo dupluribus apud os, tellus praedicabile est de pluribus sol,
luna, quia Sunt tot SpeoieS; non amon praedicantur Absurdum nim inquiunt osso possentiam in actu physicam Volmeta physi eam minimae Voro absurda os potentia logica15 vol mathsematica univorsaliter dicta. XIII PERFECTIO. Pors otum dicitur duplicitor uno noto Communiter
qua Si perfecto factum, set ita non dicitur nisi i in his quas L Mfiunt 110quo enim dicuntur perseola, quae ΠΟΠ Sunt faeta, 20 undo ors otiam dicitur quasi donominativo a Vorbo facio); proprius oro perfectum dioitur primitivo, id os non per supini modum igni fient, sed Si nomen per Θ, ΟΠ Verbo deSumptum, sed potius a quo verbum desumi poSSit, unde orsi coro quasi ad pors octi similitudinsem a sero, unde 25 Marsici Verbum est a perfoeto, non autem sors Otum Ri ΘΓ- fici Verbo. 01 1 otum oro primitivo duplieitor sumitur:
sq. poteritia, id si diuisibilis, infinitas partos, id est, in infinitas partos ossi P potontia infinito divisibilis, id si in infinitas partes, etsi seneta cyiusto motivo G 11 itam soli 1 proprius ma
39쪽
SUMMA TERMINORVM METAPHYSICORVM. 31
uno pacto simpliciter, ut nihil os por notum nisi Deus, qui os omnia se cui nihil simplicitur duost alio pacto dicitur perfectum in suo genere, et hoo noto Omnin OSSunt dici pers ota et valde bona, prout constant numeri Suno spocioi communicantibus, Si out pors otia SerpeDS, intro etC. Et Cato est perfectus, id os pors octo probus, quia habet Omnem probitatem, Cuius capacesso potest ingenium humanum, Vel Soeundum illam compleXionem. XIV. COGNITIO.10 Cognitio vulgo secundum multas significationes eoipitur. Inter dum enim significa vello Vel amare, unde OS nescire diei mus Vel non nosse, quo non mum IS. Interdum etiam Cognitio significat appulsum sei, ut sol dicitur UO NOSCΘΓ Oeeidentem. Proprio oro cognitio sumitur pro
1 potentia apprehensiva biodiorum cognoscit bilium, o haec tam G
lia tertia cogitativa, qua clo spodio sensibili apprehen difaliquid insensibilo, ut viso si ponto homo apprehendit ini-25 micitiam, formidinom mortis, of ovis viso lupo formidinem mortis et inimicitiam approhondit naturaliter, quae potentia in brutis dicitur ostimativa. Sequitur memoria, quae
40쪽
qua Seu SH interjore Vel Xtoriores apprehendorunt. Se quitur ratio, quae propria est homini, Dempe potentia, qua e hi quae Sensu Sunt approhensa et retenta aliquid ulterius insensibilo seu supra sensus infertur et eodeludi- tur, ut X particularibus infertur universale, et e quibuS- clam anteeodontibus quaedam consequentia et hae Cognitio dicitur discursus, quasi decursus, quatenu intellectuSe uno noto ocurrit ad aliud noscendum, item argumentatio, qua Si mentem arguens actio. Subinde sequitur intel- 10 lectus, qui ea qua ratio discurrendo et argumentando et, ut proprio dicam, ratiocinando et decurrendo concipit, ipso simplici quodam intuitu ocipit et habet, Sicut in aureo est Pretium multorum nummorum, monota in multis individuis dispersa in uno Xoollentius, prooiosius et perfectiuS 15 implicata ostiou contonia; t dicitur in folleotio, quasi interna lectio, atque Si poculum vivum quoddam Sit, tum Viden S,
tum in s ipso habsens visibilia, quibus oblituitur vol quas Duilli obiiciuntur; si hic os finis ratiocinii, si eut OSSeSSio est finis inquisitionis se inventionis. Sequitur men Supe-20 rior intolloctu of omni cogniti otio, qua Simplici intuitunbSque ullo discursu praseo donio vel concomitant vol l nu aBD mero Vol distraction omnia comprehendit et proportionatur Speculo tum Vivo tum pleno, quod idem S JUX, seculum et omne figurae, quas sino distraotion videat et Sino 25 emporali seu vicissitudinali suo sessione, Sicut si caput O-
tu eSSet oulus, et undiquo visus uno notu Videret Supe-Γi Orn inferiora, anteriora et posteriora, et eum Sit indiViduum interiora otiXtoriora. Si ou et men divina uno notu Simplicissimo in se contomplatur omnia Simul in SucceS-30 tono, id os absquo difforsentia praeteriti, praesenti et fu-