장음표시 사용
41쪽
SUMMA TERMINORVM METAPHYSICORVM. 33
furi omnia quippe illi Sunt praesentia, et nihil cognoscit
per peregrinam, Sed per propriam Speciem omnia non enim cognoseis animal rationale a figura Xterna, neque bonum ab effectu, equo lucem ab irradiatione o splen- doro, neque ignem a caliditate et calore, Sed omnia in Sua substantin.
Cognitionum alia est particularis, qualis est omniScognitio Sensitiva alia est universalis, qualis est rationalisset omnii intollootiva. Rursum alia AES intuitiva, id ost
tractiva, Sicut imaginatio do robus absentibus, o cognitio Omni de re non per Se ipsam et Speciem in ipsa, Sed per 1 aliud vel per spectum ab ipsa promanaes tem. Rursum o P Mgnitio alia os attactiva, alia apprehenSi Vn ali GompreheΠ-Si Va prima, qua rem e Superflet Vel Xterni cognOSoimuS, quasi ipsam rem tangentes tactu enim Si quo eXtremo eXtremum adhaeret, altero in alterutrum non profundan-20 te); Secunda, qua cognitio adaequat cognitum Vol otiam adaequatur a cognito, sicut visibile adaequa Visivam potentiam et adaequatur a Visiva potentia non enim plus possumus Videre quam possit Videri a nobis, et e converso); comprehenSi V cognitio est, qua potentia CognoSoiti V eXee-25 di cognoscibilo, sicut os sonsus respectu Vi Sibilis; plus enim comprehendit se ad plura lis extendit Sensus quam cla Cevisibilo. Ubi vero passivo comprehen Sio St e parte Subiecti ut scilico cognostibilo Xoedat cognitionem, Si out tu excellens visum, ibi dicimus cognitionem esse attacti-30 vam iuxta primum membrum huius divisionis. Rursum cognitionum alia os organica seu instrumentalis, alia est principalis organica alia est ad praXim, alia
42쪽
34 IORDANI BRVNI vor ad theoriam. raotion alia Versatur Ciren Orsu 1111- triendum, modicandum, ornandum, locandum os defendendum, quarum organicae Sunt eoDStituti Vae generalium instrumentorum, Sicut est malleuS, Culter, tenneula Vel forfices.
Thoorion organica alia Sunt ad Verba et Voces regulandRS, ut grammatica rhetorica, poetion alia etiam nil conoeptus, ut logica proprio dicta. Et hae organa ita se haboni ad solentias speculativas, Sicut praedicta ad arteis meohanicas et Sicut mechanici ante sua opera patrant haec in- 10 strumenta, ita et contemplativis logica univorsalitur dicta ad omnium methodorum principia iam Sternen et habens est praecapienda quin impossibilo os simul quaerore solentiam et modum solendi. rinoipalium vero Cognitionum contemplati Varum hi enim mechanica praetermittimus),1 qua omnes ad animi seu hominis intortoris ors octionum conducunt et iuXin tres potentias anima rationalis in tres classes distribuuntur. Quaedam enim rogulant intelleolum, quaedam Voluntatem, quaedam memoriam Regulativae intelleotu Sunt tres, physica, mathemation et metaphysica 2 prima quae Considerat do rebus materialibus concernendo materiam, oeunda de rebus materialibus abstrahondo amatoria, tertia do robus immaterialibus Rogulativae Voluntati sunt praeeipua Solentiae morales, quae in tres spodios distribuuntur: in mihi eam, quibus regulamur in 25 nobismotipsis, et ordinamur ad Omnia tum Secundum X-
nobis finitimos sanguino se habitation coniuncto mode
qua organica est constitutivam 4 tonacula, o forcipes Martois T arto G 1 qua e cancellato ct G no preferiremmo allaci I distribuuntur, quaedam otiim 2 in ethicam, quibus sic 26 in oeconomicam ei Ip. 35 I similmemte in politicam so civilem spe olom G m P incongruenzanori certo ouuta ad errore di crittura
43쪽
ramur politica Seu civilis j qua rompublicam magnam a Po
gulamur vel regularo docemus Vol ut sit rogulanda cognoscimus. His membri S , Si lubet, addatur quartum, uin do rogulativis tum actionis tum Voluntatis, ut sunt logos et logum cognitio, quae est quadrupleX naturali S, quae
est omnium natura Constitutorum, Vol saltem Omnis animantium generis, quali est ut e CorpuSque Uum UenΠ-tUr geΠtium, quae S communis omnibus holminibus; oi Te, Mi vilis, quae est communis toti uni imporio Vol seipublicao; divina, quae communis est illis quibus os roVolata.
XV. VOLUNTAS. Voluntas dupl0X ost naturalis et rationalis communitor dicta. Voluntas naturalis os appulsus cuiusque rei oeuΠ- 15 dum suam naturam, Sicut igni ad suam Sphaeram, B quae nil Oeennum Suum, et omnium ad Suam Sphaeram et oeum susto
conservationis. Si lapis dieitur appotor deorsum, tanta appetere Solem Voluntas Vero rationalis seu Sensitiva Volintellectiva st qua se praevio aliquo sensu, ration Vel intel-20 lootu consequitur undo Valet nihil appoti nisi cognitum. Voluntas rursum alia regulata, alia irregulata. Rogulata est qua ration Vol intolluctu duo incodit, irrogulata quae furore impoto vel instigatione consequitur agente Regulata dupleX0St, antecedens Vol Consequens. Voli1ΠtRS 1125 tecedens est, qua primario otioris aliquid sisendum definit; CONSO JHe11 Vero, quae X aliquo facto vel successu definitur. Primo modo voluntas logislatoris se principis os ordinatione of Xoquution iustitia totum populum OΠSerVnre,
44쪽
80 IORDANI BRVNI Seeundo propter Successus et praeVaricationes aliquo podidere. Primum genus Voluntatis, quod ostion orate, indieatorium, edietorium, proprius a nobis appellatur Voluntas Signi, qua non desinit magis ad amor in istius vol illius; Secundum genus appellatur boneplaciti.
XVI. RELATIO. Nolatio alia os a sequi parantiao seu aequalitatis, linina sequalitatis. Prima est intor paria, sicut amici eum ami- eo Soeli eum OnSOcio, pari eum Comparo et fratris cum 1 confratro Ina sequalitatis oro rotati Va sunt, Vol ut Superiorum ad inferiora, ut domini ad forvum, magistri ad disci pulum, patri ad nilum vel ut inferiorum ad superiora, ut minoris ad maius, dimidii ad totum, pauci ad multum. Rursum rotativa alia dicunt habitudinom naturalem hi rationalom, sicut rotationsem dicuntur haboro locata ad suum
loeum, parte ad Suum totum, rursus pri Vationes ad suos habitus, contraria ad contraria, sicut nigrum dicit rotationem contrariotatis ad album, tu ad tenobras. Ita enim in onooptu contrarii os contrarium infordum, sicut in 20 unius rotativi conceptu altorum. Qua odam sunt relatiVa Secundum relationem tantum et non Soeundum rom, Si out doXtrum et sinistrum eadem enim columna, qua mihi est doXtra, mo Vorso fit sinistra; unde hae relatio non est X natura rei, sed e soSitione. 25 . olativorum torum alia sunt secundum dioi ou 0-cundum dictionem, alia Secundum esse Seu naturam. rimo modo rotati V sunt, quae e principali significato notant
proprius magis proprio G 5 Bonoptatio M . amici e fratris, amicus e frator PM 10 vo ut G volut 3IT 1 contrarari M24 exposition M
45쪽
rem alius praedicamenti, Sicut solenti e primo Significato nota habitum quendam, qui est in prima Specioqualitatis, mox t significat rolationum qua tonus ros ortu ad HB M scibilo. Similitor potentia os species qualitatis o primo significato ut vero mox refertur ad possibilo, Vol potensos in praedicamento rotationis. RelatiVn Secundum Sso Sunt, quae e principali Significat o primo significant
cipalitori significant habitudinom ad aliud; spound Vorol quadam consi doration signifieant om alterius praedioa- monti Consoquitur senim ut dominus Significos substantiam, Seu animal Sed homiluom vel angolum ouisum, set maius rimo vol minus significo quantitatum fundamentaliter.
Holativorum alia sunt Soeundum Substantium, ut 3 15 toris filius alia sociandum quantitatem, ut maius et minus alia Seeundum qualitatem, ut intonsius o romissius alia secundum loeum, ut SurSum deorsum; Soeundum tompus, ut diutius et oitius Secundum actionem, ut O-Vons et mobile Soeundum itum, ut sessio et SedeΠS Se-20 cundum haboro, ut Vestis of VeStitum, annulus et RΠΠΠ- latum. Ita quo in omni praesedicamento, etiam in his quao sunt circa praedicamenta Vel ante Vel post Sunt e quaeroferuntur, id os relationis fundamenta.
Circa relativa fandom os notandum, quod nihil ost25 dioihilo vol considorabito, quod relationis non possit SSofundamentum omne enim considoratur Vol in quantum
est ipsum et in o Vol in quantum aliquid est ad ipsumvol ipsum ad aliud.
itio rorartur P 5 sq. possibilo vel potons, At G 9 sociando G 28 ad aliud mane in ne di pagina in M. vo ipsum ad aliud om G
46쪽
Actio alia os maiorialis, id est ire materiam, sicutos artis, set hae proprio dicitur factio. Alia os imma fortalis, quae proprio dicitur actio et hae alia os imma- Dens, nempe quae St et terminatur in ipso agento, sicut intolligoro, considerare, dubitare alia est tran Siens, quae ab uno tormino producitur in alium, Sicut praecipitare,
Agon alius si principalis, set hic est duploX aut pra010 cipions aut Xoquens. rimu est Sicut avehiteoluS, SeeuΠ-dus si sicut domi factor Accessorius Seu non principalisos sicut servi istorum et ministri, ompo qui materiam suggerunt et operanti exporrigunt. Alii dicuntur agonises porcircumstantiam, Sicut in faeinoribus consentientes of qui, 15 cum possunt of sebon impodiro, non impodiunt. Alia dicuntur molentia organi ea seu instrumonialitor ossicisentia,
nempe improprio, i ut cru dicitur salus Christianorum, o clavis gladius dicitur intors ocisso homin0m Agentium orgo alii
Sunt quod alii quo Actionum alia Sunt perfecta seu 20 01 1 otionsem significant, alia tendunt ad pors otionem. Primi gonori est, Sicut movere sui, illuminar solis, in qua actione consistit pors otio, qua quiescento sequitur impori otio vol dostructio. Similiter of Omnis actio, quae est Soeundum Voluptatem omni enim voluptas is in motu 25 o transitu quodam, ut patet in cibo se potu, musion et Similibus. Qua Voro tondunt ad ors otionem, appellantur actione imperfecta se, sicut podificatio qua tondit ad audi-
47쪽
ficium Vol notionum alia o sunt finis. Si ou i num oratae BO M voluptarino alia sunt ad finem, si eut ambulatio Seu eregrinatio, quae est ad habitationem et quietem. XVIII PASSIO. Passio sumitur primo grammati eo iuXta rationem qua Secundum Oeemia SSi Viam dioitur Verbum Vel nomen undo grammatici amare appellant verbum aetivum, amari Vero PnSSi Vum, eum Seeundum rei oritatem amari sit pati t
10 assio rursum signis eat omnem receptionem, Und DRS-Sione appellantur Omnia noeidentia et quaecunque aliquo pacto fuciunt Subiectum undo quioquid non est Substantia dicitur passio illius, secundum quom modum Aristote-los dicit Q. Perilior monia Voce eSSe Signn nrum RS-15 sionum qua sunt in mente. Tortio passio dicitur omno illud quod assici sonsumvol intollo tum, sive Corruptivum Sit Si V perfecti Vum, si V bene sive malo assolens, unde passiones Sunt laetitiae, tri Stitia, amores, Odia, Spes deSperati ete.
20 Ultimo passio dicitur vulgari se fr0quontiori significatione, quae aeum destruction Vol alteration subiecti in- Commoda, empo oontra illius appetitum, vonit, ut uri, AEAE Gamigi, torqvori tristari, dolor et similia. Passio rursum dupli otior oeipitur uno noto a Sol 25 te, o si es in onoro qualitatis, nempe iuXt rationem qua aliquod affuit subisectum, tanquam for ma set accide11s 1 2 1 illius alio pacto rotativo, ut est actu patienti ab agente,
48쪽
contra quam distinguitur actio quae est actus agentis inpatiente, et hoc pacto est in alio praedicament proprio. XIX. DARE ET XX ACCIPERE. Dare et accipere quoddam est Secundum interiores facultates, quoddam seeundum Xteriores. Unde dona et accepta quaedam Sunt intrinseca, quaedam Xtri ΠSeen. Intrinseon Sunt, Si eut Virtutes, vitia, Seientiae, 011Silia; eXtrinsecta Sunt, Sicut bona et mala, honores, fortuna et similia his, quae Sunt circa corpus Eorum quae danturl o accipiuntur quaedam dantur transitive, si eut quando datur ager, domuS, Xor et Similia quasedam dantur intransitivo, sicut scientia, lucet similia. Ostea dare quaedam dicuntur proprie, quaedam metaphori eo Seeundum Similitudinem, sicut venenum dicitur dare mortem, tu dare 15 lautitiam; ad quod genus reducuntur ea quae dant quod 11011 habent, quae effundunt in alios quod non habunt in So ipsis, sicut ignis dat uri, ipse tamen non uritur frigus
20 strum infor torrorem aliis, quom in se non habet. Unde indis rota est illa loquutio vulgata nemo dat quod non
hab0f. Spoeios seorum quae dantur Sunt iuXt numerum generum, Similiter eorum qui dant of orum qui accipiunt et quae accipiuntur. Quaedam enim dant SSO, quaedam Veri-25 tatem, quaedam bo nitatem, quaedam priueipium et prin- BEM
quam quom EXtrinseco 25 sq. principiationem :Principationem G
49쪽
SUMMA TERMINORUM METAPHYSICORVM. 41
Habor dicitur duplicitor uno modo or modum bSO-luti, alio modo per modum respectivi, et hoo etiam Vaga tur per praedi eamenta, sicut proXim diotum os do duro of
BCoipere omni enim natura opondon illud idom habotquod ab alio accupit, o illud a copi quod ab alio datumost. Sod ut Aristotolicam divisionem habendi prosequamur,quaodam habentur substantialiter, sicut homo habui osso SubStantialiter; quaedam issentia litor, sicut homo abos 1 humanitatomis illud quod o propriam desinitionem Significatur ut ipsam dosinition om essentialem quaedam integra litor, ut homo abo animam os corpus, et quod libos totum habet suas partes quaedam potentialiter, ut homo habet intollo tum voluntatem, SonSum rationem quaedam 1 habitualitor, sicut homo habui sciuntias set artus quas didicit quaedam e natura quaedam e inSpiratione quaedam ex aequisitione quaedaria noXi Stentor, Sicut magnitudinem talom omploxionem quaedam inhaerenter Siout talem colorem, talem figuram quaedam habentur contigua
50쪽
XXII MEDIUM. Modium licitur multiplicitor. rimo nim significatomno illud, quod non est primum neque ultimum, Sed modi a natura et entia appellantur, praeter primum notum se ultimum, primam et ultimam potentiam illud empoquod est in Supremo gradu soala naturae o infimo. MOX modium dicitur in unoquoque genere, quod ΠΟΠ Si Supremum neque insimum, id os i neque universalissimum 110--ατ' quo partioulare Seu individuum. Rursum modium dosinitur,1 quodcunque oportet prius transtro quam venire ad Xtremum Vel per quod ad Xtremum erVenimus Vel tanquampo Viam Vel tanquam per ductorem Vel per quod Contraria Ooliabitant, sicut anima qua os inoorporea habita cum Corpore mediante natur med in quae est spiritus, 1 o spiritus haeret materiae ora SSiori, nempe nrni, ersanguinem. Proportionaliter os in his quae contrariantur sucundum Voluntatem, insem et institutum, quae OΠVeniunt per interoossorem et mediatorem item inter agon-hom o id quod sit, Seu terminum actioni Vel Subioetum, 2 modiat ipsa otio seu fluXu quidam, Sicut inter dieontomo dictum modi a Verbum, inter Creatorem et orenturum modiat orbum per quod omnia facta Sunt. Modium os, dupleX quoddam ieri participationem a Mutriusque Xtremi, Si out tepidum est modium intor calidum 25 frigidum, participans de utroque quoddam ero S pereXolusionem utri Sque Xtremi, Si Cuti unotum est modium inter duas lineas, quod neutriUS AES participativum non