Jordani Bruni Nolani opera latine conscripta publicis sumptibus edita

51쪽

onim habo osso linea nequo ab hae sequo ab altera, Sicut intor d0Xtrum se sinistrum. Rursum medium est dupleX quoddam unetvale, quoddam Vero dimonsionale. Modium punctuat os illud quod sequatitor distat ab utromis, si vo goomotrico si v arithmotio conoipiatur modium oro dimonsionato os quicquid accipiatur quod non sit primum neque ultimum, Si Cus intor unum os docem modis Sunt duo, tria, Untuor, OVem etin, unetvnte Vor medium os quod interesedit inter quinquo et SoX. 10 XXIII. INSTRUMENTUM. Instrumonia distingiuuntur sicut timuioni os et notio- nos Emolontium nim Substantialium, id os qui immutant substantiam et naturam, instrumonia sunt naturalia; qui Voro molentos orsantur Circa maioriam, i sicut arti si claB G15 os instrum senta otiam habent Xhorna sensibilia; qui Vor- Santiarii rea ea quae sunt intor artificialia os naturalia, haboni fiam modia instrumenta, iota Vocos in Strumentum, undo oons infundit disciplinam in addiscontoni Sunt quidam ossicionios, qui pro dignitate mon tanquam instrumonto, 20 sed tanquam modio dicuntur agoro; t se hoc dissor in-Strumentum a medio, quin omne medium quodammodo eS instrumentum, praeterquam si loquamur ira modio oo B taupulativo, sicut si via et terminu quidam motus, Sed loquimur do modio quo agens agit, Sicut mini Ster legatus, 2 quod id om dici potos instrumontum illius Sod si amplio. rom ha hos dignitat0m se nobilitatem, et propius aeoodas ad condition0m ius qui prinoipaliter oporatur Vol mittit, non dicitur instrumonium, sed modium Medium quo-

11 Instrum otita distinguuntur T: Instrum oritum distinguitur G13 Instrumnia M II quia Τ quod G

52쪽

quo distinguitur quoddam quod est separativum extremorum, Si eut Scylla fluxus seu vorago distinguit Siciliam ab Italia quoddam oro est copulativum Xtromorum, Si CUt sola Copulat duas ripa numinis, ela Vias modians intor duas tabulas. Ita proportionalitor in aliis robus, Si out Specios intolligibilis copulat intollo tum cum o intollocta pucum obi octo intolligibili, fisor os modium intor rom Visibiloni o visum distinctivum, quia nisi modi a rotisor, impossibilo osso approhonsionom hori. Intor sensibilo nim10 positum supra Sonsum non Sentitur. XXIV. FINIS. Finis alius qui dom os privativus, Si Cut OPS deSOlatio alius positivus, Siout Complementiam, ΟΠSUmmntio,

qua dicimus domum osso finitam, id os complotam alius 1 pors octivus, sicut finis insontionis, ad quom sollico Operation os o ros ordinantur. Et hi finis os duploX modius scilico in quo non contingit qui oscoro, os ultimus in quo ΟΠ-

tingit qui0sooro. Et hi ultimus finis duplo ost in genore, sicut os ultimus sinis, ultra quom non licet aliquid app020 toro pro statu i humano, dos nitur finis quom ultimo a Diquaedam perquirunt; t ultimus i simplicitor, qui d0finitur BGM

Hem omnia perquirunt. Ultimus in onoro finis iuxta ro-TUm genera multiplicatur, finis voro ultimus simplicitor HSh unum, ut unum os bonum simplieitor et absolutum.

53쪽

XXV CONTRARIETAS.Contrariotas duplicitor sumitur. Communissime primo, nempe pro omni OpΡOSitione, quae S in quolibet gonoro. In omni quippo gonoro ut notat Aristotolos os una prima contrariotas, Sicut non est genus quod o contrarias dis forontias non migret in Species quo aes Corporeum et incorporeum, Sensibilo os insonsibilo set alia multa in g0nere Substantiae Sunt Ontraria, continuum os discrotum in genere quantitatis te. 10 S cundo communitor contraria diountur, qua S in Vi-

com tollunt ab Odom ubi octo, si vo intolligibili sivo son- sibili, sicut contraria sunt divisibilo se indivisibilo, quas

sunt circa numerum et magnitudinem, quae Sunt iren Suhio tum id om onus of eandem materiam Mommunem, Si - 15 ut pari impar irea numerum, non nutem iren eandem materia in propriam, nempe eandem Speciem, quin numeri

Speetes, quae St Subiectum nritatiS, ut tetras, docas, non potest osso adom Subiochum imparitatis. Tortio proprio contraria dicuntur quae riunt Ciron 20 idem ubi potum proprium, unde so mutuo Xpollunt, i ubi so TUM simul non compatiuntur, ut album os nigrum in sup0rficio adum, tristo of hilaro in odom simul spiritu Seu animo. Primo modo contrarietas est in omni onoro, ut dictum ost Soeundo in quibusdam torti in uno praeeiso, ut 2 in gonoro qualitatis omnis nim contrariotas propriissimo dicta secundum qualitatem St. Contrariorum alia sunt in eodem gonoro, Sicut album

se nigrum in gonoro qualitatis alia in divorsis 40noribus, ata Gevol fiam divorsa g0nora. In di Versis quidem generibus, ut

54쪽

46 IORDANI BRVNI

dicit Aristotolos aptornum se corruptibilo dissorro plus quam genere di Versa genera, ut sunt bonum et malum. Contrariorum alia sunt d0finita ad unum, ut ubi unum uni Stcontrarium, Sicut alidum frigido, tua po pulchro. Alia Vero non sunt tofinita ad unum, ut ubi uni plura sunt Ontraria, sicut generaliter virtuti os contrarium Vitium tantum, Vitio vero virtus os contraria se altorum vitium liberalitati nim contraria os avaritia tantum, Varitiae Vero contraria si tum liburalitas tum prodigalitas, non Sub ΠΟ- 10 mino et ratione propria, sed sub nomine et ration Communi virtutis ot vitii.

Contrariorum rursum alia sunt mediata, nempe HO-rum non St,eeeSSarium altorum sesso in subiecto, Sicut in Superficio colorabili non si necessarium isso Vel album

15 Vol nigrum sunt senim into duo has contraria media) alia Vero Sunt contraria immodiata, ut in linoa, in qua oportet

quae mediata dicuntur, i unodam proprio dicuntur haboro BRM

20 110. Neutrum dicimus, quod utrumquo torminorum eXeludit, Commune ero, quod includit per utriusquo participationem Unde patet error modi eorum, qui inter Sanum ni Regrum ConStituunt modium neutrum, quando Sollicet animal vivit os bono so hab0 40cundum quasdam parte et 25 Condition os malo oro sociandum alias Sod hoc os habero Secundum hanc partem o hanc conditionem Sanitatem, Se-QUndum hane ogritudinum undo potius oboron dicere dispositionem utrius quo quam neutrius. QuoaduSque enim

animal vivit, aliquid si sanum in illo, si vo minus sit do30 sanitato Sivo magis noutram Vor, dispositionem dicam,

55쪽

SUMMA TERMINORUM METAPIIYSICORUM. T

tatem aliam in quatuor torminis i inspicimus, aliam in tri clita 1 obus, aliam ut diotum os in aliis divisionibus in duobus. Quatuor tormini sunt, sicut ubi accipimus A amicum H inimicum C benefacere, D malos acero. Hic in tribus torminis, sicut mi ei inimi ei benefacere, Contrarin non Sunt amicis bonos auor et inimicis bonefacero. Proindo in tres tormini benes neere, malefacero, mi OiS contrarin Sunt ami- 10 cis bonos a coro se amicis malos a Coro Ubi vero sunt quatuor termini, ut amici, inimiet benefacero malos noere, mi Cis bonos acer o inimi eis malefacere Sunt dispura in non Ontraria, similiter of inimicis bonos a coro et ami ei male Contraria vero sunt amici. benefacere et mi eis malefaeere,1 inimicis bono fauor se inimicis malos a00ro Ratio quarum BD Moontrarietatum os in eo inspicienda, quo Contrariae Sunt circa idem subiectum, non autem ire diverS Subiecta. XXVID OPPOSITA. Opposita dupliciter considerantur uno noto SQQUn-20 dum rationem enora lom, et ita sub illis includitur ratio quatuor generum oppositionis, o titulus isto do se praseoodoro titulum relativorum et contrariorum, quin relativa et Contraria una eum privativis ot contradictoriis sunt po-cies oppositioniS; alio aeto Sumitur propriuS, Ut OppoSi-25 tionsem intolligimus eorum, quae X ad VerSO S TeSpi Ciunt citra contrarietatem et relationem, et ita oppositio est tripleX pri Vati Va, Contradictoria et rogionalis Privativa op-

56쪽

positio est dupl0X, Sicut dupleX S pri Vatio quaedam quae praecedit formam, et lino est prinoi pium rerum naturalium, sicut a privatio formae hominis, quae S in embryone, qua embryo S in potentia propinqua ad esse animalis, quaeque cum ablatione formae embryonis noeeSSari QOΠ-Sequitur, et hoo S unum genus oppoSitionis inter privationem et formam quaedam qua Sequitur formam, Sicut mor qua Sequitur Vitam, caecitas quae equitur bisum, ata inco haec multum abest ut sit principium rerum, Sed Si pSa10 mota set ostructio. primo gonoro privationis ad formam OMdatur ingreSSUS, Secundo Ver gonoro ad formam ΟΠ datur regreSSUS, Di Si mediate. Contradictoria oppositio ost alia quidsem logica, alia Voro physi ea universaliter dicta, id S Soeundum omnem 1 rationsem realom oppositi logica est, quae Consistit in Om-ΡleXione Conceptuum Seu rationum, qualem doco Aristo totus in suas pocios distribuere in libri περὶ ρ ηυε ας ut enunciatio nunciationi opponitur Contrario, Contradi etOrie, Subalterno Sol Subeontrario. 20 oppositio rualis contradioloria ost in eo Consi Ste11S, quod per affirmationem se negationem eiusdem do eodem significatur, sicut ontradiolori Opponuntur, mundum SSe

o prasedicatum idem omnino Signineunt. 25 Rogionalis oppositio est alia physica, alia metaphySion, alia logica Sod omnes modi dicuntur por similitudinomad hySicam, quae St Sicut Oppositio oriontis os occidentis, Arctici et antaretici Qua oppositio latina diction signifieatur e Contra graeca per v t. Ita in omni genere 30 est hae oppositio regionalis, ut principium et fini una

57쪽

SUMMA TERMINORUM METAPHYSICORVM. 49

rationo alia enim ratione poSSunt opponi contrario, ut mori et nasci. In his enim ratio tu consideranda ostquam dictio, ut calidum et frigidum tiam rogionalitor 1 Mopponi dicuntur, ut alterum accipimus in moridio, alto rum in optentrione leVe et graVe, ut cum Vulgo loquar, alterum quidem in centro, alterum in circumferentia. XXVII. INTENTIO. Intontionum alia prima, alia Seounda. Intentio rima

os quas immodiat fi datur in re, et hae est dupleX parti- 10 cularis of univorsalis Illa fundatur immediato primo, sicut insonti Socratis in Socrato solis in solo sensibili ista fundatur immodiat secundo, i Sicut intentio animalis fundatur arimo in homino, cuius intonsio fundatur in Socrate.

Intontio ocunda es, qua modiato fundatur in pri-15 is, cui per so et primo non respondet aliquid Xtra, iotas huic intonsioni nomen, cui non respondet Subioetum Xtornum nisi nominatum, quod subinde orit hoc vol illud particularo. Et apo intentio Secunda est praecipuo triploX Jogica universaliter dicta, mathomatica os othica. Intontio 20 logion, ut nomen, Verbum, Copula et Simili grammatica genus, species, desinitio et Simili dialectica prooemium, narratio odi similia rhetorica daetylus, spondeu of Si milia poetica Intentio mathematica, ut longitudo per e, paritas, imparitas, diapason, diapente. Intentio thion, ut 2 aequum, iniquum, Sobrium, brium. Intentio rursum sumitur aequi Voce Aliquando inimsi ignificat voluntatum, ut intentio mea est mota physioam in MinVentionsem apori ro, id os Voluntas. Aliquando sumitur

58쪽

50 IORDANI BRVNI

pro specie cognoScibili, ut ubi dicitur 90 os insontiomoa, id est se intelligentia. Aliquando pro re considerata, ut intenti metaphySicae St en quatenu ens, idos en incontraetum, non ortum et desinitum. Interdum capitur pro ipSa potentia qua intendimus, ut homo est intentione praeditus, et qua omni quae imaginationem et rationem habent intendore possunt. Rursum intentio Sumitur pro actu, quo intendens intendit in rem intonsam si vo in aliud, sicut visio significat actum idontis in rem vi- 10 sam. Ultimo intentio capitur pro ipSa re intenta, ut eaedeS furis suSpendium malefici appellatur intentio principis. XXVIII. CONCEPTIO. Concoptio dupliciter capitur, uno pacto relati Vo, alio pacto absoluto Conceptio absolute tot modis sumitur quot 1 et intentio, quia conceptionem meam et intentionem meam pro eodem BOSSUmUS accipere. Relinti Verautem, ut est torminus appoSitus et condisti notus ab intention0. Ita aliud significat, sicut aliud est ab illa, quatenus ire aliud os quam rodiro tondere aliud quam reVerti. Intentio quippe est

20 actus potentia cognosciti Uno vel appetitivae Versu obiectum, Concepti Ver est notus quidam informationis seu

receptionis ab obiecto in potontiam ut intentio fiam sit quaedam diSΡ0Sittio, apparatio, appulSus, conceptio Vero B Ihabituatio, adimpletio, impraegΠatio.

59쪽

XXIX. NOMEN.Nomon duplicitor sumitur. Uno aeto generali SSime, ut id om significo quod notamon, o hoc pacto significat tum CompleXos, tum in compleXo terminoS: CompleXOS, ut Ilias sest nomon quod significat totum librum si illius libri orationes omnos incomplexos, ut quamcunque dietionem per Se Simplicem Vol compoSitam, Categoremati eam Vel Syncategoromaticam. Undo cum orba, tum aliae Orationi partes nomina quaedam sunt, ut quid significat ama- 10 re. Alio pacto nomon sumitur proprio, o distinguitur contra alia orationis partes, praesertim Vero ContΓ Verbum, quod apud logicos Si unum, nempe St, quod substantivum appellant grammatici. Nominum alia sunt propria, alia Communia Seu appel-15 lativa rursum alia sequi Voca alia uni Voca, ut Supra dictum rurSumplia propria, alia appropriata Propria, quae natura et a prima institutione Sunt appropriata, Sicut ea quae R Consuetudine casu Vol habitu, ut Aristoteles appellatur philosophus, archiloctus et similia. Rursum nominum 20 alia sunt significativa, utpoto qua roferuntur ad illud quod principaliter X primitiva quadam significatione oXprimunt, ut aqua significat aquam alia sunt adsignificativa, quae non e etymologia et aliis circumstantiis grammaticalibus, sed X secunda institution notant aliquid, ut

2 politica li significat sci sentiam qua non solum ad civitatis

gubernationem, Sed etiam ad regnorum gubernationem sectat, non tam in nominis huius Virtute quam in nominis

qualicunquo substantivum T substantiam MG

60쪽

latini, quod civilis scientia se undo ius civit non idem significat quod ius politicum, quamvis civitas otiolis idom significont. Ita quo in philosophia se aliis solentiis non X

rigore grammatio do Dominum signification os iudican- dum, sed cusu et institution artium, in quarum infe prolation femor so ingerunt of cum magna illarum iactura grammati ei. XXX. ORDO. ordo Secundiam onora rorum distinguitur dofinitur 10 nim positio seu constitutio divorsorum Seeundum prius o posterius); of hic aut considoratur secundum Conditio-Πom naturno absolute, et ita est in praedicamento substantino aut Secundum conditionem natura inhaerentis seundia oontis seu adi potivo se ita primaria quadam ratione

15 si in prasedios monto quantitatis quia in numeri est ordo, quo naturalitor unitas raocodit dualitassem, paritas imparitatem, numerus digitus articulum linealis planiam, planus solidum sicut o ordo est locati ad locum, prius enimos locus quam locatum), sociando est in genere qualitatis,2 ubi os ordo quo cortas qualitatos in Subi octo praecedunt certae qualitates, sicut dispositio praseoodit habitum, simple apprehensio i compositionem incidus sapor praecedit atadulo m. Similitor in gonoro rotationis est ordo, sicut ratiopaturnitatis o filiationis ras odi ration om domini se sor-25 vi magistri, discipuli Itom in gonoro notionum est ordo ignis enim prius alefacit quam forvos aciat, o forvosaoit

prili quam torreat, o torret prius quam rosolvat. Similiter in raodica monto passionis o converso, Si out lignum